CELNE
1) Pojęcie, przedmiot regulacji i źródła prawa celnego.
POJĘCIE, PRZEDMIOT REGULACJI, ŻRÓDŁA PRAWA
Prawo celne jest prawo mające za zadanie ochrony dóbr macierzystych kraju od ich wywozu jak również ochrony gospodarki krajowej przed nadmiernym wpływem obcych dóbr, które mogą przyczyniać się znacznego spadku wartości dóbr krajowych. Przeprowadzanie towarów tylko przez urzędy celne ma stanowić pełną kontrolę nad eksportem oraz importem towarów. Prawo celne reguluje zasady i tryb przywozu towarów na polski obszar celny oraz wywozu towarów z polskiego obszaru celnego, związane z tym prawa i obowiązki osób oraz uprawnienia i obowiązki organów celnych. Towary wprowadzony na polski obszar celny podlegają od chwili ich wprowadzenia dozorowi celnemu, czyli muszą podlegać kontroli celnej zgodnie z obowiązującymi przepisami. Towary mogą zostać wwiezione lub wywiezione z obszaru celnego tylko po wydaniu zezwolenia organu celnego. Do najważniejszych źródeł prawa celnego zaliczamy ustae z 19 marca 2004r prawo celne oraz Wspólnotowy Kodeks Celny z dnia 12 października 1992 wprowadzony rozporządzeniem rady EWG nr 2913/92, rozporządzenie wykonawcze Komisji EWG 2454/93, rozporządzenie ustanawiające wspólny system zwolnień celnych 918/83.
2) Cło jako danina publiczna.
CŁO JAKO DANINA PUBLICZNA:
Cło ma za zadanie ochronić rodzimy wewnętrzny przemysł, rynek. Najistotniejszą role odgrywa cło taryfowe. 75 % cła jest odprowadzane do budżetu unijnego. Funkcja fiskalna cła jest efektem ochrony rynku. system danin publicznych- danina publiczna to obciążenie publicznoprawne zawarte w Konstytucji art. 84. Daje państwu możliwość nakładania na obywateli różnego rodzaju obciążeń świadczeń.
Charakter prawny cła:
Pieniężny- ( cła , podatki, itp.). dopuszcza się możliwość przejęcia przez Skarb Państwa części ruchomej lub nieruchomej podatnika. Ten sposób wykorzystywany jest jedynie, gdy podatnik lub dłużnik celny nie ma środków pieniężnych w celu zapłaty zaległości długu sposób ten nie zmienia charakteru pieniężnego cła podatku.
Przymusowy- wynika ze stosunku prawnego np. stosunek sprzedaży, przymusowość wynika nie tylko z ustawodawstwa, cechuje cię jednostronnością ustalania.
Bezzwrotność- od chwili zapłata, brak możliwości zwrotu cła, zwrotowi może podlegać jedynie nadpłata zapłaconego już cła.
Nieodpłatność- w ramach stosunku celnego strony nie są zobowiązane względem siebie świadczeniami, istnieje jednostronna korelacja.
3) Taryfa celna.
Podstawowe narzędzie techniczne, służące państwu do ustalania wysokości opłat celnych. Wyróżniamy taryfy:
Jednokolumnowa- występuje, gdy kraj traktuje przywożone towary jednakowo. Taryfa celna zapisana jest w jednej kolumnie.
Wielokolumnowa- kraj wprowadza preferencje celne, tzn. stosuje wobec towarów przychodzących z niektórych krajów stawki niższe niż wobec towarów pozostałych państw. Każda z kolumn zawiera stawki celne odnoszące się do towarów przychodzących z określonej grupy krajów.
Stawki clene mogą być wyrażone procentowo od wartości towarów ( stawki ad valorem) , kwotowo- od ilości, wagi, jednostki towaru ( stawki specyficzne), przy wykorzystaniu jednego i drugiego jednocześnie (stawki mieszane), lub wykorzystanie jednego albo drugiego sposobu ( stawki alternatywne).
Taryfę celna zazwyczaj wyraża politykę państwa w zakresie handlu zagranicznego podporządkowana polityce gospodarczej ( taryfa generalna, autonomiczna), może tez wynikać z zawartych umów i konwencji ( taryfa umowna, taryfa konwencyjna o niższych stawkach celnych niż normalnie)
Konwencyjne stawki dla krajów członkowskich WTO
Obniżone dla krajów, które łączy z Polską przynależność do stref wolnego handlu np. UE< EFTA.
Preferencyjne dla krajów rozwijających się.
Autonomiczne dla pozostałych krajów.
Ryczałtowe dla upominków.
4) Metody ustalania wartości celnej.
Porozumienie w sprawie stosowania Artykułu VII Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT) przewiduje sześć metod ustalania wartości celnej:
metoda wartości transakcyjnej,
metoda wartości transakcyjnej towarów identycznych,
metoda wartości transakcyjnej towarów podobnych,
metoda ceny jednostkowej (metoda dedukcyjna),
metoda wartości kalkulowanej,
metoda ostatniej szansy. Metody te powinny być stosowane w kolejności.
Metoda wartości transakcyjnej (pierwsza, podstawowa metoda ustalania wartości celnej) polega na ustaleniu wartości celnej na podstawie ceny faktycznie zapłaconej lub należnej za towary wtedy, gdy zostały one sprzedane w celu wywozu na obszar celny Wspólnoty. Metoda ta może być stosowana pod warunkiem spełnienia następujących warunków:
a) nie istnieją ograniczenia w dysponowaniu lub użytkowaniu towarów przez kupującego inne niż ograniczenia, które:
są nakładane lub wymagane przez prawo bądź przez władze publiczne we Wspólnocie,
ograniczają obszar geograficzny, na którym towary mogą być odsprzedane,
lub
nie mają istotnego wpływu na wartość towarów;
b) sprzedaż lub cena nie są uzależnione od warunków lub świadczeń, których wartość, w odniesieniu do towarów, dla których ustalana jest wartość celna, nie może zostać ustalona;
c) jakakolwiek część dochodu z odsprzedaży, dyspozycji lub późniejszego użytkowania towarów przez nabywcę nie przypada bezpośrednio lub pośrednio sprzedającemu, chyba że zgodnie z art. 32 WKC może zostać dokonana odpowiednia korekta, i
d) kupujący i sprzedawca nie są ze sobą powiązani lub też w przypadkach gdy są powiązani, wartość transakcyjna może, zgodnie z art. 29 ust. 2 WKC, być zaakceptowana dla potrzeb celnych.(art. 29 WKC)
W przypadku, gdy wartość celna nie może być ustalona metodą wartości transakcyjnej, ustala się ją stosując w kolejności tzw. zastępcze metody ustalania wartości celnej, czyli metodę wartości transakcyjnej towarów identycznych, metodę wartości transakcyjnej towarów podobnych, metodę ceny jednostkowej (metoda dedukcyjna), metodę wartości kalkulowanej, metodę ostatniej szansy (art.30,31 WKC).
Metoda wartości transakcyjnej towarów identycznych polega na ustaleniu wartości celnej na podstawie wartości transakcyjnej identycznych towarów sprzedanych w celu wywozu do Wspólnoty i wywiezionych w tym samym lub zbliżonym czasie co towary, dla których ustalana jest wartość celna (art.30 ust.2a WKC).
Metoda wartości transakcyjnej towarów podobnych polega na ustaleniu wartości celnej na podstawie wartości transakcyjnej podobnych towarów sprzedanych w celu wywozu do Wspólnoty i wywiezionych w tym samym lub zbliżonym czasie co towary, dla których ustalana jest wartość celna (art.30 ust.2b WKC).
Metoda ceny jednostkowej (dedukcyjna) polega na ustaleniu wartości celnej na podstawie ceny jednostkowej po jakiej towary przywożone lub towary identyczne bądź podobne sprzedawane są we Wspólnocie w największych zbiorczych ilościach osobom nie powiązanym ze sprzedawcami. Tak ustaloną cenę jednostkową pomniejsza się o:
marże, zazwyczaj płacone lub uzgodnione do zapłacenia bądź też narzuty, jakie są zazwyczaj stosowane, obejmujące zyski i wydatki (włączając koszty bezpośrednie i pośrednie obrotu danymi towarami) związane ze sprzedażą we Wspólnocie przywożonych towarów tego samego gatunku i rodzaju;
zwykłe koszty transportu i ubezpieczenia oraz związane z nimi koszty ponoszone we Wspólnocie;
należności celne przywozowe i inne opłaty należne we Wspólnocie z tytułu przywozu lub sprzedaży towarów(art. 30 ust. 2c WKC, art. 152 RWKC).
Metoda wartości kalkulowanej polega na ustaleniu wartości celnej na podstawie wartości kalkulowanej, która jest sumą:
kosztów lub wartości materiałów i produkcji bądź innych procesów zastosowanych przy wytworzeniu przywożonych towarów;
kwoty zysku i kosztów ogólnych równych kwocie zwyczajowo wliczanej w cenę sprzedaży towarów tego samego gatunku lub rodzaju jak te, dla których ustalana jest wartość celna, wytworzonych przez producentów z kraju wywozu na eksport do Wspólnoty;
kosztów transportu i ubezpieczenia przywiezionych towarów oraz opłat załadunkowych i manipulacyjnych związanych z transportem przywiezionych towarów do miejsca ich wprowadzenia na obszar celny Wspólnoty (art. 30 ust. 2d WKC).
Metoda ostatniej szansy polega na ustaleniu wartości celnej na podstawie danych dostępnych we Wspólnocie, z zastosowaniem odpowiednich grodków zgodnych z zasadami i ogólnymi przepisami:
Porozumienia w sprawie stosowania art. VII Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu,
art. VII Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu,
przepisów Działu 2 Rozdziału 3 WKC.
(art. 31 WKC)
6. Metoda ostatniej szansy polega na ustaleniu wartości celnej na podstawie danych dostępnych we Wspólnocie, z zastosowaniem odpowiednich grodków zgodnych z zasadami ogólnymi.
5) Środki taryfowe i środki pozataryfowe (polityka celna).
Środki pozataryfowe stosowane w UE to:
Nadzór importu lub eksportu
Kontyngent ilościowy
Zakaz importu lub eksportu.
Nadzór obrotu- ( surveillance) forma monitoringu, sposób zbierania informacji dotyczących wielkości obrotu towarowego. Nadzór uregulowano w rozporządzeniu Rady z nr 3285/94 z 22 grudnia 1994r ustanawiającym zasady importu towarowego na obszar wspólnoty oraz rozporządzeniu Rady z 7 marca 1994 nr 519/94 w sprawie wspólnych zasad importu niektórych krajów trzecich. Istnieją dwie formy kontroli:
- rejestracja obrotu przez organy celne bez konieczności uzyskania pozwolenia ( surveilleance a posteriori)
- obowiązek uzyskania pozwolenia na przywóz lub wywóz towarów ( surveillance a priori).
Kontyngent ilościowy- w przeciwieństwie do kontyngentu taryfowego jest ograniczeniem importu na obszar Wspólnotowy lub eksportu z obszaru Wspólnoty danych towarów do z góry określonego poziomu. Obrót poza takim kontyngentem jest zakazany. Wnioski o udzielenie zgody składane muszą być w Ministerstwie Gospodarki
Zakazy eksportu i importu stosowane są przez UE sporadycznie i wiążą się głównie z wykonywaniem rezolucji ONZ lub w przypadkach zaistnienia niebezpieczeństwa dla życia ludzi i zwierząt, ochrony dóbr kultury itp.
Środki taryfowe: oprócz unijnej taryfy celnej istnieją jeszcze stawki celne, kontyngenty taryfowe, plafony taryfowe i zawieszenie w całości lub części poboru ceł.
Kontyngenty taryfowe- określona ilość towarów, która w okresie kontyngentowym, ( na jaki kontyngent ustanowiono) może być przewieziona i dopuszczona do obrotu po stawkach celnych preferencyjnych. Import jest możliwy przy zastosowaniu stawek celnych wynikających z taryfy celnej. Upływ terminu skutkuje naliczaniem stawek celnych UE.
Unijne kontyngenty taryfowe mogą być rozdysponowane za pomocą systemu licencyjnego lub bezpośrednio na granicy zgodnie z zasadą, kto pierwszy ten lepszy.
Kontyngenty na towary przemysłowe administrowane są na granicy. Nie ma pozwoleń. Importer przy odprawie celnej na granicy podaje w dokumencie SAD nr kontyngentu, o który się stara, po czym w razie udzielenia zgody przez KE uzyskuję informację w urzędzie celnym i przydzielenie kontyngentu. Kontyngenty taryfowe na towary przemysłowe administrowane są na granicy. W ramach systemu, jak wskazano wyżej, nie ma pozwoleń.. Importer przy odprawie celnej na granicy podaje w dokumencie SAD numer kontyngentu, o który się stara, po czym - w razie udzielenia zgody przez Komisję Europejską (odbywa się to drogą elektroniczną między służbami celnymi a DG ds. Ceł i Podatków) - w urzędzie celnym uzyskuje informację o ewentualnym przydzieleniu kontyngentu. Inaczej to wygląda przy kontyngencie na towary rolno- spożywcze. Są to towary objęte wspólną polityką rolną. Kontyngenty administrowane są przez licencjonowanie, licencje wydaje Prezes Agencji Rynku Rolnego.
Plafony taryfowe administrowane są bezpośrednio na granicy. Określona ilość lub wartość towarów w przywozie na wspólnotowy obszar celny, dla których ustanowiono obniżone stawki celne. Plafon w przywozie towarów na wspólnotowy obszar celny na dany rok ustanawiany jest przez Komisję Europejską w drodze rozporządzenia. Stosowanie plafonu taryfowego ograniczone jest w czasie a także, co do pochodzenia towarów. Plafon taryfowy jest elastyczną formą kontyngentu taryfowego. Jego elastyczność polega na tym, że przekroczenie wielkości, na jaką ten środek preferencyjny jest ustanawiany nie oznacza automatycznego zamknięcia możliwości importu po stawkach celnych preferencyjnych, jakie tym plafonem taryfowym zostały ustanowione (tak jak ma to miejsce w przypadku kontyngentu taryfowego, - jeżeli kontyngent taryfowy zostanie wyczerpany nie ma możliwości importu po obniżonych stawkach celnych w ramach tego środka).
Zawieszenie poboru ceł w całości lub części nie wymaga administrowania ani za pomocą licencji, ani systemy elektronicznego na granicy. W ramach tego środka nie jest ustanawiana określona ilość lub wartość towarów, która może być przywieziona za pomocą stawek celnych preferencyjnych. Do momentu, do którego takie zawieszenie jest ustanowione organy celne automatycznie naliczają stawki celne preferencyjne.
6) Dług celny.
Dług celny- powstała z mocy prawa zobowiązanie do uiszczenia należności celnych przywozowych lub wywozowych odnoszące się do towarów. Definicja ta wprowadza instytucję mocy prawa czyni każdego, kto spełnia określone prawem przesłanki dłużnikiem. Dłużnik to osoba zobowiązana do zapłacenia kwoty wynikającej z długu celnego. Należności celne to cła i inne opłaty związane z przywozem albo wywozem towarów. Do należności celnych przywozowych nie zalicza się podatków akcyzowych i od towarów i usług, odsetek wyrównawczych, za zwłokę, opłat pobieranych przez organy celne, w tym opłat manipulacyjnych. Natomiast inne opłaty to opłaty celne dodatkowe na niektóre towary rolne przywożone z zagranicy, opłaty wyrównawcze od niektórych towarów rolnych i spożywczych przywożonych z zagranicy, opłaty celne dodatkowe wynikające z ustawy, tymczasowe i ostateczne cła antydumpingowe. Dług celny w wywozie powstaje z chwilą wywiezienia poza obszar celny Wspólnotowy, bez zgłoszenia celnego, towaru podlegającego należnościom wywozowym, natomiast dług celny w przywozie powstaje w wyniku zużycia lub użycia towaru podlegającego należnościom celnym przywozowym w wolnym obszarze celnym lub jego składzie wolnocłowym, na warunkach innych niż przewidziane w obowiązujących przepisach. Każda kwota należności celnych obliczana jest przez organ celny, z chwilą gdy znajdą się one w posiadaniu niezbędnych informacji. Płatność długu celnego powinna zostać dokonana w wyznaczonym terminie o ile dłużnik nie skorzystał z możliwości odroczenia na wniosek( towary musza zostać zgłoszone do procedury celnej nakładającej obowiązek płatności). Termin nie może przekraczać 10 dni licząc od dnia powiadomienia dłużnika o kwocie należności, ( gdy organ celny uzna, że odwołanie zaskarżonej decyzji jest niezgodne z przepisami prawa lub istnieje obawa o spowodowanie nieodwracalnej szkody dla zainteresowanej, wstrzymują w całości lub części wykonanie takiej decyzji art. 244 WKC). Jeśli osoba zostanie zbyt póżno powiadomiona i nie ma możliwości spłaty należności w terminie wówczas termin przyznany jest z urzędu. Wygaśnięcie długu celnego następuję :
- przez uiszczenie kwoty należności,
- umorzenie kwoty należności,
- jeżeli wobec towarów zgłoszonych do procedury celnej określającej obowiązek uiszczenia należności:
Zgłoszenie celne zostało unieważnione zgodnie z art. 66 ( zgłoszenie towaru przez pomyłkę i przedstawienie dowodu ).
Jeżeli towary przed ich zgłoszeniem zostały zajęte i równocześnie lub w późniejszym terminie orzeczono ich przepadek bądź zostały zniszczone na polecenie organów celnych.
- jeżeli towary wobec których powstał dług celny zostały zajęte przy nielegalnym wprowadzeniu i równocześnie lub w późniejszym terminie orzeczono ich przepadek.
7) Zabezpieczenie długu celnego.
Zabezpieczenie jednostkowe a zabezpieczenie generalne:
W zależności od konkretnej sytuacji, osoba zobowiązana jest do złożenia zabezpieczania jednostkowego, tj. zabezpieczenia, które pokrywa faktyczne należności celne ciążące na towarze celnym, bądź zabezpieczenia generalnego dla wielu operacji, w stosunku, do których powstał lub może powstać dług celny. Zabezpieczenie jednostkowe dotyczy długu celnego ustalonego na podstawie jednego zgłoszenia celnego przyjętego przez organ celny lub jednej decyzji ustalającej kwotę długu celnego. Zabezpieczenie generalne dotyczy pokryci większej ilości operacji w stosunku, do których powstał lub może powstać dług celny. Zgoda organu celnego na stosowanie zabezpieczenia generalnego dotyczy długu celnego mogącego powstać w związku ze stosowaniem procedur celnych.
Podmioty zobowiązane do złożenia zabezpieczenia to dłużnik lub osoba mogąca się nim stać, a za zgodą organu celnego także osoba trzecia zamiast osoby, od której wymagane jest złożenie zabezpieczenia. Osobą trzecia może być np. osoba fizyczna, osoba prawna lub osoba nieposiadająca osobowości prawnej. Nie pobiera się zabezpieczenia od osoby mogącej stać się dłużnikiem lub dłużnikiem, będącym organem administracji publicznej. Organy celne mogą odstąpić od zabezpieczenia, gdy wartość towarów nie przekracza 500 euro.
Pozwolenie na stosowanie zabezpieczenia generalnego.
Zgodnie z art. 191 WKC organy mogą wydać pozwolenie na złożenie generalnego zabezpieczenia dla wielu operacji, w stosunku, do których powstał lub może powstać dług celny. Każdorazowa zmiana kwoty zabezpieczenia pociąga za sobą konieczność wydania nowego potwierdzenia złożenia zabezpieczenia. Rozważania dotyczące zabezpieczenia generalnego nie dotyczą tranzytu wspólnotowego.
DEWIZOWE
1) Pojęcie, przedmiot regulacji i źródła prawa dewizowego.
Prawo Dewizowe obejmuje ogół przepisów prawnych, które określają zasady obrotu dewizami w danym kraju. Dewizami określa się zagraniczne środki płatnicze (waluty obce), zagraniczne papiery wartościowe (czeki, weksle akredytywy, akcje, obligacje, książeczki oszczędnościowe), ale również opiewającą na walutę obcą złoto czy platynę. Prawem dewizowym objęte są również środki płatnicze i papiery wartościowe podlegające wywozowi lub przywozowi z kraju bądź do kraju.
Celem praw dewizowego jest swoboda przepływu kapitału i swoboda płatności między krajem a zagranicą
Celem Prawa dewizowego jest ustanowienie prawnych reguł dopuszczalności tego obrotu poprzez określenie zasad legalnego uczestnictwa w tym obrocie Art. 1. Ustawa reguluje zasady obrotu dewizowego, nadzwyczajne ograniczenia w wypadku zaistnienia zagrożeń stabilności i integralności systemu finansowego Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasady kontroli dewizowej, a także właściwość organów w tych sprawach.
Źródła prawa dewizowego :
1.Ustawa „Prawo dewizowe” dnia 27.07.2002 która weszła w życie 1.10.2002 r.
2. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 3.09.2002 r. w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych
3. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 2.03.2005 r. w sprawie trybu wykonywania przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego kontroli określonej w przepisach ustawy - Prawo dewizowe
4. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24.09.2004 r. w sprawie wyposażenia lokalu przeznaczonego do wykonywania działalności kantorowej oraz sposobu prowadzenia ewidencji i wydawania dowodów kupna i sprzedaży wartości dewizowych
5. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6.09.2002 r. w sprawie sposobu wysyłania za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych oraz wykazu dokumentów potwierdzających uprawnienie do wysłania Ministra szereg innych rozporządzeń .
2) Uczestnicy obrotu dewizowego.
REZYDENCI
- osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne mające siedzibę w kraju;
- inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu;
- znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów;
- polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.
NIEREZYDENCI
- osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą oraz osoby prawne mające siedzibę za granicą, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu;
- znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów;
- obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne obce przedstawicielstwa oraz misje specjalne i organizacje międzynarodowe, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.
Nierezydentami z krajów trzecich są:
- osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne podmioty, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w krajach trzecich; tzn. nie należących do Unii Europejskiej , do Europejskiego Obszaru Gospodarczego ani do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
- nierezydentami z krajów trzecich są również znajdujące się w tych krajach oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów lub nierezydentów z innych krajów,
3) Ograniczenia dewizowe i ich rodzaje.
Ograniczenia dewizowe
Zostały w sposób szczególny określone w art. 9 ustawy „Prawo dewizowe”. Ograniczenia dotyczą w szczególności obrotu dewizowego z zagranicą oraz obrotu wartościami dewizowymi w kraju..
OGRANICZENIA dewizowe obejmują zakazy i nakazy(obowiązek) prawne.
W art. 9 i 10 wskazane są ograniczenia , które wymagają zezwolenia dewizowego - ogólnego lub indywidualnego (tzw. Ograniczenia zwyczajne ) Ograniczenia te dotyczą w głównej mierze zakazu dokonywania obrotu bez zezwolenia w stosunku do krajów trzecich są to min. Następujące sytuacje w obrocie :
- przekazywanie do krajów trzecich krajowych lub zagranicznych środków płatniczych z przeznaczeniem na podęcie lub rozszerzenie w tych krajach działalności gosp.
- nabywanie oraz zbywanie w kraju przez nierezydentów z krajów trzecich papierów wartościowych czy też innych praw związanych z rozliczeniem pieniężnym
- nabywanie przez nierezydentów nieruchomości w krajach trzecich, papierów wartościowych, udziałów i akcji w spółkach mających siedzibę w krajach trzecich
- otwieranie przez rezydentów rachunków bankowych w krajach trzecich.
- udzielanie oraz zaciąganie w obrocie z krajami trzecimi pożyczek i kredytów
Przepisy art. 10 ustawy przewidują możliwość zastosowania również szczególnych ograniczeń o charakterze nadzwyczajny kompetencje w tym zakresie posiada Rada Ministrów drodze rozporządzenia. Ograniczeni te mogą mieć charakter czasowy do momentu ustabilizowania rynku tj. przezwyciężenia trudności z bilansem płatniczym lub stabilnością waluty polskie ( nie dłużej niż 6 miesięcy od dnia wejścia w życie).
4) Autonomia dewizowa.
AUTONOMIA DEWIZOWA - jest to włączenie zastosowania ograniczeń dewizowych (tzw. Immunitet dewizowy) Ustawa wskazuje organy i podmioty, do których w obrocie dewizowym nie stosuje się ograniczeń. Uczestnictwo tych podmiotów czy organów w obrocie jako strony ma szerszy skutek prawny, ponieważ nie stosuje się ograniczeń również do drugiej stron obrotu dewizowego. Do nich ustawa zalicza :
- Skarb Państwa w zakresie reprezentacji przez Ministra właściwego do spraw budżetu, finansów publicznych i instytucji finansowych lub ministra do spraw skarbu państwa
- Organy władzy publicznej, podejmujące czynności w postępowaniu karnym, cywilnym lub administracyjnym(zabezpieczającym lub egzekucyjnym )
- Narodowy Bank Polski - jako centralny bank państwa, pełniący rolę centralnej bankowej instytucji dewizowej ( gromadzenie rezerw dewizowych, zarządzanie rezerwami dewizowymi oraz podejmowanie wszelkich czynności bankowych zapewniając bezpieczeństwo obrotu dewizowego i płynności płatniczej kraj. Posiada uprawnienia do udzielania i uchylania indywidualnych zezwoleń dewizowych
- Banki i inne instytucje finansowe - prowadzące działalność pod nadzorem władz nadzorczych, uprawnionych na podstawie odrębnych przepisów do sprawowania nadzoru nad instytucjami finansowymi są to głównie instytucje typu inwestycyjnego i ubezpieczeniowego
5) Pojęcie obrotu dewizowego.
Na to pojęcie składa się: Obrót dewizowy z zagranicą oraz obrót wartościami dewizowymi w kraju
Obrót dewizowy - w rozumieniu ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe obrotem dewizowym jest obrót dewizowy z zagranicą oraz obrót wartościami dewizowymi (patrz Dewizy) w kraju.
Obrotem dewizowym z zagranicą jest:
Wg kryterium podmiotowego:
Zawarcie umowy powodującej (lub mogącej powodować) dokonanie między rezydentem i nierezydentem rozliczeń pieniężnych.
Dokonanie innej niż umowa czynności prawnej powodującej (lub mogącej powodować) dokonanie między rezydentem i nierezydentem rozliczeń pieniężnych.
Przeniesienie między rezydentem i nierezydentem własności: wartości dewizowych, krajowych środków płatniczych (patrz Krajowe środki płatnicze).
Wykonanie wyżej wyszczególnionych umów lub czynności.
Wg kryterium przedmiotowego:
Zawarcie umowy powodującej (lub mogącej powodować) przeniesienie między rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło w obrocie z zagranicą.
Dokonanie innej niż umowa czynności prawnej powodującej (lub mogącej powodować) przeniesienie między rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło w obrocie z zagranicą.
Wykonanie wyżej wyszczególnionych umów.
Biorąc pod uwagę transfer:
Dokonywanie przywozu, przekazywanie oraz nadsyłanie z zagranicy do kraju wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych.
Obrotem wartościami dewizowymi w kraju jest:
Zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej (lub mogącej powodować) dokonanie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami rozliczeń w walutach obcych.
Przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych.
Wykonanie wyżej wyszczególnionych umów.
W rozumieniu ustawy Prawo dewizowe przedmiotem obrotu dewizowego w kraju są tylko wartości dewizowe, natomiast przedmiotem obrotu dewizowego z zagranicą są zarówno wartości dewizowe, jak i krajowe środki płatnicze.
Obrót dewizowy z zagranicą
OBROTEM DEWIZOWYM Z ZAGRANICĄ jest:
- zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między rezydentem i nierezydentem rozliczeń pieniężnych lub przeniesienie między rezydentem i nierezydentem własności wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także wykonywanie takich umów lub czynności;
- zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować przeniesienie między rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą, a także wykonywanie takich umów;
- dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu, przekazywanie oraz nadsyłanie z zagranicy do kraju; (różne formy transferu)
OBROTEM WARTOŚCIAMI DEWIZOWYMI w kraju jest zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych, a także wykonywanie takich umów lub czynności;
Ważnym elementem tego pojęcia jest terytorium Polski jako miejsca dokonania tych czynności.
6) Zezwolenia dewizowe - rodzaje, charakter prawny.
Zezwolenia dewizowe
Zezwolenia dewizowe maja na celu mechanizm wstępnej kontroli skutków przeprowadzonych operacji zwłaszcza tych najbardziej ryzykownych i największych zakresowo.
Zezwolenie dewizowe - udziela się, jeżeli nie zagraża to bezpieczeństwu państwa, porządkowi publicznemu lub równowadze bilansu płatniczego albo innym podstawowym interesom państwa. W zezwoleniu dewizowy może być ustalony obowiązek spełnienia określonych warunków. Z zezwolenia dewizowego udzielonego na zawarcie umowy mogą korzystać wszystkie jej strony o ile w zezwoleniu nie zastrzeżono inaczej.
Udzielone spółce zezwolenie dewizowe nie przechodzi na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną w sytuacji, gdy spółka, która otrzymała zezwolenie została przejęta przez inną spółkę
Zezwolenia dzieli się na indywidualne i ogólne(przybiera postać normy prawnej, która dopuszcza dla określonych ogólnie podmiotów określone generalnie czynności a to zapewnia trwałość, mieszczą się z reguły w jednym akcie prawnym obecnie rangi rozporządzenia.
Minister właściwy do spraw finansów publicznych udziela w drodze rozporządzenia, ogólnych zezwoleń dewizowych. Zezwolenia takie mogą dotyczyć wszystkich lub rodzajowo określonej kategorii podmiotów oraz wszystkich lub określonych rodzajowo czynności.
Zezwolenie Indywidualne jest wymagane przed wszystkim wtedy, gdy dana czynność objęta jest w ustawie ograniczeniem dewizowym typu zakazu, czyli gdy nie można jej dokonać bez uprzedniego uzyskania zezwolenia dewizowego oraz gdy na tego typu rodzaj czynności nie udzielono zezwolenia ogólnego. Ponadto zezwolenie indywidualne wymagane jest na odstąpienie od obowiązku ustawowego, czyli nakazu prawnego określonego zachowania się w obrocie dewizowym.
Zezwolenie indywidualne - sprawy rozstrzyga Prezes Narodowego Banku Polskiego w drodze DECYZJI administracyjnej mającej ostateczny charakter. Od tak wydanie decyzji nie służy stronie możliwość wniesienia odwołania w administracyjnym toku instancji a jedynie skarga do sądu administracyjnego na podstawie zarzutu niezgodności z prawem. Decyzja ta ma charakter konstytutywny (zmienia istotnie daną sytuację prawną), w dużej mierze uznaniowy, ostateczna
Ustawa przewiduje możliwość uchylenia udzielonego zezwolenia indywidualnego, gdy korzystanie z niego odbywa się wbrew określonym w nim warunkom
Prezes NBP może upoważnić do wydania zezwolenia indywidualnego wyłącznie dyrektorów departamentów Centrali NBP oraz dyrektorów oddziałów NBP.
Zezwolenia dewizowe udzielone przez Prezesa NBP podlegają kontroli, którą wykonuje Narodowy bank Polski przez upoważnionych do tego pracowników.
7) Działalność kantorowa.
DZIAŁALNOŚĆ KANTOROWA jest regulowaną działalnością gospodarczą, polegająca na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży. Działalność kantorowa nie wymaga już zezwolenia, ponieważ jest ona regulowana Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej i wymaga wpisu do Rejestru działalności kantorowej prowadzonego przez Prezesa NBP.
Działalność kantorową może wykonywać osoba fizyczna, która nie została prawomocnie skazana za przestępstwo skarbowe albo za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych lub osobistych , a każe osoba prawna oraz spółka nie mająca osobowości prawnej, której żaden odpowiednio członek władz lub wspólnik nie został skazany za takie przestępstwo. Które posiadają fachowe przygotowanie do wykonywania tych czynności ( ukończony kurs lub co najmniej roczny staż pracy w banku na stanowisku związanym z obsługą transakcji walutowych).
Obowiązki przedsiębiorcy w prowadzonej działalności kantorowej :
- trwałość i ciągłość ewidencji wszystkich operacji na bieżąco
- ciągłość prowadzenia działalności
- wydawanie zgodnie z przepisami dowodów kupna i sprzedaży wartości dewizowych
- zapewnienie lokalu i jego odpowiednie wyposażeniem odpowiednie do działalności kantorowej.
Wartość kupna lub sprzedaży zagranicznych środków płatniczych nie może przekroczyć w ramach jednej umowy zawieranej z przedsiębiorcą prowadzącym działalność kantorową równowartość 20.000 euro.
12