Pojęcia z ekonomi:
Dobra wolne -> powietrze, woda, ziemia
Dobra ekonomiczne -> tworzy je człowiek, by zaspokoić swoje potrzeby
Reprodukcja -> Stale powtarzający się proces produkcji. Na produkcję składają się: konsumpcja, produkcja, podział, wymiana. Reprodukcja może być rozszerzona ( wtedy kiedy wartość z roku na rok zwiększa się) zwężona ( wielkość z roku na rok zmniejsza się) i prosta ( wielkość z roku na rok jest taka sama).
Konsumpcja -> zaspokajanie potrzeb
Produkcja-> wytwarzanie/ przetwarzanie (dóbr wolnych na dobra ekonomiczne) Na produkcję składają się czynniki produkcji.
Podział -> efekt produkcji
Wymiana -> między tymi, którzy brali udział w produkcji.
Czynniki produkcji -> kapitał, praca, ziemia, (muszą być te 3, aby wystąpił proces produkcji).
Rekultywacja -> poprawa do stanu użytkowego, ale nie pierwotnego
Kategorie realne -> niepieniężne, wyrażone w jednostkach naturalnych (np. metr, para, kat.)
Wolumen -> ilość czegoś ( dóbr i usług) wyrażona w jednostkach naturalnych, którą możemy nabyć.
Kategorie nominalne -> wyrażone są zawsze w pieniądzu
Rzadkość -> brak, niedostatek czegoś w stosunku do potrzeb. Rzadkość jest cechą dóbr ekonomicznych , kategorią względną, konsekwencją wyboru ekonomicznego.( Ponieważ nie można do końca zaspokoić swoich potrzeb).
Wybór ekonomiczny -> wybór co można mieć , a czego nie. Dążymy do minimalizacji kosztów określonego przedsięwzięcia, a maksymalizacji dochodów ( sprzedający dąży do uzyskania jak największej liczby pieniędzy). Wybór jest ekonomiczny - najbardziej właściwy.
Rynek- > podaż , popyt, cena
Gospodarka rynkowa -> system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez niezależne podmioty gospodarcze ( ludzi, firmy i rząd). Gospodarka rynkowa charakteryzuje się powszechnością wyboru ekonomicznego ( wyboru dokonują uczestnicy życia gospodarczego) , ekonomicznymi kryteriami wyboru ekonomicznego ( dążenie do zwiększania dochodu i poprawy bilansu handlowego oraz zwiększenia zatrudnienia) oraz dominacją własności prywatnej.
Gospodarka nierynkowa -> (centralnie planowana lub nakazowo- rozdzielcza) to system gospodarczy, w którym decyzje dotyczące rozdzielania zasobów podejmowane są przez rząd. Gospodarka nierynkowa charakteryzuje się niepowszechnością wyboru ekonomicznego ( wybór dokonywany jest przez określone jednostki, a następnie przekazywany dalej dla społeczeństwa) , nieekonomicznymi kryteriami wyboru ekonomicznego ( o wyborze decydują politycy i wybór ten jest nietrafny) , dominacją własności państwowej ( nieprywatnej), monopolem w handlu zagranicznym.
Liberalizm-> doktryna społeczno-polityczna zakładająca ograniczenie funkcji państwa w sferze gospodarki i poszerzenie zakresu wolności jednostki. Powstała na przełomie XVII i XVIII w., u jej podstaw leżą: indywidualizm, nadrzędność jednostki nad społeczeństwem, wolność człowieka, prawo do zdobywania własności, swoboda działalności gospodarczej, ograniczenie roli państwa. Za twórcę teorii ekonomicznego liberalizmu uznawany jest Adam Smith.
Etatyzm -> jeden z kierunków polityki gospodarczej państwa, polegający na udziale państwa w tworzeniu przedsiębiorstw-spółek, o kapitale mieszanym - prywatno-państwowym. Kierunek ten zyskał uznanie w opinii wielu ekonomistów w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego, którzy wykorzystując także teorię angielskiego ekonomisty J.M Keynesa oraz sukcesy gospodarki planowej w Związku Radzieckim, lansowali go jako próbę przełamania depresji gospodarczej przy pomocy działań państwa. (Im więcej państwo pomaga gospodarce tym lepiej, ale nie może dominować).
Neoliberalizm -> kierunek poglądów ekonomicznych postulujących stosowanie zasad liberalizmu we współczesnej gospodarce rynkowej. Powstał na przełomie lat 30. i 40. jako odpowiedź na poglądy J.M Keynesa i jego zwolenników. Najpełniejszy rozwój osiągnął w latach 80., zwłaszcza w Niemczech i USA. Głównymi cechami neoliberalizmu są: antyetatyzm, i silna wiara w skuteczność mechanizmu rynkowego.
Ordoliberalizm -> odmiana neoliberalizmu, która wykształciła się na terenie Niemiec. Jego głównymi przedstawicielami byli W. Eucken, F. Böhm, W. Röpke, A. Müller Armach (- chrześcijańscy demokraci) , Ludwig Erhard ( kanclerz Niemiec). Odegrali znaczną rolę w okresie odbudowy powojennych Niemiec (Zachodnich) i tzw. cudu gospodarczego. Głosili hasło społecznej gospodarki rynkowej i integracji zachodnioeuropejskiej. Ordoliberalizm był zaprzeczeniem totalitaryzmu( hitleryzmu w Niemczech).
Cud gospodarczy-> miał miejsce na przełomie lat 60 i 70 w Niemczech. Niemcy wychodzą z nędzy po czasach hitlerowskich. Ludwig Erhard przyczynił się do popularyzacji liberalnego kierunku myśli ekonomicznej. Między innymi dzięki jego reformą doszło do cudu gospodarczego, który był dzięki zmianie sytuacji podatkowej, reformie walutowej, planie Marshalla, GARIOA ( program amerykański dla ludności) oraz praca Niemiec (potęga europejska)
Cechy praw ekonomicznych -> obiektywność, stochastyczność, żywiołowość.
Obiektywność-> tych praw człowiek nie tworzy, bowiem istnieją niezależnie od jego woli. Może je poznać dzięki nauce.
Żywiołowość-> poznanie praw zmniejsza ich żywiołowość, bo ta zaskakuje i nie zawsze możemy ją przewidzieć.
Stochastyczność-> oddziela prawa społeczne od niespołecznych. Prawa społeczne dotyczą człowieka (wyboru) ,(mogą zachodzić ale nie muszą w 50 % + 1 ), a niespołeczne przyrody ( determinizmu) ( zawsze muszą zostać spełnione wszystkie warunki - 100%)
Determinizm-> pogląd głoszący, że fakt, moment i miejsce zajścia każdego zdarzenia oraz jego przebieg określone są jednoznacznie przez zdarzenia, które je poprzedziły w czasie i które z nimi współwystępują. Determinizm dotyczący przyrody to pogląd uznający czynniki geograficzne (ukształtowanie terenu, klimat, rodzaj gleby) za decydujące w rozwoju społeczeństw i kultury.
Towar-> produkt pracy ludzkiej przeznaczony do wymiany, nie na użytek sprzedającego, ale dla kogoś. Każdy towar będzie dobrem, ale nie każde dobro towarem. Powstanie towaru: 1). Na producentów roślin i zwierząt (nie ma tutaj produkcji, ale jest np. zbieractwo, hodowla).
2). Rzemieślnictwo ( uzależniają się od gospodarki towarowej, nie zajmują się żywnością, a narzędziami), 3). Kupcy (nic nie produkują, producent oddaje mu cześć własnego zysku po to żeby zają się dalej swoją produkcją, a kupiec to co dostał pomnaża), 4). Bankierzy (obracają tylko jednym towarem-> pieniądzem)
Gospodarka towarowo- pieniężna-> Na tą gospodarkę składa się występowanie rynku, oraz towaru ( gospodarki towarowej i nietowarowej - naturalnej) Ostatnim etapem tej gospodarki jest pojawienie się pieniądza.
Pieniądz-> stały i powszechny ekwiwalent( niezmienny , stały w czasie i przestrzeni) , jest specyficznym towarem i dobrem o najwyższym stopniem płynności. Pieniądz posiada relatywnie dużą wartość w stosunkowo małej objętości-( łatwość transportu , przechowywania), trwałość ( odporność na czynniki egzogeniczne), jednorodność, stosunkowo łatwo podzielny i łatwy w łączeniu.
Funkcje pieniądza-> miernik wartości( cena- wartość towaru wyrażona w pieniądzu), środek obiegu ( pieniądz przerywa i usprawnia proces wymiany) , tezauryzacja ( gromadzenie skarbu), środek uwalniania od zobowiązań- jest środkiem płatniczym (zobowiązanie- kredyt), środek wymiany międzynarodowej ( pieniądz światowy)
Parytet monetarny-> określa ile jest złota w pieniądzu \ weryfikuje ceny złota na giełdzie ( wyrażoną w tej walucie). Cena złota na giełdzie jest odwrotnością parytetu.
Dewaluacja pieniądza-> zmiana wartości, obniżka kursu waluty danego kraju w stosunku do kursów innych walut, przeprowadzona przez jego rząd.
Pieniądz papierowy-> Dzieli się na gotówkowy i niegotówkowy. Gotówkowy - bilon, pieniądz podwartościowy, pieniądz papierowy jest prawnym środkiem płatniczym. Bezgotówkowy- nie jest przeliczalny, trudny do skontrolowania, nie jest prawnym środkiem płatniczym, to zapisy na kontach bankowych, stopa %. Pieniądz bezgotówkowy ułatwia rozliczania i jest praktyczny, można go podzielić.
Bilon-> moneta zdawkowa ( w Polsce to wszytko poniżej 10 zł) . Bilon jest pieniądzem pomocniczym w każdym systemie pieniężnym. (jest potrzebny do wydawania reszty)
Pieniądz podwartościowy -> wartość musi być mniejsza na jaki opiera się ten pieniądz. ( 5 zł musi mieć wartość poniżej 5 zł)
Wkłady A vista-> [wkłady bieżące] to nisko oprocentowane lub w ogóle nie oprocentowane
Wkłady terminowe->[ lokaty] są oprocentowane ( nisko), są wyższe ( lokata) na dłuższy czas
Ekonomia-> nauka o prawach ekonomicznych, z której rozrastają się nauki ekonomiczne (demografia, statystyka i ekonometria, historia gospodarcza, geografia gospodarcza)
Dobra ekonomiczne-> dzielą się na produkcyjne ( niekonsumpcyjne) i nieprodukcyjne ( konsumpcyjne) . Dobra ekonomiczne świadczą usługi na czterech poziomach: mikroekonomii, mezoekonomii (regiony, branże produkcji), makroekonomii ( gosp. Narodowa), megaekonomii ( skala wielu globalnych gospodarek).
ROR-> to Rachunki oszczędnościowo- rozliczeniowe. Konto osobiste. Rachunek bankowy osób fizycznych służący do gromadzenia środków pieniężnych klienta banku. Klient dokonuje wpłat na rachunek w formie gotówkowej lub bezgotówkowej (przelew), może również zlecać dokonywanie stałych płatności (czynsz, rachunek telefoniczny, raty kredytu). Rachunek jest także tzw. rachunkiem a vista, czyli płatnym na żądanie klienta.
Krzywa obojętności-> zbiór punktów, które odznaczają się taką samą użytecznością - zadowolenie konsumenta. Każdy punkt sprawi konsumenta zadowolonym- dlatego obojętność jest subiektywna. Zbiór krzywych obojętności to mapa preferencji. Im wyższy poziom użyteczności obrazuje dana krzywa, tym bardziej jest ona oddalona od początku układu współrzędnych (krzywe nie przecinają się). Każdy konsument chciałby osiągnąć jak najwyższy poziom zaspokojenia potrzeb, a zatem realizować którąś z kombinacji znajdujących się na krzywej obojętności leżącej najwyżej. W swoich preferencjach jest on jednak ograniczony przez poziom dochodów nominalnych oraz ceny dóbr i usług.
Ścieżka cen-> Konsument posiada ograniczone dochody, które są przeznaczane na zakup wybranych dóbr. Ponieważ dochody są ograniczone, należy wykreślić krzywą ograniczenia budżetowego (ścieżka cen) to graficzna ilustracja zbioru wszystkich kombinacji dóbr, jakie konsument może nabyć przy danym dochodzie. Punkty, leżące na krzywej ograniczenia budżetowego obrazują pełne, efektywne wykorzystanie zasobów. Punkty leżące powyżej są nieosiągalne (z uwagi na dany poziom dochodu), a leżące poniżej oznaczają niepełne wydatkowanie dochodu. Graficznie rzecz ujmując krzywa ograniczenia budżetowego jest odcinkiem prostym. Ograniczenie budżetowe przedstawia możliwości konsumenta, który dysponuje określonym dochodem, przy ustalonych cenach rynkowych dóbr. Położenie krzywej zmienia się więc wraz ze zmianą dochodów lub zmianą cen. Wzrost dochodu spowoduje przesunięcie krzywej ograniczenia budżetowego w prawo.( po tej ścieżce można chodzić tylko pod warunkiem, że wydaje cały dochód poniżej ścieżki) Ścieżkę ceny dyktuje rynek, bo on dyktuje warunki płac.
Dochód realny-> Inaczej dochód nominalny skorygowany o poziom inflacji, w ten sposób, że od jego wysokości zależy wolumen (ilość) dóbr i usług, które można nabyć.
Krzywa obojętności -> To zbiór punktów różnych kombinacji dóbr lub usług przynoszących konsumentowi tę samą użyteczność całkowitą;
Im krzywa położona jest dalej od środka układu współrzędnych tym wyższy poziom użyteczności całkowitej kombinacji dóbr tworzących krzywą. ( Krzywa ta przedstawia preferencje konsumenta. Konsument ma wiele krzywych obojętności jest to wtedy mapa preferencji.)
Punkt równowagi konsumenta-> Punkt równowagi konsumenta wyznacza punkt styczności linii budżetowej z najodleglejszą krzywą obojętności. Jest to taki punkt, który jest najdoskonalszy. Wszyscy do niego dążą.(teoria wyboru konsumenta)
Koszt-> jest kategorią nominalną ( pieniężną). Wyróżniamy koszt stały ( nie zmienia się z każdą zmianą wolumenu produkcji, np. Koszt ocieplenia budynku ), koszt zmienny ( zmienia się z każdą zmianą wolumenu produkcji, np. Koszt materiałów, opakowań), koszt całkowity ( to suma kosztu stałego wraz z kosztem zmiennym), koszt całkowity jednostkowy ( koszt pewnej jednostki w kategoriach nominalnych), koszt krańcowy ( koszt produkcji dodatkowej jdnostki wyboru). Ponato koszty można podzielić na : społeczne ( które ponosi społeczeństwo ) oraz przedsiębiorstwa ( to koszty indywidualne, prywatne, które ponosi przedsiębiorca, np. Koszty produkcji)
Utarg-> przychód ze sprzedaży. Okresem rozliczeniowym dla utargu jest zwykle dzień (utarg dzienny) lub miesiąc (utarg miesięczny).
Konkurencja doskonała-> rynek podobnych do siebie wyrobów, na którym jest wielu kupujących i sprzedających, posiadających pełen zakres informacji o warunkach rynku, z których żaden nie jest wystarczająco silny, by wpłynąć na cenę.
Konkurencja monopolistyczna-> rynek, na którym wiele firm sprzedaje podobne( lecz nie identyczne) produkty.
Konkurencja niedoskonała-> struktura rynku, w której sprzedający mają więcej swobody w określaniu ceny niż w okolicznościach konkurencji doskonałej, lecz mniej niż w warunkach monopolu.
Konkurencja niecelowa-> wykorzystywanie innych niż cena czynników mających na celu pobudzenie sprzedaży.
Cena-> wartość pieniężna wyrobu lub usługi. Kiedy cena rośnie to popyt maleje, a kiedy podaż rośnie to cena maleje. Wyjątkiem są paradoksy Giffena i Veblena.
Popyt-> ilość towarów i usług, które konsumenci chcą i są w stanie kupić po danej cenie. (Dotyczy konsumentów). Popyt to kategoria realna i zależy od czynników ekonomicznych (ceny , dochodzie), oraz czynników pozaekonomicznych (tj. tradycja, moda, preferencje).
Elastyczność cenowa popytu -> względna zmiana popytu wywołana zmianą ceny; niska elastyczność oznacza, że popyt słabo reaguje na zmiany cen; wysoka elastyczność oznacza popyt bardzo elastyczny, tzn. silnie reagujący na zmiany cen.
Podaż-> ilość towarów i usług, zaoferowanych do sprzedaży po danej cenie. (Dotyczy przedsiębiorców)
Elastyczność cenowa podaży-> względna zmiana podaży spowodowana zmianą ceny; niska elastyczność oznacza, że zmiany w niewielkim stopniu wpływają na wielkość podaży.
Paradoks Giffena -> sytuacja ekonomiczna, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny. Sytuacja taka ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i przy wzroście cen dóbr niższego rzędu, zwanymi dobrami Giffena. Cena dobra Giffena jest relatywnie niższa od innych substytutów lub dane dobro nie posiada bliskich substytutów (np. chleb), dlatego popyt rośnie. Paradoks Giffena jest jednym z dwóch (obok paradoksu Veblena) przypadków w mikroekonomii, zaprzeczających działaniu krzywej popytu, kiedy to wzrost ceny danego dobra powoduje spadek popytu na to dobro.
Paradoks Veblena -> dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych, jest to wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr. Przyczyna tego zjawiska tkwi w chęci ukazania przez najzamożniejsze grupy społeczne swojego statusu materialnego za sprawą posiadanych dóbr luksusowych. Przykładami tego rodzaju dóbr są rzadkie dzieła sztuki i markowe ubiory znanych projektantów mody (prowadzi to do efektu snobizmu).
Substytucyjność-> dobra i usługi zastępowalne, zaspokajają tą samą potrzebę konsumenta, ale na różnym poziomie jakości ( użyteczności), a w konsekwencji ceny. ( np. margaryna droższa, margaryna tańsza).
Dobra komplementarne -> to dobra, czyli towary lub usługi wzajemnie się uzupełniające, jedno dobro potrzebuje drugiego do prawidłowego działania, np. komputer i monitor. Jeżeli rośnie popyt na dobro A to popyt na dobro B także wzrasta.
Prawo Engla-> w miarę wzrostu dochodów maleje udział wydatków na artykuły pierwszej potrzeby ( głównie żywność), a rośnie udział wydatków na towary luksusowe.
Prawo Keynesa-> Wraz ze wzrostem dochodów, zwiększa się krańcowa skłonność do oszczędności. Coraz większy ułamek oszczędności odkładamy. To oznacza osłabienie dynamiki popytu.
John Maynard Keynes-> angielski ekonomista twórca teorii interwencjonizmu państwowego w dziedzinie ekonomii i finansów państwowych. Jego głównym dziełem jest Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza opublikowana w 1936, ukazująca wady liberalnej myśli ekonomicznej. Teoria Keynesa powstała jako reakcja na wielki kryzys ekonomiczny lat 1929-33. Wystąpił wtedy spadek PKB i wzrost bezrobocia. Spadł poziom inwestycji i notowania giełdowe. Keynes dążył do ustabilizowania gospodarki za pomocą podejścia popytowego. Jako przyczynę złego stanu rzeczy podał stan nierównowagi pomiędzy poziomem oszczędności a poziomem inwestycji. Jak człowiek dostanie podwyżkę, to nie wyda wszystkiego tylko część odłoży. Keynes nazwał to krańcową skłonnością do konsumpcji. Odrzucono stwierdzenie jakoby podaż sama stwarzała dla siebie popyt. Aby zapewnić stały rozwój gospodarczy należy, poprzez odpowiednią politykę gospodarczą, pobudzić wzrost globalnych wydatków. Stąd nazwa - ekonomia popytu. Wg. nich, sterowanie przez państwo globalnym popytem odbywa się za pomocą środków polityki fiskalno - budżetowej (ew. pol. pieniężnej). Keynes proponuje • zwiększenie progresji opodatkowania wysokich dochodów przy jednoczesnym wzroście świadczeń społecznych na rzecz grup biedniejszych. • Preferencje dla działalności inwestycyjnej- obniżenie stopy podatkowej od zysków przeznaczonych na inwestycje- mechanizm bezpośredniej zachęty do inwestowania. • Odpowiednia manipulacja wielkością globalnych wydatków rządowych- np. inwestycje i roboty publiczne. Wg Keynesa deficyt budżetowy nie stanowi problemu w okresie kryzysu. W okresie dekoniunktury państwo ma podejmować działania mające na celu zwiększenie zasobów pieniądza w społeczeństwie. Główne założenia szkoły Keynesa: • Produkcja określana jest przez globalny popyt • Zmiana ilości pieniądza wpływa na zatrudnienie • Bezrobocie to efekt niedostatecznego popytu • Państwo powinno być aktywne na scenie fiskalnej i monetarnej państwa
Cena równowagi-> cena równoważąca podaż i popyt.
Gospodarka autarkiczna-> gospodarka zamknięta - gospodarka rozpatrywana bez udziału handlu zagranicznego. Autarkia, samowystarczalność gospodarcza to cecha gospodarki lub cel polityki gospodarczej, prowadzonej przez państwo lub grupę państw, dążące do zaspokojenia wszelkich potrzeb gospodarki, zarówno konsumpcyjnych jak i produkcyjnych, w ramach własnych możliwości. Występuje w okresach kryzysów ekonomicznych.
Transparentność gospodarki-> przejrzystość, wszystkie dane są znane.
Monopol-> W ścisłym znaczeniu jest to sytuacja, gdy istnieje tylko jeden producent dóbr, na które nie ma substytutu, jednakże w rzeczywistości takie sytuacje nie występują na rynku. Faktyczny monopol lub sytuacja monopolistyczna ma miejsce wówczas, gdy jakieś przedsiębiorstwo może wywierać dominujący wpływ na popyt, podaż i cenę określonego produktu lub usługi. Tego rodzaju monopol, wynikający z nadmiernie wysokiego udziału w rynku lub porozumień z innymi przedsiębiorstwami, jest zwalczany przez państwo chroniące swymi ustawami stan wolnej i nie skrępowanej konkurencji na rynku. Są 3 rodzaje monopolu. Monopol naturalny (tworzy go natura- a) monopol naturalny rzeczy - popyt zawsze będzie przewyższał podaż, b) monopol naturalny przyrody ( podaż stała, popyt może rosnąć, a cena może iść do góry), monopol instytucjonalny ( tworzy go instytucja panującego dziś państwa. Zastrzega sobie wąskie sfery gospodarki i twierdzi, że jest tego właścicielem), monopol rynkowy ( sytuacja rynkowa- tworzy go rynek; następuje koncentracja, im więcej skupiają w sobie tym bardziej panują nad rynkiem )
Monopson-> Odpowiednik monopolu w dziedzinie zakupu. Wyraża sytuację, w której jest tylko jeden nabywca produktu wytwarzanego przez daną gałąź produkcji, co umożliwia mu dyktowanie dostawcy korzystnych dla siebie warunków zakupu. ( np. rolnictwo, państwo- odbiorca).
Oligopol-> rynek zdominowany przez kilka dużych firm. Oligopol jest najczęściej występującym modelem rynku, zarówno w przypadku produktów jednorodnych (np. ropa naftowa), jak i zróżnicowanych (samochody).
Duopol-> rynek określonego produktu opanowany jest przez dwóch niezależnych producentów, zaopatrujących dużą liczbę odbiorców, przy czym żaden z nich nie jest w stanie opanować całego rynku. Wejście na rynek innych firm jest bardzo trudne ze względu na konieczność poniesienia ogromnych nakładów kapitałowych i sprzeciw dotychczasowych jego uczestników.
Deflacja-> spadek ogólnego poziomu cen, przeciwstawność inflacji. ( Kiedy towarów jest więcej niż pieniędzy)
Inflacja-> wzrost ogólnego poziomu cen. (wtedy kiedy towarów jest mniej niż pieniędzy)
Bezrobocie-> sytuacja, w której przy danych płacach występuje na rynku pracy nadwyżka podaży pracy nad popytem; oznacza to, że dla części siły roboczej nie ma zatrudnienia.
Bezrobocie frykcyjne-> tymczasowe, nieuchronne bezrobocie wynikające np. ze zmiany miejsca pracy lub zamieszkania. ( frykcja- niedopasowanie). Ma charakter ciągły ( nie ma możliwości dopasowania)
Bezrobocie strukturalne-> bezrobocie będące skutkiem zmian technologicznych, wahań w upodobaniach konsumentów lub zmian w lokalizacji miejsc pracy. ( najczęściej należy się przekwalifikować),( ma charakter czasowy, w określonym czasie i sytuacji).
Bezrobocie cykliczne-> powodowane przez recesje ( załamanie gospodarki) Spadek produkcji powoduje spadek zatrudnienia a to bezrobocie. (charakter doraźny - okresowy)
Bezrobocie chroniczne-> problemem tego bezrobocia jest niedorozwój gospodarczy danego terenu, co powoduje brak miejsc pracy. Występuje ono ciągle i jest nie do opanowania i nie do zredukowania.(np. Polska wschodnia i zachodnia, Włochy północne i południowe)
Bezrobocie utajone-> Sytuacja, gdy jest zbyt duża liczba zatrudnionych w stosunku do potrzeb gospodarki (duże bezrobocie utajone występowało w socjalizmie).
Cykl koniunkturalny-> zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw. Cykl koniunkturalny dzieli się na: kryzys, depresję, ożywienie( gdy przekracza uprzednio najwyższy stan) Teoriami cyklu koniunkturalnego są przyczyny rzeczowe( nowe metody produkcji zmiany uwarunkowań gospodarki , zmiany popytu), przyczyny psychologiczne( zmiany nastawienia psychicznego uczestników życia gospodarczego do aktualnych warunków gospodarczych), prognozy pieniężne ( zmiany aktualnej podaży pieniądza, zmiany stóp %) zmiany struktury wydatków pieniądza( Keynes).
Interwencjonizm państwowy-> (wynikał z teorii Keynesa.) Polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. Przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego. Zwolennicy interwencjonizmu wskazują na trzy główne jego cele: (ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbędny, a nawet korzystny dla gospodarki , pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje się za jedną z przyczyn wahań koniunkturalnych , podniesienie tempa wzrostu gospodarczego). Do głównych narzędzi pozwalających realizować politykę interwencjonizmu należą: podejmowanie przez państwo przedsięwzięć inwestycyjnych pozwalających zwiększyć zatrudnienie bez wzrostu podaży dóbr i usług (np. roboty publiczne); dotacje do nierentownych przedsiębiorstw lub ich nacjonalizacja; protekcjonizm w zakresie handlu zagranicznego; polityka monetarna; polityka fiskalna.( Hitler, Hjalmar Schacht (ekonomista niemiecki, komisarz walutowy Niemiec i prezes Banku Rzeszy.), Józef Stalin, Eugeniusz Kwiatkowski)
Luka deflacyjna-> jest wtedy kiedy podaż jest większa od popytu. Są wtedy ograniczenia w produkcji oraz mniej czynników produkcji.
Luka inflacyjna-> jest wtedy kiedy popyt jest większy od podaży, jest wtedy zwiększenie produkcji i więcej czynników produkcji.
Leseferyzm-> pogląd filozoficzno-ekonomiczny głoszący wolność jednostki, zwłaszcza w wymiarze społeczno-ekonomicznym. Rola państwa miała być ograniczona do roli "nocnego stróża", który miał strzec fundamentalnych zasad wolności gospodarowania i prywatnej własności. Przeciwieństwo interwencjonizmu.
Plan Marshalla-> Program amerykańskich dostaw towarów i kredytów przeznaczonych dla państw europejskich zniszczonych przez wojnę. Działał między 1948- 1950 r.(2 lata) i opierał na łączną kwotę 8,7 mld $. każdym z krajów, który zdecydował się przyjąć warunki programu, Stany Zjednoczone podpisywały dwustronne umowy. Plan Marshalla zaproponowano wszystkim państwom europejskim, łącznie z ZSSR i krajami Europy Środkowej. Początkowo chęć przystąpienia do planu wyraziły Polska i Czechosłowacja ale ZSRR- faktycznie osobistą decyzją Józefa Stalina- wymusił wycofanie już złożonej deklaracji udziału Czechosłowacji w konferencji paryskiej i niezłożenie już przygotowanego akcesu Polski do inicjatywy amerykańskiej. Propozycja amerykańska, zmierzająca do zachowania gospodarczej całości Europy w warunkach wolnego handlu i gospodarki rynkowej, była nie do zaakceptowania przez ZSRR wobec sowieckich planów narzucenia pełnego podporządkowania gospodarczego i zmilitaryzowanej gospodarki państwowej krajom Europy Środkowo-Wschodniej. Dzięki temu planu Amerykanie pomogli sobie (stworzyli ofensywę dla ZSRR na zachodzie Niemiec). Wymuszona przez ZSRR odmowa uczestnictwa Polski i Czechosłowacji w Planie Marshalla była przypieczętowaniem podziału stref wpływów w Europie (rozszerzenie podziału ze sfery politycznej na ustrojowo-gospodarczą) i na kilkadziesiąt lat odizolowała kraje Europy Środkowo-Wschodniej od reguł gospodarki rynkowej
Stopa % -> to miernik przychodu, jaki przysługuje posiadaczowi kapitału z racji udostępnienia go innym. W przypadku sektora bankowego mamy do czynienia ze stopami oficjalnymi banku centralnego (w Polsce ich wysokość ustala Rada Polityki Pieniężnej ) oraz rynkowymi - tak określa się oprocentowanie kredytów i depozytów pomiędzy bankami. Występuje również stopa nominalna - oficjalne oprocentowanie - i realna - pomniejszone o wartość inflacji. Przy wyliczaniu oprocentowania kredytów i depozytów (ich stóp procentowych) banki posługują się stopą podstawową (lub bazową), której wartość ustalana jest indywidualnie w banku - na ogół w oparciu o stopy rynkowe. Im stopa % rośnie, tym więcej oszczędzamy ponieważ kredyt będzie drogi i nieopłacalny. Państwo dąży do obniżenia stopy % i do wzrostu krańcowej wydajności kapitału ( czyli, by zachęcić do inwestycji kapitału prywatnego)
Bank Emisyjny-> Ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w danym kraju, określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu. W Polsce jest to Narodowy Bank Polski. Posiada funkcje tj. funkcja emisyjna ( emisja pieniądza - wpuszczanie do obiegu, zmniejsza ilość pieniędzy w obiegu, bądź zwiększa w zależności od inflacji lub deflacji) funkcję banków ( do bank dla banków, Bank Centralny jest bankiem dla innych banków), bank państwa ( świadczy usługi dla instytucji państwa)
Banki Handlowe-> są to banki, które zajmują się świadczeniem usług, dla ludzi, przede wszystkim udzielanie kredytów. Formy udzielania kredytów to pożyczki, dyskonta weksli, zakup papierów wartościowych (akcje/ obligacje)
Parabanki-> drogie pożyczki bez poręczycieli / firma wykonująca usługi bankowe ale nie będąca bankiem, np. SKOK
Giełda papierów wartościowych-> zorganizowany rynek, na którym dokonuje się tranzakcji kupna i sprzedaży papierów wartościowych.
Akcja-> papier wartościowy, potwierdzający współwłasność w spółce akcyjnej, dający prawo do otrzymania dywidendy i prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.
Obligacja-> papiery wartościowe emitowane przez państwo lub niewielkie firmy, upoważniające ich właściciela do uzyskania określonej sumy pieniędzy w określonym terminie (z reguły w okresie rocznym lub dłuższym) w zamian za pewien dochód płacony nabywcy obligacji.