LOGIKA PRAWNICZA

Wykładnia prawa (interpretacja prawa)

- proces ustalania właściwego znaczenia przepisów prawnych albo produkt tej czynności.

Rodzaje wykładni, ze względu na podmiot dokonujący wykładni:

wykładnia autentyczna;

dokonywana przez podmiot (organ władzy publicznej), który przepis ustanowił;

wykładnia legalna;

dokonywana przez upoważniony do tego organ państwa;

wykładnia operatywna;

dokonywana przez organ władzy publicznej na użytek aktów stosowania prawa i objętych kompetencją tego organu;

wykładnia doktrynalna;

dokonywana przez prawników (naukowców, wybitnych praktyków).

Wskaż rodzaj wykładni, ze względu na podmiot dokonujący wykładni::

1. Objaśnienie stanowiące załącznik do rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, np.: „W kolumnie 3 należy wpisywać numer faktury lub innego dowodu.”;

2. Uchwała Sądu Najwyższego: „Orzeczenie odwoławczej komisji dyscyplinarnej dla studentów może być zaskarżone przez ukaranego studenta do sądu powszechnego.”;

3. P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji RP: „Można więc sądzić, iż z woli ustrojodawcy to właśnie na rzecz sądów powszechnych w razie wątpliwości przemawia domniemanie właściwości w omawianych sprawach.”

Pozostałe rodzaje wykładni:

językowo-logiczna;

wykorzystanie reguł znaczeniowych i konstrukcyjnych języka prawnego i naturalnego, a także na zastosowaniu reguł poprawnego myślenia;

systemowa;

ustalanie rzeczywistego znaczenia przepisów ze względu na ich usytuowanie w systematyce wewnętrznej aktu normatywnego, lub w całej gałęzi prawa, a także ze względu na zasady systemu prawa lub zasady danej gałęzi prawa;

funkcjonalna (celowościowa, teologiczna);

ustalanie znaczenia przepisu zgodnie z celem jaki chciał osiągnąć ustawodawca stanowiąc ten przepis, gałąź prawa lub cały system;

porównawcza;

porównanie przepisów z innymi, podobnymi przepisami o ustalonym znaczeniu i wyciąganiu stąd wniosków co do znaczenia przepisów interpretowanych,

literalna (dosłowna, ścisła);

zastosowanie reguł znaczeniowych i konstrukcyjnych języka;

rozszerzająca;

porównanie wyników różnych rodzajów wykładni i przyjęcie szerszego znaczenia niż wynikałoby z interpretacji językowej;

zwężająca;

porównanie wyników różnych rodzajów wykładni i przyjęcie węższego znaczenia niż wynikałoby z interpretacji językowej;

Wskaż pozostałe rodzaj wykładni:

1. Uchwała SN: Przepis ustawy nie zawiera ustawowego określenia, co należy rozumieć przez „uczęszczanie do szkoły”. Dlatego też etymologicznemu znaczeniu tego określenia należy przypisać decydujące znaczenie, według niego „uczęszczanie” oznacza m. in. „brać udział w czymś”;

2. Uchwała SN: Oceniając art. 36 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, trzeba zwrócić uwagę, że zamieszczony jest w rozdziale 5 ustawy, który reguluje ustanie stosunku najmu.”;

3. Orzeczenie TK: Użytkowanie i użytkowanie wieczyste są instytucjami prawa cywilnego. Przenoszenie tych instytucji do innych dziedzin wymaga w związku z tym pełnego respektowania tych zasad, które ukształtowało prawo cywilne;

4. Według Sądu Rejonowego niedopuszczalne jest stosowanie zadaniowego czasu pracy, który pozwala na zdecydowanie większą swobodę dysponowania czasem pracy kierowców niż określają to przepisy. SR wskazał przy tym na Konwencję Europejską, która nie zezwala na swobodne kształtowanie czasu pracy kierowców, zakreślając dobowe limity godzinowe;

5. Wyrok NSA: Zakaz łączenia funkcji radnego powiatu z zatrudnieniem na stanowisku kierownika powiatowej jednostki organizacyjnej obejmuje również zatrudnienie na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie kontraktu menedżerskiego);

6. Uchwała SN: Przy ustalaniu okresu pracy górniczej pod ziemią określonego w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin uwzględnia się tylko taką pracę górniczą pod ziemią, która była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu;

Reguły interpretacyjne - wypracowane przez naukę i praktykę prawniczą zasady pozwalające ustalić właściwe znaczenie przepisów prawnych.

Podstawowe reguły interpretacyjne:

1. wnioskowanie z silniejszego na słabsze - jeżeli ktoś jest uprawniony do czynienia czegoś „więcej”, to jest też uprawniony do czynienia czegoś „mniej”;

2. wnioskowanie ze słabszego na silniejsze - jeżeli komuś jest zakazane czynić coś “mniej”, to tym bardziej jest mu zakazane czynić coś „więcej”;

3. wnioskowanie z przeciwieństwa - jeżeli kogoś i tylko jego, dotyczy jakiś zakaz lub nakaz zachowania lub gdy zachowanie powinny nastąpić w pewnych warunkach, to innych podmiotów lub w innych warunkach niż wskazane w hipotezie normy zakaz lub nakaz nie dotyczy, Podobnie gdy z tekstu przepisu wynika, że adresatom normy nakazany jest tylko jeden ściśle określony sposób postępowania - wszystkie inne zachowania są niedozwolone;

4. analogia z ustawy - polega na zastosowaniu do stanu rzeczy nieuregulowanego (luka) przepisu prawnego dotyczącego stanu rzeczy podobnego do objętego luką;

5. analogia z prawa - polega na zastosowaniu do stanu rzeczy nieuregulowanego (luka) ogólnych zasad lub idei na których opiera się prawo;

6. reguła instrumentalnego nakazu - jeżeli obowiązuje określona norma, to tym samym nakazane jest czynienie tego wszystkiego, co jest przyczynowo konieczne do realizacji tej normy;

7. reguła instrumentalnego zakazu - jeżeli obowiązuje określona norma, to tym samym zakazane jest czynienie tego wszystkiego, co przyczynowo wykluczałoby realizację tej normy.

Wskaż rodzaj zastosowanej reguły interpretacyjnej:

1. Wyrok SN: Jeżeli wypowiedzenie danej umowy cywilnoprawnej nie jest ustawowo unormowane, to kwestie sporne powinny być rozstrzygane w drodze analogicznego stosowania przepisów dotyczących innych umów;

2. Wyrok SN: Jeżeli autor reportażu relacjonuje zaistniałe wydarzenie w sposób niezgodny z jego rzeczywistym przebiegiem i przypisuje uczestnikom tego wydarzenia nieprawdziwe cechy, postępuje nierzetelnie w rozumienia ustawy Prawo prasowe tym bardziej gdy pomawia osoby o niewłaściwe postępowanie;

3. Wyrok SN: Skoro organ rentowy jest uprawniony do wstrzymania wypłaty świadczenia w całości, gdy okaże się że prawo do niego nie istniało , to również jest uprawniony do wstrzymania wypłaty tego świadczenia w części, gdy okaże się, że od początku przysługiwało ono w niższej wysokości;

4. Jeżeli lekarz ma obowiązek ratowania życia pacjenta i w danej sytuacji do osiągnięcia tego celu konieczne jest podanie określonych leków, to lekarz ma taki właśnie obowiązek;

5. Zgodnie z ustawą o VAT, należy dokumentować zdarzenia gospodarcze fakturą. Nie będzie więc można uznać za prawidłową fakturę, gdy wykazuje ona zdarzenie gospodarcze, które w ogóle nie zaistniało;

6. Jeżeli strażnik ma obowiązek strzeżenia określonego obiektu, to tym samym nie jest mu wolno spać lub oddalać się w trakcie służby od tego obiektu.

Toposy prawnicze - prawnicze maksymy, paremie, reguły rozumowania i postępowania wypracowane przez kulturę prawniczą (głównie z prawa rzymskiego).

Podstawowe paremie prawnicze:

1. Rzecz osądzona powinna być uważana za prawdziwą;

2. Sądy i inne organy stosujące prawo nie mogą zasądzać ponad żądanie stron;

3. Nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada;

4. Nie jesteśmy zobowiązani do świadczeń niemożliwych;

5. Prawo sprzyja temu co legalne;

6. Nasze działania muszą być odpowiednie do stopnia naszego zagrożenia;

7. Nieznajomość prawa szkodzi i nie stanowi usprawiedliwienia;

8. Ustawy napisano dla ludzi wykazujących się należytą starannością (niedbalstwo, lekkomyślność, nie może stanowić okoliczności usprawiedliwiającej);

9. Nie ma przestępstwa, nie ma winy bez ustawy;

10. Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie;

11. W prawie domniemuje się zawsze dobrą a nie złą wiarę;

12. Wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść strony nie obciążonej ciężarem dowodu.

Wskaż paremię prawniczą wykorzystaną w danym przepisie prawa:

1. Art. 321 § 1 k.p.c. Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie.

2. Art. 475 § 1 k.c. Jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa.

3. Art. 405 k.c. Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

4. Art. 25 § 1 k.k. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.

5. Art. 42 ust. 1 Konstytucji RP. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

6. Art. 41 § 1 k.p.k. Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.

---