POJĘCIE ORAZ ISTOTA PROBLEMÓW GLOBALNYCH

PROBLEMY GLOBALNE - określenie stosowane do problemów, które odnoszą się do całej ludzkości, ich skala ma charakter ponadpaństwowy, ponadregionalny, odznaczają się olbrzymią wagą i wiążą z kwestią przetrwania ludzkości, a sposób ich rozwiązywania musi polegać na wspólnych działaniach wszystkich krajów, całej społeczności międzynarodowej.

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE PROBLEMY GLOBALNE:

• sam proces rozwoju gospodarczego

• nieuniknioną konsekwencja postępu cywilizacyjnego, zwłaszcza technicznego, wzrostu liczby ludności i internacjonalizacji procesu gospodarowania

• wzrost współzależności między krajami

CECHY PROBLEMÓW GLOBALNYCH:

• światowy charakter - dane zagrożenie staje się problemem globalnym, kiedy w sposób istotny dotyczy większości państw (np. kwestie rozbrojenia, wyżywienia, ubóstwo Trzeciego Świata)

• złożoność, zależność od działania wielu czynników i wzajemne (np. relacje cen artykułów rolnych i przemysłowych, niszczenie gleby, transfer technologii, korupcja)

• ważne konsekwencje wiążące się z nierozwiązaniem problemów globalnych lub ze zwłoką w podejmowaniu środków zaradczych

• przedsięwzięcia zmierzające do ich rozwiązania muszą mieć złożony charakter i dotyczyć wielu sfer życia społecznego (np. intensyfikacja produkcji rolnej w krajach rozwijających się)

• rozwiązanie problemów globalnych jest możliwe jedynie wówczas, gdy odpowiednie przedsięwzięcia obejmują swym zasięgiem cały świat (szanse rozwiązania problemu globalnego wzrastają wraz ze wzrostem liczby podmiotów gospodarki światowej aktywnie uczestniczących w ich rozwiązywaniu)

CHARAKTER PROBLEMÓW GLOBALNYCH:

1. są rezultatem i odzwierciedlają zarazem różne sprzeczności międzynarodowe, generowane przez nierównomierny rozwój państw

2. współpraca międzynarodowa, jako niezbędny warunek ich skutecznego rozwiązywania, powoduje konieczność poszukiwania i formułowania wspólnych interesów dla wszystkich państw

ISTOTA ⇒ PROBLEBY GLOBALNE RÓWNOCZEŚNIE ODZWIERCIEDLAJĄ SPRZECZNOŚCI INTERESÓW I (POTENCJALNE) INTERESY WSPÓLNE WSZYSTKICH PAŃSTW!

Klub Rzymski- Organizacja pozarządowa założona w 1968 r. (1973 r.) skupiająca kilkudziesięciu wybitnych naukowców i ludzi interesu. Cel: uświadomienie ludzkości skali zagrożeń globalnych. Organizacja znana dzięki publikacjom raportów na temat kwestii ogólnoświatowych. W 1972 r. tzw. I Raport dla Klubu Rzymskiego pt. „Granice wzrostu” - zawierał pesymistyczną prognozę losów ludzkości: dalszy szybki wzrost liczby ludzi, zużywanie zasobów i zanieczyszczenie środowiska

PROBLEMY LUDNOŚCIOWE

PRZYCZYNY EKSPLOZJI DEMOGRAFICZNEJ (bardzo szybki przyrost ludności):

• spadek liczby zgonów (medycyna, jedzenie)

• młodość społeczeństw zdolnych do posiadania młodego potomstwa

• silny wpływ religii i modelu rodziny wielodzietnej dużo potomstwa

• konflikty i wojny, po wojnie następuje „chęć odnowy społeczeństw”

POLITYKA ANTYNATALISTYCZNA

• Chiny ograniczają liczbę ludzi nakazami państwa (totalitaryzm) jedno dziecko w mieście, dwoje na wsi obecnie niesie to za sobą szereg problemów

• Indie przymusowe albo raczej dobrowolne sterylizacje

POLITYKA PRONATALISTYCZNA

• popiera duży przyrost naturalny i model rodziny wielodzietnej

• długie urlopy macierzyńskie, dobre przedszkola, szkoły

PROBLEM DYSPROPORCJI ROZWOJOWYCH

• surowcowo- energetyczny ⇒ istotą jest rozwój cywilizacyjny ludzkości. Dostęp do surowców mających ,,strategiczne” znaczenie lub kontrola nad nimi uchodzą za jedno z głównych źródeł siły, pozycji i możliwości przetargowych państw w stosunkach międzynarodowych. Problem stanowi ich nierównomierne rozmieszczenie na Ziemi, nie pokrywające się z rozkładem zapotrzebowania na nie (dysproporcja między ,,zasobami” a ,,potrzebami”). Po raz pierwszy problem ten pojawił się za sprawą ropy naftowej. Państwa arabskie zrzeszone w OPEC stosowały ją jako ,,broń” przeciwko Zachodowi co spowodowało kryzys naftowy (1973-1983). Problemy surowcowe i energetyczne znalazły się w centrum uwagi na początku lat 70., kiedy to autorzy pierwszego raportu dla Klubu Rzymskiego zatytułowanego “Granice wzrostu” (1972 r.) dowodzili, że światowe zasoby wielu surowców naturalnych są ograniczone i w ciągu najbliższych 100 lat całkowicie się wyczerpią. Kiedy zabraknie nieodnawialnych zasobów surowców, wzrost gospodarczy na świecie nie będzie już możliwy.

• żywnościowy ⇒ istotą jest biologiczny rozwój ludzkości. Nierównowaga pomiędzy zasobami a potrzebami. Dynamika wzrostu ludności wyprzedza dynamikę produkcji rolnej. Rozgłos tego problemu pojawił się w latach 70. za sprawą pierwszego przypadku w okresie powojennym absolutnego spadku produkcji rolniczej w świecie (1972).

• problem wyżywienia warunkowany jest geograficznie i politycznie

• rozwiązanie zależy od współpracy wielu osób

• jak przyrost naturalny jest duży to są też problemy z żywnością

• ilu ludzi jest w stanie wyżywić świat? odpowiedź na to pytanie uwarunkowana jest tym o jaki obszar chodzi, uwarunkowana jest też technologią produkcji żywności

• na początku XX wieku farmer amerykański produkował żywność dla 8 osób, teraz dla 96 mechanizacja, chemizacja, nawadnianie

• problem dystrybucji żywności są 3 podstawowe systemy dostarczające żywności: łowiska oceaniczne, pastwiska, ziemia uprawna

• alternatywna żywność mórz i oceanów

• wzrost produkcji żywności nie zapewnił wszystkim potrzebującym niezbędnego pożywienia

• do 1 miliarda ludzi głoduje

• dzienny limit kalorii za dużo spożywa się w Europie Zachodniej, USA i Kanadzie, za mało w np. Azji

• ogromne dysproporcje pod względem odżywiania się w USA 55% dorosłych ma nadwagę, w Rosji 57%, w UK 51%, w Brazylii 30%

• głodne dzieci Indie 60%, Afryka Subsaharyjska (czarna)30%

• zadłużenia międzynarodowego ⇒ pojawił się od czasu kiedy funkcjonuje pieniądz. Jest to pożyczanie kapitałów za granicą w celu sfinansowania różnych potrzeb wewnętrznych. Zadłużenie staje się problemem, kiedy dłużnicy nie są w stanie realizować terminowo przyjętych wobec wierzycieli zobowiązań. Granica bezpieczeństwa jest wtedy, gdy obsługa roczna zadłużenia wynosi 25% wartości rocznego eksportu, a wielkość spłaty rocznych odsetek- 10% tego eksportu.

• największy udział w światowym zadłużeniu mają państwa Południa.

• rozwiązaniem może być zasada ,,case by case”- indywidualnego traktowania dłużnika

• wpływ na dynamikę wzrostu i strukturę zadłużenia miało:

• 
  
  coraz częstsze zaciąganie coraz większych kredytów, do których dostęp był łatwy, a ich obsługa niezbyt kosztowna- lata 70.

• coraz częstsze zaciąganie kredytów potrzebnych do obsługi istniejącego już zadłużenia

PROBLEM EKOLOGICZNY

Z problemem ekologicznym mamy do czynienia wtedy, gdy znaczące grupy społeczne uznają konsekwencje pewnych poczynań za negatywne dla środowiska.

Ruchy ekologiczne to ddolnie inicjowane, spontaniczne i niezależnie podejmowane zbiorowe działania, mające na celu ochronę i kształtowanie szeroko pojętego środowiska naturalnego. Najważniejsze problemy ekologiczne:

• Zanieczyszczenie środowiska

Obecność toksycznych substancji (metale ciężkie, dioksyny, chlorofluorokarbony - CFC, PCB). Zakwaszenie spowodowane przez dwutlenek siarki, tlenki azotu i amoniak. Nadmierna żyzność i skażenie wód gruntowych i powierzchniowych.

• radiacja- przemysłowa skala wykorzystywania materiałów radioaktywnych

• Zmiany klimatyczne- zmiany temperatury oraz opadów jako skutek efektu cieplarnianego, zmiany opadów jako skutek deforestacji i pustynnienia

•Zniszczenie ekosystemów

• Zmiany fizjologiczne powstające w organizmie człowieka pod względem hałasu i wibracji

• Zniszczenie różnorodności ekologicznej:

• Biotechnologia - nieprzewidziane skutki wprowadzania do ekosystemów genetycznie przetworzonych gatunków, nigdy wcześniej występujących

• szkodliwy wpływ pola elektromagnetycznego na organizmy żywe

• Wyczerpanie zapasów

• Tworzenie całkowicie sztucznego środowiska.

Warunkiem wstępnym poprawy stanu środowiska jest powszechne zrozumienie faktu, że w interesie ludzkości leży odejście od rabunkowych metod eksploatacji przyrody. Łamanie elementarnych praw natury jest dla ludzkości samobójstwem rozciągniętym w czasie. Najszybciej dostrzeżono degradację środowiska i rozpoczęto przeciwdziałanie w krajach Zachodu, gdzie szkody były największe, ale też środki na zwalczanie ich - największe.

ZJ AWISKO GLOBALIZACJI- SZANSA CZY ZAGROŻENIE?

Globalizacja jest to postępujący, spontaniczny proces tworzenia jedności technologicznej świata i umacniania się powszechnej więzi gospodarczej. Proces ten jest związany z postępem naukowo-technicznym, znamionującym wejście ludzkości w epokę cywilizacji informacyjnej. To proces polegający na rozprzestrzenianiu się podobnych zjawisk i procesów ekonomicznych, politycznych, społecznych i kulturowych, niezależnie od stopnia cywilizacyjnego zaawansowania czy położenia geograficznego. Globalizacja ma swoich zwolenników oraz przeciwników. Wynika to z faktu, iż mimo przynoszenia wielu korzyści, posiada też równie znaczące wady. Globalizacja nie jest ani dobra, ani zła. Jest nieodłączną cechą współczesnego rozwoju cywilizacyjnego.

PLUSY

MINUSY

-Cywilizacyjny rozwój na znacznych obszarach kuli ziemskiej. -Wzrost dobrobytu. -Znoszenie zbędnych barier w przepływie kapitału, towarów, usług i siły roboczej. -Wymiana doświadczeń, wzajemne uczenie się i inspiracja. - Następuje wielkie zbliżenie międzynarodowe. -Powoduje przyspieszenie liberalizacji gospodarki światowej. -Globalizacja gospodarki oznacza utworzenie gospodarki światowej, która umożliwia swobodny przepływ dóbr, usług i czynników wytwórczych. Prowadzi ona do zaniku granic, jeśli chodzi o działalność gospodarczą. Kapitał można swobodnie przemieszczać, inwestując tam, gdzie warunki ku temu są najkorzystniejsze (np. niskie podatki, wykwalifikowana siła robocza). Niesie to obopólne korzyści - jest pozytywne nie tylko dla inwestora, ale również wiąże się z powstawaniem nowych miejsc pracy i rozwojem nowoczesnych technologii.

-Marginalizacja krajów oraz społeczeństw słabo rozwiniętych. -Otwarcie na ,,import” ze świata tego co niepożądane: narkotyki, terroryzm, niekontrolowana imigracja, choroby. -Obawa o zanik tożsamości narodowej oraz rezygnacja z lokalnych zwyczajów i tradycji, na rzecz powstającej kultury masowej. -Charakterystyczne jest również zjawisko mcdonaldyzacji, polegające między innymi na rozpowszechnieniu tych samych produktów i marek na całym świecie. Przyczynia się to także do bardziej konsumpcyjnego stylu życia. Co więcej, powoduje nasilenie konfliktów na tle rasowym, religijnym i ideologicznym, czego następstwem jest np. wzrost zagrożenia terrorystycznego. - Globalizacja czyni gospodarki narodowe bardziej wrażliwymi na załamania na rynkach światowych, takie jak krach finansowy, recesja czy kryzysy strukturalne.

Podsumowując, globalizacja ma swoje zalety i wady. Jest ona następstwem rozwoju cywilizacyjnego. Jedno jest pewne - jest to proces nieodwracalny i nieunikniony, wpływający na całe społeczeństwa i na każdego z nas z osobna.

WSPÓŁCZESNE PROBLEMY GLOBALNE

Pętla zadłużenia

---