Cechy rolnicze roślin okopowych:
-Uprawa na nawozach organicznych - ważna rola w płodozmianie. -Plon użytkowy główny znajduje się pod ziemią. -Rzadka obsada roślin, możliwość pielęgnacji mechanicznej. -Wysoki plon świeżej i mała zawartość suchej masy wymaga zagosp. plonu na bieżąco po zbiorach lub odpowiedn.przechowyw.
Polskie Normy rozróżniają następujące ziemniaki:
-Jadalne -Skrobiowe przemysłowe -Pastewne -Ogólnoużytkowe
Ze względu na długość okresu wegetacji odmiany dzieli się na 5 klas:
-bardzo wczesne 60-90 dni, -wczesne 90-110 dni, -średnio wczesne 110-125 dni, -średnio późne 125-135 dni -późne powyżej 135 dni.
System korzeniowy: -typ wiązkowy, rozwija się z podstawy kiełka. Korzenie do głębokości 30cm rosną pionowo, później zmieniają kierunek. -Głowna masa korzeni znajduje się w warstwie ornej gleby. -Rośliny rozwijające się z nasion oprócz korzeni
przybyszowych wytwarzają korzeń główny.
Łodyga: -Wyróżniamy część nadziemną i podziemną łodygi,których funkcje i budowa różnicują się w czasie rozwoju. -Łodygę w części nadziemnej pokrywa warstwa skórki,w części podziemnej korek. -W przekroju poprzecznym łodyga bywa okrągła, trójkątna, 4-kątna. -Długość łodygi 30-160cm, najczęściej w ilości 4-8.
Stolon- pęd podziemny wyrastający z pączka kątowego dolnej części łodygi. Długość i liczba stolonów stanowią cechę odmianową.
Bulwa- mięsisty pęd, a o jego łodygowym pochodzeniu swiadcza spiralnie rozmieszone oczka, tak jak rozmieszczenie liści na łodydze. Na bulwie wyróżnia się cześć wierzchołkowa i część pępkową łączącą się ze stolonem.
Proces zawiązywania bulw (tuberyzacja)
Przekrój podłużny bulwy: 1 - kora pierwotna, 2- miękisz z wiązkami łyka zewn, 3 - wiązki drewna, 4 - miękisz z wiązkami łyka wewn, 5 - rdzeń, 6 - korek
Fazy rozwojowe ziemniaka:
-Faza spoczynku -kiełkowania -wzrostu systemu korzeniowego -wschodów, rozwoju części nadziemnych -zawiązywania bulw -kwitnienia -dojrzewania
Okres spoczynku- rozpoczyna się po zbiorze dojrzałych bulw a kończy z chwila kiełkowania. W tym czasie wyparowuje nadmiar wilgoci, warstwa korka ulega
zgrubieniu. Wyróżnia się spoczynek rzeczywisty (2-5 miesięcy), spoczynek wymuszony (zahamowanie kiełkowania wymuszone warunkami termicznymi).
Pobudzanie sadzeniaków przeprowadza się w ciemnych pomieszczeniach o temp. 10oC i utrzymywać ją przez 10-14 dni przed wysadzeniem, nie stosując dodatk. oświetlenia.
Podkiełkowywanie powinno trwać co najmniej 4-5 tyg..wymaga pomieszczeń z dobrym oświetleniem.Nie wolno dopuszczać do przegrzania bulw,wys.temp.zmniejsza wartość biolog. sadzeniaków;Dobrze podkiełk. sadzeniaki wykształc.białe kiełki świetlne dł.4 mm.
Okres od sadzenia do wschodów -Wzrost i rozwój korzeni rozp. się przed pojawieniem się cz. naziemnych.Z chwilą pojawienia się wschodów kończy się faza silnego rozwoju syst.korzen.
Okres od wschodów do zawiązywania bulw- wzrost rozwój części nadziemnej rozpoczyna się z chwilą wzejścia i trwa do zawiązywania bulw.Max. ciężar części naziemnych występuje zwykle w okresie kwitnienia.W drugiej cz.okresu intensywnego wzrostu rośliny następuje rozwój stolonów.
Okres od zawiązywania bulw do kwitnienia -na 2-3 tygodnie przed kwitnieniem ziemniaków w okresie zawiązywania się pąków kwiatowych następuje zawiązywanie się bulw.
Okres od kwitnienia do dojrzewania bulw - to czas wzrostu ciężaru bulw, oraz wzrostu zawartości w nich suchej masy.
Gęstość sadzenia: Optymalna liczba łodyg na 1 ha, wymagana dla osiągnięcia max.plonu bulw pożądanej frakcji dla poszczególnych kierunków produkcji wynosi:
-dla plonu handlowego bulw przeznaczonych na frytki 100-150 tys.,
-dla plonu handlowego bulw na cele jadalne i chipsy ok. 200 tys.,
-dla plonu sadzeniaków i ziemniaków skrobiowych 300 tys.
O liczbie pędów na jednostce powierzchni decydują następujące czynniki: -wielkość sadzeniaka, -gęstość sadzenia, -właściwości odmianowe.
Głębokość sadzenia powinna odpowiadać średnicy sadzeniaka powiększ. o 1-2 cm, mierząc od wyrównanej powierzchni roli przed sadzeniem. O terminie sadzenia decyduje głównie temperatura gleby na głębokości 10 cm.
Tłuszcz jako materiał zapasowy jest magazynowany w nasionach lub mięsistych częściach owocu. Po wytłoczeniu oleju z nasion pozostają makuchy Po ekstrakcji oleju za pomocą organicznych rozpuszczalników - śruta poekstrakcyjna. Makuchy i śruty wykorzystuje się w produkcji pasz treściwych. Ich wartość zależy od zawartości białka, włókna i specyficznych substancji nie żywieniowych.
Fazy rozwojowe u roślin krzyżowych:
1.kiełkowanie i wschody 2.formowanie rozety ------- 3.formowanie łodygi 4.pąkowanie i wzrost łodygi 5.kwitnienie i formowanie łuszczyn 6.formowanie nasion i dojrzewanie
Kiełkowanie- nasiona pobierają wodę z podłoża, pęcznieją, substancje zapasowe nagromadzone w liścieniach ulegają rozkładowi pod wpływem uruchomionych enzymów, wzrasta kiełek i korzonek zarodkowy.
Z chwilą wydostania się liścieni ponad powierzchnię roli następują wschody. W stadium wsiewki następuje wzrost liścieni i łodyżki podliścieniowej.
Formowanie rozety rozpoczyna się z chwilą utworzenia między liścieniami pierwszego liścia. Następnie formują się dalsze liście, które są rozdzielone krótkimi międzywęźlami,tak że powstaje rozeta liściowa. Wzrasta też i zagłębia się w glebę korzeń palowy i rozrastają się korzenie boczne.
Formowanie rozety -u roślin w fazie rozety można wyróżnić łodyżkę podliścieniową, zwaną także szyjką korzeniową, oraz łodyżkę nadliścieniową.
System korzeniowy -Jest bardzo silny i głęboko sięgający; korzeń palowy z licznymi drobnymi korzeniami bocznymi wzrasta w glebę w czasie wegetacji roślin do głębokości 120 - 200 cm. Nad korzeniem roślina tworzy łodygę podliścieniową (hypocotyl),nazywaną szyjką korzen.
Formowanie łodygi rozpoczyna się z chwilą wydłużenia się międzywęźli pomiędzy nowotworzonymi liśćmi i trwa do ukazywania się na wierzchołku łodygi pąków kwiatowych.
Kwiatostanem rzepaku jest luźne, wydłużone grono,pąki kwiatowe położone są wyżej niż rozwinięte kwiaty lub na równym poziomie. Kwitnienie rozpoczyna się od dolnej części gron i postępuje ku górze.
Formowanie nasion i dojrzewanie -Drobne, wodnisto-zielone nasiona wzrastają w uformowanych łuszczynach, dorastają do właściwej wielkości i matowieją. Następuje dynamiczny ubytek wody z nasion i zmiana ich barwy.
Owocem rzepaku jest gładka lub guzowata łuszczyna.
Odmiany „OO” - cechuje obniżona zawartość glukozynolanów.
odmiany „OOO” - jasna łupina nasienna i obniżona zawartość włókna
Etapy dojrzewania:
-W stadium dojrzałości technicznej nasiona rumienią się po bokach,łuszczyny żółkną,liście w środkowych partiach łodygi żółkną i opadają.
-W stadium dojrzałości pełnej ponad 90% nasion przybiera typowe zabarwienie na całej pow., wszystkie łuszczyny są już pożółkłe,liście na całej długości łodygi żółkną i opadają.
-W stadium dojrzałości martwej całe rośliny zasychają, suche łuszczyny intensywnie pękają, nasiona silnie osypują się, słoma czernieje.
Przerwa spoczynkowa u roślin ozimych -Rozpoczyna się ona z chwilą zahamowania wegetacji jesiennej, kiedy średnie temp. dobowe spadają poniżej wymagań wzrostowych roślin.
Ocena przezimowania-dobry gdy na badanej pow. jest równomiernie rozmieszczonych więcej niż 50 roślin/m2 -25-35 roślin/m2 i większość siewek z wyraźnymi uszkodzeniami -poniżej 20 roślin/m2 „łysiny” po wymarzniętym rzepaku-zaoranie plantacji.
Fazy rozwojowe zbóż:
1.kiełkowanie -rozpoczyna się pęcznieniem ziarna i kończy wykształceniem pierwszego liścia 2.wschody- obejmują okres od pojawienia się pierwszego liścia do pojawienia się trzeciego liścia 3.krzewienie- podczas którego z węzła krzewienia wyrastają pędy boczne i korzenie przybyszowe 4.strzelanie w źdźbło-od początku wydłużania się źdźbła do do początku pojawienia się organów generatywnych 5.kłoszenie- od pojaw.się org.generat.do momentu ich pełnego wydostania się na zewnątrz pochwy liściowej 6.kwitnienie- obejm. Pylenie,zapładnianie i wykształcanie ziarniaków 7.dojrzewanie- od wykształc. Ziarniaków do czasu osiągnięcia przez nie pełnej zdolności kiełkowania.