FUNKCJE PEDAGOGIKI SPOŁOŁECZNEJ - KAMIEŃSKI:

TEZA: punktem wyjścia dla Pedagogiki Społecznej jest uświadomienie sobie, że człowiek jest istotą Biologiczną, Społeczną i Kulturalną, i że te trzy sfery przenikają się wzajemnie

• Jego pedagogika ma rozległy i złożony wymiar, odnosi się do wszystkich okresów życia, dominuje kategoria środowiska wychowawczego

• wszechstronne opracowanie całościowe z zakresu pedagogiki społecznej

• najbliższe poglądom nauk HR

• zagadnienia pracy socjalno-kulturowej, edukacji zdrowotnej, rekreacji fizycznej, gerontologii, zrzeszania

• traktował pedagogikę jako naukę praktyczną, obejmująca szereg problemów i kwestii społecznych, zajął się zagadnieniem funkcji

• bliski mu punkt widzenia podkreślający znaczenie instytucji w tworzeniu środowiska wychowawczego

• instytucje edukacyjne i opiekuńcze uważał za główny czynnik służący do zmiany środowiskowych i kształcenia człowieka

• do budowy społeczeństwa potrzebny jest aktywny udział szerokich kręgów społecznych

• wskazywał na konieczność pełnienia przez szkoły funkcji opiekuńczych, nawiązywanie kontaktów w relacjach Szkolno-Uczniowsko-Rodzicielskich

• bliska była mu problematyka działania, pedagogika zorientowana na zewnętrzne usytuowanie wychowawcy i wartości w stosunku do pola działania

• pedagogika ujmowana jako teoria działania praktycznego, pełniła funkcję integracyjną

• podmiotowo postrzegał proces wychowawczy

• respektował dbałość o środowisko społeczne przez jego meliorowanie, nasycanie instytucjonalne, kompensacje braków

• czas wolny (kult konsumpcyjna zagrożeniem dla wartościowego wczasowania, należy uczyć wartościowania wczasów, wychowywać własnym przykładem, manipulować konkretnymi wzorami wczasów)

• uważał, że subiekty (indywidualne) ujmowanie środowiska jest nieużyteczne w badaniach pedagogiki społecznej, jego wizja środowiska jest obiektywistyczna (jako zbiorowość), kładzie nacisk na społeczeństwo jako czynnik osobotwórczy, jego pedagogika szuka przyczyn trudności życiowych poza jednostkami

• ujmował środowisko i jednostki w dialektyczny związek (wzajemna zależność)

• podkreśla konieczność kształtowania czynnej postawy wobec środowiska

• wysokie wymagania dla pracowników socjalnych (inicjatorzy ulepszania środowiska lokalnego, umiejętność diagnozowania, znajomość sposobów projektowania, postawa wyzwalająca tendencje do pracy nad sobą

• wprowadził termin SŁUŻBA SPOŁECZNA (rodzaj powinności, wyzwania, poświęcenie i duma z powierzonej misji), stworzył metodę pracy z dziećmi

• pisał o nieprzystosowaniu społecznym (odchylenie od normy)

KAMIŃSKI I JEGO TWÓRCZOŚĆ PEDAGOGICZNA:

• teksty są wyrazem żywej recepcji twórczości A.Kamińskiego

• zmieniły się war społeczno-polityczne, cywilizacyjne, postawy młodzieży (widać bierność, egocentryzm, niechęć do angażowania się w dział), cele społecznego działania

• wielu autorów bezkrytycznie podkreśla znaczenie i doniosłość dorobku A.Kamińskiego, świadczy to o tym, że A.Kamiński wciąż widziany jako wzór, brakuje gotowości do dyskusji

• TEZA - warunkiem rozwoju nauki jest kontynuowanie kumulowanie wiedz, a najważniejsze to analizowanie, spieranie się, stawianie nowych pytań, autentyczne zaangażowana krytyka

• nowa rzeczywistość skłania do postawienia pytań o aktualność poglądów autora, uniwersalność

• nadal traktowany jako inspirator edukacji gerontologicznej

• konieczność pełnienia przez szkołę FUNKCJI GERONTOLOGICZNEJ nawiązywanie kontaktów w reakcjach Szkoła-Uczeń-Rodzic, nadal istotne i ważne i dziś, gdzie obserwuje się kryzys szkoły jako instytucji i środowiska wychowawczego

• twórczość AK ma walory aksjologiczny (EMH), pobudza, inspiruje do działania coraz to młodszych wychowanków, bo w sztuce wychowania chętnie szukamy wzorów)

• A.Kamiński dbał o dyscyplinaryzację pedagogiki, poszerzał jej przedmiot

• wg A.Kamińskiego subiektywne kontrowersje ujęcie środowiska jest w badaniach pedagogiki społecznej niewystarczające, ( zatem koncepcja świata przeżywanego łącząca wymiar indywidualny i społeczny jest bardziej adekwatna do rzeczywistości (Urbaniak-Zając)

• teza: dziś bardziej użyteczne należy uznawać takie środowiska, które pozwolą lepiej rozumieć człowieka i jego świat, zanim rozpocznie się projektowanie działań pomocowych

• TEZA: trudno połączyć wszystkie wypowiedzi A.Kamińskiego w jedną spójną całość koncepcję teoretyczną (z jednej strony mówi o posiadaniu wiary w jednostkę, z drugiej ujmuje środowisko w postaci zbiorowości)

• ten problem środowiska i jego status w rozwoju człowieka jest ciągle aktualny

• kontrowersja jednostka wg A.Kamińskiego powstaje w ramach społecznych, pojawia się wątpliwość czy nie następuje w ten sposób dyskredytacja jednostki, dziś wiemy, że należy respektować bytową i aksjolog godność osoby

• wymieniane przez niego obszary problemowe i dziś są znaczące w określaniu uprawianiu pedagogiki społecznej np. każdy z nas jest posiadaczem czasu wolnego, ale nie każdy potrafi go racjonalnie wyk

• A.Kamiński pisał o nieprzystosowaniu - przyczyna tkwi w mechanizmach socjalizujących i wychowawczych w zależności od płci

• Wszystkie jego kwestie znajdowały kontynuację (ponadczasowe)

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA - RADLIŃSKA:

• pedagogika społeczna to nauka praktyczna, rozwijająca się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologii społecznej z etyką, kulturoznawstwem

• punkt widzenia pedagogiki społecznej to zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostek i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu kulturalnego na człowieka w różnych fazach życia

• unika sformułowania definicji pedagogiki społecznej

• ukształtowana przez nią gałąź wydawała się jej wciąż rozwijająca płynna daleka od stabilizacji

• najczęściej podejmowane zagadnienia badań w pedagogice społecznej to ŚRODOWISKO SPOŁECZNE

• nie zostawiła zamkniętej teorii pedagogiki

• określiła obszar zainteresowań pedagogiki społecznej (opieka i pomoc, oświata pozaszkolna); tak, że pedagogika wczasów pedagogiki pracy, nauka o sprawach młodzieży

• wychowanie odbywa się w 3 sferach (WZROST, WZRASTANIE, WPROWADZANIE))

• proces wychowania trwa całe życie

• podstawy zawodowe pedagogiki to przeistaczanie wpływów nieintencjonalnych wychowawczo na wpływy przetwarzające w świadomy sposób środowisko

• przetwarzanie sił wewnętrznych jednostek oparte na ideałach, woli

• proces wychowania to oddziaływanie jednostek na środowisko i odwrotnie

• pedagogika społeczna bada wzajemne stos i projektuje przekształcanie według elementów za pomocą aktywności zainteresowanych grup społeczna

• środowisko niewidzialne (składniki psychiczne), pedagogika społeczna ma dynamizować czynniki tego środowiska jako siły przekształcające życie

• wychowanie narodowe, opiera się o przesłania, ale i o życie narodu, występuje na tle pedagogiki społecznej, powinno przygotowywać do życia

• postuluje o uspołecznienie wychowania, materialne udostępnienie go wszystkim dzieciom

• pyta o polską szkołę, o rolę nauczania

• szkoła ma wychowywać do życia w społeczeństwie i do współdziałania

• rola nauczyciela (świadomy obywatel obowiązków) walczy o wiedzę dla wszystkich

• przyszłość wykuwają wychowawcy wraz z wychowankami

• istotną cechą wychowania jest wartościowanie, uczenie wyboru

• pracownik społeczny musi orientować się w dynamice życia, profesjonalista, z wyobraźnią

• skuteczna praca opiera się na ciągłej obserwacji, planowaniu, ocenie

• równe prawa do kultury, każdy weźmie ile potrzebuje

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA - WROCZYŃSKI:

• w centrum jego koncepcji jest reakcja ŚRODOWISKO-SZKOŁA

• jego pedagogika zorientowana jest głównie na dzieci i młodzież

• pedagogika społeczna przeciwstawił tradycyjnej pedagogice

• kładł nacisk na wychowawczą działalność szkoły i instytucji intencjonalnego środowiska wychowawczego

• zadania pedagogiki społecznej upatrywał w organizacji opieki nad dziećmi w osiedlu mieszkaniowym w czasie pozalekcyjnym

• w organizowaniu środowiska wychowawczego upatrywał doniosłe miejsce dla szkoły otwartej, umiejętnie łączącej w trosce o wychowanie dzieci i młodzieży, nauczycieli i rodziny, instytucje szkolne i pozaszkolne całe środowisko lokalne

• dominuje u niego szkołocentryzacja, środowisko uwarunkowania procesów wychowawczych skoncentrował na szkole, jej funkcjach

• wychowanie równoległe (całość wpływów poza szkolnych, wiąże je z problematyką edukacji permanentnej)

• TEZA: czynniki środowiskowe wywierają silny wpływ, środowisko pozaszkolne ma duży wpływ na kształtowanie się postaw i zachowań, warunkuje rezultaty planowej pracy dydaktycznej i wychowania szkolnego

• trzy środowiska pełnią szczególną rolę:
  1 - rodzicielskie (katalizator, niwelator wstrząsów, trudności przystosowania, rola pomostu, głównie w młodszym wieku)
  2 - lokalne (jednostka spędza w nim niemal całe życie, skupiają się w niej stosunki towarzyskie, zainteresowania zawód, źródło licznych bodźców rozwojowych)
  3 - grupy rówieśnicze (następna droga procesu uspołecznienia)

• TEZA: podstawowe zadania opiekuńcze szkoły wynikają z przemian w życiu współczesnych rodzin, praca obojga rodziców, brak kontroli nad dzieckiem - szkoła powinna przejmować część zadań wychowawczych

• TEZA: w wyniku przemian szczególnie ostra staje się problematyka środowiska opieki nad dziećmi i młodzieżą (organizacje, placówki opiekuńczo-wychowawcze)

• udoskonalenie systemu oświatowo-wychowawczych powinno się opierać na pełniejszym poznaniu dziecka - jego osobowości, warunków życia i rozwoju, wpływów rodzicielskich, pozaszkolnych, szerszego kręgu, wpływów społecznych

GENEZA I ROZWÓJ PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ:

• zawartość tomu to referaty i komunikaty z ogólnej konfrontacji nauk

• CEL: dokonanie aktualizacji dorobku badawczego i praktyczno - społecznego, twórczyni tej dyscypliny w Pedagogice oraz ocena wpływu koncepcji H.Radlińskiej na pedagogikę polską i dyscypliny z nią współdziałające

• 4 grupy zagadnień:
  - problemy teoretyczne i instytucjonalne pedagogiki społecznej
  - zagadnienia socjalno-opiekuńcze
  - wybrane problemy pracy kulturalno-opiekuńczej
  - problematyka metodologii i metodyki badań

J.Szczepański „Aktualność pedagogiki społecznej”:

1. Istnieją problemy społeczne, których rozwiązania uzasadniają punkty widzenia i metody proponowane przez H.Radlińską.
   W latach 40 uważano, że problemy rozwiąże uspołecznienie środków produkcji, zniesienie wyzysku. Dziś wiemy, że wiele problemów społecznych ma swoje źródło w makrostrukturze społecznej, w reakcjach między klasami, ale też w mikrostrukturze i osobowości jednostek.
   Rozwiązujemy jeden problem, ale tworzymy drugi, teza H.Radlińskiej o złożoności środków życia, procesów życia i szukania rozwiązań na poziomie indywidualnych małych grup, ważnych form społecznych i w skali makro znalazła potwierdzenie.

2. Teoria pedagogiki społecznej aktualizowana, stanowi podstawy do dalszego rozwijania pedagogiki społecznej.
   Teoria H.Radlińskiej jako proces zachodzący we wzajemnym oddziaływaniu wychowanka i jego środowisku i przedmiot oddziaływań to osoba wychowawcy i środowiska w świetle postępów wiedzy we współczesnej psychologii, socjologii, teorii działania, ta teoria środowiska czeka na ponowne opracowanie

3. Aktualności metody; metody skutecznego dział, przekształcenia środowiska wymagają znajomość elementów tego środowiska i jego sił.
   Postulowała konieczność badania indywidualnych przypadków, - bo w centrum jej uwagi był człowiek i jego indywiduum. Aktualne do dziś, mobilizacja indywidualnych sił jednostki, pobudzenie do samodzielności i aktywności.

4. Aktualność postawy moralnej, która zdaniem H.Radlińskiej musi towarzyszyć badaniom i działaniom. Przekonanie o bezwzględnej wartości jednostki ludzkiej i troska o te formy społeczne, które nadają jednostce pełnię jej człowieczeństwa

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA CZŁOWIEKA W ZMIENIAJĄCYM SIĘ ŚWIECIE:

• autorzy podjęli próbę ukazania problemów pedagogiki społecznej w aspekcie jej nowych zad i przemyśleń

• dorobek pedagogiki społecznej jest znaczny

• teoria pedagogiczna nie jest zamknięta, jest możliwość jej rozwoju i wzbogacenia

• 2 czynniki środowiska wychowawczego (potrzeba nowego odczytania roli środowiska oraz funkcjonowania człowieka w sytuacji zagrożenia)

• rodzina (funkcje, typy, przemiany, zagrożenia; tylko w niej istnieje możliwość objęcia dziecka indywidualną opieką i zaspokojeniem jego podstawowych potrzeb psychologicznych)

• funkcje rodziny licznie wymieniane przez Z.Tyszka, M.Ziemska

• liczne przemiany (wzrost ruchliwości przestrzennej rodziny, anonimowość jednostki, zamknięta, wzrost indywidualizmu, liberalizacja poglądów na temat pracy kobiet, nowe poglądy na rodziny i małżeństwa, zmiany w strukturze małej rodziny, partnerstwo, równość, dominują więzi emocjonalne i intelektualne; przeobrażenia w zakresie roli dziecka - wzrasta ranga dążeń i potrzeb dziecka)

• zakres norm i wartości przekazywanych znacznie się zmniejszył

• liczne zagrożenia

• obok rodziny najważniejszym czynnikiem socjalizacji było środowisko lokalne (T.Plich)

• człowiek od dzieciństwa powinien być wychowywany duchu prospołecznym

• miejsce zamieszkania powinno obfitować w placówki, instytucje i organizacje skupiające do zadania, tworzące grupy i budują sieci powiązań emocji (dziś anonimowość i osamotnienie)

• problem ubóstwa

• problem bezrobocia jako nowa kwestia społeczna

• mobilizowanie, a nie ograniczanie

• teoretyczne podstawy pracy socjalnej B Szatur-Jaworska

• zawód pracownika (wiele zad, oczekiwań niski prestiż

• PORADA: ważny element podejmowania działań np. poradnia wychowawczo-zawodowa (narzekanie na pozorną pomoc)

• obecna organizacja poradnictwa nie spełnia rzeczywistych oczekiwań, kontakty poradni ze szkołą sporadyczne, objęte opieką zaledwie 4-6% populacji dzieci w wieku szkolnym, wycofanie rodziny z pomocy

• pedagogika szkolna - dużo zad, niedoceniana rola w szkole, brak współ z naucz

• z danych MEN wynika, że coraz więcej dzieci wykazuje liczne trudności w rozwoju

• ważne jest wypracowanie sytuacji wspierania rozwoju

• poradnictwo jest nierozerwalnie związane ze szkołą powinno uwzględniać profil, diagnozę, pomoc

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA - DOKNANIA, AKTUALNOŚCI, PERSPEKTYWY:

• początkowo rozumiana pedagogika społeczna jako praktyka konkretnych inicjatyw społecznych (powoływanie nowych instytucji)

• czynniki regulujące rozwój i wychowanie człowieka: instytucjonalne, środowiskowe (przestrzeń, sieć realizacji), biopsychiczne

• coraz większego znaczenia nabiera koncepcja społeczeństwa wychowującego

• dziś pedagogika społeczne dokonuje opisu i oceny postępowania społeczno-wychowawczego poprzez analizę rzeczywistych faktów i projektuje działania społeczno-pedagogiczne, kulturalne, socjalne

• trudności w spełnianiu zadań pedagogiki społecznej:
  - niestabilność i nietrwałość przeobrażeń
  - niejednoznaczność norm
  - zmiana roli nauki i uczących

• pedagogika społeczna chce być w pełni dyscypliną humanistyczną

• współczesny sens pedagogiki społecznej Kawulo

• pedagogika społeczna to jednocześnie teoria i praktyka środowiska, powinna podejmować rozwój problemów społecznych zrodzonych przez nowoczesną cywilizację

• klasyczne zasady pedagogiki społecznej:
  - podmiotowość
  - sprawiedliwość
  - pomocniczność
  - edukacja społeczna

• dziś pedagogika społeczna stoi przed koniecznością reinterpretacji środowiska wychowawczego

• siły społeczne jako kluczowa kategoria pedagogiki społecznej

• poszukiwanie sił, pobudzanie sił mniej aktywnych, odpowiednie ukierunkowywanie aktywności

• wzmacnianie sił

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA - PYTANIA O XXI w.:

TEZA: przełom stuleci i związane z nim liczne przeobrażenia społeczne rodzą wiele pytań o miejsce pedagogiki społecznej i o jej roli. Jest to swoiste wyzwanie dla pedagogiki społecznej w sytuacjach, gdy:

- niestabilny świat

- gubimy perspektywę życia

- odrzucamy egzystencjonalne dylematy

- szukamy odpowiedniej drogi

- istnieje wiele destabilizujących czynników (recesja gospodarcza, spadek produkcji, zaniedbania rozwojowe, bezrobocie, nadmierna zmienność war działania).

T.FRĄCKOWIAK: „Kontrowersje wokół świata wartości - przeobrażenia społeczne”

• postmodernistyczne wart: kult sztuczności, hedonistyczny stosunek do teorii, fragmentaryzacja przeszłości, zafascynowanie zachodem

• wielu ludzi nastawionych na ubóstwo i bezrobocie

J.NIKTROWICZ „Wielokulturowe wymiary wychowania”

• konieczna jest wymiana, konfrontowanie, poszukiwanie, wykorzystanie nowych źródeł

• wychowanie powinno przyjąć rolę mediatora między regionalizacją a globalizacją, ma bronić jednostek przed uprzedmiotowieniem i zagrożeniem w świecie kultury masowej.

• kształt pozytywnych odniesień do realnych wartości

• WYCHOWANIE: ma zaciekawić odmiennością, zrozumieć ją, ugruntować świadomość własnej tożsamości, przezwyciężyć lęki związane z przyszłością, przezwyciężyć nurty i uprzedzenia w obliczu obecnych zagrożeń edukacja powinna:

• wdrażać do szacunku wobec rdzennych wartości

• kształcić wrażliwość na potrzeby innego

• stymulować do nabywania wiadomości o innych kulturach, umiejętności komunikowania się, negocjacji, dialogu

• kształcenie zasady integracji

• przyjmować obce wzory, by je doskonalić i przystosowywać do własnych potrzeb i możliwości

E.M.H „Edukacja w środowisku i jej zagrożenia”

- do szczególnych zagrożeń społecznego przebiegu procesów socjalno-wychowawczych w społeczeństwie zalicza się - wyłącznie ze społeczeństwa poprzez niemożność uczestnictwa w nim w roli pracownika (bezrobocie), brak pracy powoduje proces wyłączenia społecznego wyrażający się w rozpadzie więzi rodzicielskiej

- w obecnych czasach jednostki znajdujące się w trudnych sytuacjach wymagają one pomocy ochrony. Potrzebują pracy, jest to wizja pracy społecznej, której zasadniczą funkcją jest pomoc jednostce w wchodzeniu w relacje z sobą i światem

PEDEDAGOGIKA SPOŁECZNA - TRADYCJA, TERAŹNIEJSZOŚĆ, NOWE WYZWANIA:

TEZA: Człowiek na przełomie XX/XXI uczestniczy w niezwykłym przyśpieszeniu zmian. Zmiany te obejmują jednostki i grupy społecznych różnego typu i profesji. Ten przełom rodzi liczne trudne problemy życiowe.

Człowiek, który posiada doświadczenie zdobyte w innych czasach staje się często bezradny, zagubiony. Zmienia się obyczajowość, model rodziny wzory życiowe, cele, aspiracje, style życia, rodzaje zabezpieczeń, pojmowanie dobra i zła.

• staje się to wyznacznikiem dla współdziałania pedagogiki społecznej

• pełne poznanie środowiska pozwoli na stosowanie szeroko pojętej prof. i kompensacji

• postawy wobec zmiany mogą przybierać różne formy od poparcia i szerokiej akceptacji do zachodzących procesów po opór i niechęć

• współczesne zjawisko ubóstwa postrzegane jest jako skutek mechanizmów ekonomicznych oraz określonego sposobu sprawowania polityczno społecznego

• zasięg i liczebność grup społecznych dotkniętych marginalizacją ciągle wzrasta (procesy marginalizacji mają charakter globalny dotyczą narodów, kultur)

• jednym z najważniejszych instrumentów marginalizacji jest dziedziczne płożenie społeczne (dziedziczność poziomu wykształcenia) Psich „Edukacja a społeczne procesy marginalizacji”

• „Feminizm jako nowa problematyka badawcza w pedagogice społecznej”

• Świadomość feministyczna jest praktycznie nie obecna wśród pedagogów, zarówno badaczy jak i teoretyków

• „Wzory osobowe współ kobiet, - czyli wychowawczy współczynnik pokolenia”

• istotne zmiany można dostrzec w stylu życia, zachowanie współ kobiet, które zawsze odgrywały dominującą rolę w wychowaniu i edukacji młodych ludzi. Jako matki żony i kochanki, nauczycielki wpływają w sposób znaczny na perspektywy poglądy i zachowania młodzieży

• wyrastają nowe pokolenia młodych kobiet, które wiedzą, czego chcą, mają poczucie własnej wartości, realizują wymarzone cele wykształcenie, praca to najważniejszy wyznacznik miejsca w życiu

• w mediach dominuje stereotyp wizerunek kobiety

• rosnące dziś znaczenie kobiet w różnych dziedzinach życia społecznego powinno skłaniać do podejmowania badania określającego, kim są współ kobiety, jaką mogą w przyszłości odegrać rolę

• szczególnie istotne jest to dla pedagogiki, ponieważ kobiety w znacznym stopniu są odpowiedzialne za edukację, wychowanie kolejnych pokoleń

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA W POLSCE MIĘDZY STAGNACJĄ A ZAANGAŻOWANIEM:

• praca zbiorowa (analiza czasu i wydarzeń politycznych po 1989 w przeszłości i teraźniejszość)

• dyskusja dotyczy wizji dalszego rozwoju pedagogiki społecznej w Polsce, nad jej kondycją

• redaktorzy patrzą na pedagogikę społeczną z perspektywy bez granic (Melosik) chcą otworzyć przed pedagogiką społeczną na nowo pola problemowe

• intensywne procesy rozwoju gospodarczego wymagają zastosowania racjonalnych koncepcji wiązania działań techniczno-produkcyjnych z działalnością opiekuńczo-wychowawczą

• w cz. 1 skoncentrowano się na koncepcji pedagogiki społecznej, jej związkiem z rozwojem życia gospodarczego

• w cz. 2 na ochronę jednostki, jaj rehabilitację na szkolenie w kontekście zadań wychowawczo-opiekuńczych

• w kręgu zainteresowań pedagogiki społecznej znajdują się problemy ekologiczne, ekonomiczne, polityczne, determinujące żucie ludzi

• powinnością uczonego jest zaangażowanie emocjonalne i uczuciowe racjonalna obserwacja i interwencja z uwzględnieniem humanitaryzmu

• nie powinno się angażować, gdy podejmowanie działań kryje szkodliwe skutki (T.Plich „Granice wolności i zaangażowania w p.s.”)

• Hetka bliska stanowisku Skidmon, że problemy społeczne i ludzkie zachowania wynikają w znacznym stopniu z instytucji społecznych, żeby lepiej je zrozumieć trzeba najpierw zrozumieć instytucje

• Szymański, pedagogika z natury swej jest dyscypliną społeczną zaangażowaną, dlatego nie rejestruje się tylko barier, jakie ograniczają szansę edukacyjne i ogólnorozwojowe, ale działa na rzecz ich znoszenia

• Cieżkowski: proponuje podmiotowość w pedagogice społecznej

• wzrasta wiarygodność pedagogiki jako partnera dialogu w relacjach poradnictwa, pomocy i interwencji

• Wilk twierdzi na podstawie badań z ostatnich lat, że znacznie zmniejszyło się znaczenie edukacji, awans edukacyjny nie gwarantuje awansu społeczno-zawodowego

• Część dotycząca szkoły w kontraście spoczywających na niej zadań opiekuńczo wychowawczych

• nauczanie wychowywująco - przygotowywujące młodzież do dorosłego życia do oceny wartości i jej wyboru

• bardzo ważne dziś podmiotowe porozumienie między nauczycielem a uczniem (wątpliwe) nie jest respektowanie praw ucznia, agresywne zachowanie części kadry, trudno się dziwić powszechnej wśród wielu uczniów opinii, że szkoła kumuluje lęk, strach. Także podejście nie musi ulec zmianie, jeśli chcemy mówić o wszechstronności przygotowania młodzieży do życia

POMOC W ROZWOJU DZIECKA I RODZINIE:

• pomoc rodziny to sposób pośredni oddziaływujący na dziecko

• rzadziej profilaktyka raczej kompensacja

• próba dokonania pewnego wychowania życia społeczności mieszkalnej dzielnicy Łódź Bałuty

• zapis badania

• pomoc w rozwoju dziecka realizuje rodzina i instytucje socjalno-wychowawcze

• wychowanie to pielęgnowanie rozwoju, 3 akty: wzrostu, wrastania, wprowadzania wartościującego

• pomoc w rozwoju też dotyczy tych 3 sfer, polega na stosunkach wychowawca-wychowanek

• wspieranie rozwoju odbywa się przez:
  * pielęgnację
  * wyrównywanie braków organizacyjnych
  * pobudzanie rozwiązań przez rekreację i aktywność fizyczną

• budzenie zainteresowań, wpajanie norm i wart, wprowadzanie do uczestnictwa w kulturze

• nadrzędny cel pomocy w rozwoju to profilaktyka wychowania (zapobieganie uprzedzanie negatywnych stanów oraz zaistniałych już przypadków-kompensacja)

• przy wspieraniu rozwoju dziecka należy ustalić elementy środowiska rodzinnego, które stwarzają zagrożenia

• pomoc w rozwoju polega na przekształcaniu środowiska życia jednostki poprzez 3 metody

• nie każda rodzina posiada cechy: więź uczuciowa, wspólne wart, idee, dlatego konieczne jest objęcie rodziny pomocą w rozwoju

• pomoc taka możliwa jest dzięki instytucji szkoła - łącznik między dzieckiem a szarym światem, lub pojedynczymi osobami

• opisane progu zagrożenia rozwoju biologicznego, społecznego, kulturalnego (stopnie zagrożenia kumulujące negatywne elementy środowiska życia)

• ocena stanów zagrożenia to argument do podjęcia odpowiedzialności dział przekształcających i kompensacyjnych

• wielkomiejska rodzina problemowa (występują sytuacje trudne) Chaumbart de Lauwe - nowoczesna rodzina dla dziecka to środowisko duszne, miejsce konfliktowe, zakłóceń więzi osobistych (zabiegani rodzice), rodzina problemowa - niewydolność materialna, choroba, nieprzystosowanie społeczne

• w rodzinie problemowej zagrożenia rozwoju dziecka objawiają się m.in. zaburzeniami rozwoju

• w instytucjonalnej działalności diagnostycznej, informacyjnej, poradniczej, profilaktycznej, terapeutycznej

• pomoc w rozwoju:
  - biologicznym - przedszkole
  - społecznym - wychowawcy klas młodszych
  - kulturalnym - uczestnictwo w instytucjach kulturalnych

• by zaprojektować odpowiednie działanie ważne jest poznanie środowiska życia dziecka

• posługując się wiedzą o środowisku można uzyskać ocenę ogólną i wybrać odpowiedni kierunek postępowania

• każdy problem ujmowany inaczej

• rozmiary pomocy w rozwoju dziecka i rodzinnych problemach (mała liczba objęta pomocą)

• w działaniach profilaktycznych nie tylko potrzebujący, ale też rodzina

• ważny odpowiedni dobór metod

• rodzina musi brać udział w pomocy

• atrybutem jest profil

• ujęcie wychowanka jako istoty biosocjokulturalnej

• zakres pomocy rozszerzony na rodzinę

• pomoc zanim dziecko osiągnie próg ostrzegawczy

PROFESJE PEDAGOGIKI SPOŁECZNE W EUROPIE:

TEZA: zmiany polityki społeczno ekonomicznej, stawiają przed pracą socjalną narastającą konieczność pomocy ludziom w dostosowywaniu się do tych zmian (J.Szmagalski)

• poszerzane są kategorie zawodów społecznych (profesjonalizacja pracy społecznej)

• praca socjalna to profesja i wyspecjalizowana aktywność

• obecnie ważna jest pewna wspólna misja, idea jednocząca podejmowanie działania społeczne zorientowane na włączanie w życie społeczne

• współczesne koncepcja pracy socjalnej zorientowana jest promocyjnie (ukierunkowana na rozwój dynamikę zmiany)

• zawód pracownika socjalnego spełnia doniosłe funkcje

• jedno z głównych zagadnień tej kwestii to kategoria kształcenia do profesji

TEZA: istotne by nadawać kształceniu do profesji społecznej wymiar europejski, Europa jest, co prawda zróżnicowana, ale poszukuje jednorodności w wielkości

• wymiana między pracownikami różnych krajów jest konieczna by osiągnąć wyższy poziom rozwoju społecznego (A Kotarska-Michalska)

• w kształceniu pracowników większy nacisk na przygotowanie do roli badacza, staranne przygotowanie do tej roli zmniejszy dyskomfort

• często pracownicy napotykają na szereg trudności, bo zdobywana wiedza jest często nieadekwatna do potrzeb obszarów praktyki, w których działają

EMH „europejskie wymiary w kształceniu i działaniu profesji”

• umiejętnie i oryginalnie łączyć różne dziedziny sięgając do przeszłości

• edukacja wielowątkowa, wielodyscyplinowa

• postulat pielęgnowania wielkości i łączenia jej ( koncepcja jedności w różnorodności)

• edukacja powinna być zorientowana na przyszłość (wymiana studentów, nauczycieli to doskonałe doświadczenie uczestnictwa w zbiorowym żuciu społecznym europy)

J. Szmagalski:

• praca socjalna zajmuje się większości państw europy marginalne miejsce, jej rola wyznaczona jest przez kult i systemy etyczne

• integrowanie Europy powoduje migracje - mają one społecznie trudne efekty uboczne (bezpośrednie doświadczanie nierówności ekonomicznych), ksenofobia i rasizm związany ze społecznym wykluczeniem imigrantów

TEZA: szansę na wzmacnianiu możliwości tego zawodu kryje się dalszej profesjonalizacji

POJĘCIA:

Instytucja Symboliczna i jej tworzenie-instytucjonalne - to przestrzeń społeczna, którą można analizować bądź w niej działać lub działając w niej analizując pojęcie instytucji odnosi się do kategorii reguł i zasad konstytuujących życie społeczne.

Instytucja może istnieć nie tylko w sensie realnym, może być stanem wyobrażonym, symbolicznym; wg. Castoriadisa to sieć symboliczna, społeczna, usankcjonowana.

W instytucję wpisany jest konflikt, jest to żywa instytucja o własnej dynamice dążący do zrównoważenia, instytucja jako dusza organizacji nigdy nie jest bezpośrednia, uchwytna, nieustannie znajduje się w trakcie tworzenia i zmiany, jej atrybutem jest aktywność członków, tworząc nową instytucję.

W starej zawsze odnosimy się do wyobrażonych kategorii norm i oczekiwań, które stymulują nas do zmiany. Tworzenie nowej instytucji wymaga odwołania się do rzeczywistości obrazu życia społecznego, uwarunkowań i możliwości i do realnych zewn. Norm i wartości

Towarzyszenie społeczne - towarzysz-pośrednik, doradca, osoba posiadająca szeroki zakres kompetencji.

Towarzyszenie to bycie obok, by udzielać wsparcia.

H.Radlińska określa rolę pedagoga społecznego jako towarzysza, współpracownika, przy czym nie powinien naśladować dobroczyńcy. wartość jego pracy mierzy się nie tym, co czyni sam, ale tym, co potrafi wydobyć.

Działanie społeczne - strukturyzowanie teraźniejszości przez przyszłość, nadawanie sensu antycypacji (nadajemy kształt teraźniejszości myśląc o przyszłości) H. Soulet:

- orientowanie, co do kulturowych wzorów wartości i norm społecznych oraz motywacji w poszczególnych rolach społecznych

- działanie zorientowane na porozumienie, współtworzenie i na rozwój

- sama interwencja socjologa dokonywana z zewnętrznej pozycji obserwatora lub inicjatora

- tworzenie instytucji rozumianej jako przestrzeń.

Kategoria działania obejmuje:

- zdefiniowanie sytuacji (stawianie pytań)

- orientowanie działania (artykualizacja celów i uzasadnień)

- podejmowanie aktywności uwzględniając kompetencje, kontekst, techniki, metody.

Wymiar społeczny działania oznacza:

* cel - dla społeczności i

* sposób osiągania celu-siłami społ.

Społeczna relacja to podstawowa kategoria, tworzenie instytucjonalne,tworzenie rzeczywistości społecznej, ułatwianie jednostkom włączanie się w życie społeczne.

Społeczno-wychowawczym wymiarem jest tworzenie instytucjonalne, symboliczne (wspólnych norm, wartości, wymiar wychowawczy np. wychowanie pozaszkolne to też działanie społeczne - obejmujące ogól wpływów oddziałujących na jednostkę).

Czas i przestrzeń - przestrzeń życia człowieka rozciąga się miedzy 2 perspektywy: Mikro i Makro, termin ten używany jest w socjologii, oznacza coś otwartego, jest tworzywem, z którego powstaje środowisko życia (Przecławska).

Różne wymiary przestrzeni fizycznej, jej przedłużenie to informatyczna-rozszerza się, cyber przestrzeń, cyberkultura wymaga rozszerzenia przestrzeni psychologicznej, terytorialnej, społecznej.

Temporalna - tworzona przez 3 kategorie czasu:

1 - teraźniejszość - jako chwilowe dziś

2 - przeszłość - traktowana wybiórczo i opiera się na stereotypach

3 - przyszłość - w świadomości ludzi istnieje jako czynnik motywujący do działania, właściwie nie istnieje.

> Historyczna, - w której żyje współczesny Polak, jest wąska i niepogłębiona.

> Symboliczna.

> Moralna - anemia kryzys tradycyjnych zasad, a z drugiej strony autorytety moralne np. Jan Paweł II, Matka Teresa

> Transcendentalna - ludzie poszukują wspólnych elementów, czują potrzebę wyjścia poza granice

W pedagogice Instytucjonalnej zamiennie przestrzeń ze środowiskiem - Pojecie przestrzeni najbliższe jest pojęciu środowiska niewidzialnego.

Relacja społeczna - to podstawowa kategoria w działaniu, w procesie wychowawczym, interakcja między osobami. Różne rodzaje:

- transfer - w jedną stronę działa - ktoś nam coś daje, relacja staje się asymetryczna, pedagogika odrzuca transfer

- wymiana - coś za coś, występuje tu waloryzacja, wymiana jest akceptowana, bo daje szansę, aby relacja była mniej asymetryczna, pozwala na zrównoważenie relacji.

- wzajemność idealna dla pedagogiki społecznej, zakłada partnerstwo, bo jest równowaga.

Te kategorie wyznaczają też działanie i tworzenie instytucji symbolicznych.

W strategii działania nie ma wzajemności.

Niestrategiczność sprzyja współdziałaniu - orientacja na porozumienie.

Wzór - struktura odtwarzająca regularność rzeczywistych ludzkich zachowań lub regularność rzeczywistego funkcjonowania instytucji. Poszczególne warstwy charakterystyczne właściwe im wzory zachowań. Składnikami wzoru mogą być zarówno cechy aprobowane przez opinie publiczne jak i potępiane przez nią.

Wzory z czasem ulegają zmianie

Wzorzec - skonstruowany z cech pożądanych, konstruktorami wzorów są:

- zainteresowania społeczności

- jednostki i grupy odpowiedzialne za daną dziedzinę życia i pragnące zmienić istniejące wzory zachowań i instytucji.

Wzory pokazują, jaka jest rzeczywistość danej dziedziny życia społecznej, kulturalnej, wychowawczej, a wzorce pokazują, jaka mogłaby być ta rzeczywistość przy świadomym korygowaniu istniejących wzorów.

We wzorach podstawowymi składnikami są przeciętne, we wzorcach normy.

Przeciętne - to średnia arytmetyczna danego zbioru faktów, jest teoretyczną wielkością wprowadzoną z wielkości rzeczywistych, odmiany: medialna.

Norma - wielkość pożądana, możliwa do osiągnięcia, pojęcie wywiedzione z ekonom pojęcia standardu, czyli ustalonej miary rozciągliwości, ilości, wartości danego wyboru, norma nigdy nie może opaść do poziomy przeciętnego, normy buduje się - trzeba znać rzeczywistość (realne badania), wiedza teoretyczna badacza.

Wskaźnik Ogólny Środowiska - to pewna wielkość liczbowa, pozwala zobiektywizować badania, rodzaj oceny środowiska przez pryzmat szansy rozwoju, miernik oceny szansy społecznej, zwraca uwagę, z czym jest najgorzej.

W pedagogice trzeba poszukiwać jak najwięcej wskaźników, sposoby oceny pomiarów badań: pomiar pedagogiczny, próba grupowania wypowiedzi

Wiek społeczny - sytuacja społeczna jednostki w stosunku do jej roku życia, pojęcie to wprowadziła H.Radlińska.

- Przy przedwczesnym podejmowaniu obowiązków mówimy o przyśpieszeniu wieku społecznego

- Przy przeciąganiu się pracy, czy innych obowiązków poza normą - o jego opóźnieniu.

Przyśpieszenie oddziałuje hamująco na rozwój fizyczny, psychiczny i umysłowy, opóźnienie w fazie dojrzałości pozbawia społeczeństwo cennych wartości, które tkwią w przeżywanej nie dość twórczo fazie życia, wiek społeczny wyraża postawę wobec życia społecznego, przedwczesna dojrzałość społeczna niweczy walory dzieciństwa z jego beztroską i radością zabawy.

PRÓG ZAGROŻENIA - koncepcję progu zagrożenia stworzył PH Chaumbart de Lauwe.

Próg zagrożenia rozwoju rozumie się jako stopień zagrożenia kumulujący negatywne elementy środowiska życia jednostki.

Wskazuje on na poziom, poniżej którego nie można zejść. W przeciwnym razie rozwinąć się mogą znacznie bardziej negatywne objawy zagrożenia rozwoju. Wyodrębniono trzy progi rozwoju dziecka w rodzinie, biorąc pod uwagę natężenie cech środowiska rodzinnego zaburzających rozwój dziecka. W kolejności są:

1 - próg ostrzegawczy

2 - zaawansowany próg zagrożenia

3 - krytyczny próg zagrożenia

Np. ostrzegawczy próg zagrożenia pod względem rozwoju biologicznego - charakteryzuje się tym, że warunki materialne rodziny nie wystarczają w opinii rodziców na zaspokojenie większości potrzeb podstawowych oraz także w niewielkim stopniu potrzeb rozwoju, zaawansowany próg oznacza większe nasycenie negatywnych wariantów cech środowiska rodzinnego (2-3,5 os. Na izbę), rodzice nie znają zasad higieny, żywienie dzieci nieregularne, zaniedbanie ubranie, mała troska o stan zdrowia i rekreacje, krytyczny próg zagrożenia - mały dochód, krytyczna sytuacja mieszkaniowa, prymitywne wyposażenie (brak wc), dzieci nie mają własnego posłania, często chorują, deficyty rozwojowe, brak zainteresowania rodziców, brak troski o stan zdrowia. Na skutek niedopełnienia przez rodzinę warunków rozwoju biosocjokulturalnego mogą pojawić się zaburzenia w zachowaniu dzieci, które na ogół występują stopniowo.

PODEJŚCIA TEORETYCZNE:

Socjologiczne - np. FUNKCJONALIZM - prąd ten oparty jest na biologicznym modelu, system społeczny jest organizmem, którego wymagania muszą być zaspokojone, istnienie tego systemu uwarunkowane jest dążeniem do osiągnięcia pewnych celów, wg. Malinowskiego cele te, to zaspokojenie podstawowych potrzeb, ich zaspokojenie odbywa się w wyniku zbiorowej działalności ludzi, takiej organizacji tej działalności, która zakłada uznanie i akceptację wartości, norm i wspólnych praw.

Główny akcent położony na równowagę oraz stabilność w obrębie systemu społecznego, konflikty i zmiany stwarzają zagrożenie dla całego systemu.

Inne: strukturalizm, interakcjonizm symboliczny, teoria systemów, marksizm.

Socjologia może dostarczać ogólnych ram pojęciowych, pozwalają na dokonywanie analizy zjawisk społecznych.

Podkreślenie znaczenia środowiska dla zachowania jedności doprowadziło do stworzenia sposobów oddziaływania na to środowisko, pozwala na usytuowanie pracy socjalnej w ogólnym wymiarze społecznym.

Psychologiczne np. TEORIA ZACHOWANIA (behawioryzm) jednym z postulatów jest pogląd, że psychika jest rezultatem odebranych przez podmiot bodźców oraz odpowiedzi na te bodźce, jakich udziela podmiot, odpowiedzi są coraz bardziej złożone dzięki coraz nowszym doświadczeniom, procesowi uczenia, czynnikom uspołecznienia oraz społecznej kontroli zachowań.

Negacja istnienia sfery nieświadomości.

Dążenie do zmiany zachowania poprzez zastosowanie różnego rodzaju terapii.

Psychologia ułatwia zrozumienie podopiecznego, dostarcza wiedzy, co należy robić.

Inne: psychoanaliza, psychosocjologiczne - socjometria, psychologia dynamiczna, ANALIA INSTYTUCJONALNA - dotyczy instytucji społeczno-wychowawczych w znaczeniu struktur organizacyjnych, jak też zestawu norm i wartości, podejście to rozwijało się we Francji, może służyć jako teoria wyjaśniająca mechaniczne funkcje instytucji, cechą analizy jest różnorodność podejść teoretycznych.

Do podstawowych pojęć należą:

- zmiana i instytucja

Analiza posiada nurt pedagogiczny podkreślający konieczność przekształcania i odcinania się od burzenia.

Ważnym elementem analizy jest dostrzeżenie związku między zmianami społecznymi, a wynikającymi z tego potrzebami podjęcia działania kompensacyjnego i wzmacniającego.

Instytucje w analizie: to placówka, organizacje, w które dopiero tworzy się instytucje w znaczeniu norm.

2 nurty w analizie:

* psychoanalityczny * socjologiczny

Analiza na papierze, analiza interwencja jako specyficzne działanie na życzenie, aktywna forma analizy w celu wzbudzenia refleksji zmierzającej do ukierunkowania zmian w danej placówce.

Tereny wypracowania przesłanek analizujących: psychiatria, szkoła.

W analizie pojęcie kluczowe to „oczekiwanie osób nie potrzeby”, zasada mówienia wszystkiego publicznie.

SOCJOANALIZA - ma liczne odmiany np. socjologia interwencji (zaleca łączenie poznawania rzeczywistości z przekształcaniem).

Celem jest polepszanie - meriolacja istniejących relacji.

INTERWENCJA PSYCHOCJOLOGICZNA - jej istotą jest akceptacja eksperta.

SOCJOANALIZA - to poddanie instytucji analizie, to działanie na zamówienie, na prośbę jakiejś instytucji, wychodzi z propozycją dokonania analizy własnej struktury, działania, wytworów.

PEDAGOGIKA INSTYTUCJONALNA - prekursorzy J.J. Rousseau, A. Adler, P.Błoński, A. Makarenko.

Termin ten zaproponował psychiatra Oury.

Przedmiotem jest przestrzeń wychowawcza (zjawiska i procesy, które w niej zachodzą).

Wyodrębniamy tu instytucje: wewnętrzne i zewnętrzne.

Pojęcie wymiany nabiera tu szczególnego znaczenia, tez wymiany emocjonalnej.

To, co warunkuje wzajemną wymianę to: rozmowy, słuchanie, rozumienie, decydowanie.

Pedagogika ta duży nacisk kładzie na środowisko.

Do podstawowych pytań należy to, o istotę funkcjonowania wychowawcy-nauczyciela, chętnie spożytkowuje przesłanki analizy: przekształcanie, idea samorządności, koncepcja zmiany.

Ruchy instytucjonalne - inaczej pedagogie instytucjonalne wyrażają się w licznych działaniach, które zmierzają do przekształcania placówek oświatowych.

Są one reakcją na obserwowalne objawy zaburzeń w funkcjonowaniu tych placówek.

Jest to ruch społeczny i umysłowy, powstały w 1968.

Wiodące propozycje dotyczą prób przekształcania przestrzeni społecznej w placówkach, gdzie najważniejszymi elementami są relacje między członkami.

Zwolennicy podejścia instytucjonalnego traktują instytucję jako przestrzeń społeczną, którą można analizować i w której można działać.

Ważnym elementem pedagogii jest interwencja instytucjonalne - może zmieniać jedynie wyobrażenia o sytuacji, a nie ja samą.

Ruchy instytucjonalne nie są jednolite i zwarte teorią, a raczej zapisem refleksji nad wydarzeniami życia społecznego, nad przebiegiem procesów społecznych w strukturach społecznych różnej wielkości.

Były i są niezgodą na zastaną rzeczywistość.

Podstawowe wskazówki dla pedagogiki społecznej to:

* dostrzeganie walorów osobowych wychowanka
* modyfikowanie stosunków społecznych zachodzących w przestrzeni społecznej placówki
* stosowanie technik niwelujących stygmatyzację społeczną wychowanków niespełniających oczekiwań, ważna rola wychowawcy (pobudza, podtrzymuje wymianę, stoi na straży, animowanie grypy, rozbudzanie refleksji).

11

---