Wykład: Psychoanaliza - psychologia głębi Z.Freuda
Psychoanaliza, w szerokim znaczeniu tego słowa koncepcje teoretyczne rozwijające się w psychologii i filozofii, mające na celu wyjaśnienie struktury, funkcjonowania i rozwoju osobowości człowieka, także zjawisk społecznych i kulturowych, działaniem nieświadomych (podświadomych) mechanizmów motywacyjnych pozostających we wzajemnym konflikcie.
W węższym znaczeniu: specyficzna metoda diagnostyki i terapii zaburzeń psychicznych i emocjonalnych, polegająca na odkrywaniu, interpretacji i rozwiązywaniu nieświadomych konfliktów emocjonalnych pacjenta, m.in. poprzez metodę wolnych skojarzeń.
Terapia psychoanalityczna polega na doprowadzeniu utajonych treści do świadomości pacjenta (wgląd) i pomoc w ich rozwiązaniu. Znaczenie: wprowadzili do terapii pojęcie oporu i przeniesienia - istotne punkty w pracy terapeutycznej.
Teoria nerwic
Freud w trakcie własnej praktyki lekarskiej zebrał ogromną ilość materiału na temat zaburzeń funkcjonalnych nie mających widocznej podstawy anatomiczno - fizjologicznej. Zajmował się głównie przypadkami zaburzeń głębszych i bardziej uporczywych i na nich oparł swoją teorię, która obejmuje trzy główne tezy:
zaburzenia funkcjonalne nie mające określonych podstaw anatomiczno - fizjologicznych są przejawem działania popędów biologicznych, które dążą do zaspokojenia i natrafiają w tym na trudności;
zaburzenia te mają charakter psychogenny, skoro bowiem nie mają one podstaw fizjologicznych, muszą mieć podstawy psychologiczne; ich bezpośrednią przyczyna muszą być procesy psychiczne;
ponieważ pacjenci, u których zaburzenia te zachodzą, nie zdają sobie sprawy z tych procesów psychicznych leżących u ich podstawy, procesy te są najwidoczniej nieświadome.
Znaczenie: wpływ na rozwój psychologii klinicznej, na diagnozę: doszukiwanie się psychicznych uwarunkowań chorób somatycznych oraz na terapię - wprowadzenie psychologii do leczenia.
Źródła nerwic ludzi dorosłych psychoanaliza poszukuje w traumatycznych zdarzeniach wczesnego dzieciństwa.
Teoria osobowości
-"id" najstarszy ze składników, którego treść stanowi wszystko, co dziedziczone, wrodzone, ustalone konstytucyjnie (genetycznie), przede wszystkim popędy wynikające z budowy ciała, znajdujące swój pierwszy wyraz psychiczny, którego formy nie są nam znane. Ta najstarsza część aparatu psychicznego pozostaje najważniejsza przez całe życie. Od niego zaczęła się praca badawcza psychoanalizy. Id kieruje się zasadą przyjemności, jest to ciemna głębia sił i pokus sprzecznych z moralnością społeczną, moralnie grzesznych. Człowiek nie zdaje sobie sprawy z istnienia swojego Id, jest ono całkowicie nieświadome. Człowiek odczuwa natomiast jego działanie, którego zwykle nie rozumie, ma jednak niepokojące poczucie, że coś go popycha do jakiegoś czynu, coś, czemu on sam nie potrafi się oprzeć.
-"ego”, jest to sfera świadomości człowieka i jego świadomego, praktycznego działania. Jest to świadomość świata, siebie samego i własnych działań.. Pełni funkcje samoobronne na zewnątrz, przez rozpoznawanie bodźców, gromadzenie o nich doświadczenia (w pamięci), unikanie zbyt silnych bodźców (poprzez ucieczkę), uczy się zmieniać w celowy sposób świat zewnętrzny na swoją korzyść (aktywność). Kontroluje "id" poprzez uzyskiwanie władzy nad popędami. Swoisty rozjemca, stara się uzgodnić relacje pomiędzy "id" i "superego". Ponieważ jego główną funkcją jest zaspakajanie potrzeb, kieruje się on zasadą realizmu.
-"superego”, owoc długotrwałego okresu dzieciństwa, dorastania i dojrzewania, w którym człowiek jest poddany kontroli i wpływom wychowawczym rodziców i społeczeństwa (odziedziczona przeszłość i kulturowa teraźniejszość z którymi muszą być uzgadniane działania). Zaakceptowane zasady i normy społeczne ulegają internalizacji i stają się częścią osobowości człowieka, jego sumieniem, które kieruje się zasadą moralności. Jest to swoisty cenzor, który może karcić nieodpowiednie myśli i czyny jednostki - uwidacznia się to w postaci wyrzutów sumienia, winy, wstydu lub nagradzać - przejawia się to w postaci samozadowolenia, wysokiej oceny własnego Ja, dumy itp.
Nieakceptowane popędy są tłumione i spychane do podświadomości, gdzie istnieją jako czynnik potencjalny, ujawniający się w szczególnych, sprzyjających temu okolicznościach.
Mechanizmy obronne
Ich celem jest likwidacja lęku powstającego pod wpływem kulturowej dezaprobaty określonego zachowania.
Posługuje się nimi ego (nieświadomie), aby rozwiązać konflikt pomiędzy id a superego.
Mechanizmami obronnymi posługujemy się wszyscy, jednak dopiero ich nadużywanie prowadzi do nerwicy.
Marzenia senne
Wyrażenie zrepresjonowanych impulsów lub potrzeb. Ponieważ w trakcie snu nie wyłącza się kontrola, lecz jedynie ulega osłabieniu, to treść marzeń sennych ujawnia się w sposób symboliczny. Druga przyczyna to to, że motywy są aż tak trudne do ujawnienia, że nawet w śnie przyjmują formę symboliczną. Psychoanalitycy wiązali marzenia senne, ich utajoną treść z życzeniami, pragnieniami, konfliktami wewnętrznymi. Mimo iż tworzono specjalne kody psychoanalityczne, to symbole są możliwe do rozszyfrowania jedynie w kontekście życia danej osoby.
Nieakceptowane popędy są tłumione i spychane do podświadomości, gdzie istnieją jako czynnik potencjalny, ujawniający się w szczególnych, sprzyjających temu okolicznościach.