20.02.2006

Plan:

1. Rys historyczny: powstawanie psychologii wychowawczej

2. Kontrowersje wokół psychologii wychowawczej.

3. Definicja i przedmiot psychologii wychowawczej.

4. Podstawowe pojęcia: nauczanie, wychowanie, interakcja wychowawcza, wpływ wychowawczy.

5. Sposoby transmisji wpływów wychowawczych

6. Rodzaje środowisk wychowawczych. Kulturowy i sytuacyjny kontekst wych. (koncepcja typów kultury M.Mead(?) oraz parametry sytuacji życia codziennego wg A. Schutza)

Ad 1

Początek - w pedagogice, z inicjatywy nauczycieli

Pierwszy podręcznik - „Zarys/Podstawy psychologii pedagogicznej” (Pfisterer, 1880 r.)

Pierwszy podręcznik w języku polskim - 1905, James Sully

I nurt - na usługach pedagogiki

II nurt - początek XX wieku: teoret.+empir.

Ernst Meumann

E. Thordike - I tom „Education of psychology” o procesach psychicznych

wspierających wychowanie

III nurt - włączenie psychologów do zadań oświatowych

(już nie tylko nauczyciele w oświacie)

konkretna działalność

1928 - w Polsce - pierwsze katedry psychologii wychowawczej:

w Warszawie w Krakowie

pod kierunkiem prof. Baley'a pod kierunkiem prof. Szumana

► psych. wychowaw. ► psych. pedagog.

Pierwsze oryginalne podręczniki:

Baley - „Zarys psych. wych.”

Szuman - „Psych. wieku dziecięcego” (1947)

Ad 2

1. Nauka empiryczna (teoretyczna) czy stosowana?
Włodarski - wyróżnić można 2 działy: emp. i stos.

2. Czy prawidłowości ustalone w toku badań są uniwersalne?
(np. czy są międzykulturowe) - chyba nie

3. Powiązanie z psychologią rozwojową - czasem łącznie traktowane
łącznie: prof. Szuman z Krakowa
oddzielnie: prof. Baley + Warszawa (teraz tak traktowane)

4. Czy psychologia wychowawcza dysponuje odrębnymi dla siebie metodami?
przeciwnicy: nie posiada
zwolennicy: tak, choć są używane w innych dziedzinach, np. obserwacje (opanowane

tak dobrze, ze odrębne)

5. Co jest przedmiotem badań?

Przetacznik, Włodarski - wychowanie i nauczanie

Jurkowski (2003 r.) - procesy wychowawcze w aspekcie psychicznym z uwzględnieniem najważniejszych płaszczyzn wychowawczych, nauczanie i opieka psychologiczna

Ze słownika psychologicznego Szewczuka - czynniki wewnętrzne (psych.) i zewn. (środ.), które wpływają na rozwój umysłowy, uczuciowy i społeczny i na ukształtowanie się osobowości

Dyscypliny pokrewne:

• psychologia rozwoju człowieka (w ujęciu całego życia) (znaczenie praw rozwoju)

• psychologia osobowości

• psychologia uczenia się (ocenianie, motywacja do nauki, wzmocnienia itd.)

• psychologia społeczna (wpływ społeczny, funkcjonowanie grup)

• socjologia

• pedagogika

Ad 3

psychologia wychowawcza (wg słownika psych. - 1985) - dział psychologii obejmujący całokształt zagadnień związanych z wychowaniem i nauczaniem człowieka w różnych okresach jego życia, zajmujący się badaniem różnych środowisk wychowawczych

nauczanie + wychowanie równorzędnie

psychologia wychowawcza (Z. Włodarski, 1994) - psychologia nauczania i wychowania, urzeczywistniająca zarówno cele poznawcze jak i zadania praktyczne

Ad 4

nauczanie - kierowanie zamierzonym i niezamierzonym uczeniem się innych osób

wychowanie:

• definicja potoczna (ze Słownika Języka Polskiego)
  wychowanie - 1. świadome działania mające na celu ukształtowanie osoby wychowywanej pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym oraz przygotowanie jej do życia w społeczeństwie; 2. umiejętność poprawnego zachowania się w towarzystwie, ogłada towarzyska
  wychowywać - 1. zapewniając byt materialny, troszcząc się o potrzeby, ucząc radzenia sobie w życiu i wpajając zasady moralne, doprowadzać istotę niedorosłą do osiągnięcia fizycznej i psychicznej dojrzałości; 2. kształcić kogoś w określonym kierunku, uczyć zawodu, wpajać związane z tym morale
  
  (na wykładzie były inne definicje, których jednak nie zdążyłam zanotować. Te są uzupełnione ze słownika współczesnego języka polskiego z 1998 roku)
  

• definicja psychologiczna
  wychowanie to planowa, świadoma działalność ukierunkowana na kształtowanie osobowości człowieka według założonego wzoru, obejmująca wartości poznawcze, moralne, estetyczne, społeczne; działalność ta realizowana jest przez rodziców, instytucje oświatowe, media oraz przez samą jednostkę (samowychowanie)

wpływ wychowawczy - niekoniecznie zamierzony, np. gdy dziecko jest świadkiem czegoś

interakcja wychowawcza - E. Dryll (2003) - spotkanie podmiotów o zróżnicowanym statusie (np. dorosły + dziecko), które zostają w pewnym trwałym układzie interpersonalnym, zinstytucjonalizowanym (rodziny, szkoły)
► relacja asymetryczna (odmienne obowiązki)

przykładowa typologia interakcji - Hoogsteder, Maier, Elbers

w relacji dorosły - dziecko istnieją 3 rodzaje interakcji:

1. wspólna zabawa (trening społeczny, na ten czas jest to relacja symetryczna, może być zrównoważenie)

2. realizacja zadań (osoba wiodąca to dorosły, kieruje, wyręcza, instruuje dziecko, od dziecka oczekuje się podporządkowania)

3. transfer kompetencji = uczenie (relacja asymetryczna, bo dorosły jest osobą kompetentną; cel: podniesienie kompetencji dziecka, dorosły tłumaczy, wyjaśnia, dziecko na pierwszym planie)

*4) nieuchronne w prawdziwym życiu - związane z konfrontacją/walka o swoje

Ad 5

transmisja wpływu wychowawczego - przenoszenie wpływu wych., powodowanie zmian trwałych / względnie trwałych w psychice wychowanka

sposoby wpływania (transmisji) na osoby wychowywane zależą od:

• zmian rozwojowych (zależą od poziomu rozwoju)

• konkretnej sytuacji wych.

• Celu jaki chcemy osiągnąć

sposoby transmisji

sposoby bezpośrednie

sposoby pośrednie

▪ w sytuacji stawiania wymagań i zadań ▪ sposób przenoszenie wpływu przez utrwalenie (ćwiczenie, powtarzanie, 1 sposób) i poprzez stosowanie nagród i kar (2 sposób) najlepiej: mix nagród i kar, z przewagą nagród (najlepiej: wzmocnienia społeczne: pochwała, aprobata, publicznie), dobrze, gdy sporadyczne - powodują większą mobilizację/gotowość ▪ naturalne lub inicjowane sytuacje społeczne ▪ sposób wzmacniania: wchodzenie w interakcję i pełnienie ról społecznych

poprzez wzorce czynności, przykład, wzorzec osobowości naśladowanie ▪ najwcześniej w rozwoju ▪ rodzaje: - bezpośrednie - konieczna osoba naśladowana - odroczone - w wieku przedszkolnym, naśladowana osoba nie musi być obok, np. zabawa w dom ▪ zewnętrzne upodabnianie się do wzorca (styl ubierania się, gesty itp.) identyfikacja ▪ wiek szkolny ▪ z osobami realnymi i postaciami nierzeczywistymi ▪ tendencja do upodobniania się do osoby, z którą się identyfikujemy (podobieństwo płci, wieku, zainteresowań) lub na zasadzie dysonansu (np. z osobami lepszymi od nich) modelowanie ▪ pojawia się najpóźniej ▪ dwa etapy - faza przyswojenia: zrozumieć + utrwalić zachowanie modela - faza wykonania: odtworzenie zachowania ▪ związane z bezpośrednim czynnym udziałem osoby

Ad 6

środowisko wychowawcze - podłoże procesów wychowania lub tło dla wpływów społecznych

podział środowisk:

• środowisko naturalne

• środowisko kulturowe

• środowisko społeczne

• środowisko wychowawcze

podział środowisk wychowawczych:

• naturalne (rodzina, grupa rówieśnicza, społeczność lokalna)
  - trwałość
  - silne zaangażowanie emocjonalne

• intencjonalne (instytucje wychowawcze)

• pośrednie (wpływy związane z kulturą, sztuką, mediami)

w ujęciu ekologicznym (systemowym):

środowisko = jednostka (podstawowy element)

• środowisko aktualne - ta część bezpośrednio dostępna osobie w danej sytuacji\

• mikrośrodowisko

• makrośrodowisko - struktura całej społeczności

2

figa

---