Bez czarny
Pędy Młoda kora jest zielonawoszarawa. Z wiekiem staje się szara i spękana. Cechą charakterystyczną jest to, że gałązki w środku są wypełnione białym, lekkim rdzeniem.
Liście Liście są nieparzysto-pierzastozłożone, o długości do 30 cm, złożone z 5-7 naprzeciwległych, eliptycznych listków, z wierzchu ciemnozielone, od spodu jasne, ostro piłkowane. Po roztarciu nieprzyjemnie pachnące.
Kwiaty Białe lub kremowe o średnicy około 5 mm, o mdłym zapachu, zebrane w podbaldach, pięciołatkowe i z tyloma pręcikami oraz jednym słupkiem.
Owoce Czarne, mięsiste pestkowce, kuliste, niewielkie, lśniące i soczyste o średnicy 6 do 15 mm. Początkowo zielone, potem czerwieniejące, aby w końcowej fazie nabrać czarnofioletowego koloru.
Biologia i ekologia [edytuj]
Porasta nieużytki i zręby leśne. Preferuje miejsce nasłonecznione i wilgotne, np. na ruinach zabudowań. Kwitnie od maja do czerwca. Owoce dojrzewają w lipcu i sierpniu. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Sambuco-Salicion, Ass. Sambucetum nigrae[4].
Zastosowanie
Kwiaty bzu
Surowcem zielarskim są kwiaty (Flos sambuci) i dojrzałe (czarne) owoce (Fructus sambuci), rzadko liście i kora. Wszystkie części rośliny zawierają toksyczny składnik zwany sambunigryną. Składnik ten po spożyciu jest rozkładany do cyjanowodoru, co powoduje poczucie słabości, niekiedy wymioty. Jednak podczas przetwarzania (suszenie, gotowanie itp.) sambunigryna ulega rozkładowi, co pozwala na stosowanie.
Zawiera: kwiaty dzikiego bzu zawierają olejki eteryczne, śluzy, związki wapnia, potasu, sodu, glinu i żelaza, glikozydy cyjanogenne, saponiny triterpenowe, flawonoidy (rutyna, kwercetyna, estragalina), garbniki. Owoce zawierają witaminy (A, B1, B2, C i J), antocyjany, olejki eteryczne, garbniki, glikozydy cyjanogenne (sambunigryna), pektyny, kwasy organiczne (octowy, jabłkowy, walerianowy, winowy i benzoesowy).
Działanie: kwiaty działają moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, wzmacniająco na naczynia krwionośne (zmniejsza kruchość naczyń włosowatych). Zewnętrznie ma zastosowanie do przemywań w stanach zapalnych oczu i gardła. Owoce działają łagodnie przeczyszczająco, moczopędnie, napotnie, przeciwbólowo, odtruwająco. W medycynie ludowej stosowany jako środek przeciw przeziębieniom, np. w postaci soku z owoców lub nalewki.
Zbiór i suszenie: Kwiaty zbiera się w dzień słoneczny, gdy rozkwitną, lecz nie przekwitają. Należy unikać zbierania surowca przegniłego lub wyschniętego (zbrązowiałe), gdyż powoduje on gnicie pozostałego surowca przy suszeniu. Kwiaty ścina się całymi baldachami, a następnie w domu odłuskuje od szypułek po wysuszeniu lub przed (lepiej przed). Najlepiej suszyć w miejscu suchym, cienką warstwą, temperatura nie większa niż 35 stopni Celsjusza. Dobry surowiec nie może się zaparzyć i ma kolor białawo-żółty (brązowy należy odrzucać już podczas suszenia). Owoce najlepiej zbierać po deszczowym dniu, ale w słoneczny dzień, kiedy są w większości w pełni dojrzałe (mają kolor czarnofioletowy). Odrzuca się zielone i niedojrzałe, gdyż zawierają duże ilości sambunigryny.
Głóg jednoczyjowy
Morfologia [edytuj]
Pokrój Krzew lub niskie drzewo. Dorasta do 6-8 m wysokości, ma silnie zdrewniałe cierniste gałęzie.
Liście Są 3-7 klapowe lub sieczne, wyposażone w przylistki, głęboko wcięte. Klapy liści są całobrzegie, lub z nielicznymi tylko ząbkami pod szczytami.
Kwiaty Zebrane w podbaldachy. Są koloru biało kremowego, mają 5-dzielny kielich o rurce zrośniętej z zalążnią, 5-płatkową koronę, 1 słupek z pojedynczą szyjką (wyjątkowo tylko zdarzają się z dwoma szyjkami) i liczne pręciki. Działki kielicha trójkątne lub lancetowate, odgięte i silnie przylegające do owocu. Płatki korony białe, okrągławe.
Owoce Kuliste o średnicy 7-10 mm z jedną pestką, o barwie od jasnokoralowej do ciemnobrunatnej.
Surowiec zielarski: kwiatostany, zwykle z najbliższymi liśćmi (Inflorescentia Crataegi-Flos Crataegi). Owoce też mają działanie lecznicze, ale dwukrotnie słabsze. Głóg zawiera: saponiny, flawonoidy, związki purynowe (adenina, guanina), nukleozydy (adenozyna, guanozyna), garbniki, witaminy, związki kumarynowe (eskulina, fitosterole).
Działanie: rozkurczające naczynia wieńcowe serca i uspokajające. W postaci naparu lub nalewki spirytusowej stosuje się przy nadciśnieniu, przy nerwicach, bezsenności, dolegliwościach wieku starczego oraz w leczeniu po zawale mięśnia sercowego. Wykazuje działanie podobne do substancji czynnych naparstnicy purpurowej, ale w odróżnieniu od niej działa łagodnie i nie wykazuje oddziaływań ubocznych. Wskazane jest używanie obu tych ziół równocześnie, ze względu na ich korzystny synergizm.
Z owoców głogu można robić wino i różnego rodzaju przetwory spożywcze, np. dżem, herbatki owocowe.
Lipa drobnolistna
Morfologia [edytuj]
Pokrój Duże drzewo liściaste, osiągające wysokość do 30 m. Korona jest regularna - szerokojajowata lub kulista. Na młodych drzewach gałęzie są pod dużym kątem wzniesione do góry, a ich kora jest gładka i ma szary kolor. Na starych drzewach konary zwisają w dół, a ich kora jest gruba i nieregularna. Cieńsze gałązki są nagie, górą brunatnoczerwone.
Liście Pod spodem nagie, tylko w kątach nerwów mają pęczki rudych włosów. Po górnej stronie są żywozielone, dolna ich strona jest jaśniejsza. Blaszki, z regularnie piłkowanym brzegiem, mają okrągłosercowaty kształt i charakterystycznie zakończony wierzchołek. Są szersze niż dłuższe i lekko wcięte u nasady. Ustawione są skrętolegle. Liście mają średnicę 30-70 mm (wyjątkowo do 90 mm) i brzegi lekko zawinięte do góry. Błyszczące, jajowate pąki czerwonobrunatnego koloru okryte są dwiema łuskami. Jesienią liście przyjmują żółty kolor.
Kwiaty Wyrastają pojedynczo lub pęczkami po 2-12, są wzniesione ponad liście. Mają dość długą szypułkę i w dolnej części podługowatą podsadkę. Całe kwiaty mają jasnożółtą barwę i wydzielają intensywny, przyjemny zapach. Ich pręciki są zbliżone wielkością do płatków korony.
Owoc Kulisty, twardy, nagi orzech, wielkości 6-8 mm ze skrzydełkiem (pochodzącymi z podsadki kwiatu).
Biologia i ekologia [edytuj]
Megafanerofit. Kwiaty mają miodniki i zapylane są przez owady. Podczas kwitnienia są odwiedzane przez ogromne ilości pszczół. Okres kwitnienia: koniec czerwca - lipiec. Kwitnie około dwa tygodnie później niż lipa szerokolistna. W stanie naturalnym występuje w lasach, głównie dębowo-grabowych. Często jest nasadzana w parkach, alejach, przy domach i drogach. W zimie nie wymarza, jest dobrze przystosowana do naszego klimatu, jednak duże zanieczyszczenia powietrza szkodzą jej. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Carpinion i gatunek wyróżniający dla Ass. Aceri-Tilietum.
Zastosowanie [edytuj]
Surowiec zielarski: kwiaty wraz z podsadkami(Flos Tilia). Zbiera się je ręcznie przy bezdeszczowej pogodzie i suszy w miejscu przewiewnym i zacienionym, w temperaturze do 35 °C. Należy je zbierać z drzew oddalonych od głównych dróg i nierosnących na intensywnie opryskiwanych polach. Nie należy zbierać kwiatów lipy srebrzystej, której liście są srebrzyste na dolnej powierzchni.
Działanie: kwiatostan zawiera ponad 20 flawonoidów, fitosterole, terpeny, garbniki, pektyny, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP. Napar z kwiatów lipy stosuje się przede wszystkim w stanach gorączkowych w niektórych chorobach zakaźnych: w anginie, grypie, przy zapaleniu gardła i oskrzeli, oraz w tzw. przeziębieniach, jako środek napotny. Czasami jest stosowana również jako środek moczopędny, uspokajający i poprawiający apetyt.
Z kwiatostanów lipy można przyrządzać wartościową herbatę.
Z drewna wypala się węgiel drzewny stosowany w lecznictwie.
Jest cenną rośliną miododajną. Miód lipowy ma podobne własności lecznicze, jak jej kwiaty.
Jej miękkie drewno ma zastosowanie w rzeźbiarstwie i jest przydatne na wyroby tokarskie.
Z jej łyka wytwarza się plecionki i maty.
Z nasion można otrzymywać bardzo dobry olej jadalny. 2
Kasztanowiec zwyczajny
Pokrój Dorasta do 25 m, ma gęstą, kopulastą lub niemal cylindryczną koronę.
Liście Dłoniastozłożone z 5 do 7 wydłużonych, odwrotnie jajowatych listków o długości do 25 cm. Duże pąki wydzielają lepką substancję.
Kwiaty Płatki białe z żółtymi lub czerwonymi plamkami u nasady. Zebrane w gęste, wiechowate, wzniesione kwiatostany o długości do 30 cm. Kwitnienie w maju.
Owoce Nazywane kasztanami, kolczaste torebki o średnicy do 6 cm, zawierające 1-3 nasion. Owocuje we wrześniu i październiku.
Zastosowanie [edytuj]
Surowiec zielarski: kwiaty, kora i owoce (tzw. kasztany). W kwiatach występują flawonoidy (rutyna, astragalina, kwercytyna, izokwercytyna), kumaryny, garbniki, fenolokwasy. Kora zawiera flawonoidy, związki kumarynowe, garbniki i saponiny trójterpentynowe (eskulina). Natomiast w nasionach znajdują się związki kumarynowe, escyna, fenolokwasy, flawonoidy, garbniki, skrobia, cukry.
Działanie: roślina działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, rozkurczająco, przeciwkrwotocznie, uszczelnia naczynia krwionośne.
Zastosowanie lecznicze: Wewnętrznie wyciągi wodne i alkoholowe są stosowane przy hemoroidach i żylakach, zaburzeniach krążenia krwi, zapaleniu żył, miażdżycy, stanach zapalnych wątroby, przy odmrożeniach, obrzękach i puchlinie wodnej, krwiakach, skurczach, zapaleniu ścięgien, dolegliwościach okresu przekwitania. Świeżymi wyciągami z niedojrzałych owoców leczy się zakrzepy i zastoje żylne, nadmierną przepuszczalność naczyń, są także stosowany w stanach zapalnych i nieżytowych żołądka i jelit. Zewnętrznie przetwory z kasztanowca podaje się w postaci okładów w leczeniu oparzeń, odmrożeń, ubytków naskórka, zapalenia naczyń włosowatych skóry.
Roślina kosmetyczna. Wyciągi z kasztanów są używane do produkcji kremów, maseczek kosmetycznych, szamponów i odzywek do włosów, płynów do kąpieli. Dodatek wyciągu z kasztanów do kosmetyków zabezpiecza je przed działaniem promieni słonecznych.
Wiązówka błotna
Morfologia [edytuj]
Łodyga Wzniesiona, prosta, naga i sztywna, górą rozgałęziająca się. Osiąga wysokość do 150 cm, łatwo łamie się.
Liście Liście przerywano nieparzysto-pierzaste, pofałdowane, posiadające półokrągłe, ząbkowane przylistki częściowo zrośnięte z łodygą. Listki główne są szerokojajowate, listek szczytowy jest znacznie większy, szeroki. U roślin rosnących w zbiorowisku muraw na niżu jest on zwykle dłoniasto trójklapowy, u roślin rosnących w wilgotnych lasach pięcioklapowy. Wszystkie listki są podwójnie ząbkowane, na górnej stronie ciemnozielone i nagie, spodem jaśniejsze, mniej lub bardziej filcowane.
Kwiaty Drobne, żółtobiałe, tworzą na wierzchołku łodygi dużą wierzchotkę dwuramienną. Składają się z 5-6 płatków korony, licznych pręcików, mających nitki dwukrotnie dłuższe od płatków korony oraz kilku, skręconych śrubowato słupków.
Kłącze Członowane, zdrewniałe, grube z licznymi włóknistymi korzeniami.
Biologia i ekologia [edytuj]
Rośnie na brzegach wód, na mokrych łąkach, w świetlistych zaroślach nadrzecznych, nad rowami. Jest lubiącym półcień hygrofitem. Bardzo często występuje w zaroślach wierzby szarej. W górach rośnie aż po piętro kosówki. Hemikryptofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu związków (All.) Filipendulion[3]. Kwiaty wydzielają lekki zapach, przywabiając nim owady, które je zapylają, mimo że roślina nie wytwarza nektaru. Owady zbierają za to obficie wytwarzany pyłek. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
Zastosowanie [edytuj]
Roślina ozdobne: nadająca się do uprawy szczególnie nad sztucznymi zbiornikami wodnymi (oczkami wodnymi).
Historia: Własności lecznicze wiązówki błotnej poznano już w średniowieczu. Dawniej w medycynie ludowej była ważną rośliną zielarską - używano jej do również do zwalczania pasożytów przewodu pokarmowego, jako ziele przeciwkrwotoczne i przeciwbiegunkowe[4]. 3
Surowiec zielarski: kwiaty (Flos ulmariae) zawierają olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, sole mineralne i glikozydy fenolowe (spireina, salicyna)[5].
Działanie: ma właściwości przeciwgorączkowe (dzięki zawartości salicyny), napotne, moczopędne i przeciwreumatyczne. Napar używany jest do leczenia przeziębień, chorób górnych dróg oddechowych, pomocniczo przy grypie i chorobach reumatycznych, zwykle w mieszance z innymi ziołami; czarnym bzem, korą wierzby, liśćmi brzozy[5][4].
Zbiór i suszenie: zbiera się całe kwiatostany i suszy w cieniu, w temperaturze nie przekraczającej 30 stopni Celsjusza.
Z liści otrzymywano dawniej żółtozielony barwnik do tkanin.
Chaber bławatek
Morfologia [edytuj]
Pokrój Roślina zielna, słabo ulistniona, tworzy łany, osiąga wysokość 30-90 cm.
Łodyga Cienka, prosta, lekko żeberkowana, pajęczynowato owłosiona, rozgałęziona.
Liście Ułożone skrętolegle, najczęściej równowąskolancetowate, szarozielone, szerokości 2-5 mm. Dolne na ogonkach, z pojedynczymi, małymi ząbkami lub pierzastodzielne z 2-3 łatkami. Górne niepodzielone, siedzące.
Kwiaty Kwiaty tylko rurkowate. Pojedyncze koszyczki kwiatowe o średnicy 2-3 cm wyrastają na szczytach pędów z łuskowatej, podłużnej okrywy. Przyczepki listków okrywy brzegiem piłkowanoząbkowane lub orzęsione. Korona o 5 rurkowato zrośniętych płatkach o barwie ciemnobłękitnej, czerwonej, różowej lub białej. Kwiaty brzeżne większe, 5 pręcików, słupek dolny, złożony z 2 owocolistków. Okres kwitnienia od maja do września.
Biologia i ekologia [edytuj]
Rozwój: roślina jednoroczna. Kwiaty przedprątne, zapylane przez owady. Owoce, rozsiewane przez wiatr i mrówki.
Siedlisko: pola uprawne, gdzie rozsiewany jest razem ze zbożami, nieużytki, przydroża, ugory. Jest chwastem segetalnym. Często spotykany na glebach ubogich w wapń (roślina wskaźnikowa gleb ubogich w wapń).
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Centauretalia cyani[4].
Liczba chromosomów 2n= 24[3].
Odmiany [edytuj]
'Blue Boy' - pełne, szafirowoniebieskie koszyczki.
'Jubilee Gem' - pełne, niebieskie koszyczki, karłowe (wysokość 35-40cm).
'Polka Dot' - karłowe, pełnokwiatowe, szeroka gama barw.
'Red Boy' - pełne, czerwone koszyczki.
'Rosa Ball' - pełne, różowe koszyczki.
'Weisser Ball' - pełne, białe koszyczki
Zastosowanie [edytuj]
Surowiec zielarski: kwiat bławatka bez kielicha (Flos Cyani sine calicis, Flos Cyani). Zawiera antocyjanidyny, flawonoidy, sole mineralne (w tym dużo manganu), cychorynę, centaurynę[5].
Działanie: moczopędne, żółciopędne i przeciwzapalne. Ze względu na bardzo łagodne działanie przeciwzapalne stosowany przy zapaleniu spojówek i w pediatrii. Napar z kwiatów zalecany jest przy chorobach nerek, stanach zapalnych kłębków i miedniczek nerkowych, przy niewydolności krążenia i w kamicy nerkowej. Zewnętrznie stosuje się go przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach[5].
Zbiór i suszenie: kwiat zbierać w słoneczny dzień, rano, po obeschnięciu rosy. Zbiera się płatki, wyrywając je z koszyczka. Zebrane kwiaty należy suszyć bardzo szybko w zacienionym i silnym przewiewie, aby nie zblakły, gdyż wówczas tracą własności lecznicze. Susz szczelnie zamknąć i przechowywać w ciemności. 4
Roślina ozdobna - stosowana na kwiat cięty i rabaty.
Roślina kosmetyczna: używany przy łupieżu i grzybicy skóry głowy. Idealnie nadaje się do pielęgnacji włosów.
Podbiał pospolity
Morfologia [edytuj]
Łodyga kwiatostanowa wysokości do 30 cm. Bladożółta lub bladozielona, pokryta łuskowatymi, czerwonawymi liśćmi. Kłącze cienkie, czołgające się, długości do 1 m. Pędy kwiatostanowe bezlistne, pokryte łuskami.
Liście Odziomkowe, długoogonkowe, duże, okrągławo-sercowate, z ząbkowanym brzegiem i płytkimi zatokami, pokryte od spodu srebrzystym meszkiem.
Kwiaty Mały, złocistożółty koszyczek na każdej łodydze kwiatonośnej. Na brzegu liczne języczkowate kwiaty żeńskie, w środku obupłciowe, lecz płonne kwiaty rurkowate.
Owoce Niełupki, duże i nagie, z białym puchem kielichowym.
Biologia i ekologia [edytuj]
bylina. Kwiatostany pokazują się, zanim rozwiną się liście. Kwitnie od marca do maja. Liście pojawiają się pod koniec kwitnienia. Liście zawierają śluz, garbniki, cholinę, olejek eteryczny, niewielkie ilości trującego alkaloidu pirolizydynowego[3]. Preferuje gleby gliniaste, miejsca kamieniste, piarżyska, żwirowiska nadrzeczne, osuwiska, skarpy przydrożne, urwiste brzegi rzek i potoków, hałdy węglowe i pogorzeliska. W uprawach rolnych uznawana za chwast. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Senecioni-Tussilaginetum[4].
Zastosowania [edytuj]
Roślina lecznicza. Naparem z podbiału leczyli już starożytni medycy - Hipokrates, Galen i Pliniusz. Bł. Hildegarda stosowała go przy wszystkich chorobach piersiowych i jako środek wykrztuśny. Przy astmie i przewlekłym kaszlu, a także podczas zapalenia oskrzeli wdychano przez rurkę dym z korzeni tej rośliny spalanych na węglu z drzew cytrusowych. Palono też - tak jak papierosy - jej specjalnie wysuszone i zwinięte liście. Wykorzystywano podbiał do leczenia schorzeń skórnych: ran, czyraków, wrzodów, ropni, odcisków, oparzeń, pękających brodawek u kobiet karmiących oraz przy tzw. róży i uporczywych bólach głowy.
Surowiec zielarski: Zarówno kwiaty, jak i liście są cennym surowcem lekarskim - zawierają dużo śluzów, związki flawonowe (m.in. rutynę, cholinę, gorycze, sporo cynku, potasu i manganu, cukry, karotenoidy, trójterpeny).
Działanie. Współczesna medycyna potwierdziła dobroczynne działanie ziela, zwłaszcza jako środka wykrztuśnego i łagodzącego wszelkie dolegliwości układu oddechowego, przeciwzapalnego, chroniącego śluzówkę gardła i krtani. Zaleca się go w początkowych stadiach gruźlicy, rozedmie płuc, przy kłopotach z prostatą, w schorzeniach nerek i pęcherza. W takich przypadkach stosuje się sok z kwiatów i liści podbiału.
Sposób użycia. Dla dzieci sok miesza się pół na pół z miodem, a potem przelewa do ciemnej butelki. Dorosłym można do soku dodać wódkę w proporcji 1:1 i podawać po 20-30 kropli na kieliszek wody 3-4 razy dziennie po jedzeniu. Nalewką rozpuszczoną w wodzie w proporcji 1:20 płucze się gardło i jamę ustną, natomiast miksturą w czystej postaci przemywa wrzody i wypryski.
Herbatki z kwiatów i liści podbiału zmieszanych w równych częściach z siemieniem lnianym, prawoślazem i kwiatami krwawnika stosuje się pomocniczo w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.
Odwar z samych kwiatów pomaga w leczeniu schorzeń kobiecych - przy stanach zapalnych pochwy, nadżerce szyjki macicy i upławach. Odwar ten może również służyć do przemywania twarzy i przygotowywania okładów - dobrze działa w przypadku plam i wrzodów. Systematycznie stosowany likwiduje przebarwienia skóry - plamy wątrobowe czy starcze. 5
Brzoza brodawkowata
Morfologia [edytuj]
Pokrój Osiąga do 30 m wysokości. Korona jest silnie rozwinięta, u starszych drzew rzadka, z długimi, cienkimi i zwisającymi z konarów gałązkami.
Pień Kora młodych drzew jest brązowa, z czasem biała, łuszczy się okrężnie. Młode gałązki są ciemne, nieowłosione, pokryte gruczołami. Pączki są nagie, lepkie, u nasady rozszerzone, na wierzchołku zaostrzone.
Liście U nasady są zwykle klinowate, nierówno podwójnie piłkowane, ogonek długości do 3 cm. Młode liście są lepkie i słabo owłosione.
Kwiaty Zebrane w kotki podobne do kotek brzozy omszonej.
Owoce Orzeszki podłużnie eliptyczne ze skrzydełkami 2-3 razy szerszymi od orzeszków. Łuski owocowe są trójklapowe. Klapki boczne, dłuższe od środkowej, są odgięte w dół.
Biologia i ekologia [edytuj]
Megafanerofit, żyje ok. 100 lat. Kwitnie w kwietniu, o około 10 dni wcześniej niż brzoza omszona. Jest wiatropylna, a jej lekkie nasiona zaopatrzone w skrzydełka rozsiewane są przez wiatr często na duże odległości, dlatego też brzoza jest jednym z pierwszych gatunków drzew zarastających nieużytki (gatunek pionierski). Występuje na suchych, piaszczystych terenach, na nieużytkach, w lasach liściastych, borach mieszanych i sosnowych, w zaroślach i na zarębach, wzdłuż szlaków kolejowych. Jest także ważnym drzewem leśnym. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek wyróżniający dla związku (All.) Sambuco-Salicion[4]. Liczba chromosomów 2n = 28[5].
Zastosowanie [edytuj]
Drewno - białe z żółtym lub lekko różowawym odcieniem, bez twardzieli, trudnołupliwe, średniotwarde. Robi się z niego meble, sklejkę i drobne przedmioty. Jest przetwarzane podczas suchej destylacji na węgiel, kwas octowy, alkohol metylowy i smołę[7].
Surowiec zielarski: wysuszone liście Folium Betulae zawierają do 3,2% saponin, 1,5-2,3% flawonoidów (hiperozyd, mirycetynę i luteolinę), kwasy organiczne, żywice, do 9% garbników katechinowych, sole mineralne, olejek eteryczny i związki trójterpenowe (folientriol, folientetraol)[8]. W młodych liściach i pączkach znajduje się więcej olejków eterycznych. Surowcem zielarskim może także być kora brzozowa Cortex Betulae będąca źródłem betuliny stosowanej w leczeniu trądziku[9].
Działanie: działa moczopędnie, odtruwająco i wzmacniająco. Jest stosowany przy kamicy nerkowej, przy obrzękach na tle krążeniowym, jako środek na porost włosów, a w medycynie ludowej - do wybielania skóry i przeciw piegom. W przewlekłych chorobach dróg moczowych, niewydolności nerek, przy gośćcu i przy łuszczycy stosuje się napar z liści, które zawierają szereg czynnych substancji, m.in. flawonoidy, garbniki, sole mineralne i związki żywiczne. Można nim przemywać też suchą i łuszczącą się skórę[10][11].
Zbiór i suszenie: liście zrywa się młode, gdy są jeszcze lepkie i suszy w warunkach naturalnych w cieniu. Po wysuszeniu liście mają słaby, przyjemny zapach i gorzkawy, ściągający smak. Korę zbiera się wiosną z młodych, ściętych pni i gałązek, zdziera się elastyczną białą część zewnętrzną. Pączki pozyskuje się wczesną wiosną, gdy są dobrze nabrzmiałe, z drzew ściętych w czasie czyszczeń, i suszy w temperaturze 25 - 30 °C. Wysuszone pączki są lepkie, na przekroju jasnozielone, o silnym balsamicznym zapachu i gorzkawym smaku.
Roślina ozdobna- chętnie sadzona w parkach i ogrodach.
6
Wyszukiwarka