1.            Definicje prawa międzynarodowego

Zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych.

Jest to zespół norm regulujących stosunki między państwami suwerennymi i między państwami a Stolicą Apostolską oraz między państwami a innymi podmiotami i tymi innymi podmiotami.

Zespół norm regulujących stosunki między państwami oraz z ich przyzwolenia (państwa są głównymi twórcami prawa międzynarodowego) także z innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych (np. organizacjami międzynarodowymi, Stolicą Apostolską.

2.            Cechy charakterystyczne prawa międzynarodowego

- brak centralnego (nadrzędnego) ustawodawcy (same podmioty prawa międzynarodowego (przede wszystkim państwa) tworzą normy prawne, które je wiążą.)

- brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego, (aby sąd międzynarodowy lub arbitraż mógł sprawę rozstrzygać potrzebna jest na to zgoda stron sporu)

- brak zorganizowanego aparatu przymusu

- normy prawa międzynarodowego mają w większości charakter ius dispositivum, czyli norm względnie

obowiązujących

- brak hierarchii źródeł

3. Rodzaje norm w prawie międzynarodowym i 4. Hierarchia norm w prawie międzynarodowym

Normy prawa międzynarodowego mają w większości charakter ius dispositivum, czyli norm względnie obowiązujących. Oznacza to, że na swój użytek dwa państwa lub grupa państwa mogą umówić się odmiennie.

Istnieje wąska grupa norm bezwzględnie wiążących (imperatywnych, peremptoryjnych) nazywanych normami ius cogens, z którymi inne normy prawa międzynarodowego nie mogą być sprzeczne, są uznane przez międzynarodową społeczność państw jako całość za normę, od której żadne odstępstwo nie jest dozwolone. Może być zmieniona jedynie przez późniejszą normę prawa międzynarodowego o tym samym charakterze. (art.53 KWPT)

5.            Pojęcie normy ius cogens

W stosunkach międzynarodowych obowiązują pewne normy prawne o znaczeniu tak istotnym dla społeczności międzynarodowej, że posiadają one moc bezwzględną i nie mogą być uchylone inną normą prawa międzynarodowego (zarówno umowną jak i zwyczajową) nie mającą charakteru ius cogens. Normy też zwane są: bezwzględnie obowiązującymi, imperatywnymi bądź peremptoryjnymi normami prawa międzynarodowego.

wszelkie normy typu ius cogens mają charakter zwyczaju międzynarodowego i wiążą wszystkie państwa i inne podmioty prawa międzynarodowego. Nie stoi to przeszkodzie temu, że mogą być potwierdzane w umowach międzynarodowych, np. Karcie Narodów Zjednoczonych.

Np.:

- zakaz użycia siły zbrojnej

- zakaz ludobójstwa

- zasada wolności morza otwartego

- zakaz piractwa

- zakaz interwencji w sprawy wewnętrzne innych państw

Normy iuris cogentis ograniczają swobodę państw, ale jednocześnie chronią państwa słabsze w negocjacjach z silniejszymi, obowiązuje w nich bowiem zasada suwerennej równości.

"Konwencja wiedeńska o prawie traktatów" z 1969 roku uznaje ius cogens za normę od której żadne odstępstwo nie jest dozwolone i która może być zmieniona jedynie przez późniejszą normę postępowania prawa międzynarodowego o tym samym charakterze. Konwencja stwierdza też, że nieważna jest umowa, która w chwili zawarcia była sprzeczna z ius cogens.

6.            Zasady prawa międzynarodowego

Zasady wspólne dla wszystkich systemów prawnych, tzn. zarówno prawa wewnętrznego, jak i międzynarodowego. Zasady te muszą być uznawane powszechnie, a więc przez systemy prawne i praktykę wszystkich państw. Istnieją pewne zasady prawa, które są uznawane we wszystkich systemach prawnych, niezależnie od ich pochodzenia.

Pewne zasady po prostu są i obowiązują. Są to:

- zasada, że nikt nie może przekazać więcej praw, niż sam posiada

- nikt nie może wyciągać korzyści z własnego bezprawia

- prawo szczególne uchyla prawo ogólne zasady proceduralne:

- nikt sędzią we własnej sprawie

- nie można dwa razy sądzić tej samej sprawy

7.            Zwyczaj międzynarodowy

Zwyczaj międzynarodowy definiowany jest jako zgodna praktyka państw tworząca prawo. Innymi słowy, zwyczaj to powszechna praktyka przyjęta za prawo (zob. art. 38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości). Na prawo zwyczajowe składają się więc normy rzeczywiście i stale stosowane w przekonaniu, że są one prawem i że obowiązują.

Praktyka (łac. usus), to postępowanie państw (i innych podmiotów prawa międzynarodowego) zgodne, jednolite i nieprzerwane. Postępowaniem tworzącym zwyczaj będzie podobne postępowanie w podobnych sytuacjach. Mówiąc o postępowaniu państw, w istocie rzeczy myślimy o działalności jego organów, jako że państwo może działać jedynie poprzez swoje organy.

Opinio iuris sive necessitatis, to przekonanie, że określona praktyka jest obowiązującym prawem. Innymi słowy, jesteśmy w stanie wykazać, iż organy państw postępują w określony sposób ponieważ są przekonane (posiadają opinio), iż takie postępowanie jest wymagane przez prawo (a więc posiadają opinio iuris).

Zwyczaj międzynarodowy zasadniczo jest powszechny, czyli obowiązuje wszystkie państwa świata. Pewne normy prawa zwyczajowego mogą jednak wykształcić się w poszczególnych kręgach państw.

Praktyka międzynarodowa musi być nieprzerwana i długotrwała, aby mogła przekształcić się w wiążący zwyczaj międzynarodowy.

Norma zwyczaju międzynarodowego może przestać obowiązywać bądź w przypadku powstania nowej normy zwyczajowej lub normy umownej bądź przez desuetudo, czyli odwyknięcie od wykonywania - niewykonywanie normy przez dłuższy czas.

8.            Element subiektywny zwyczaju

Opinio iuris sive necessitatis, to przekonanie, że określona praktyka jest obowiązującym prawem. Innymi słowy, jesteśmy w stanie wykazać, iż organy państw postępują w określony sposób ponieważ są przekonane (posiadają opinio), iż takie postępowanie jest wymagane przez prawo (a więc posiadają opinio iuris).

Opinio iuris często wydaje się trudnym i nieuchwytnym elementem zwyczaju międzynarodowego. Jednak jego istnienie można próbować wykazać na wiele sposobów - może ono wynikać z milczącego uznania, postępowania innych państw; może przejawiać się w oficjalnych oświadczeniach państw i uchwałach organizacji międzynarodowych; może także wynikać z umów międzynarodowych, jeżeli strony umowy zamierzały w nich potwierdzić istnienie normy zwyczajowej;

9.            Element obiektywny zwyczaju

Praktyka (łac. usus), to postępowanie państw (i innych podmiotów prawa międzynarodowego) zgodne, jednolite i nieprzerwane. Postępowaniem tworzącym zwyczaj będzie podobne postępowanie w podobnych sytuacjach. Mówiąc o postępowaniu państw, w istocie rzeczy myślimy o działalności jego organów, jako że państwo może działać jedynie poprzez swoje organy.

Praktyka międzynarodowa musi być nieprzerwana i długotrwała, aby mogła przekształcić się w wiążący zwyczaj międzynarodowy.

10.        Zwyczaj międzynarodowy a grzeczność międzynarodowa

Kurtuazja międzynarodowa (comitas gentium)

Reguły grzeczności międzynarodowej stosowane są przez państwa dla ułatwienia stosunków międzynarodowych, lecz nie są prawnie wiążące. Stąd zachowanie się nie zgodne z grzecznością międzynarodową nie jest pogwałceniem prawa, a w odpowiedzi na niegrzeczne postępowanie można zareagować takim samym postępowaniem. Np.: wiele spraw z zakresu protokołu dyplomatycznego.

Różnica między grzecznością a zwyczajem jest trudno uchwytna. Zwłaszcza, że z czasem grzeczność przekształca się w zwyczaj. Znane są też wypadki odwrotne, tzn, przemianę zwyczaju w grzeczność międzynarodową (np. reguły dotyczące ceremoniału morskiego).

11.        Zwyczaj a praktyka państw

Zwyczaj międzynarodowy definiowany jest jako zgodna praktyka państw tworząca prawo.

Innymi słowy, zwyczaj to powszechna praktyka przyjęta za prawo (zob. art. 38 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości). Na prawo zwyczajowe składają się więc normy rzeczywiście i stale stosowane w przekonaniu, że są one prawem i że obowiązują.

Praktyka jest elementem materialnym zwyczaju. Jest ona postępowaniem państw, oznacza działalność ich organów. W poszczególnych przypadkach znaczenie prawno- międzynarodowe może mieć działalność wszelkich organów państwowych, wykonywana w ramach ich kompetencji, a więc przede wszystkim organów działających w obrocie międzynarodowym i uprawnionych do reprezentowania państwa w tym obrocie, lecz nie tylko tych organów. Również działalność innych organów- ustawodawczych, administracyjnych i sądowych- może mięć znaczenie i cechy „praktyki państw”, przyczyniających się do powstania norm zwyczajowych.

Jest to praktyka dotycząca dziedzin wykraczających poza sprawy czysto wewnętrzne, np.:

- umowy międzynarodowe (praktyka zbiorowa)

- oświadczenia składane w różnych okolicznościach (np. na konferencjach międzynarodowych)

- korespondencja i praktyka dyplomatyczna

12.        Pojęcie traktatu

Traktat to umowa międzynarodowa o charakterze politycznym albo gospodarczym. Unijne traktaty najczęściej powstawały w trakcie szczytów i dlatego ich nazwy pochodzą od nazw miasta, gdzie odbywała się konferencja. 

Art.2 Konwencji wiedeńskiej:

Traktat oznacza międzynarodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej dokumentach, i bez względu na jego szczególną nazwę; (traktat, konwencja, umowa, układ, porozumienie, deklaracja, protokół, pakt, statut, karta, konstytucja, konkordat).

13.        Rodzaje umów międzynarodowych

Rodzaje umów międzynarodowych; można podzielić wg rozmaitych kryteriów opierających się albo na cechach formalno - prawnych, albo na ich treści

Ze wzg. na tryb zawierania można rozróżnić:

- umowy zawierane w trybie złożonym,które wymagają ratyfikacji lub zatwierdzenia

- umowy zawierane w trybie prostym bez ratyfikacji i zatwierdzenia.

Biorąc pod uwagę organ, który występuje w imieniu państwa dzieli się na:

- Umowy państwowe(, gdy w imieniu Państwa występuje głowa państwa), rządowe i resortowe

Podział ten przyjął się również w Polsce, umowy państwowe podpisywane są w imieniu prezydenta RP

Rangę umów państwowych mają umowy o zasadniczym znaczeniu, zaliczamy do nich:- traktaty pokojowe

- układy o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie. Gdy Polska starała się o członkostwo, w UE musiała okazać się umowami o dobrym sąsiedztwie złożyła akces w Kopenhadze, gdzie zostały określone kryteria tzw. kopenhaskie.

Pierwsze kryteria miały charakter polityczny

- umowy normujące problematykę zastrzeżone dla regulacji ustawowej

- umowy państwowe podlegają ratyfikacji przez prezydenta RP

- Umowy rządowe podpisywane są w imieniu Rady Ministrów, są to umowy, które nie spełniają warunków zaliczenia ich do umów państwowych, a ponadto, jeżeli ich przedmiot objęty jest właściwością dwóch lub większej liczby ministrów.

Umowy Rządowe podlegają ratyfikacji przez prezydenta RP, jeśli mają zasadnicze znaczenie dla państwa, a ponadto, jeśli wyraźnie przewidują ratyfikację lub ją dopuszczają, a okoliczności uzasadniają ratyfikację, w pozostałych przypadkach umowy rządowe podlegają zatwierdzeniu przez Radę Ministrów.

- Umowy resortowe są podpisywane przez właściwego ministra dot. to umów, których przedmiot należy do właściwości jednego ministra.

Umowy resortowe są zatwierdzane przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów.

Podział na umowy państwowe, rządowe czy resortowe ma znaczenie w prawie wewnętrznym ,natomiast z pkt. widzenia prawa międzynarodowego wszelkie umowy niezależnie od tego jaki organ występuje w imieniu państwa są jednakowo wiążące.

Z pkt. widzenia liczby stron umowy dzielone są na dwustronne inaczej bilateralne i wielostronne, czyli multilateralne.

Biorąc pod uwagę możliwość przystąpienia do umowy rozróżnia się: umowy zamknięte i otwarte

Umowy zamknięte mają ograniczoną liczbę stron i nie przewidują możliwości przystąpienia do nich państw trzecich. Z reguły charakter umów zamkniętych mają umowy dwustronne, wynika zazwyczaj z ich treści.

Umowy otwarte to takie, które przewidują możliwość rozszerzenia kręgu kontrahentów trzecich. W ramach tej grupy umów można rozróżnić umowy otwarte:

-bezwarunkowo i warunkowo

Do umowy otwartej bezwarunkowo może przystąpić w każdym czasie każde państwo, mocą jednostronnego aktu przystąpienia.

Otwarte warunkowo - dotyczą tego rodzaju zagadnień, które określane są pewnymi warunkami.: Czy państwo trzecie spełnia , oceniają je zazwyczaj dotychczasowi kontrahenci umowy w głosowaniu jednomyślnie lub większości głosów.

Ze względu na treść umowy:

Umowy polityczne są to: traktaty pokoju, traktaty przymierza, traktaty przyjaźni.

Umowy gospodarcze i umowy administracyjne.

Są także umowy terminowe i bezterminowe.

14.        Pełnomocnictwo do zawierania umów międzynarodowych

Artykuł 7 - Pełnomocnictwa

1. Daną osobę uważa się za reprezentującą państwo, gdy chodzi o przyjęcie lub poświadczenie autentyczności tekstu traktatu lub wyrażenie zgody państwa na związanie się traktatem, jeżeli:

a) przedstawi ona odpowiednie pełnomocnictwo albo

b) z praktyki odnośnych państw lub z innych okoliczności wynika, że miały one zamiar uważać daną osobę za reprezentującą państwo w tych celach i zwolnić z przedkładania pełnomocnictw.

2. Ze względu na ich funkcje i bez potrzeby przedkładania pełnomocnictw, następujące osoby uważa się za reprezentujące swoje państwo:

a) głowy państw, szefów rządów i ministrów spraw zagranicznych - dla dokonania wszelkich czynności związanych z zawarciem traktatu;

b) szefów misji dyplomatycznych - dla przyjęcia tekstu traktatu między państwem wysyłającym a państwem przyjmującym;

c) przedstawicieli akredytowanych przez państwa bądź na konferencji międzynarodowej, bądź przy organizacji międzynarodowej lub przy jednym z jej organów - dla przyjęcia tekstu traktatu na tej konferencji, w tej organizacji lub w tym organie.

15. Etapy zawierania umowy międzynarodowej

Proces ten jest podzielony na kilka etapów: rokowania (negocjacje), parafowanie, podpisanie, ratyfikacja, wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych.

Osobą uprawnioną do wszczęcia postępowania jest minister kierujący działem administracji rządowej właściwy do spraw, których dotyczy umowa. Mogą być prowadzone ustnie lub pisemnie.

A: ROKOWANIA

Negocjacje prowadzone w celu przygotowania teksu umowy dwustronnej prowadzone są w formie ustnej lub pisemnej. Niekiedy wystarczająca jest wymiana not. Umowy wielostronne uchwalane są na specjalnie do tego zwoływanych konferencjach międzynarodowych; przyjęcie tekstu wymaga zgody uprawnionych przedstawicieli 2/3 państw obecnych i biorących udział w głosowaniu, chyba, że taką samą większością postanowią one zastosować inną regułę (artykuł 9 konwencji wiedeńskiej).

B: PARAFOWANIE

Niekiedy uzgodniony już tekst umowy jest parafowany przez pełnomocników - składają oni parafę (zwykle pierwsze litery imienia i nazwiska) pod umową. Parafowanie oznacza, że uzgadnianie tekstu zostało zakończone, jest on autentyczny i nie można czynić w nim zmian (ne varietur). Stosowane jest, gdy pragnie się podpisaniu umowy nadać charakter bardziej uroczysty, gdy negocjatorzy nie mają pełnomocnictw do podpisania lub ze względu na potrzebę przedstawienia tekstu umowy do wstępnej akceptacji odpowiednich władz.

C: PODPISANIE

Zasadą jest, ze każda umowa musi być podpisana przez uprawnionych do tego pełnomocników stron. Wyjątek stanowią konwencje pracy uchwalane przez Międzynarodową Organizację Pracy, które są od razy ratyfikowane. Podpisanie może być formą wyrażenia zgody na związanie się umową.

Podpisanie może być wg zasady:

-reguła alternatu- jako pierwsze są podpisy strony, dla której przeznaczony jest egzemplarz umowy (przy umowach dwustronnych rozróżnienie już od tytułu)

-reguła alfabetyczna- przy umowach wielostronnych, wymienianie stron w porządku alfabetycznym (w danym języku)

-reguła pêle-mêle: podpisywania w jakiejkolwiek kolejności

D: RATYFIKACJA

Jest to zatwierdzenie umowy przez kompetentny do tego organ państwowy.

- tzw. Duża Ratyfikacja -art. 89 ust.1, która wymaga wcześniejszej zgody wyrażonej w formie ustnej co powoduje konieczność uzyskania zgody Sejmu i Senatu. Gdy odnosi się do umów wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji, a więc umów dotyczących:

1- pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych

2 - wolności praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji

3 - członkostwa Rzeczpospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej

4 - znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym

5 - spraw uregulowanych w ustawie, lub, w których konstytucja wymaga ustawy

- Ratyfikacja w trybie art. 90, przewiduje on szczególną procedurę ratyfikacyjną w odniesieniu do umów, na podstawie, których Polska może przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację takiej umowy, musi zostać uchwalona przez sejm większością 2/3 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej ilości senatorów.

Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z art. 125 Konstytucji.

- tzw. Mała Ratyfikacja-, która jest dokonywana w trybie art. 89 ust.2.Konstytucji. Przepis ten obliguje Prezesa Rady Ministrów do poinformowania Sejmu o tym , że zamierza przedłożyć prezydentowi Rzeczpospolitej Polskiej do ratyfikacji Umowę Międzynarodową

E: WYMIANA I ZŁOŻENIE DOKUMENTÓW RATYFIKOWACYJNYCH

Wymiana ma miejsce przede wszystkim przy umowach dwustronnych, jest dokonywana przez przedstawicieli stron umowy, którzy w ten sposób uzyskują dowód, że druga strona dokonała ratyfikacji.

Przy umowach wielostronnych powołuje się depozytariusza.

Artykuł 76 - Depozytariusze traktatów

1. Wyznaczenia depozytariusza traktatu mogą dokonać państwa negocjujące w samym traktacie bądź w jakikolwiek inny sposób. Depozytariuszem może być jedno lub więcej państw, organizacja międzynarodowa lub główny funkcjonariusz administracyjny organizacji.

2. Funkcje depozytariusza traktatu mają charakter międzynarodowy i obowiązkiem depozytariusza jest działać bezstronnie przy ich wykonywaniu. W szczególności fakt, że traktat nie wszedł w życie między pewnymi stronami lub, że rozbieżności pojawiły się między państwem i depozytariuszem co do wykonywania funkcji przez tego ostatniego, nie, wpływa na ten obowiązek.

Artykuł 77 - Funkcje depozytariuszy

1. Jeżeli to nie jest inaczej przewidziane w traktacie lub uzgodnione przez umawiające się strony, funkcje depozytariusza obejmują w szczególności:

a) sprawowanie pieczy nad oryginalnym tekstem traktatu oraz nad wszelkimi pełnomocnictwami złożonymi u depozytariusza;

b) sporządzanie uwierzytelnionych odpisów oryginalnego tekstu oraz przygotowanie każdego następnego tekstu traktatu w takich dodatkowych językach, jak tego moze wymagać traktat i przesyłanie ich zarówno stronom, jak i państwom uprawnionym do stania się stronami traktatu;

c) przyjmowanie wszelkich podpisów pod traktatem oraz przyjmowanie i sprawowanie pieczy nad wszelkimi dokumentami, notyfikacjami i zawiadomieniami odnoszącymi się do niego;

Wymiana kończy właściwe postępowanie związane z zawieraniem umowy międzynarodowej.

F: REJESTRACJA

Czynności takie jak rejestracja lub publikacja wewnętrzna mają zastosowanie do umowy, która została zawarta.

Rejestruje się umowę w Sekretariacie ONZ.

Art. 102 KNZ

1.Każdy traktat i każdy układ międzynarodowy, zawarty przez któregokolwiek członka Narodów

Zjednoczonych po wejściu w życie niniejszej Karty, powinien być możliwie jak najprędzej

zarejestrowany w Sekretariacie i przez Sekretariat ogłoszony.

2. W razie gdyby jakikolwiek tego rodzaju traktat lub układ międzynarodowy nie został zarejestrowany

zgodnie z postanowieniami ustępu 1 niniejszego artykułu, to żadna ze stron umawiających się nie

będzie mogła powoływać się na taki traktat albo układ przed którymkolwiek organem Narodów

Zjednoczonych.

Umowy niewymagające ratyfikacji, wymagają zatwierdzenia przez RM; przewiduje się 2 rodzaje zatwierdzenia:

1. zatwierdzenie w trybie złożonym- państwo składa dwa oświadczenia woli; umowa jest najpierw podpisana, a następnie zatwierdzana przez RM

2. zatwierdzenie w trybie prostym- państwo składa jedno oświadczenie woli; dotyczy tylko umów zawieranych przez podpisanie, wymianę not, itd.

Przykładami są:

- deklaracje o treści politycznej przyjęte na spotkaniu mężów stanu

- umowy resortowe lub administracyjne zawierane przez ministerstwa lub inne urzędy w zakresie ich działania

- umowy zawierane w czasie wojny przez dowódców wojskowych (kartele)

Umowy resortowe są też zatwierdzane przez odpowiedniego ministra lub PRM.

16.        Budowa umowy międzynarodowej

1. TYTUŁ UMOWY (konwencja, pakt)

STRONY (przy umowach 2- stronnych, gdy znane są podmioty zawierające umowę, przy

wielostronnych -nie)

PRZEDMIOT UMOWY

2. PREAMBUŁA (uroczysty wstęp)

- INWOKACJA (w umowach zawieranych przez państwa muzułmańskie; w Europie

pomija się ją poza umowami ze Stolicą Apostolską)

- INTYTULACJA ( nazwanie organów, wymienienie stron)

- ARENGA ( przyczyny, które skłoniły państwa do podpisanie umowy)

- NARRACJA ( opis czynności, które doprowadziły do zawarcia umowy)

- KOMPARYCJA ( ewentualnie, wzmianka o wyznaczeniu pełnomocników)

3. STWIERDZENIE UZGODNIENIA TEKSTU UMOWY

(„ Państwa- Strony niniejszej umowy uzgodniły, co następuje:….”)

4. DYSPOZYCJA

1. część materialno-prawna (meritum sprawy, konkretne zagadnienia)

2. część formalno- prawna (postanowienia końcowe, sposób przestrzegania

zobowiązań, rozstrzyganie sporów)

5. KORROBORACJA (ewentualnie, uroczyste wzmocnienie tekstu)

6. MIEJSCE I DATA ZAWARCIA UMOWY< JĘZYKI AYTENTYCZNE

(czasem wprowadza się 3 język, a językami autentycznymi są: łacina, francuski, angielski, hiszpański, chiński, arabski rosyjski)

7. PODPISY I PIECZĘCIE

-reguła alternatu- jako pierwsze są podpisy strony, dla której przeznaczony jest egzemplarz umowy (przy umowach dwustronnych rozróżnienie już od tytułu)

-reguła alfabetyczna- przy umowach wielostronnych, wymienianie stron w porządku alfabetycznym (w danym języku)

-reguła pêle-mêle: podpisywania w jakiejkolwiek kolejności

17.        Ratyfikacja umowy międzynarodowej- Patrz pyt. wcześniejsze

18.        Nieważność umowy międzynarodowej

Zgodnie z Konwencja Wiedeńską (art. 48) przesłanki (przyczyny) nieważności umów międzynarodowych, można podzielić na 3 grupy:

1. związane z naruszeniem prawa wewnętrznego kontrahentów dotyczącego zawierania umów

2. związane z wadami oświadczenia woli:

- podstęp

- przekupstwo

- przymus wobec przedstawiciela państwa

- przymus wobec państwa (groźba)

- błąd

- przekroczenie przez przedstawiciela pastwa jego uprawnienia do wyrażenie zgody

3. związane ze sprzecznością z normą ius cogens ( w chwili zawarcia umowa jest niezgodna z bezwzględnie obowiązującą normą powszechnego prawa międzynarodowego)

19.        Zastrzeżenie do umowy międzynarodowej

Artykuł 19 - Zgłaszanie zastrzeżeń

Przy podpisaniu, ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu traktatu oraz przy przystąpieniu do niego państwo może zgłosić zastrzeżenie, chyba, że:

a) zastrzeżenie to jest zakazane przez traktat;

b) traktat postanawia, że mogą być składane tylko określone zastrzeżenia, a dane zastrzeżenie do nich nie należy, lub

c) chodzi o przypadki nie objęte literami a) i b), a zastrzeżenie jest niezgodne z przedmiotem i celem traktatu.

Zastrzeżenie - jednostronne oświadczenie woli składane przez dany podmiot (państwo, organizację międzynarodową) w momencie wyrażania zgody na związanie się umową, które to oświadczenie ma na celu wykluczenie lub modyfikację skutku prawnego określonych postanowień traktatu w ich zastosowaniu do państwa lub organizacji zgłaszających zastrzeżenie

Zastrzeżenie nie może być zgłoszone gdy:

-dana umowa zabrania zgłaszania zastrzeżeń

-umowa przewiduje, że mogą być zgłaszane tylko określone zastrzeżenia, a dane zastrzeżenie do nich nie należy

-zastrzeżenie jest sprzeczne z przedmiotem i celem umowy

WYJĄTKI:

- nie wymaga przyjęcie zastrzeżenie, na które umowa zezwala, gdy z ograniczonej liczby negocjujących podmiotów oraz celu i przedmiotu umowy wynika, iż stosowanie umowy między wszystkimi stronami w całości jest warunkiem zgody każdego z nich na związanie się umową, wówczas zastrzeżenie wymaga przyjęcia przez wszystkie strony gdy zastrzeżenie jest zgłaszane do umowy będącej statutem organizacji międzynarodowej wówczas winno być ono przyjęte przez odpowiedni organ tej organizacji

Wobec zastrzeżenia może być zgłoszony sprzeciw:

sprzeciw o skutku minimalnym

postanowienia traktatu, do których odnosi się zastrzeżenie, nie będą stosowane we wzajemnych stosunkach pomiędzy podmiotem zgłaszającym zastrzeżenie a podmiotem zgłaszającym sprzeciw; przedmiotowy traktat będzie jednak nadal wiązał te podmioty

sprzeciw o skutku maksymalnym

powoduje nie wejście w życie traktatu we wzajemnych stosunkach między podmiotem zgłaszającym zastrzeżenie a podmiotem zgłaszającym sprzeciw

Aby akt państwa zgłaszającego (organizacji zgłaszającej) zastrzeżenie wyrażający zgodę na związanie się umową był skuteczny, zgłoszone zastrzeżenie winno być przyjęte. Forma przyjęcia zastrzeżenia może być milcząca. Zastrzeżenie uważa się przyjęte przez dane państwo lub organizację międzynarodową, jeżeli nie zgłoszą one sprzeciwu wobec zastrzeżenia w okresie 12 miesięcy od jego notyfikowania.

Gdy umowa zawierana jest w trybie złożonym, a zastrzeżenie zostało zgłoszone przy podpisywaniu, wówczas wymaga ono potwierdzenia w chwili ostatecznego wyrażenia zgody na związanie się umową inaczej uważa się je za niebyłe.

Artykuł 22 - Wycofanie zastrzeżeń oraz sprzeciwów wobec zastrzeżeń

1. Jeżeli traktat nie postanawia inaczej, zastrzeżenie może być wycofane w każdej chwili, a do jego wycofania zgoda państwa, które przyjmą zastrzeżenie, nie jest wymagana.

2. Jeżeli traktat nie postanawia inaczej, sprzeciw wobec zastrzeżenia może być w każdej chwili wycofany.

3. Jeżeli traktat nie postanawia inaczej ani inaczej nie uzgodniono:

a) wycofanie zastrzeżenia jedynie wówczas, gdy państwo to otrzymało o tym zawiadomienie;

b) wycofanie sprzeciwu wobec zastrzeżenia staje się skuteczne jedynie wówczas, gdy państwo, które zgłosiło zastrzeżenie, otrzymało o tym zawiadomienie.

20.        Wygaśnięcie umowy z przyczyn przez nią przewidzianych

Przyczyny wygaśnięcia umowy międzynarodowej możemy podzielić na przewidziane w samej umowie oraz przyczyny nieprzewidziane w jej postanowieniach.

Do przyczyn wygaśnięcia umowy przewidzianych w jej postanowieniach należy zaliczyć:
- Upływ czasu,
- Spełnienie się warunku rozwiązującego,
- Wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami

Upływ czasu, na jaki zawarto umowę.
Jest to najczęstszy i najbardziej zwykły przypadek wygaśnięcia umowy międzynarodowej. W większości umów obecnie zawieranych pojawia się okres obowiązywania umowy. Ze względu na okres trwania umowy wyróżniamy umowy krótkoterminowe i długoterminowe. Z upływem tego okresu kończy się okres trwania umowy. Umowa są zawierane na bardzo różny okres z reguły jednak nie krótszy niż rok. Umowy zawierane na okres krótszy, np. 5 lat- zawierają tzw. klauzule prolongacyjną, pozwalającą na milczące przedłużenie czasu trwania umowy.
Spełnienie warunku przewidzianego w umowie.
Tak jak poprzednia przyczyna była bardzo popularna, tak ta jest bardzo rzadko spotykana. Państwa bardzo rzadko zwierają umowę, w której przewidują nastąpienie jakiegoś faktu jako warunku wygaśnięcia umowy. Bywa on zwykle przewidziany obok postanowienia dotyczącego czasu trwania umowy. W przypadku umów wielostronnych warunkiem wygaśnięcia bywa spadek liczby stron poniżej ustalonego minimum. Warunek wygaśnięcia umowy może mieć charakter dorozumiany.
Wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami.
W większości przypadków państwa przewidują w sposób wyraźny w jednej z klauzul końcowych umowy możliwość jej wypowiedzenia. Nie występują w umowach krótkoterminowych, umowach ustalających pewien określony status, np. w umowach granicznych czy traktach pokoju, nie występują też w umowach kodyfikujących prawo międzynarodowe oraz statutach organizacji międzynarodowych. Klauzule dotyczące wypowiedzenia umowy międzynarodowej bywają różnie formułowane, zwykle przewidują one tryb, w jakim powinny być wypowiadane ( z reguły w drodze notyfikacji złożonej wszystkim stronom umowy lub depozytariuszowi) oraz wyznaczają czas, jaki musi upłynąć, aby wypowiedzenie nabrało skuteczności prawnej. Jeśli chodzi o kompetencje oświadczenia woli państwa w kwestii wypowiedzenia umowy, obowiązują podobne reguły, co w odniesieniu do kompetencji wyrażania zgody na związanie umową. Art. 67 konwencji wiedeńskiej stanowi, iż dokument wypowiedzenia musi być podpisany przez głowę państwa, szefa rządu ministra spraw zagranicznych; w innych przypadkach przedstawiciel państwa składający taki dokument musi okazać odpowiednie pełnomocnictwo.

21.        Wygaśnięcie umowy z przyczyn przez nią nieprzewidzianych

Do przyczyn nieprzewidzianych w postanowieniach umowy zaliczamy:

- Zgodna wola wszystkich stron umowy,
- Całkowite wykonanie umowy,
- Zniknięcie podmiotu- strony umowy,
- Zniknięcie przedmiotu umowy,
- Zasadnicza zmiana okoliczności ( klauzula rebus sic stantibus),
- Naruszenie umowy przez partnera,
- Trwała niemożność wykonania umowy,
- Niezgodność z nowo powstałą normą imperatywną ( ius cogens),

Zgodna wola wszystkich stron umowy.
Każda umowa obojętnie, jakiej treści- może zostać uznana za wygasłą- jeśli tylko zgodzą się na to wszystkie strony tej umowy. Podkreślenie wymaga jednak fakt, że musi to być zgodna wola- wszystkich państw. Zgoda stron- czy to na wycofanie się z traktatu, czy na jego wygaśnięcie- może być oświadczona w sposób wyraźny lub wyrażona w sposób dorozumiany.
Całkowite wykonanie umowy.
Umowa, której przedmiotem jest ustalenie określonych reguł działania czy postępowania na przyszłość nigdy nie jest wykonana- może być spełnienie jednej lub kilku czynności wymiernych, dających się całkowicie wykonać np. umowy dotyczące zapłacenia odszkodowania, restytucji mienia etc. Zasada jest taka, że po wykonaniu danego zobowiązania czy też postanowienia, umowa w naturalny sposób przestaje obowiązywać-, ponieważ spełniła już swój zasadniczy cel, dla którego była formułowana.
Zniknięcie podmiotu-strony umowy.
Znikniecie podmiotu może być rozumiane w dwojaki sposób. Po pierwsze jest to sytuacja, kiedy strona umowy przestaje istnieć znika. Może się tak wydarzyć w przypadku wyspy, która zostaje zalana. A druga kwestia dotyczy zniknięcia państwa w sensie prawnym a więc np. przejęcie władzy na terytorium strony umowy przez inne państwo. Tu możemy jeszcze dochodzić kwestii przejęcia praw i obowiązków - przez sukcesora. Natomiast konwencja wiedeńska pozostawia te zagadnienia poza obszarem swoich postanowień.
Zniknięcie przedmiotu umowy.
Trwałe zniknięcie przedmiotu umowy powoduje automatyczne jej wygaśnięcie. Umowa traci rację bytu w sposób trwały, niezależny od woli jej stron. Taką obiektywnie łatwą do ustalenia przyczynę wygaśnięcia umowy należy odróżnić od trwałej niemożności wykonywania umowy.
Zasadnicza zmiana okoliczności (klauzula rebus sic stantibus)
Klauzula ta z oznacza, że umowa powinna być uznana za wygasłą, jeśli dojdzie do zasadniczej zmiany okoliczności istniejących w czasie jej zawierania. Doktryna wychodzi naprzeciw potrzebom wynikającym z rozwoju stosunków międzynarodowych, zapewniając możliwość dostosowania warunków traktatowych do nowych warunków i okoliczności. Zasada ta jest pewnym ograniczeniem innej zasady prawa traktatowego tj. zasady, pacta sunt servanda., wpływając na zmniejszenie stabilności stosunków traktatowych. Art. 62 konwencji wiedeńskiej stanowi właśnie o zasadniczej zmianie okoliczności powstaje, bowiem pytanie, co można nazwać zmianom istotną- i kto powinien o tym stanowić Postanowienie jest sformułowane w formie zakazu, od którego przewidziano wyjątki. Konwencja przewiduje dwojakiego rodzaju ograniczenie stosowanie klauzuli rebus sic stantibus. Po pierwsze, państwo nie może się na nią powołać w przypadku, gdy chodzi o traktat ustanawiający granicę. Po drugie, na zasadniczą zmianę okoliczności nie może się powołać strona, która sama tę zmianę spowodowała, działając przy tym w sposób sprzeczny z prawem międzynarodowym- obowiązującym między stronami.
Naruszenie umowy przez partnera.
Jeżeli jedna ze stron narusza umowę i nie wykonuje jej postanowień, trudno żądać od drugiej strony przestrzegania umowy. Jeżeli nie można zmusić kontrahenta do przestrzegania i stosowania umowy, można umowę uznać za wygasłą. Trudno jest jednoznacznie określić to, jakiego naruszenia musi dojść by podjąć tak radykalne środki. Stopień naruszenia może być różny- począwszy od stopnia bardzo znikomego kończąc na działaniu całkowicie sprzecznym z postanowieniami umowy. Art. 60 konwencji wiedeńskiej- daje prawo do żądania uznania umowy za wygasłą w przypadku istotnego naruszenia. Pojęcie istotnego naruszenia traktatu konwencja ( art. 60 ust.3) sprecyzowała jako nieprzewidziane w niej odrzucenie traktatu lub naruszenie takiego postanowienia traktatu, które jest istotne dla osiągnięcia przedmiotu i celu traktatu. Ust. 2 odnosi się do traktatów wielostronnych gdzie pozostałe państwa mogą w drodze jednomyślnego porozumienia, uznać traktat w całości lub w części za wygasły- lub zawiesić jego działanie bądź w stosunku do państwa naruszającego traktat, bądź między wszystkimi stronami. Państwo, którego partner narusza umowę, może podjąć środki odwetowe. Środki mogą mieć charakter retorsji, a więc działań z natury rzeczy legalnych, choć nieprzyjaznych, lub charakter represaliów.
Trwała niemożność wykonywania umowy.
Zgodnie z art. 61 konwencji wiedeńskiej, strona traktatu może powołać się na niemożność wykonania traktatu jako na podstawę żądania, by uznać go za wygasły lub wycofać się z niego. Niemożność wykonywania musi być trwała; musi wynikać z trwałego zniknięcia lub zniszczenia przedmiotu, który jest niezbędny dla wykonania traktatu- przez jedną ze stron. Nie może się na tą podstawę strona, która sama przez swe nielegalne postępowanie doprowadziła do takiej sytuacji, gdzie doszło do trwałego zniszczenia przedmiotu.
Niezgodność z nowo powstałą normą ius cogens.

22.        Nadzwyczajna zmiana okoliczności i jej wpływ na obowiązywanie umowy międzynarodowej

Zasadnicza zmiana okoliczności clausula rebus sic stantibus (zastrzeżenie, że umowa obowiązuje tylko dopóty, dopóki stosunki istniejące przy jej zawarciu nie ulegną zasadniczej zmianie). Stanowi wyjątek od zasady pacta sunt servanda.

Artykuł 62 - Zasadnicza zmiana okoliczności

1. Zasadnicza zmiana okoliczności, jaka nastąpiła w stosunku do tych, które istniały w czasie zawarcia traktatu, i jaka nie była przewidziana przez strony, nie może być powołana jako podstawa wygaśnięcia lub wycofania się z traktatu, chyba, że:

a) istnienie tych okoliczności stanowiło istotną podstawę zgody stron na związanie się traktatem oraz

b) wskutek tej zmiany radykalnie przekształci się zakres obowiązków pozostałych jeszcze do wykonania na podstawie traktatu.

2. Zasadnicza zmiana okoliczności nie może być powoływana jako podstawa do wygaśnięcia traktatu lub wycofania się z niego:

a) jeżeli traktat ustanawia granicę lub

b) jeżeli zasadnicza zmiana jest wynikiem naruszenia przez stronę, która się na nią powołuje, obowiązku wynikającego z traktatu bądź jakiegokolwiek innego międzynarodowego obowiązku wobec którejkolwiek innej strony traktatu.

3. Jeżeli na podstawie poprzednich ustępów strona może powołać się na zasadnicze zmianę okoliczności jako podstawę wygaśnięcia lub wycofania się z traktatu, może ona także powołać się na te zmianę jako na podstawę zawieszenia działania traktatu.

23.        Zakres czasowy obowiązywania umowy międzynarodowej

Umowa międzynarodowa pozostaje w mocy przez okres ograniczony z jednej strony momentem jej uprawomocnienia się , z drugiej zaś momentem jej wygaśnięcia i w zasadzie jest w tym czasie stosowana . Jednakże pojęcia obowiązywania umowy międzynarodowej, jej wejścia w życie i stosowania nie są identyczne oraz nie zawsze zbieżne w czasie. Umowa, która wygasła, nie wiąże już stron, nie stanowi już źródła praw i zobowiązań. Zgodnie z art. 70 konwencji wiedeńskiej, wygaśnięcia traktatu pociąga za sobą zwolnienie strony od obowiązku dalszego jego wykonywania. Wygaśnięcie umowy jest terminem dwuznacznym. Może odnosić się do umowy jako takiej i oznaczać wygaśnięcie umowy w ogóle (jest to tzw. Bezwzględne wygaśnięcie umowy) lub odnosić się tylko do sytuacji jednej ze stron i oznaczać wygaśnięcie umowy tylko w stosunku do danego państwa ( jest to tzw. Względne wygaśnięcie umowy). Działania poszczególnych stron umowy, w wyniku, którego umowa dla danego, konkretnego państwa przestaje być obowiązująca, określa się mianem wypowiedzenia umowy lub mianem wycofania się z umowy. Konwencja wiedeńska używa obu terminów, żadnego jednak nie definiując. Z reguły umowy międzynarodowe zawierają klauzule dotyczące wypowiedzenia ich przez strony i określające tryb, w jakim powinno to nastąpić. Istnieją jednak umowy, w których brak jest tego rodzaju klauzuli; jest to reguła w odniesieniu do pewnych kategorii umów, jak np. umów zawieranych na krótki okres czasu lub ustalających stan rzeczy (np. traktaty pokoju, umowy kodyfikujące prawo międzynarodowe). Jeśli na skutek wypowiedzenia umowy liczba państw związanych umową wielostronną spadnie poniżej liczby niezbędnej dla wejścia w życie, umowa wygasa tylko wówczas, gdy w samej umowie tak ustalono. Często w umowach stosuje się klauzule, prolongacyjne (np., jeśli jedna ze stron nie złoży na 12 miesięcy przed upływem mocy obowiązującej umowy oświadczenia o wypowiedzeniu, umowa pozostanie w mocy na okres następnych 5 lat).Klauzule dotyczące wypowiedzenia często przewidują, że wypowiedzenie będzie prawnie skuteczne po pewnym czasie

(np. po 6 miesiącach od notyfikacji). Jeśli umowa nie określa trybu wypowiedzenia, notyfikacja dotycząca zamiaru wypowiedzenia umowy powinna być złożona, co najmniej na 12 miesięcy naprzód. Dokument wypowiedzenia powinien być sporządzony na piśmie i skierowany do pozostałych stron umowy. Jeżeli dokument ten nie jest podpisany przez szefa państwa, szefa rządu lub ministra spraw zagranicznych, przedstawiający go przedstawiciel państwa może być wezwany do okazania pełnomocnictwa.

24.        Zakres terytorialny obowiązywania umowy międzynarodowej

W zasadzie każda umowa obowiązuje i jest stosowana na całym terytorium wszystkich jej stron.

Artykuł 29 - Terytorialny zasięg traktatów

Jeżeli odmienny zamiar nie wynika z traktatu ani nie zostaje ustalony w inny sposób, traktat wiąże każdą stronę w odniesieniu do całego jej terytorium.

Niektóre umowy są wyraźnie zlokalizowane i dotyczą określonych części terytorium państwowego
- klauzula kolonialna lub klauzulę terytoriów zależnych. Na mocy tych postanowień umowa zawarta przez państwo kolonialne obowiązuje wyłącznie na terytorium metropolii.

25.        Zawieszenie stosowania umowy międzynarodowej

Artykuł 72 - Następstwa zawieszenia działania traktatu

1. Jeżeli traktat inaczej nie postanawia lub strony inaczej tego nie uzgodnią, zawieszenie działania traktatu na podstawie jego postanowień lub zgodnie z niniejszą konwencją:

a) zwalnia strony, między którymi działanie traktatu zostało zawieszone, z obowiązku wypełniania traktatu w ich wzajemnych stosunkach w okresie zawieszenia,

b) nie wpływa, poza tym, na stosunki prawne ustanowione przez traktat między stronami.

2. w czasie zawieszenia traktatu strony powinny powstrzymać się od czynności mogących przeszkodzić

przywróceniu jego działania.

Artykuł 60 - Wygaśnięcie lub zawieszenie działania traktatu w następstwie jego naruszenia

1. Istotne naruszenie traktatu dwustronnego przez jedna ze stron upoważnia drugą stronę do powołania tego naruszenia jako podstawy wygaśnięcia traktatu bądź zawieszenia jego działania w całości lub w części.

2. Istotne naruszenie traktatu wielostronnego przez jedną ze stron upoważnia:

a) pozostałe strony, w drodze jednomyślnego porozumienia, do zawieszenia działania tego traktatu w całości lub w części albo tez do spowodowania jego wygaśnięcia:

(1) bądź w stosunkach między nimi a państwem winnym naruszenia,

(2) bądź między wszystkimi stronami;

b) stronę szczególnie dotkniętą naruszeniem do powołania się na to naruszenie jako podstawę zawieszenia działania traktatu w całości lub w części w stosunkach między nie a państwem winnym naruszenia;

c) każdą stronę, inne niż winne naruszenia państwo, do powołania naruszenia jako podstawy zawieszenia działania traktatu w całości lub w części w stosunku do niej, jeżeli traktat jest tego rodzaju, że istotne naruszenie jego postanowień przez jedną stronę radykalnie zmienia sytuację każdej innej strony w odniesieniu do dalszego wypełniania jej obowiązków wynikających z traktatu.

3. W rozumieniu niniejszego artykułu istotne naruszenie traktatu polega na:

a) nie przewidzianym w niniejszej konwencji odrzuceniu traktatu lub

b) pogwałceniu postanowienia istotnego dla osiągnięcia przedmiotu i celu traktatu.

4. Poprzednie ustępy nie uchylają żadnego postanowienia samego traktatu, mającego zastosowanie w wypadku jego naruszenia.

5. Ustępy 1-3 nie mają zastosowania do postanowień dotyczących ochrony osoby ludzkiej, zawartych w traktatach o charakterze humanitarnym, w szczególności do postanowień zakazujących stosowania wszelkiego rodzaju represaliów przeciwko osobom chronionym przez takie traktaty.

Artykuł 61 - Powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonywanie traktatu

1. Strona może powołać się na niemożność wykonywania traktatu jako podstawę jego wygaśnięcia lub wycofania się z niego, jeżeli ta niemożność wynika z trwałego zniknięcia lub zniszczenia przedmiotu niezbędnego do wykonania traktatu. Jeżeli niemożność jest czasowa, może ona być powołana jedynie jako podstawa do zawieszenia działania traktatu.

Artykuł 62 - Zasadnicza zmiana okoliczności

3. Jeżeli na podstawie poprzednich ustępów strona może powołać się na zasadnicze zmianę okoliczności jako podstawę wygaśnięcia lub wycofania się z traktatu, może ona także powołać się na te zmianę jako na podstawę zawieszenia działania traktatu.

26.        Wejście w życie umowy międzynarodowej

Umowa sama najczęściej określa moment swego wejścia w życie.

1. Umowy niewymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia najczęściej wchodzą w życie chwilą podpisania lub w określonym czasie po podpisaniu. Np. 30 dni lub 60 dni po podpisaniu. Niekiedy umowa określa datę kalendarzowa i godzinę wejścia w życie. Czasem wejście w życie umowy może być połączone ze spełnieniem się warunku (jest to tzw. warunek zawieszający). Np. wejście w życie umowy może być uzależnione od zawarcia innej umowy- wykonawczej.

2. Umowy podlegające ratyfikacji lub zatwierdzeniu najczęściej wchodzą w życie, jeśli chodzi o umowy dwustronne, z chwila wymiany dokumentów ratyfikacyjnych lub wymiany not dot. Dokonania zatwierdzenia, albo w określonym czasie po dokonaniu wymiany.

Dla odmiany umowy wielostronne zazwyczaj wchodzą w życie w określonym czasie po złożeniu określonej liczby dokumentów ratyfikacyjnych, not zatwierdzenia lub przystąpienia.

Strony mogą również zgodzić się na tymczasowe stosowanie umowy przed jej wejściem w życie. Jeśli w umowie brak jest postanowienia o dacie wejścia w życie, przyjmuje się, że umowa wchodzi w życie w dniu dojścia jej do skutku.

27.        Umowa międzynarodowa a państwa trzecie

Państwo trzecie nie jest strona umowy, ale umowa może stanowić dla niego prawa i obowiązki, jeśli to państwo trzecie się zgodzi. Brak zgody pisemnej państwa trzeciego sprawia, ze obowiązki wobec tego państwa są nieskuteczne. Jest tu wyjątek dla państw, które są agresorem. Dla tych państw można narzucić obowiązki bez ich zgody. Umowy na korzyść państwa trzeciego- in faworem tertii

Artykuł 34 - Ogólna reguła dotycząca państw trzecich

Traktat nie tworzy obowiązków ani praw dla państwa trzeciego bez jego zgody.

Artykuł 35 - Traktaty przewidujące obowiązki dla państw trzecich

Obowiązek powstaje dla państwa trzeciego z postanowienia traktatu, jeżeli strony traktatu mają zamiar, aby postanowienie było środkiem ustanowienia obowiązku, a państwo trzecie wyraźnie na piśmie ten obowiązek przyjmuje.

Artykuł 36 - Traktaty przewidujące prawa dla państw trzecich

1. Z postanowienia traktatu powstaje prawo dla państwa trzeciego, jeżeli strony traktatu zamierzają przez to postanowienie przyznać prawo państwu trzeciemu bądź grupie państw, do której ono należy, bądź wszystkim państwom, a państwo trzecie na to się zgadza. Zgody jego domniemywa się tak długo, jak długo nie zostanie wykazane, co innego, chyba ze traktat postanawia inaczej.

2. Państwo korzystające z prawa zgodnie z ustępem 1 zobowiązane jest stosować się do warunków korzystania z tego prawa, przewidzianych w traktacie lub ustanowionych zgodnie z traktatem.

Artykuł 37 - Odwołanie lub modyfikacja obowiązków albo praw państw trzecich

1. Jeżeli dla państwa trzeciego powstał obowiązek zgodnie z artykułem 35, obowiązek ten może być odwołany lub zmodyfikowany tylko za zgodą stron traktatu oraz państwa trzeciego, chyba ze ustalono, iż uzgodniły one inaczej.

2. Jeżeli dla państwa trzeciego powstało prawo zgodnie z artykułem 36, prawo to nie może być przez strony odwołane ani zmodyfikowane, gdy zostanie ustalone, że prawo to zamierzano uważać za niepodlegające odwołaniu ani modyfikacji bez zgody tego państwa trzeciego.

Artykuł 38 - Normy traktatu, które stają się wiążące dla państw trzecich w drodze zwyczaju

międzynarodowego

Żadne z postanowień artykułów 34-37 nie stoi na przeszkodzie, aby norma zamieszczona w traktacie stała się wiążąca dla państwa trzeciego jako norma zwyczajowa prawa międzynarodowego, za taką uznana.

Artykuł 75 - Przypadek państwa-agresora

Postanowienia niniejszej konwencji nie naruszają żadnych obowiązków w stosunku do traktatu, które mogą powstać dla państwa-agresora w następstwie środków podjętych zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych w związku z agresją dokonaną przez to państwo.

28.        Klauzule dołączane do umów międzynarodowych

Umowy międzynarodowe często zawierają wiele klauzul.

1. KLAUZULA WZAJEMNOŚCI

- polega na zobowiązaniu każdej ze stron do traktowania obywateli (też osób prawnych, statków,

towarów) układającej się drugiej strony w ten sposób, w jaki obywatele są traktowani przez to państwo.

-często ogranicza zakres zastosowania umowy lub innych klauzul w niej występujących

2. KLAUZULA NARODOWA

- traitement national

- polega na zobowiązaniu każdej ze stron do traktowania obywateli drugiej strony tak jak traktuje

własnych obywateli

- nie obejmuje nigdy praw politycznych, które przysługują tylko obywatelom

3. KLAUZULA NAJWIĘKSZEGO UPRZYWILEJOWANIA

- polega na zobowiązaniu do przyznania drugiej stronie praw i przywilejów, które przyznane zostały lub zostaną przyznane w przyszłości jakiemukolwiek trzeciemu państwu

- znajduje zastosowanie w umowach handlowych, nawigacyjnych, konsularnych

- może podlegać różnym ograniczeniom, wyłączającym spod jej działania prawa przyznawane bądź to

państwom danego regionu lub związanym z danym państwem innymi szczególnymi więziami, bądź też

określone kategorie spraw

4. KLAUZULA ARBITRAŻOWA

- rozjemcza lub koncyliacyjna

- obowiązuje układające się strony do przekazywania wszelkich sporów wynikłych na tle stosowania

umowy do sądu rozjemczego bądź też do rozpatrzenia przez komisję koncyliacyjną

W postanowieniach końcowych umowy zamieszcza się często klauzulę o ratyfikacji lub zatwierdzeniu.

29.        Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania- patrz wyżej

30.        Interpretacja umowy międzynarodowej

• interpretacja (wykładnia) umowy polega na wyjaśnieniu treści jej postanowień

• teorie interpretacyjne:

• szkoła subiektywistyczna (L. Ehrlich)- interpretacja powinna zmierzać do ustalenia prawdziwej woli umawiających się stron; co strony chciały wyrazić w danym postanowieniu

• szkoła obiektywistyczna, tekstualna - nacisk na sam tekst umowy, który jest oświadczeniem woli stron a nie spekulować rzeczywisty zamiar stron; reguły interpretacyjne Instytutu Prawa Międzynarodowego (1956) i przepisy Konwencji wiedeńskiej (1969)

• szkoła teleologiczna, funkcjonalna - nacisk na przedmiot i cel umowy; interpretacja w sposób odpowiadający potrzebom społ. międzynarodowej w czasie jej stosowania

• interpretacja autentyczna - dokonana przez strony zawierające umowę; interpretacja sądowa - dokonana przez sądy międzynarodowe (zwłaszcza MTS); interpretacja doktrynalna - przeprowadzona przez poszczególnych prawników; interpretacja urzędowa - dokonana przez jedno z umawiających się państw

• interpretacja wg Konwencji wiedeńskiej - traktat należy interpretować „w dobrej wierze, zgadnie ze zwykłym znaczeniem, jakie należy przypisywać użytym w nim wyrazom w ich kontekście oraz w świetle jego przedmiotu i celu” (art. 31)

• przy interpretacji należy brać pod uwagę kontekst (tekst umowy, wszelkie porozumienia w związku z tą umową oraz dokumenty dot. tej umowy) oraz: późniejsze porozumienia między stronami dot. interpretacji lub stosowania, późniejsza praktykę stosowania umowy (jako porozumienie w sprawie interpretacji), wszelkie normy prawa międzynarodowego obowiązujące w stosunkach między stronami

• do pomocniczych środków interpretacji, łącznie z pracami przygotowawczymi do umowy, oraz okoliczności, w jakich została ona zawarta, wolno sięgać w celu potwierdzenia znaczenia wynikającego z zastosowania wyżej wymienionych wskazówek interpretacyjnych albo wówczas, gdy interpretacja oparta na tych wskazówkach pozostawia wątpliwości lub niejasności albo też prowadzi do rezultatu oczywiście absurdalnego lub nierozsądnego (art. 31-32)

31.        Depozytariusz umowy międzynarodowej

Artykuł 76 - Depozytariusze traktatów

1. Wyznaczenia depozytariusza traktatu mogą dokonać państwa negocjujące w samym traktacie bądź w jakikolwiek inny sposób. Depozytariuszem może być jedno lub więcej państw, organizacja międzynarodowa lub główny funkcjonariusz administracyjny organizacji.

2. Funkcje depozytariusza traktatu mają charakter międzynarodowy i obowiązkiem depozytariusza jest działać bezstronnie przy ich wykonywaniu. W szczególności fakt, że traktat nie wszedł w życie między pewnymi stronami lub, że rozbieżności pojawiły się między państwem i depozytariuszem, co do wykonywania funkcji przez tego ostatniego, nie, wpływa na ten obowiązek.

Artykuł 77 - Funkcje depozytariuszy

1. Jeżeli to nie jest inaczej przewidziane w traktacie lub uzgodnione przez umawiające się strony, funkcje

depozytariusza obejmują w szczególności:

a) sprawowanie pieczy nad oryginalnym tekstem traktatu oraz nad wszelkimi pełnomocnictwami złożonymi u depozytariusza;

b) sporządzanie uwierzytelnionych odpisów oryginalnego tekstu oraz przygotowanie każdego następnego tekstu traktatu w takich dodatkowych językach, jak tego może wymagać traktat i przesyłanie ich zarówno stronom, jak i państwom uprawnionym do stania się stronami traktatu;

c) przyjmowanie wszelkich podpisów pod traktatem oraz przyjmowanie i sprawowanie pieczy nad wszelkimi dokumentami, notyfikacjami i zawiadomieniami odnoszącymi się do niego;

d) badanie, czy podpis lub jakikolwiek dokument, notyfikacja lub zawiadomienie odnoszące się do traktatu jest w należytej i właściwej formie i, w razie potrzeby, zwracanie uwagi zainteresowanemu państwu na daną sprawę;

e) informowanie stron i państw uprawnionych do stania się stronami traktatu o czynnościach, notyfikacjach i zawiadomieniach dotyczących traktatu;

f) informowanie państw uprawnionych do stania się stronami traktatu o dacie otrzymania lub zdeponowania takiej liczby podpisów lub dokumentów ratyfikacyjnych, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia, jaka jest wymagana dla wejścia traktatu w rycie;

g) zarejestrowanie traktatu w Sekretariacie Organizacji Narodów Zjednoczonych;

h) wypełnianie funkcji określonych w innych postanowieniach niniejszej konwencji.

2. W przypadku jakichkolwiek rozbieżności powstałych między państwem a depozytariuszem, co do wykonywania funkcji tego ostatniego, depozytariusz zwróci na tą sprawę uwagę państwom sygnatariuszom i państwom umawiającym się lub, odpowiednio do okoliczności, właściwemu organowi zainteresowanej organizacji międzynarodowej.

37.        Uchwały prawotwórcze organizacji międzynarodowych

Po II wojnie światowej nastąpił burzliwy rozwój różnego rodzaju organizacji międzynarodowych, które mają ważny udział w tworzeniu prawa międzynarodowego.

Współdziałają przy tworzeniu umów i zwyczajów. W pewnym zakresie tworzą normy prawa międzynarodowego. Ustanawiają normy swojej wewnętrznej organizacji i działania. Uchwały niektórych organów mają moc wiążącą państwa członkowskie danej organizacji.

Najdalej idące uprawnienia do tworzenia norm prawa międzynarodowego mają organizacje wspólnot i UE.

Uchwały prawotwórcze organizacji między. mające zasięg taki jaki jest skład członkowski danej organizacji między.
Uchwały dzielimy na:

a) uchwały, które są przeznaczone pro foro interno, które regulują działalność organizacji, wzajemne relacje, działalność państwa w organizacji - wew. Strukturę i funkcjonowanie organizacji międzynarodowych.
Podstawą prawną wydania norm są przepisy statutu. Norma prawa zwyczajowego, - kiedy brak jest przepisu traktowanego, organizacja jest władcza do stanowienia norm prawa wew. do realizacji celów. (regulaminy wewnętrzne, przepisy proceduralne, przepisy budżetowe, przepisy finansowe, przepisy odnoszące się do personelu organizacji, przepisy regulujące stosunki pomiędzy organami, przepisy w przedmiocie powoływania organizacji pomocniczych, przepisy regulujące wykonywanie funkcji ).
Uchwały w sprawie przyjęcia państwa do organizacji międzynarodowych czy zastosowanie sankcji lub w sprawie udzielenia pomocy finansowej np. pożyczki, nie są ustawodawcze nie maja charakteru prawotwórczego, normatywnego. Nie są źródłami praw międzynarodowego. Są aktami stosowania praw administracyjnego.
b) uchwały przeznaczone pro foro externo, są stanowione przez organizacje między. i są adresowane do członków organizacji. Regulują stosunki zewnętrzne pomiędzy członkami danej organizacji międzynarodowej. Kompetencje prawotwórcze muszą wynikać ze statutu, bądź umowy zawartej między państwami członkowskimi. ONZ nie posiada tych kompetencji
System contracting out: (system wyłączenia) - państwa przegłosowane mają prawo w określonym, prekursyjnym terminie, który nie może być przywrócony (przeważnie 90 dni od daty ratyfikacji uchwały) wyłączyć jedno lub więcej postanowień w stosunku do siebie. Milczenie danego państwa oznacza zgodę.
System ten stosowany jest np.:
- Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO), - Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), - Światowe Organizacja Meteorologiczna (WMO), - i w niektórych organizacjach rybołówczych
Dwie wspólnoty w obrębie jednego filaru :
Europejska Wspólnota Węgla i Stali - nie aktualne, Euratmom
U c h w a ł y :
1. Rozporządzenia - 3 cechy: wiąże w całości, ma charakter ogólny, jest bezpośrednio zastosowany w państwie członkowskim
2. Dyrektywy - wiąże, co do rezultatu, pozostawia wybór, co do środka, wymaga aktu wewnętrznego
3. Decyzje - adresowane do konkretnego podmiotu lub mają charakter normatywny. Przyjęto system większościowy uchwalania

38.        Sposoby podejmowania uchwał prawotwórczych organizacji międzynarodowych

39.        Definicja państwa w oparciu o Konwencje z Montevideo

Artykuł 1 Konwencji z Montevideo z 1933 roku:

"Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy:

• stałą ludność,

• suwerenną władzę,

• określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą,

• zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe,

• określone zasady prawne

Państwo może być też zdefiniowane jako suwerenny, terytorialny, zorganizowany podmiot prawa międzynarodowego.

40.        Rodzaje państw

1. Ze względu na strukturę wewnętrzną można wyróżnić państwa: jednolite i złożone.
2. Ze względu na położenie geograficzne: państwa śródlądowe i państwa o niekorzystnym położeniu.
3. Ze względu na uczestnictwo w konfliktach zbrojnych: państwa neutralne.

Państwa jednolite są to państwa, które występują w stosunkach międzynarodowych jako pojedyncze podmioty. Są to państwa reprezentowane przez jeden rząd, który nabywa prawa i zaciąga zobowiązania w imieniu całego państwa. Nie ma przy tym znaczenia wewnętrzna struktura danego państwa, jeśli tylko jest ono reprezentowane przez jeden, centralny rząd. Takim państwem są np. Stany Zjednoczone, mimo, iż są one podzielone na poszczególne stany.

Państwa złożone to państwa podzielone na "części składowe", np. w postaci związków czy kantonów, jeśli mają one uprawnienie do samodzielnego występowania w obrocie międzynarodowym. Przykładem może być Szwajcaria, której kantony są wyjątkowo uprawnione do zawierania umów z sąsiednimi państwami w sprawach gospodarczych, stosunków sąsiedzkich i policji, pod warunkiem, że nie zawierają one żadnych postanowień przynoszących szkodę całej federacji.

Państwa śródlądowe
Są to państwa pozbawione dostępu do morza. Współcześnie w dziedzinie prawa międzynarodowego nie różnią się one od państw morskich, gdyż także mają prawo do korzystania z wolności mórz. Mogą także nadawać statkom swoją banderę.

Państwa o niekorzystnym położeniu geograficznym to państwa, które mają wprawdzie dostęp do morza, ale z ograniczonym dostępem do bogactw naturalnych. Do takich państw należy również Polska.

Państwa archipelagowe to państwa, których całe terytorium składa się z archipelagów i wysp. Przykładem mogą być: Indonezja, Filipiny, Fidżi.

Państwa trwale neutralne
Są to państwa, które nie mogą podejmować żadnych działań mogących wciągnąć je w działania wojenne. Status neutralności opiera się z jednej strony na dobrowolnym przyjęciu go przez zainteresowane państwo, a z drugiej na uznaniu tego statusu przez inne państwa. Państwo trwale neutralne ma następujące obowiązki:
- nie może brać udziału w konfliktach zbrojnych między innymi państwami,
- nie może zaciągać żadnych zobowiązań mogących uwikłać je w wojnę,
- musi powstrzymywać się od udziału w blokach politycznych.

Państwo neutralne ma jednak prawo do obrony swojego terytorium.

Obecnie status państwa trwale neutralnego mają Szwajcaria i Austria.

Państwa rozwijające się

Kraje charakteryzujące się niskim poziomem życia i produkcji, nieodpowiednim wykorzystaniem zasobów materialnych i ludzkich, zacofaniem technicznym w przemyśle i rolnictwie, surowcowym charakterem eksportu.

W przeciwieństwie do krajów rozwiniętych ok. 75-90% ludności mieszka na wsi, zajmując się uprawą roli, stosując prymitywne narzędzia oraz przestarzałe metody wytwarzania. Obejmują większą część Afryki, Azji oraz Ameryki Środkowej i Południowej. Dawniej kraje rozwijające się nazywano krajami Trzeciego Świata.

41.        Powstanie państwa

Powstanie państwa, jako pewien proces historyczny, może być zapoczątkowany przez następujące zdarzenia:
- oderwanie się części terytorium jednego państwa i powstanie nowego podmiotu prawa międzynarodowego. Przykładem może być powstanie Indii i Pakistanu w 1947 roku na podstawie tzw. planu Mountbattena.
- rozpadnięcie się dotychczasowego państwa na kilka nowych państw; przykład: powstanie Austrii, Węgier i Czechosłowacji po rozpadzie monarchii austro-węgierskiej w 1918 roku, lub powstanie Czech i Słowacji po rozpadzie Czechosłowacji,
- połączenie się kilku państw i utworzenie nowego państwa; przykład: powstanie Tanzanii w 1964 roku w wyniku połączenia Tanganiki i Zanzibaru, lub powstanie RFN w wyniku połączenia obu państw niemieckich.
- utworzenie nowego państwa na terytorium nie podlegającym suwerenności żadnego państwa; przykład: uzyskanie niepodległości przez terytoria powiernicze - Kamerun, Togo, Somalię.

Wskazane przypadki powstania państwa mogą być jednocześnie rozumiane jako sposoby ustania bytu państwa - np. powstanie kilku nowych państw na terytorium państwa dotychczasowego oznacza, że to dotychczasowe państwo przestało istnieć.

42.        Upadek państwa

W nauce prawa międzynarodowego rozróżnia się pewne sposoby (czy przyczyny) upadku państwa.

1. INKORPORACJA

- włączenie jednego państwa (całego jego terytorium) do innego państwa lub państw

- często dochodziło do tego na skutek podboju i aneksji

- obecnie aneksja i rozbiory państw SA zabronione, a możliwa jest tylko inkorporacja w wyniku swobodnie wyrażonej woli ludności państwa inkorporowanego

2. ROZPADNIECIE SIĘ - na kilka części składowych

3. POŁĄCZENIE

- kiedy 2 państwa lub większa liczba państw łączą się tworząc jedno państwo

- np. Tanganika i Zanzibar = Tanzania

43.        Sukcesja zobowiązań międzynarodowych państw

Sukcesja: część lub całe terytorium jednego państwa podchodzi pod władze suwerenna innego państwa.

Przedmiotem sukcesji mogą być: umowy międzynarodowe, zobowiązania i prawo pozatraktatowe, członkostwo w organizacjach międzynarodowych.

Przedmiot sukcesji:

• traktaty (umowy międzynarodowe);

• mienie;

• archiwalia;

• długi państwowe;

• członkostwo w organizacjach międzynarodowych;

Sukcesja państw w przedmiocie traktatów - reguluje ją konwencja wiedeńska w sprawie sukcesji państw w odniesieniu do traktatów z 1978 roku - zasady:

• rozpad państwa - zasada kontynuacji ipso iure, czyli zasada obligatoryjności kontynuacji faktów;

• secesja - zasada kontynuacji ipso iure; praktyka państw - zasada tabula rasa (nowe państwo nie jest związane umowami poprzednika);

• zjednoczenie państw (rozumiane łącznie z inkorporacją) - zasada kontynuacji ipso iure;

• cesja - zasada przesuwalności granic;

• dekolonizacja:

a). umowy wielostronne - zasada tabula rasa, bądź też zasada wyboru (państwo jednostronnie wybiera umowy, które będą je obowiązywać);

b). umowy dwustronne - umowa jest obowiązująca, jeśli obie strony się na to zgadzają; praktyka krajów afrykańskich - prawo do namysłu (ad deliberandum) - dwuletni okres na zajęcie stanowiska;

Nowo powstałe państwa nie mogą się uwolnić od obowiązków i zakazów wynikających z norm o charakterze ius cogens czy fundamentalnych zasad prawa międzynarodowego;

Sukcesja mienia, archiwaliów i długów państwowych - kwestie te reguluje konwencja wiedeńska w sprawie sukcesji państw w zakresie własności, archiwów i długów państwowych z 1983 roku; w doktrynie podkreśla się, że w przypadku długów państwowych duże znaczenie ma zasada dobrej wiary;

Nie ma wyraźnie ukształtowanego prawa zarówno konwencyjnego, jak i zwyczajowego dotyczącego sukcesji członkostwa w organizacjach międzynarodowych; zauważa się jednak w prawie międzynarodowym tendencję do braku automatycznej kontynuacji członkostwa w organizacjach międzynarodowych przez państwo sukcesora; państwo-następca musi poddać się procedurze akcesyjnej, żeby uzyskać członkostwo w organizacji, do której należało państwo-poprzednik; państwo identyczne z poprzednikiem zachowuje natomiast, na zasadzie zwykłej ciągłości, członkostwo poprzednika - jest to nadal to samo państwo, które po prostu kontynuuje swe członkostwo w organizacjach międzynarodowych (np. Federacja Rosyjska jest kontynuatorem ZSRR i nie musiała ponownie podpisywać Karty NZ);

46.        Pojęcie podmiotowości w prawie międzynarodowym

Podmiot prawa międzynarodowego - powinien posiadać:

• zdolność prawną - zdolność do posiadania praw i obowiązków międzynarodowych;

• zdolność do czynności prawnych - zdolność nabywania praw i zaciągania zobowiązań międzynarodowych w drodze własnego działania;

Atrybuty podmiotowości międzynarodowej:

• ius tractatuum - prawo zawierania umów międzynarodowych, pośrednio też prawo uczestniczenia w organizacjach międzynarodowych;

• ius legationis - prawo legacji - prawo utrzymywania stosunków dyplomatycznych: prawo przyjmowania (legacja bierna) i wysyłania (legacja czynna) przedstawicieli dyplomatycznych, poza tym - sprawowanie opieki dyplomatycznej;

• ius standi - prawo występowania z roszczeniami międzynarodowymi, ale też i obowiązek ponoszenia odpowiedzialności międzynarodowej;

Podmiotowość pierwotna i wtórna - podmiotowość państwa powstaje w konsekwencji jego utworzenia, jest następstwem suwerenności, jest niezależna od czyjejkolwiek woli, natomiast podmiotowość organizacji międzynarodowej ma charakter wtórny, jest nadana, stworzona przez państwa, które w statucie organizacji przyznają jej zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, przez co nadają jej także podmiotowość; podmiotowość pochodna (wtórna) nie jest identyczna we wszystkich wypadkach, jej zakres może być różny, zależy, bowiem od stopnia zdolności do czynności prawnych, w jakie niesuwerenny uczestnik stosunków międzynarodowych został wyposażony;

• Przesłanki podmiotowości państwa - jedyne dotychczasowe traktatowe określenie państwa znajduje się w międzyamerykańskiej konwencji o prawach i obowiązkach państw, przyjętej w Montevideo w 1933 roku - według tej konwencji państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące atrybuty:

• stałą ludność;

• określone terytorium;

• rząd;

• zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami;

58.        Terytorium państwa

Terytorium państwowe - część powierzchni Ziemi należąca do określonego państwa, ograniczona wytyczoną granicą państwową. Terytorium obejmuje zarówno ląd (z wodami wewnętrznymi), jak i przybrzeżne wody terytorialne wraz z przestrzenią położoną pod powierzchnią i nad powierzchnią lądu i wody. W skład terytorium państwa wchodzą niekiedy wyspy, enklawy lądowe, a także grunt pod ambasadami danego kraju. Za ruchomą część terytorium państwa uważa się statki morskie i pokłady samolotów.

Prawo międzynarodowe wyróżnia 4 rodzaje terytoriów:

1. Podlegle suwerenności poszczególnych państw

2. Zależne, które nie podlegają suwerenności żadnego państwa, lecz za ich stosunki międzynarodowe

odpowiedzialność ponoszą inne państwa, ewentualnie organizacje międzynarodowe

3. Niepodlegające suwerenności żadnego państwa, lecz dostępne dla wszystkich państw w celu ich

działalności w zakresie określonym przez umowy międzynarodowe i prawo zwyczajowe

4. Niczyje, które mogą być poddane suwerenności jakiegoś państwa

60.        Neutralizacja terytorium państwa i 61.  Demilitaryzacja terytorium państwa

• demilitaryzacja wśród ograniczeń zwierzchnictwa terytorialnego ratione materiae wymienia się przede wszystkim demilitaryzację i neutralizację (występują one oddzielnie albo łącznie). Demilitaryzacja zgodnie z umową międzynarodową nakłada na państwo obowiązek zlikwidowania oraz zakaz budowy i utrzymywania w przyszłości urządzeń i obiektów wojskowych na określonej części terytorium, a także zakaz utrzymywania tam sił zbrojnych (może być częściowa lub całkowita). Np. umowa poczdamska przewidywała zupełne rozbrojenie i demilitaryzację Niemiec

• neutralizacja umowne wyłączenie możliwości działań wojennych na danym terytorium oraz nakaz powstrzymania się od wykorzystania go w charakterze bazy do prowadzenia takich działań. Stosowana zwłaszcza w przypadku międzynarodowych dróg wodnych np. w 1881 r. taki status uzyskała Cieśnina Magellana

• często naturalizacja występuje łącznie z demilitaryzacją np. w stosunku do Antarktyki od 1 grudnia 1959r.

64.        Nabycie terytorium

• nabycie terytorium - dopuszczalne przez prawo rozciągnięcie zwierzchnictwa terytorialnego, dającym nie tylko prawo wykonywania kompetencji państwowych, ale również dysponowania nabytym obszarem ze skutkami erga omnes. Prawo międzynarodowe mówi, w jaki sposób między państwami dochodzi do nabycia terytorium, natomiast prawo wewnętrzne wyjaśnia, jakie organy i poprzez jakie działania mogą dokonać zmian terytorialnych

• sposoby nabycia terytorium najbardziej rozpowszechniony jest podział na tytuły pierwotne i pochodne. Acquisitio originaria oznacza rozciągnięcie zwierzchnictwa na terytorium nie będące dotąd częścią innego podmiotu, natomiast acquisitio derivativa to nabyć terytorium innego państwa

• L. Ehrlich państwo będące podmiotem prawa międzynarodowego ma nad terytorium podlegającym jego suwerenności władzę własną, pierwotną i suwerenności nad tym terytorium nie może być nigdy przeniesiona z innego podmiotu prawa międzynarodowego na drugi

1. Cesja

• najczęściej w stosunkach międzynarodowych zmiany terytorialne następują w wyniku cesji na mocy umowy międzynarodowej następuje transfer terytorium, kiedy jedno państwo przestaje a drugie rozpoczyna wykonywań zwierzchnictwo nad przekazanym obszarem

• podmiotem cesji mogą być tylko państwa; niezależnie od liczby stron umowy o cesji, ma ona charakter dwustronny

• elementy cesji. Do przeprowadzenia cesji niezbędne są dwa elementy:

• prawny - zawarcie umowy zobowiązującej cedenta do opuszczenia terytorium

• faktyczny - realizacja tego zobowiązania i objęcie terytorium przez drugie państwo

• umowa o cesji legalizuje objęcie terytorium w posiadanie

• legalność cesji nie jest ona uwarunkowana ani koniecznością przeprowadzenia plebiscytu, ani uznaniem cesji przez państwo trzecie. Uzasadniona jest interwencja państw trzecich tylko, gdy cedowane terytorium ma określony status prawny, zachowaniu, którego są zainteresowane inne podmioty

2. Efektywna okupacja (zawłaszczenie)

• efektywna okupacja uzyskała swe ostateczne znaczenie w XIX w. ekspansja kolonialna w Afryce

• „efektywna okupacja” obejmuje dwa zakresy pojęciowe: po pierwsze wskazuje, że jest rzeczywista i faktyczna, a po drugie, że okupacja ta daje tytuł suwerenny i wywołuje określone skutki w prawie międzynarodowym

• warunek efektywności okupacja daje tytuł tylko wtedy, gdy terytorium podlega wyłącznej, efektywnej władzy państwa rządzącego. Efektywność zależy od dwóch czynników: charakteru okupowanego terytorium oraz stopnia, w jakim społeczność międzynarodowa jest nim zainteresowana

• efektywna okupacja straciła na znaczeniu współcześnie, w związku z zakazem i potępieniem kolonializmu

3. Zasiedzenie

• niezbędne jest ciągłe i pokojowe wykonywanie praw suwerennych na danym terytorium oraz jedynie we własnym imieniu

• jest to nabycie suwerenności poprzez efektywne, trwałe wykonywanie kompetencji państwowych. Jednak działanie zasiedzenia jest ograniczone przez prawo międzynarodowe w wielu przypadkach np. okupacji wojskowej lub rezultatów wojny

4. Przyrost

• terytorium państwa może być powiększone wskutek działalności sił przyrody lub pracy człowieka. Przyrost jest sposobem nabycia terytorium, niewymagającym od państwa podjęcia żadnych specjalnych aktów

5. Zawojowanie (podbój)

• wymóg ostateczności i nieodwracalności zawojowania do I wojny światowej, zawojowanie oznaczało legalny sposób nabycia terytorium. Warunkiem legalności była ostateczność (nic nie wróżyło zmiany tego stanu) i nieodwracalność (ostateczne zakończenie wojny)

• przyjęcie zakazu wojny w prawie międzynarodowym oznaczało koniec instytucji zawojowania

6. Utrata terytorium

• sposoby utraty terytorium. Prawo międzynarodowe zna tyle samo sposobów nabycia, co utraty terytorium. A więc cesja, zasiedzenie może być sposobem nabycia jak i utraty terytorium. Efektywna okupacja ma odpowiednik porzucenia, a przyrost - zmniejszenia itp. Zwykle, jeśli jedno państwo nabywa terytorium to inne je traci, zdarza się jednak, że traci się nie na rzecz innego państwa, lecz np. ono zanika na skutek działania żywiołów itp.

• derelikcja jest przykładem utraty terytorium nie na rzecz innego podmiotu państwo przestaje wykonywać swe kompetencje na danym obszarze i porzuca je, co prowadzi do przekształcenia w ziemie niczyją. Wspólnym mianownikiem wszystkich sposobów utraty terytorium jest brak lub niemożliwość wykonywania kompetencji państwowych, bez względu na powody z wyjątkiem zawojowania, które jest wyłączone z możliwości

68.        Pojęcie i rodzaje granic i 69.  Ustalenie przebiegu granicy

• granicę linearną zawdzięczamy rewolucji francuskiej, gdyż tak rozumiana była w traktatach zwieranych przez Francję w latach 1797 i 1801. Granica jest to linia, a ściślej płaszczyzna, w obrębie, której zawiera się terytorium państwowe; oddziela ona je od terytorium innego państwa

• rodzaje granic naturalne (morza, góry, stepy, pustynie) lub sztuczne. Natomiast ze względu na sposób ich ustalania dzielą się na orograficzne (uwzględniające ukształtowanie powierzchni) i geometryczne (przebiegające niezależnie od rzeźby terenu). Szczególnym rodzajem granic są granice astronomiczne biegnące wzdłuż południków i równoleżników (np. między USA a Kanadą lub między Egiptem a Libią i Sudanem)

• granicę ustala się zwykle za pomocą odpowiednich umów międzynarodowych, rzadziej w wyniku decyzji arbitrażowej lub sądowej.

• 3 etapy ustalania granicy: decyzja polityczna przyznająca terytorium; delimitacja granicy w umowie międzynarodowej i demarkacja granicy

1. Delimitacja granicy państwowej

• ustalenie przebiegu granicy państwowej; obejmuje sporządzenie opisu granicy oraz naniesienie jej przebiegu na mapę o stosunkowo małej skali np. 1:1000 000 - dokumenty te stanowią podstawę do przeprowadzenia demarkacji. Delimitacja powinna być kompletna, precyzyjna i dokładna.

2. Demarkacja granicy państwowej

• ma na celu szczegółowe wytyczenie i oznakowanie przebiegu granicy państwowej w terenie. Przeprowadzana jest przez komisję mieszaną i opiera się na dokumentach z procesu delimitacji. Uwzględnia się zachowanie niezbędnych warunków dla prowadzenia gospodarki rolnej oraz nie przeprowadzanie granicy przez miasta i wsie. Mapa granicy wykonana jest zwykle w większej skali niż delimitacja np. 1:2500

• redemarkacja granicy polega na sprawdzeniu istniejącej i wytyczonej już granicy

3. Administracja granicy państwowej

• przepisy wewnętrzne regulują sprawy ochrony granicy, jej przekraczania czy eksploatacji bogactw naturalnych w jej pobliżu np. ustawa z 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej

• nie wszystkie problemy można rozwiązać jednostronnie, dlatego państwa zawierając ze sobą umowy o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach granicznych

4. Nienaruszalność granic

• deklaracja ONZ z 1970 roku stwierdza, że każde państwo ma obowiązek powstrzymać się od groźby lub użycia siły celem naruszenia istniejących międzynarodowych granic innego państwa jako środka rozwiązywania sporów międzynarodowych, włączając w to spory terytorialne i problemy dotyczące granic

• deklaracja KBWE państwa uczestniczące uznały wzajemnie za nienaruszalne wszystkie granice każdego z nich, jak również granice wszystkich państwa w Europie i zobowiązały się do powstrzymania teraz i w przyszłości od zamachów na te granice

70.        Rzeka międzynarodowa

• rzeki międzynarodowe to w szerokim rozumieniu rzeki przepływające przez terytorium co najmniej dwóch państw ważne, by była to rzeka żeglowna mająca ujście do morza, na której obowiązywałaby swoboda żeglugi dla statków wszystkich państw (rzeki wielonarodowe płyną przez kilka państw, ale nie nadają się do żeglugi albo nie mają ujścia do morza; rzeki graniczne rozdzielają terytoria dwóch państw)

• konwencja barcelońska z 20 kwietnia 1921 r. znacznie rozszerza pojęcie rzeki międzynarodowej, jednak ze względu na niewielką liczbę ratyfikacji konwencja miała ograniczone znaczenie

• rzeki poza żegluga są również wykorzystywane do celów przemysłowych, energetycznych itp. dlatego każda rzeka jeśli przecina lub rozgranicza terytoria kilku państw jest przedmiotem stosunków między tymi państwami

• Dunaj:

• płynie przez RFN, Austrię, Słowację, Węgry, Chorwację, Serbię, Rumunię, Bułgarię i Mołdawię. Został najpierw on umiędzynarodowiony na mocy traktatu paryskiego z 30 marca 1856 r. i później jego status był regulowany wieloma innymi traktatami

• konwencja belgradzka z 18 sierpnia 1948 r. obecnie reguluje status prawny Dunaju i mówi, że żegluga na Dunaju jest wolna i otwarta dla obywateli, statków handlowych i towarów wszystkich państw na zasadzie równości; nadzór na wykonaniem powierzony Komisji Dunaju, która w przeciwieństwie do poprzednich składa się wyłącznie z państw nadbrzeżnych

Kabotaż- jest to żegluga oraz przewóz osób i towarów między portami tego samego państwa.

Komisja rzeczna (specjalny europejski organ międzynarodowy)

- powoływana jest w umowach dotyczących żeglugi na rzekach europejskich

- jej zadaniem jest czuwanie nad przestrzeganiem prawa umownego o wolności żeglugi i o równym

traktowaniu korzystających z żeglugi

- niektóre komisje rzeczne mogą mieć szersze kompetencje i sprawować rzeczywisty zarząd

międzynarodowej drogi rzecznej

79.        Międzynarodowa ochrona praw człowieka

• międzynarodowy system ochrony praw człowieka w wyniku zorganizowanej współpracy państw-członków Narodów zjednoczonych doszło do wypracowania całego międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka. U źródeł owej współpracy leżą tragiczne doświadczenia II wojny światowej

• na istniejący obecnie międzynarodowy system ochrony praw człowieka składają się liczne umowy, przyjęte przez Organizacje Narodów Zjednoczonych, organizacje wyspecjalizowane, zwłaszcza MOP i UNESCO, oraz organizacje regionalne: Rade Europy, Unię Europejską i OBWE, Organizację Państw Amerykańskich oraz Organizację Jedności Afrykańskiej

• prawa człowieka traktowane są obecnie jako niepodzielna całość złożona zarówno z praw politycznych, obywatelskich, jak i z praw ekonomicznych, socjalnych, kulturalnych. Prawa człowieka zarówno polityczne jak i ekonomiczne, ciągle są naruszane w wielu częściach świata.

• pojęcie kontroli międzynarodowej:

• kontrolą międzynarodową są wynikające z umowy działania organów wspólnych mające na celu stwierdzenie, czy postępowanie państw jest zgodne z przyjętymi przez nie zobowiązaniami

• rodzaje umów z uwagi na kontrolę międzynarodową. Ogólnie można podzielić je na trzy grupy:

• umowy, które nie przewidują żadnej procedury kontrolnej,

• umowy, które wprawdzie tez jej nie zwierają, ale których wykonanie może być kontrolowane w ramach szerszego systemu istniejącego już w poszczególnych organizacjach międzynarodowych,

• umowy ze specjalna procedurą kontrolną

• środki i organy kontroli:

• analiza procedur kontrolnych, zabezpieczających wykonywanie postanowień umów międzynarodowych dotyczących praw człowieka prowadzi do wniosku, że mogą one być oparte na następujących środkach: sprawozdaniach, skargach państw, badaniach na miejscu oraz petycjach

• sprawozdanie jako środek kontroli przewidziane są zarówno w ramach ogólnych procedur kontrolnych funkcjonujących w ONZ i MOP, jak też w specjalnych systemach. Odnośnie do specjalnych systemów kontroli przewidzianych przez poszczególne umowy dotyczące praw człowieka to ogólnie można powiedzieć, że przewidują one, iż sprawozdania są rozpatrywane najpierw przez organ specjalnie powołany do kontroli wykonania danej konwencji, a następnie przez organ organizacji, w ramach, której dana umowa została przyjęta

• skargi państw oraz badania na miejscu jeżeli jakiś państwo podaje w wątpliwość, czy inna strona wykonuje swe zobowiązania konsekwentnie, ona w niektórych systemach kontrolnych przesłać skarg do wskazanego organu bądź od razu, bądź po uprzedniej próbie załatwienia sporu w drodze rokowań dwustronnych. Skargi są przedstawiane tym samym organom, które rozpatrują sprawozdania państw

• petycje odwołanie skierowane do organu międzynarodowego, w którym osoba fizyczna lub prawna zazwyczaj bezpośrednio zainteresowana, wskazuje na naruszenie odpowiedniej umowy międzynarodowej

• możliwość składania petycji przez osoby fizyczne jest przewidziana fakultatywnie w Międzynarodowej Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej oraz w Protokole Opcyjnym do MPPOiP; ONZ ustanowiła specjalną procedurę 1503

• organy kontroli w zasadzie dwa rodzaje organów wspólnych, polityczne oraz niezależne, o charakterze niesądowym. Organy polityczne złożone są z przedstawicieli państw. Można je podzielić na główne i pomocnicze. W systemie organizacji międzynarodowych organy główne są także podporządkowane najszerszemu organowi przedstawicielskiemu, co w praktyce oznaczać może trójstopniowość systemu kontroli

• Światowa Konferencja Praw Człowieka (Wiedeń, czerwiec 1993 r.) sformułowała postulat powołania do życia instytucji Wysokiego Komisarza Praw Człowieka rezolucję przyjęto na XLVIII sesji ZO ONZ w grudniu 1993 r., a Sekretarz Generalny powołał na to stanowisko w lutym 1994 r. Ayalę Lasso z Ekwadoru, który w 1997 r. zrezygnował z pełnienia tej funkcji. Sergio Viera de Mello z Brazylii, (który zastąpił Mary Robinson z Irlandii), zginął w zamachu terrorystycznym w Bagdadzie, w 2003 r.

80.        Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

• Międzynarodowa Karta Praw Człowieka. Na konferencji w San Francisco wysunięta została idea opracowania międzynarodowej karty praw człowieka. Organem, który miał określić jej formę i treść, była, stosownie do art. 68 Karty NZ, Komisja Praw Człowieka wyłoniona przez Radę Gospodarczo-Społeczną. Na swej pierwszej i drugiej sesji Komisja zastanawiała się nad formą i treścią Międzynarodowej Karty Praw. Ostatecznie w grudniu 1947 r. zdecydowano, że będzie się ona składać z trzech części:

1. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka,

2. Paktu Praw Człowieka,

3. Środków dotyczących wprowadzenie w życie Paktu.

• postanowienia Powszechnej Deklaracji prace nad Deklaracją prowadzone były w latach 1947-1948, została ona uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne 10 grudnia 1948 r.

• powszechna Deklaracja Praw Człowieka składa się ze wstępu i 30 artykułów:

• we wstępie mówi ona o motywach leżących u podstawy jej opracowania. Podkreśla, że uznanie przyrodzonej godności, równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju

• pierwsze trzy artykuły maja ogólny charakter i poświęcone są zasadom Wolności, Równości i Braterstwu

• kolejne artykuły 4-21 poświęcone są prawa obywatelskim i politycznym

• artykuły 22-27 dotyczą praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych

• artykuł 29 podkreśla obowiązki jednostki wobec społeczeństwa, bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój jej osobowości

• charakter prawny Powszechnej Deklaracji Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jako rezolucja ZO ONZ nie miała formalnie wiążącego charakteru. Stała się ona punktem wyjścia wielu rezolucji Zgromadzenia Ogólnego, Rady Bezpieczeństwa, Rady Gospodarczo-Społecznej i Rady Powierniczej. Powołuje się na nią wiele konstytucji. Liczne konstytucje powtarzają jej postanowienia nawet bez wyraźnego odwoływania się do niej. Powszechna Deklaracja wpłynęła i wpływa na praktykę ustawodawczą, administracyjną i sądową wielu państw. Powszechna Deklaracja stała się obecnie obowiązującą w wyniku przekształcenia jej postanowień w zwyczaj międzynarodowy. Dzień uchwalenia Powszechnej Deklaracji został proklamowany przez Zgromadzenie Ogólne NZ jako Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka (10 grudnia)

81.        Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka

• układ Paktów jest w zasadzie identyczny. Poza wstępem dzielą się na pięć części, z których pierwsza zwiera jeden tylko artykuł poświęcony prawu ludów i narodów do samostanowienia, druga obejmuje postanowienia ogólne, trzecia traktuje odpowiednio: o prawach ekonomicznych, społecznych i kulturalnych lub o prawach obywatelskich i politycznych, czwarta poświęcona jest kontroli międzynarodowej, piąta to postanowienia końcowe. Artykuł 2 obu paktów nakłada zobowiązania na strony. W pierwszym przypadku - każda ze stron zobowiązuje się przedsięwziąć odpowiednie kroki, włączając w to środki ustawodawcze, indywidualne oraz w ramach pokoju i współpracy międzynarodowej. W drugim - każda ze stron zobowiązuje się przestrzegania i zagwarantowania wszystkim jednostkom znajdującym się na jej terytorium i podlegającym jej jurysdykcji praw uznanych Paktem

• Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych nie nakłada bezpośrednich zobowiązań, lecz formułuje jedynie program działań i cele społeczne. Progresywność praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych nie zwalnia państw od obowiązku ich realizacji, uzależnia jedynie zakres zobowiązań poszczególnych krajów od ich możliwości materialnych. Ekonomiczne, społeczne i kulturalne prawa człowieka sformułowane w Pakcie są w porównaniu z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka znacznie bardziej rozwinięte, skonkretyzowane

• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych przyznaje ochronę tradycyjnym prawom i wolnością człowieka, kierując się wyliczeniem ich w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Pierwszym prawem jest prawo do życia, które powinno być chronione przepisami prawa. Bardzo rozbudowane są postanowienia Paktu chroniące prawa człowieka w postępowaniu sądowym. Wszyscy ludzie są równi przed sądami, mają też prawo do sprawiedliwego i publicznego przesłuchania przez niezależny i bezstronny sąd w sprawach karnych i cywilnych. Każdy człowiek ma prawo do wolności myśli, sumienia, wyznania oraz do własnych poglądów. Obywatel powinien mieć prawo i możliwość, bez żadnej dyskryminacji, do uczestniczenia w kierowaniu sprawami publicznymi bezpośrednio lub za pośrednictwem swobodnie wybranych przedstawicieli, do korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego w głosowaniu tajnym, w rzetelnym, okresowo przeprowadzanych powszechnych i równych wyborach

• znaczenie Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka przyoblekały wyrażone w niej idee, prawa i wolności w szatę prawną, nadając im charakter norm prawa międzynarodowego; rozwijały i konkretyzowały postanowienia Deklaracji, uznawały one prawa, które nie figurowały w Powszechnej Deklaracji; rozszerzyły znacznie zakres praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych, sformułowały również wyraźny zakaz propagandy wojennej. Ustanawiały także procedurę kontrolna nad ich implementacją, której pozbawiona jest Deklaracja

• w porównaniu z Deklaracja Pakty nie zawierają jednak trzech istotnych praw człowieka: praw do własności i zakazu jej arbitralnego pozbawienia, prawa każdego do ubiegania się i otrzymania azylu w innych krajach, jak też prawa każdego do posiadania obywatelstwa i zakazie samowolnego pozbawiania go

82.        Komitet Praw Człowieka działający na podstawie Paktów z 1966 r.

Komitet Praw Człowieka - powołany na mocy artykułu 28. Międzynarodowego Paktu Praw

Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 roku. Jego celem jest monitorowanie

przestrzegania postanowień Paktu oraz jego dwóch Protokołów Fakultatywnych.

Komitet składa się z 18 niezależnych ekspertów, o nieposzlakowanej opinii i uznanych w

świecie kompetencjach w dziedzinie praw człowieka. Osoby te wybierane są spośród

kandydatów zgłoszonych przez państwa, które ratyfikowały Międzynarodowy Pakt Praw

Obywatelskich i Politycznych w głosowaniu tajnym.

Skarga do Komitetu może być złożona jedynie po wyczerpaniu dróg prawnych w kraju

skarżącego, chyba, że procedura przedłuża się. Wniosek będzie także odrzucony, jeśli sprawę

rozpatruje jednocześnie inny trybunał (np Europejski Trybunał Praw Człowieka). Po

precedensowej sprawie Toonen v. Australia w 1994 można też skarżyć się "actio popularis",

czyli na hipotetyczne naruszenie swoich praw np. poprzez odbiegające od standardów paktów

prawodawstwo krajowe. Choć Komitet przypomina w swoim działaniu trybunał to jego decyzje

nie wiążą państwa-strony Pierwszego Protokołu i Paktu. Jest to głos niejako doradczy, więc

od państwa zależy dostosowanie się do decyzji. Komitet przyjmuje także wnioski (skargi) od

państw-stron przeciwko krajom, które łamią prawa człowieka, jednak jest to praktyka

niestosowana.

Kolejną kompetencją Komitetu jest przyjmowanie i rozpatrywanie informacji przedkładanych

przez państwa-strony Paktu na temat ochrony praw człowieka na ich terytorium. Komitet

zgodnie z mechanizmem zawartym w Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych uprawniony

jest do przyjmowania i rozpatrywania sprawozdań dotyczących postępów jakich państwa-strony

Paktu dokonały w dziedzinie zawartych w pakcie regulacji prawno- człowieczych.

Niestety większość z państw zwleka ze zdawaniem sprawozdań, część z nich nie zdało nawet

pierwszego sprawozdania. Komitet poza ponaglaniem państw nie jest w stanie w tej kwestii

nic zrobić.

83.        Regionalne systemy ochrony praw człowieka

Regionalny system ochrony praw człowieka - element międzynarodowego systemu praw człowieka, uzupełnia uniwersalny system ochrony praw człowieka ONZ w zakresie praw człowieka. Celem jest zwiększenie efektywności międzynarodowej ochrony praw człowieka, gdyż państwa danego regionu łączy wspólne dziedzictwo kulturowe i historyczne, faktyczna współpraca i gotowość akceptacji wspólnych wartości i norm.

System regionalny odnosi się do poszczególnych kontynentów.

 

Afryka posiada system afrykański, który nadzoruje Komisja Praw Człowieka i Ludów składająca się z 11 członków, oraz jej organ pomocniczy Afrykański Trybunał Praw Człowieka i Ludów. Komisja Praw Człowieka i Ludów rozpatruje sprawozdania z realizacji Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Ludów.

 

Ameryka posiada system interamerykański, który opiera się na Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka. Gwarantem przestrzegania praw obywatelskich jest również Komisja Praw Człowieka i Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka.

 

Półwysep arabski posiada system arabski oparty na religii islamskiej oraz Arabskiej Karcie Praw Człowieka, gwarantem przestrzegania praw jest także Komitet Ekspertów Praw Człowieka.

 

W Europie funkcjonuje system europejski, który jest oparty na działalności trzech instytucji:

Rady Europy, Unii Europejskiej oraz Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE dawne KBWE).

84.        Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

Konwencja została podpisana 4 listopada 1950 r. i weszła w życie we wrześniu 1953 r. Wraz ze swoimi jedenastoma protokołami dotyczy wielu podstawowych praw obywatelskich i politycznych. We wstępie Konwencji stwierdza się, że państwa europejskie działają w tym samym duchu oraz posiadają wspólne dziedzictwo tradycji politycznych, ideałów, swobód i rządów prawa. Do praw objętych Konwencją należy prawo do życia, zakaz tortur i niewolnictwa, prawo do wolności i bezpieczeństwa jednostki, prawo do sprawiedliwego i publicznego procesu w rozsądnym terminie w niezależnym i bezstronnym sądzie ustanowionym na mocy prawa, prawo do poszanowania prywatności i życia rodzinnego, wolność przekonań, sumienia i wyznania, wolność słowa, wolność zbierania się i stowarzyszeń, prawo do małżeństwa i założenia rodziny, prawo do efektywnych środków odwoławczych przed organami krajowymi w przypadku naruszenia któregokolwiek z praw przyznanych na mocy Konwencji oraz postanowienia dotyczące niedyskryminacji w związku z korzystaniem z praw i swobód przyznanych na mocy Konwencji. Ponadto niektóre podstawowe prawa chronione na mocy Konwencji zawarto w kilku protokołach. Protokół I chroni prawo do własności, oświaty i swobodnych wyborów w tajnym głosowaniu, Protokół IV zakazuje pozbawienia wolności za długi oraz chroni między innymi prawa swobodnego przepływu osób i wyboru miejsca zamieszkania oraz prawo powrotu do ojczystego państwa. Protokół VI przewiduje zniesienie kary śmierci, Protokół VII postanawia między innymi, że cudzoziemiec przebywający nielegalnie w danym państwie może być z niego wydalony tylko w drodze wykonania decyzji podjętej zgodnie z przepisami prawa; że osoba skazana za przestępstwo ma prawo do odwołania się od wyroku; że nikt nie może być ponownie sądzony i skazany w postępowaniu karnym za przestępstwo, za które został już skazany lub ostatecznie uwolniony od zarzutów.
W interpretacji Konwencji przyjęto podejście bardziej teleologiczne i elastyczne. Trybunał podkreślił, że Konwencja jest żywym instrumentem, który powinien być interpretowany zgodnie z duchem czasu. Podejście to ma zastosowanie nie tylko do merytorycznych praw chronionych na mocy Konwencji, lecz również do postanowień, które regulują mechanizm egzekwowania jej przepisów. Ponadto Trybunał stwierdził, że postanowienia Konwencji, jako instrumentu służącego ochronie praw jednostek muszą być interpretowane i stosowane tak, aby ta ochrona była praktyczna i efektywna.

85.        Europejski Trybunał Praw Człowieka - sposób powoływania i skład

• siedzibą - Strasburg

• utworzone zgodnie ze zmianami jakie wprowadził 11 protokół z 11 maja 1994 r. dotyczący przekształcenia mechanizmu kontrolnego ustanowionego przez konwencję

• skład 45 sędziów

• sędziowie są wybierani przez zgromadzenie parlamentarne większością głosów na okres 6 lat z możliwością ponownego wyboru

• trybunał zasiada w składzie komitetów (trzech sędziów), izb ( siedmiu sędziów), wielkiej izby (17 sędziów)

• trybunał może przyjmować skargę każdej osoby

• trybunał może rozpatrywać skargę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych, przewidzianych prawem wewnętrznym, zgodnie z powszechnie uznanymi zasadami prawa międzynarodowego

Trybunał składa się z sędziów w liczbie równej liczbie Państw-Stron Konwencji (obecnie 451). Konwencja nie nakłada ograniczeń co do liczby sędziów tej samej narodowości. Sędziowie wybierani są przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy na sześcioletnią kadencję. Kadencja połowy sędziów

wybranych w pierwszych wyborach wygaśnie po trzech latach, tak aby zapewnić, że kadencja połowy sędziów będzie odnawiana co trzy lata. Sędziowie zasiadają w Trybunale we własnym imieniu i nie reprezentują Państw Stron Konwencji. W czasie sprawowania urzędu nie mogą prowadzić żadnej

działalności, która nie dawałaby się pogodzić z niezawisłością i bezstronnością oraz z wymaganiami piastowania urzędu w pełnym wymiarze czasu. Kadencja sędziów upływa z chwilą ukończenia przez nich siedemdziesięciu lat. Zgromadzenie Plenarne Trybunału wybiera Prezesa, dwóch Wiceprezesów i dwóch Przewodniczących Izb na trzyletnią kadencję.

Wielka Izba złożona jest z siedemnastu sędziów; w jej skład wchodzą z urzędu

Prezes, Wiceprezesi i Przewodniczący Izb.

86.        Warunki skargi indywidualnej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Punkty dokumentu wydanego przez ten Trybunał mówią:

17. Każda skarga indywidualna przydzielana jest Izbie (Sekcji), a Przewodniczący

Izby wyznacza sędziego sprawozdawcę. Po wstępnym badaniu sprawy sprawozdawca decyduje, czy skarga ma być rozpoznawana przez trzyosobowy Komitet czy też przez Izbę.

18. Komitet może jednogłośnie uznać skargę za niedopuszczalną lub skreślić ją z listy spraw zawisłych przed Trybunałem, jeżeli decyzję taką można podjąć bez dalszego badania okoliczności sprawy.

19. Skargi indywidualne, które nie zostały uznane za niedopuszczalne przez Komitety, lub, które zostały przekazane przez sprawozdawcę do rozpoznania przez Izbę, a także skargi międzypaństwowe, są rozpatrywane przez Izby. Izby decydują o dopuszczalności i o zasadności skargi, zwykle wydając w tym przedmiocie odrębne orzeczenia, lub, o ile uznają to za stosowne, wydają jedno orzeczenie, co do obu tych kwestii.

20. Izby mogą w każdym czasie zrzec się właściwości na rzecz Wielkiej Izby, jeżeli w sprawie rozpatrywanej przez Izbę pojawi się poważne zagadnienie dotyczące interpretacji Konwencji, lub jeżeli istnieje ryzyko wydania orzeczenia, które byłoby sprzeczne z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału, chyba że jedna ze stron sprzeciwi się temu w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym została zawiadomiona o zamiarze przekazania sprawy do Wielkiej Izby.

21. W pierwszej fazie postępowanie jest zasadniczo pisemne, chyba, że Izba zdecyduje przeprowadzić rozprawę, w którym to przypadku przedmiotem rozprawy będą zwykle zarówno kwestie związane z dopuszczalnością, jak i z zasadnością skargi.

22. Orzeczenia Izb, co do dopuszczalności skargi są podejmowane większością głosów, zawierają pisemne uzasadnienie i są publiczne.

87.        Etapy postępowania przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka

96.        Ustanowienie przedstawicielstwa dyplomatycznego 

Art. 2 konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych:

Ustanowienie stosunków dyplomatycznych pomiędzy państwami oraz wysyłanie stałych misji dyplomatycznych następuje za wzajemną zgodą.

Czynne i bierne prawo legacji:

Prawo wysyłania przedstawicieli dyplomatycznych jest nazywane czynnym prawem legacji, natomiast prawo przyjmowania ich- biernym prawem legacji.

Wszystkie państwa posiadają czynne i bierne prawo legacji.

Oprócz państw, zgodnie z tradycja, z czynnego i biernego prawa legacji korzysta też Stolica Apostolska (Watykan), co znalazło potwierdzenie w KWSD

Art. 16 paragraf 3:

3. Niniejszy artykuł nie stoi na przeszkodzie w stosowaniu praktyki, która jest lub mogłaby być przyjęta przez państwo przyjmujące w odniesieniu do pierwszeństwa przedstawiciela Stolicy Apostolskiej.

Ustanowienie stosunków dyplomatycznych:

Prawo legacji nie implikuje konieczności ustanowienia stosunków dyplomatycznych, gdyż nawiązanie i utrzymanie tych stosunków zależy od zgody zainteresowanych państw. Należy tez podkreślić, ze uznanie państwa nie pociąga za sobą konieczności równoczesnego nawiązania z nim stosunków dyplomatycznych, jak również utrzymanie stosunków dyplomatycznych nie oznacza uznania państwa.

Państwa, jeśli nie łącza ich żadne więzi i interesy mogą nie odczuwać potrzeby ustanowienia stosunków dyplomatycznych utrzymywania stałych misji.

Zerwanie tych stosunków może być reakcja na postępowanie oceniane jako poważne naruszenie praw, interesów lub godności państwa albo w sytuacji, kiedy państwo przyjmujące nie zapewnia misji warunków normalnego wykonywania funkcji, a w szczególności nie zapewnia jej szczególnego bezpieczeństwa. O ile nawiązanie tych stosunkowi wymaga zgody 2 państw, o tyle ich zerwanie może nastąpić w wyniku aktu jednostronnego. Zerwanie tych stosunków może być tez stosowane jako sankcja wobec pastwa naruszającego pokój lub dopuszczającego się aktu agresji. Decyduje o tym Rada Bezpieczeństwa na podstawie art. 41 KNZ.

• nawiązanie stosunków dyplomatycznych:

• porozumienie o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych

• znalezienie odpowiedniego kandydata na szefa misji (spełniającego warunki państwa wysyłającego i zaakceptowanego przez państwo przyjmujące)

• agrément - zgoda państwa przyjmującego na proponowaną osobę; odmowa nie musi być uzasadniona, nie jest czymś wyjątkowym w stosunkach dyplomatycznych

• listy uwierzytelniające - po uzyskaniu agrément szef państwa wysyłającego (ambasador lub poseł) i minister spraw zagranicznych (w odniesieniu do charges d'affaires) wystawiają listy uwierzytelniające i wprowadzające, które są składane głowie państwa przyjmującego lub ministrowi spraw zagranicznych (przyjęcie ich jest warunkiem niezbędnym)

• po wręczeniu listów uwierzytelniających ambasador jest przyjmowany przez głowę państwa na audiencji prywatnej, w której uczestniczy z reguły minister spraw zagranicznych

• akredytacja w kilku krajach - szef misji dyplomatycznej może mieć za zgodą państw przyjmujących akredytację w więcej niż w jednym państwie np. ambasador RP w RPA jest równocześnie akredytowany w Lesotho, Namibii, Mozambiku i Suazi

• misja dyplomatyczna w państwie, w którym szef misji nie ma stałej siedziby, może być kierowana przez chargé d'affaires ad interim

• członkowie personelu dyplomatycznego powinni mieć w zasadzie obywatelstwo państwa wysyłającego

97.        Zasady dotyczące pierwszeństwa w odniesieniu do misji dyplomatycznych

Pierwszeństwo:

Osiągnięciem Regulaminu Wiedeńskiego było oderwanie sprawy pierwszeństwa szefów misji w ramach poszczególnych klas od rangi i znaczenia państw.

Przyjęto, ze w ramach tej samej klasy pierwszeństwo ustala się wg starszeństwa w pełnieniu misji, tzn. daty urzędowego zawiadomienia o przybyciu do państwa przyjmującego. Zasadę tę utrzymała z niewielka modyfikacja KW. Wg jej art. 16 ust. 1 szefowie misji korzystają z pierwszeństwa w obrębie swej klasy zgodnie z kolejnością dat i godzin objęcia funkcji.

Za objecie funkcji zgodnie z art.. 13 ust. 1 może być uważane złożenie listów uwierzytelniających lub notyfikacja o przybyciu i złożenie kopii listów uwierzytelniających ministerstwie spraw zagranicznych.

98.        Dziekan korpusu dyplomatycznego

(Doyen) - z reguły najstarszy przedstawiciel dyplomatyczny, a więc ambasador najdłużej przebywający w danym kraju; w niektórych państwach funkcję tą pełni nuncjusz Stolicy Apostolskiej. Obowiązki protokolarne i reprezentacyjne. Dziekan (dziekanka w stosunku do pań) pomaga nowo przybyłym dyplomatom, informuje o miejscowych zwyczajach, o kolejności składania wizyt itp., w imieniu korpusu składa życzenia, wygłasza toasty lub przemówienia z okazji świąt państwowych

Węższe i szersze znaczenie korpusu dyplomatycznego - korpus to: wszyscy szefowie placówek dyplomatycznych akredytowanych w danej stolicy (węższe znaczenie); wszystkie osoby zaliczane do personelu dyplomatycznego i korzystający z przywilejów dyplomatycznych, którzy są wpisani na specjalną listę prowadzona przez protokół dyplomatyczny miejscowego MSZ (szersze znaczenie)

Istotą korpusu dyplomatycznego jest fakt, że nie jest to żadna organizacja i nie ma osobowości prawnej, pełni rolę niemal wyłącznie ceremonialną. Stosunki z korpusem utrzymuje MSZ poprzez departament protokołu dyplomatycznego

99.        Personel misji dyplomatycznej

Personel misji dyplomatycznej dzieli się na:

• personel dyplomatyczny (grono korzystające z przywilejów i immunitetów; radcowie, sekretarze(3), attaches zwykli, będący najniższymi rangą dyplomatami oraz specjalni - wojskowi, morscy czy lotniczy, utrzymujący stosunki z odpowiednimi ministerstwami państwa pobytu i mający specjalne pozycje funkcjonalne i protokolarne w misji)

• personel administracyjny i techniczny (kierownik i pracownicy kancelarii, maszynistki, lekarze, tłumacze, szyfranci)

• służba misji (personel obsługi - kierowcy, dozorcy, sprzątaczki zatrudnieni przez państwo wysyłające)

• prywatna służba (domowa służba członków misji, niezatrudnieni przez państwo)

 Art. 8 KWSD

1. Członkowie personelu dyplomatycznego misji będą mieć w zasadzie obywatelstwo państwa wysyłającego.

2. Członkowie personelu dyplomatycznego misji mogą być mianowani spośród osób posiadających obywatelstwo państwa przyjmującego jedynie za zgodą tego państwa, które może ją cofnąć w każdym czasie.

100.    Mianowanie szefa misji dyplomatycznej (w tym rozpoczęcie i zakończenie misji przez szefa)

• szefowie misji dyplomatycznej mogą należeć do jednej z trzech klas (art. 14 KWSD):

• ambasadorów i nuncjuszów (przedstawiciel Stolicy Apostolskiej) - akredytowani przy głowie państwa

• posłów nadzwyczajnych i ministrów pełnomocnych oraz internuncjuszów - akredytowani przy głowie państwa

• chargés d'affaires (en pied) - akredytowani przy ministrze spraw zagranicznych

• chargés d'affaires ad interim - pracownicy dyplomatyczni misji kierujący nią w czasie okresowej nieobecności czy choroby szefa

• minister-rezydent - między posłami a chargés d'affaires; byli ustanawiani rzadko, i to przede wszystkim w protektoratach i państwach zależnych; klasa ta przestała mieć jakiekolwiek znaczenie w praktyce

• precedencja - pierwszeństwo między szefami placówek; regulamin wiedeński ustalił, iż w każdej klasie funkcjonariusze dyplomatyczni zajmują miedzy sobą miejsce według daty urzędowej notyfikacji ich przybycia

• państwo może ustalać tę kolejność albo od momentu złożenia listów uwierzytelniających, albo od momentu zawiadomienia o przybyciu i przedstawieniu MSZ kopii listów uwierzytelniających, jednakże praktyka ta musi być jednolita i stosowana bez dyskryminacji

Gdy państwa nawiążą (ustanowią) stosunki dyplomatyczne, kolejnym etapem jest mianowanie szefa misji dyplomatycznej (z reguły w randze ambasadora). Prawo dyplomatyczne wymaga uzyskania uprzedniej zgody, tzw. agrément, na mianowanie określonej osoby szefem misji. Prośbę o udzielenie agrément kieruje się w drodze dyplomatycznej. Państwo zapytane może odmówić udzielenia zgody i nie ma obowiązku uzasadnianie swej decyzji. Zaakceptowany kandydat, po mianowaniu na szefa misji zgodnie z procedurą własnego kraju, przybywa do kraju przyjmującego wyposażony w listy uwierzytelniające (w przypadku chargé d'affaires będą to listy wprowadzające). Oficjalnym początkiem pełnienia jego funkcji jako szefa misji jest moment akredytacji, czyli złożenia swoich listów uwierzytelniających (wprowadzających).

• zakończenie misji na skutek notyfikacji - notyfikacja przez państwo wysyłające państwu przyjmującemu o zakończeniu misji i odwrotnie (art. 43 Konwencji wiedeńskiej); na skutek notyfikacji państwu wysyłającemu przez państwo przyjmujące, że odmawia uznania przedstawiciela dyplomatycznego za członka misji

• uznanie za persona non grata - po uznaniu przez państwo przyjmujące przedstawiciela dyplomatycznego za persona non grata, państwo wysyłające powinno odwołać taka osobę

• zakończenie misji dyplomatycznej na skutek wypadków losowych - np. śmierć szefa placówki (placówką kieruje charges d'affaires ad interium do czasu nominacji nowego szefa), zmiana stanowiska głowy państwa, przy której przedstawiciel dyplom. jest akredytowany (potwierdzenie listów akredytacyjnych)

• dymisja (zgubienie szyfru , doznanie ciężkiej obrazy i brak zadośćuczynienia)

• zerwanie stosunków dyplomatycznych - ogłoszenie stanu wojny, rewolucja w państwie wysyłającym lub przyjmującym lub w przypadku utraty podmiotowości przez któreś z państw

• zakończenie misji dyplomatycznej w skutek podniesienia rangi misji, czyli zmiany poselstwa w ambasadę

101.    Immunitet dyplomatyczny

1. Pojęcie przywilejów i immunitetów

• wyłączenia, ulgi, prawa i szczególna ochrona, z jakiej korzystają przedstawiciele dyplomatyczni poza granicami swego kraju

• umowy międzynarodowe traktujące o przywilejach i immunitetach: Karta NZ, Konwencja o przywilejach i immunitetach Narodów Zjednoczonych z 1946 r., konwencja o przywilejach i immunitetach organizacji wyspecjalizowanych 1947 r., Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych

2. Podstawa przywilejów i immunitetów dyplomatycznych

• teoria eksterytorialności - Grocjusz założenie, że misja dyplomatyczna powinna być traktowana tak, jak gdyby ambasada czy poselstwo, znajdujące się poza krajem pobytu, było cząstką państwa wysyłającego; teoria ta jest odrzucana w nauce jako sprzeczna z rzeczywistością

• teoria reprezentacji - pochodzi z czasów absolutyzmu; założenie, że skoro przedstawiciel dyplomatyczny jest osobistym reprezentantem - alter ego monarchy-suwerena, który nie podlega żadnej władzy, to i on powinien być traktowany tak samo i mieć takie same przywileje i immunitety. Przedstawiciel dyplomatyczny reprezentuje naród i państwo, a skoro wszystkie państwa są sobie równe to organy jednego państwa nie powinny podlegać organom drugiego

• uzasadnia jednak tylko przywileje organów wewnętrznych i zewnętrznych występujących w stosunkach międzynarodowych, nie uzasadnia natomiast przywilejów innych osób, które nie mają w pełni przedstawicielskiego charakteru

• teoria funkcjonalna - założenie, że warunkiem wykonania przez personel misji powierzonych mu zadań jest korzystanie z określonych przywilejów i immunitetów; różnym funkcjom, wykonywanym przez różne kategorie personelu misji, przysługują różne przywileje i immunitety

• zawężające interpretowanie przywilejów

• we współczesnym prawie międzynarodowym przywileje i immunitety oparte są częściowo na teorii funkcjonalnej, a częściowo na teorii reprezentacji

• przywileje i immunitety można podzielić na rzeczowe (przysługujące placówce dyplomatycznej) oraz osobowe (poszczególne kategorie pracowników misji)

3. Przywileje i immunitety misji

• nietykalność - oznacza, że bez zgody szefa misji funkcjonariusze państwa przyjmującego nie mają prawa wstępu na teren misji (aspekt negatywny); obowiązek podjęcia wszystkich stosownych środków w celu ochrony pomieszczeń misji przed jakimkolwiek natręctwem, szkodą oraz zakłóceniem spokoju i naruszeniem jej powagi (aspekt pozytywny)

• nietykalność obejmuje środki transportu misji, które są wyłączone spod rewizji, rekwizycji, zajęcia itp., a także archiwa i dokumenty misji

• azyl dyplomatyczny - nie objęty PM, uregulowany na konferencjach w Hawanie i Montevideo; azyl umożliwia obywatelowi schronienie na jego własnym terytorium w misji dyplomatycznej innego państwa azyl może być udzielony tylko zbiegowi politycznemu, w przypadkach nagłych, na określony czas, przy czym państwo, na terytorium którego udzielono zbiegowi politycznemu schronienia, może zażądać opuszczenia przez niego swego terytorium pod warunkiem zagwarantowania mu bezpieczeństwa

• prawo porozumiewania - porozumienie się z innymi placówkami i konsulatami państwa wysyłającego niezależnie od tego, gdzie się one znajdują, za pomocą wszelkich odpowiednich środków (kodem czy szyfrem), włączając w to kurierów dyplomatycznych, którzy korzystają z nietykalności. Korespondencja urzędowa dotycząca przedstawicielstwa i jego działalności jest nietykalna. Zwolnienie z opłat, podatków itp. placówki dyplomatycznej pobieranych w związku z wykonywaniem funkcji oficjalnych

4. Przywileje i immunitety osobowe

• nietykalność przedstawiciela dyplomatycznego - zakaz stosowania jakichkolwiek środków przymusu: zatrzymania czy aresztowania, nakłada obowiązek traktowania go z należytym szacunkiem oraz obowiązek przedsięwzięcia wszelkich kroków dla ochrony i zapobieżenia jakiemukolwiek zamachowi na jego osobę, wolność lub godność (rezydencja, akta, korespondencja, mienie)

• immunitet jurysdykcyjny - przedstawiciel dyplomatyczny wyłączony jest spod jurysdykcji karnej państwa przyjmującego oraz spod jurysdykcji cywilnej i administracyjnej (trzy wyjątki);

• a.) powództwa z zakresu prawa rzeczowego dotyczące prywatnej własności położonej na terytorium państwa przyjmującego nieruchomości, b.) spraw dotyczących dziedziczenia, w której przedstawiciel dyplomatyczny występuje jako wykonawca, administrator, spadkobierca lub zapisobierca w charakterze osoby prywatnej, a nie w interesie państwa wysyłającego, c.) roszczeń z tytułu działalności zawodowej czy handlowej, wykonywanej przez przedstawiciela dyplomatycznego poza jego czynnościami urzędowymi

• nie ma on obowiązku składania zeznań w charakterze świadka

• immunitet jurysdykcyjny może zostać uchylony przez państwo wysyłające; immunitet sądowy nie zwalnia od odpowiedzialności przed sadami państwa wysyłającego

• zwolnienie z opłat i podatków - przedstawiciel dyplomatyczny nie podlega przepisom o ubezpieczeniach społecznych, jest zwolniony z wszelkich opłat i podatków osobistych czy rzeczowych, państwowych, regionalnych czy komunalnych; z wyjątkiem VAT; bagaż dyplomaty jest zwolniony z kontroli

• kategorie osób korzystających z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych - poza szefem misji i personelem dyplomatycznym z przywilejów i immunitetów korzystają członkowie ich rodzin, pozostający z nimi we wspólnocie domowej

• członkowie personelu administracyjnego i kancelaryjnego - immunitet od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej obejmuje tylko czynności o charakterze oficjalnym

• początek i koniec przywilejów i immunitetów - od chwili wjazdu na terytorium państwa przyjmującego, bądź od chwili notyfikacji jej nominacji MSZ do momentu opuszczenia kraju. W przypadku wojny bądź zerwania stosunków dyplomatycznych między państwami, państwo przyjmujące ma obowiązek szanowania i ochrony pomieszczeń misji i jej mienia

• przejazd przez państwo trzecie - korzystanie z uprzywilejowanego traktowania w czasie przejazdu lub przebywania na terytorium państwa trzeciego pod warunkiem, że znajduje się w drodze do kraju przyjmującego lub w drodze powrotnej (in transitu)

102.    Funkcje ambasadora

Ambasador - szef misji dyplomatycznej pierwszej klasy, reprezentujący państwo wysyłające wobec władz innego państwa lub organizacji międzynarodowej.

W dyplomacji watykańskiej odpowiednikiem ambasadora jest nuncjusz.

W stosunkach dyplomatycznych między krajami Wspólnoty Narodów funkcję ambasadorów pełnią wysocy komisarze.

Istnieje również tytuł ambasadora ad personam (ambasador tytularny). Tytuł taki otrzymują z reguły osoby bardzo zasłużone dla służby dyplomatycznej swojego kraju i mogą go używać niezależnie od tego, czy w danej chwili pełnią funkcję ambasadora, jako szefa misji dyplomatycznej.

Podczas nieobecności ambasadora lub niemożności tymczasowego pełnienia obowiązków zastępuje go osoba określana mianem chargé d'affaires ad interim (a.i.).

Zwyczajowo do ambasadora zwraca się: Wasza Ekscelencjo.

Artykuł 3 

1. Funkcje misji dyplomatycznej obejmują między innymi:

a) reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym;

b) ochronę w państwie przyjmującym interesów państwa wysyłającego i jego obywateli, w granicach ustalonych przez prawo międzynarodowe;

c) prowadzenie rokowań z rządem państwa przyjmującego;

d) zaznajamianie się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami panującymi w państwie przyjmującym i z rozwojem zachodzących w nim wydarzeń oraz zdawanie z tego sprawy rządowi państwa wysyłającego;

e)  popieranie przyjaznych stosunków pomiędzy państwem wysyłającym a państwem przyjmującym oraz rozwijanie pomiędzy nimi stosunków gospodarczych, kulturalnych i naukowych.

2. Żadne z postanowień niniejszej Konwencji nie może być interpretowane jako uniemożliwiające pełnienie funkcji konsularnych przez misję dyplomatyczną.

Funkcje ambasadora

W Polsce na podstawie ustawy o służbie zagranicznej z 2001 roku ambasador jako szef misji dyplomatycznej pełni następujące funkcje:

1) reprezentuje RP

2) chroni interesy Polski i jej obywateli zgodnie z prawem międzynarodowym i zgodnie z prawem

państwa przyjmującego

3) uczestniczy w czynnościach przedstawicieli organów władzy publicznej w zakresie prowadzonych

przez nich negocjacji i podejmowanych działań, zapewnia współdziałanie tych przedstawicieli, dba

o zgodność ich czynności z założeniami polskiej polityki zagranicznej, a także udziela im pomocy

i współdziała z nimi w zakresie ich zadań w stosunkach państwem przyjmującym

4) działa na rzecz promocji Polski, a zwłaszcza polskiej kultury, nauki i gospodarki

5) udziela pomocy i współdziała w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań przez członków służby

zagranicznej oraz innych osób delegowanych do załatwienia określonych spraw w państwie

przyjmującym,

6) nadzoruje działalność wszystkich placówek zagranicznych w państwie przyjmującym,

7) prowadzi rokowania z państwem przyjmującym,

8) popiera przyjazne stosunki między Rzeczpospolitą Polską a państwem przyjmującym,

9) zaznajamia się z warunkami, wydarzeniami i działalnością prowadzoną przez państwo przyjmujące

i przekazuje właściwym organom władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej informacje na ten temat.

103.    Ochrona pomieszczeń misji dyplomatycznej

Art. 22 KWSD 

1. Pomieszczenia misji są nietykalne. Funkcjonariusze państwa przyjmującego nie mogą do nich

wkraczać, chyba że uzyskają na to zgodę szefa misji.

2. Państwo przyjmujące ma szczególny obowiązek przedsięwzięcia wszelkich stosownych kroków dla

ochrony pomieszczeń misji przed jakimkolwiek wtargnięciem lub szkodą oraz zapobieżenia

jakiemukolwiek zakłóceniu spokoju misji lub uchybieniu jej godności.

3. Pomieszczenia misji, ich urządzenia i inne przedmioty, które się w nich znajdują, oraz środki transportu

misji nie podlegają rewizji, rekwizycji, zajęciu lub egzekucji.

 

Art. 41 paragraf 3 KWSD

3. Pomieszczeń misji nie wolno użytkować w jakikolwiek sposób niezgodny z funkcjami misji określonymi bądź w niniejszej Konwencji, bądź w innych normach powszechnego prawa międzynarodowego lub w specjalnych umowach obowiązujących między państwem wysyłającym a państwem przyjmującym.

 

104.    Ustanowienie i utrzymywanie stosunków konsularnych

• ustanowienie stosunków konsularnych - na podstawie wzajemnego porozumienia; zgoda na ustanowienie stosunków dyplomatycznych z reguły oznacza również zgodę na nawiązanie stosunków konsularnych; zerwanie stosunków dyplomatycznych nie pociąga za sobą zerwania stosunków konsularnych

• wykonywanie funkcji konsularnych przez misje dyplomatyczne - specjalne wydziały konsularne, Polska posiada 37 wydziałów konsularnych w ambasadach RP. Nie jest wymagana zgoda państwa przyjmującego, lecz jedynie notyfikacja osób, które wykonują funkcje konsularne przy ambasadach (osoby te korzystają z szerszych przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, a nie konsularnych)

• ustanowienie placówek konsularnych - zgoda na nawiązanie stosunków konsularnych pozwala państwu wysyłającemu na ustalenie siedziby urzędu konsularnego, jego klasy i okręgu konsularnego (ustalenie kilku placówek konsularnych działających w określonych częściach terytorium państwa przyjmującego); propozycje państwa wysyłającego podlegają aprobacie państwa przyjmującego

• listy komisyjne (patenty) - propozycja co do osoby szefa placówki konsularnej; szefowie placówek konsularnych otrzymują tzw. listy komisyjne wystawione przez głowę państwa, premiera czy ministra SZ (zależnie od przepisów prawa wewnętrznego); wymieniają one nazwisko szefa, jego klasę, okręg konsularny i siedzibę placówki. Patent przekazywany jest rządowi państwa przyjmującego (droga dyplomatyczna). Za zgodną rządu państwa przyjmującego list komisyjny może być zastępowany notyfikacją. Państwo przyjmujące udziela zgody - udziela exequatur (dopuszczenie szefa placówki do pełnienia swoich funkcji). Nie ma obowiązku udzielania wyjaśnień w przypadku odmowy exequatur

• zakończenie funkcji konsularnych - zawiadomienie przez państwo wysyłające państwa przyjmującego o zakończeniu czynności przez funkcjonariusza konsularnego, cofniecie exequatur, notyfikacja przez państwo przyjmujące państwu wysyłającemu, że przestało uważać daną osobę za członka personelu konsularnego

• również zdarzenia losowe, zerwanie stosunków konsularnych, wybuch wojny, zmiany w podmiotowości czy rewolucja

105.    Klasy urzędów konsularnych (krótka charakterystyka)

• klasy szefów: konsul generalny, konsul, wicekonsul, agent konsularny

• od konsulów, wicekonsulów i agentów konsularnych, będących szefami placówek konsularnych i działających na podstawie listów komisyjnych, należy odróżnić funkcjonariuszy konsularnych mających zgodnie z wewnętrzną pragmatyką rangę konsula, wicekonsula czy agenta konsularnego, którzy działają w składzie placówki jako pomocnicy szefa

• w polskiej służbie wyróżnia się stopień służbowy konsul generalny - minister pełnomocny, odpowiadający w służbie dyplomatycznej radcy - ministrowi pełnomocnemu

• korpus konsularny - szefowie placówek konsularnych w danym mieście państwa przyjmującego (węższe znaczenie); wszyscy funkcjonariusze konsularni (szersze znaczenie); na czele stoi najstarszy klasą szef placówki, zwykle konsul generalny, który najwcześniej otrzymał exequatur; znaczenie podobne do korpusu dyplomatycznego

• konsul zawodowy - urzędnik państwa wysyłającego, mianowany spośród jego obywateli (publiczny charakter do państwa wysyłającego), otrzymuje stałe wynagrodzenie i nie może oddawać się innemu zajęciu zarobkowemu

• konsul honorowy - powoływany na podstawie umowy przez państwo wysyłające spośród mieszkańców (obywateli) państwa przyjmującego (prywatnoprawny stosunek do państwa wysyłającego), nie otrzymuje stałego uposażenia, prawo rekompensaty poniesionych wydatków

• przywileje i immunitety konsula honorowego - zwolniony od wszelkich podatków i opłat od sum otrzymywanych od państwa wysyłającego z tytułu wykonywanej funkcji; może być aresztowany i uwięziony; nietykalność dokumentów i archiwów konsula honorowego

Mianowanie i dopuszczanie kierowników urzędów konsularnych. (KWoSK)

 

1. Kierownicy urzędów konsularnych są mianowani przez państwo wysyłające i dopuszczani do wykonywania swych funkcji przez państwo przyjmujące.

2. Z zastrzeżeniem postanowień niniejszej konwencji, sposób mianowania i dopuszczania kierownika urzędu konsularnego regulowany jest odpowiednio przez ustawy i inne przepisy oraz zwyczaje zarówno państwa wysyłającego, jak i państwa przyjmującego.

Exequatur. 

1. Kierownik urzędu konsularnego zostaje dopuszczony do wykonywania swych funkcji na mocy upoważnienia państwa przyjmującego, zwanego "exequatur", bez względu na formę tego upoważnienia.

2. Państwo, które odmawia udzielenia exequatur, nie jest obowiązane do podania państwu wysyłającemu przyczyn odmowy.

3. Z zastrzeżeniem postanowień artykułów 13 i 15 kierownik urzędu konsularnego nie może przystąpić do wykonywania swych funkcji przed uzyskaniem exequatur.

 Mianowanie członków personelu konsularnego. 

1. Z zastrzeżeniem postanowień artykułów 20, 22 i 23 państwo wysyłające może mianować członków personelu konsularnego według swego uznania.

2. Państwo wysyłające notyfikuje państwu przyjmującemu imiona, nazwiska, kategorię i klasę wszystkich urzędników konsularnych poza kierownikiem urzędu konsularnego odpowiednio wcześnie, aby państwo przyjmujące mogło, jeżeli sobie tego życzy, skorzystać z uprawnień przewidzianych w ustępie 3 artykułu 23.

3. Państwo wysyłające może, jeżeli tego wymagają jego ustawy i inne przepisy, zwrócić się do państwa przyjmującego o udzielenie exequatur urzędnikowi konsularnemu, który nie jest kierownikiem urzędu konsularnego.

4. Państwo przyjmujące może, jeżeli tego wymagają jego ustawy i inne przepisy, udzielić exequatur urzędnikowi konsularnemu, który nie jest kierownikiem urzędu konsularnego.

 Liczebność personelu konsularnego.

 

W braku wyraźnego porozumienia, co do liczebności personelu konsularnego państwo przyjmujące może żądać, aby liczebność personelu była utrzymana w granicach uznanych przez nie za rozsądne i normalne, z uwzględnieniem okoliczności i warunków istniejących w okręgu konsularnym oraz potrzeb danego urzędu konsularnego.

106.    Funkcje konsularne

• K. Libera właściwość rzeczowa konsula obejmuje: kompetencje o charakterze ogólnym, opiekę nad obywatelami państwa wysyłającego, kompetencje w sferze obrotu gospodarczego, żeglugi morskiej i powietrznej oraz kompetencje o charakterze prawnym i administracyjnym

• art. 5 Konwencji wiedeńskiej:

1. ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli,

2. popieranie rozwoju stosunków handlowych, gospodarczych, kulturalnych i naukowych między państwem wysyłającym i przyjmującym,

3. zapoznawanie się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami i rozwojem życia handlowego, gospodarczego, kulturalnego i naukowego oraz składanie sprawozdań swemu rządowi,

4. wystawianie paszportów i wiz,

5. udzielanie pomocy własnym obywatelom,

6. pełnienie czynności notariusza i urzędnika stanu cywilnego pod warunkiem zgodności z przepisami miejscowymi,

7. ochrona interesów spadkowych własnych obywateli, ochrona interesów nieletnich osób i osób pozbawionych pełnej zdolności do czynności prawnych,

8. reprezentowanie współobywateli przed sądem oraz innymi władzami państwa przyjmującego,

9. wykonywanie nadzoru i kontroli nad statkami i samolotami,

10. udzielanie pomocy statkom i samolotom

• w punkcie m konwencja stwierdza, że konsulowie mogą wykonywać wszelkie czynności, jakie zostały im powierzone przez państwo wysyłające, a które nie są zakazane przez ustawodawstwo państwa przyjmującego, nie spotykają się z jego sprzeciwem lub są przewidziane w umowach międzynarodowych obowiązujących państwo wysyłające i przyjmujące

107.    Przywileje i immunitety konsularne

• immunitety i przywileje funkcjonariuszy konsularnych - traktowanie z należytym szacunkiem i względem, ochrona przed jakimkolwiek zamachem na osobę, wolność lub powagę przedstawiciela konsularnego

• funkcjonariusze konsularni nie podlegają aresztowaniu ani zatrzymaniu (pozbawienie wolności za ciężkie zbrodnie tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego)

• nie podlegają jurysdykcji władz sądowych lub administracyjnych tylko w odniesieniu do czynności wykonywanych podczas pełnienia swych funkcji

• zwolnienia podatkowe i celne (węższy niż dyplomaci zakres)

• szerszy zakres przywilejów i immunitetów konsularnych w polskich konwencjach (np. ustanawiana jest nieistniejąca w prawie powszechnym nietykalność mieszkań funkcjonariuszy konsularnych wydaje się, iż jest to obecnie przeważający kierunek ewolucji prawa konsularnego)

• prawo używanie flagi i godła oraz nietykalność placówki konsularnej - władze państwa przyjmującego bez zgody szefa placówki nie maja prawa wkraczania do pomieszczeń konsularnych domniemanie zgody szefa placówki w przypadku pożaru lub innej katastrofy. Pomieszczenia, wyposażenie itp. są wyłączone spod rekwizycji; nietykalność dokumentów; zwolnienie od opodatkowania

• prawo porozumiewania - swoboda porozumiewania się wszelkimi środkami łączności, włączając w to kurierów dyplomatycznych i konsularnych

Przywileje i immunitety konsularne przysługują w całej rozciągłości zawodowym kierownikom urzędów konsularnych oraz innym urzędnikom konsularnym, tj. osobom, którym powierzone zostało wykonywanie funkcji konsularnych.
Niektóre przywileje i immunitety konwencji wiedeńskiej rozciągały również na pracowników konsularnych, tj. na osoby zatrudnione w służbie administracyjnej lub technicznej urzędu. Pracownicy ci korzystają m.in. z immunitetu jurysdykcyjnego, nie są zobowiązani do składania zeznań odnoszących się do faktów związanych z wykonywanymi przez nich funkcjami. Ponadto korzystają z immunitetu podatkowego, celnego oraz są zwolnieni od świadczeń osobistych.
Członkowie rodzin urzędników i pracowników konsularnych nie korzystają z głównych przywilejów i immunitetów (ochrona wolności osobistej, immunitet jurysdykcyjny), gdyż mają one charakter funkcyjny. Są oni natomiast zwolnieni od wszelkich obowiązków przewidzianych przez prawo państwa przyjmującego w dziedzinie rejestracji cudzoziemców i zezwoleń na pobyt, a ponadto korzystają z immunitetu podatkowego i celnego.

Każdy członek urzędu konsularnego korzysta z przywilejów i immunitetów od chwili wjazdu na terytorium państwa przyjmującego w celu objęcia stanowiska lub też, jeśli już się znajduje na tym terytorium, od chwili objęcia funkcji w urzędzie konsularnym.
Zakończenie funkcji członka urzędu konsularnego pociąga za sobą wygaśnięcie przywilejów i immunitetów, z tym terytorium, że normalnie wygasają one z chwilą opuszczania przez daną osobę terytorium państwa przyjmującego.
Jeśli osoba, która zakończyła swą funkcję w urzędzie konsularnym, nie opuściła terytorium państwa przyjmującego w terminie, który został jej w tym celu przyznany, wówczas państwo przyjmujące może pozbawić ją przywilejów i immunitetów. Jednakże w odniesieniu do czynności urzędowych dokonanych przez urzędnika lub pracownika konsularnego, w związku z wykonywaniem funkcji, immunitet jurysdykcyjny pozostaje w mocy bez ograniczenia w czasie, czyli ma charakter trwały.
Sporny jest problem, czy przywileje i immunitety konsularne obowiązują na całym terytorium państwa przyjmującego, czy tylko w okręgu konsularnym przydzielonym danemu urzędowi, gdyż tam przede wszystkim urzędnik i pracownik konsularny pełni swoje czynności urzędowe. Konwencja wiedeńska nie ograniczyła terytorialnie przywilejów i immunitetów do okręgu konsularnego.
Konwencja wiedeńska przyznaje też urzędnikom konsularnym pewne przywileje i immunitety na terytorium państw trzecich.

108.    Zakres ochrony pomieszczeń konsularnych

Nietykalność pomieszczeń urzędu konsularnego konwencja wiedeńska ujmuje bardziej wąsko niż nietykalność pomieszczeń misji dyplomatycznej. Po pierwsze - władze państwa przyjmującego nie mogą wkroczyć bez zgody kierownika urzędu lub innej upoważnionej osoby.; Po drugie - można domniemywać zgodę kierownika urzędu konsularnego w razie pożaru lub innego nieszczęśliwego wypadku wymagającego podjęcia natychmiastowych środków ochrony.


Artykuł 27

Ochrona pomieszczeń i archiwów konsularnych oraz interesów państwa wysyłającego w okolicznościach wyjątkowych.

 

1. W razie zerwania stosunków konsularnych między dwoma państwami:

a) państwo przyjmujące jest obowiązane, nawet w razie konfliktu zbrojnego, szanować i ochraniać pomieszczenia konsularne, mienie urzędu konsularnego i archiwa konsularne;

b) państwo wysyłające może powierzyć pieczę nad pomieszczeniami konsularnymi, mieniem znajdującym się w tych pomieszczeniach i archiwami konsularnymi państwu trzeciemu, zaakceptowanemu przez państwo przyjmujące;

c) państwo wysyłające może powierzyć ochronę swych interesów oraz interesów swych obywateli państwu trzeciemu zaakceptowanemu przez państwo przyjmujące.

2. W razie czasowego lub ostatecznego zamknięcia urzędu konsularnego mają zastosowanie postanowienia punktu a) ustęp 1 niniejszego artykułu. Ponadto:

a) jeżeli państwo wysyłające, nie będąc reprezentowane w państwie przyjmującym przez przedstawicielstwo dyplomatyczne, ma na terytorium tego państwa inny urząd konsularny, urzędowi temu można powierzyć pieczę nad pomieszczeniami zamkniętego urzędu konsularnego, mieniem znajdującym się w tych pomieszczeniach i archiwami konsularnymi, jak również za zgodą państwa przyjmującego wykonywanie funkcji konsularnych w okręgu tego urzędu konsularnego; albo

b) jeżeli państwo wysyłające nie ma przedstawicielstwa dyplomatycznego ani innego urzędu konsularnego w państwie przyjmującym, mają zastosowanie postanowienia punktów b) i c) ustępu 1 niniejszego artykułu.

Artykuł 30

Pomieszczenia.

1. Państwo przyjmujące powinno bądź ułatwiać nabycie na jego terytorium, zgodnie z jego ustawami i innymi przepisami, przez państwo wysyłające pomieszczeń niezbędnych dla urzędu konsularnego, bądź pomagać temu państwu w uzyskaniu pomieszczeń w inny sposób.

2. Powinno ono również w miarę potrzeby pomagać urzędowi konsularnemu w uzyskaniu odpowiednich mieszkań dla jego członków.

Artykuł 31

Nietykalność pomieszczeń konsularnych.

1. Pomieszczenia konsularne są nietykalne w zakresie  przewidzianym w niniejszym artykule.

2. Władze państwa przyjmującego nie mogą wkraczać do tej części pomieszczeń konsularnych, które urząd konsularny używa wyłącznie na potrzeby swojej pracy, chyba że wyrazi na to zgodę kierownik urzędu konsularnego, osoba przez niego wyznaczona lub kierownik przedstawicielstwa dyplomatycznego państwa wysyłającego. Zgody kierownika urzędu konsularnego można się jednak domniemywać w razie pożaru lub innego nieszczęśliwego wypadku wymagającego niezwłocznych czynności ochronnych.

3. Z zastrzeżeniem postanowień ustępu 2 niniejszego artykułu państwo przyjmujące ma szczególny obowiązek przedsięwzięcia wszelkich stosownych środków dla ochrony pomieszczeń konsularnych przed jakimkolwiek wtargnięciem lub szkodą oraz dla zapobieżenia jakiemukolwiek zakłóceniu spokoju urzędu konsularnego lub uchybieniu jego godności.

4. Pomieszczenia konsularne, ich urządzenia, mienie urzędu konsularnego, jak również jego środki transportu nie podlegają żadnej postaci rekwizycji na cele obrony narodowej lub użyteczności publicznej. Jeżeli na te cele niezbędne jest wywłaszczenie, powinny być przedsięwzięte wszelkie odpowiednie środki dla uniknięcia utrudnienia wykonywania funkcji konsularnych i powinno być niezwłocznie wypłacone państwu wysyłającemu odpowiednie i efektywne odszkodowanie.

Artykuł 33

Nietykalność archiwów i dokumentów konsularnych.

Archiwa i dokumenty konsularne są nietykalne, niezależnie od czasu i miejsca, w którym się znajdują.

134.    Pojęcie organizacji międzynarodowej

Organizacja międzynarodowa, organizacja zrzeszająca przynajmniej trzy podmioty, utworzona dla realizacji wspólnego celu, który ma charakter międzynarodowy lub realizowany jest przez działalność międzynarodową. Zależnie od rodzaju ww. podmiotów można wyróżnić:

Forma wielostronnej współpracy międzynarodowej, ustalona w wielostronnej umowie międzynarodowej, obejmująca względnie stały zakres członkostwa, istnienie stałych organów o zdefiniowanych kompetencjach zawartych w statucie organizacji.

• organizacje rządowe (międzyrządowe, państwowe, międzypaństwowe, publiczne, GO) - zrzeszają państwa, ew. państwa i obok nich organizacje międzyrządowe:

• powszechne (np. ONZ) lub partykularne (np. OPA),

• ogólne (np. ONZ,UA) lub specjalne (wyspecjalizowane, funkcjonalne) (np. FAO, OPEC)

• organizacje pozarządowe (niepaństwowe, prywatne, NGO) - zrzeszają osoby fizyczne lub/i osoby prawne lub związki tych osób, ew. obok nich członkami NGO mogą być też państwa bądź ich organy, np. Czerwony Krzyż

Inny podział wyróżnia:

• organizacje rządowe - zrzeszają państwa, ew. obok nich organizacje międzyrządowe

• organizacje pozarządowe - zrzeszają osoby fizyczne lub/i osoby prawne lub związki tych osób

• organizacje mieszane - zrzeszają osoby fizyczne lub/i osoby prawne lub związki tych osób, obok nich również państwa bądź ich organy

Jest kwestią dyskusyjną to, czy za organizację międzynarodową można uznać organizacje międzyrządowe nie posiadające podmiotowości prawnej, takie jak Unia Europejska (UE) czy Ruch Państw Niezaangażowanych. UE jest często kwalifikowana jako organizacja międzynarodowa, ponieważ coraz częściej korzysta z podmiotowości prawnej Wspólnot Europejskich i jest uznawana za podmiot prawa międzynarodowego.

135.    Rodzaje organizacji międzynarodowych- patrz wyżej

136.    Pojęcie organizacji wyspecjalizowanych ONZ

Organizacje wyspecjalizowane ONZ (ang. UN Specialized Agencies, dlatego też w języku polskim niekiedy nazywa się je agencjami wyspecjalizowanymi ONZ) - organizacje międzynarodowe powiązane i blisko współpracujące z Organizacją Narodów Zjednoczonych. ONZ wraz z jej organizacjami wyspecjalizowanymi nazywa się "rodziną ONZ".

Organizacje wyspecjalizowane muszą spełnić następujące warunki:

• być organizacjami międzyrządowymi,

• mieć charakter powszechny, tj. otwarty dla wszystkich państw świata,

• posiadać szerokie kompetencje choćby w jednej z dziedzin o której mowa w art. 57 Karty Narodów Zjednoczonych^[1]

• musi być związana z ONZ umową międzynarodową.

Organizacje wyspecjalizowane są autonomicznymi organizacjami, stanowią odrębne podmioty prawa międzynarodowego, mają swoich członków, odrębne organy i własne budżety, a z ONZ są połączone specjalnymi porozumieniami zawieranymi z Radą Gospodarczo-Społeczną ONZ a zatwierdzanymi przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.^[2] Organizacje wyspecjalizowane przedkładają sprawozdania ze swej działalności tym dwóm organom ONZ.

• do najważniejszych organizacji wyspecjalizowanych ONZ należą:

• Powszechny Związek Pocztowy (1874)

• Międzynarodowa Organizacja Pracy (1919)

• Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (1932)

• UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wychowania, Nauki i Kultury)

• WHO (Światowa Organizacja Zdrowia)

• WMO (Światowa Organizacja Meteorologiczna)

• ICAO (Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego)

• IMO (Międzynarodowa Organizacja Morska)

• FAO (Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa)

• IDA (Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju)

• IBRD (Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju)

• IMF (Międzynarodowy Fundusz Monetarny)

• UNIDO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłu)

• IFC (Międzynarodowa Korporacja Finansowa)

• zbliżony charakter do organizacji wyspecjalizowanych ma IAEA

• Światowa Organizacja Handlu (WTO) współpracuje z IMF, IBRD, UNIDO, UNCTAD i ILO

137.    Geneza ONZ

Poprzedniczką Organizacji Narodów Zjednoczonych była Liga Narodów. Powołano ją z inicjatywy prezydenta USA Woodrowa Wilsona w 1919 r. Liga narodów powstała w wyniku wrażenia, jakie na rządzących wywarła I wojna światowa. Ogrom ofiar i zniszczeń motywował do tego, aby zrobić wszystko w celu uniknięcia powtórki takiej tragedii. W swych założeniach Liga Narodów miała strzec pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Była to jednak organizacja bardzo nieudolna. Pierwszym ciosem dla niej była absencja USA. Prezydent Wilson, inicjator powstania Ligi, nie zdołał przekonać amerykańskiego Kongresu do akceptacji udziału Stanów Zjednoczonych w tej organizacji. W USA po raz kolejny zwyciężyła, obecna w polityce zagranicznej tego kraju od XIX w., koncepcja izolacjonizmu. Liga Narodów nie była w stanie przeszkodzić włoskiej agresji na Etiopię, japońskim atakom na Chiny oraz polityce ekspansji prowadzonej przez Niemcy Adolfa Hitlera, która doprowadziła do wybuchu II wojny światowej.

Okazał się, że kolejna wojna była jeszcze straszniejsza od poprzedniej. Pokazywało to konieczność utworzenia, tym razem skutecznej powszechnej organizacji międzynarodowej, której celem byłoby zapobieganie tego typu konfliktom. Poza tym Wielka Trójka, czyli USA, Wielka Brytania oraz ZSRR - trzy największe państwa koalicji antyhitlerowskiej dążyły do utworzenia takiej organizacji, aby zdobyć narzędzie do kontrolowania sytuacji międzynarodowej po zakończeniu wojny. 14 sierpnia 1941 r., podczas spotkania premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i prezydenta USA Franklina D. Roosevelta na oceanie Atlantyckim na pancerniku "Prince of Wales" rządy USA i Wielkiej Brytanii podpisały Kartę Atlantycką, która zawierała zasady pokojowego współżycia państw, które miały obowiązywać po wojnie. 1 stycznia 1942 r. 26 państw koalicji antyhitlerowskiej podpisało Deklaracje Narodów Zjednoczonych, w której potwierdzono postanowienia Karty Atlantyckiej. Oba te dokumenty miały stać się punktem wyjścia w negocjacjach nad statutem nowej organizacji. Rokowania te toczyły się podczas spotkań przedstawicieli rządów Wielkiej Trójki w Moskwie, Teheranie i Dumbarton Oaks w Kanadzie. Konferencja założycielska ONZ odbyła się w dniach 25 kwietnia - 26 czerwca 1945 r. w San Francisco. 26 czerwca 1945 r. przyjęto Kartę Narodów Zjednoczonych - statut nowej organizacji międzynarodowej jaką była ONZ. Karta weszła w życie 24 października 1945 r.

138.    Podmiotowość ONZ

Podmiotowość organizacji międzynarodowych - zdolność działania w płaszczyźnie międzynarodowej, do nabywania praw i zaciągania obowiązków międzynarodowych: zawieranie umów międzynarodowych z państwami i innymi organizacjami, korzystanie z biernego prawa legacji, ponoszenie odpowiedzialności i sprawowanie opieki nad funkcjonariuszami, korzystanie z przywilejów i immunitetów, działalność jest określona przez PM (na przykładzie ONZ).

Podmiotowość prawnomiędzynarodową ONZ stwierdził MTS w swej opinii doradczej w sprawie odszkodowania w związku z zabójstwem przedstawiciela ONZ na Bliskim Wschodzie, hrabiego F. Bernadotte, zaznaczając jednocześnie, że „podmioty prawa niekoniecznie są identyczne, jeśli chodzi o ich charakter i zakres uprawnień”.

139.    Cele ONZ

Artykuł 1 (Karty NZ)

Cele Organizacji Narodów Zjednoczonych są następujące:

1. Utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia aktów agresji i innych naruszeń pokoju, łagodzić i załatwiać - w drodze pokojowej, według zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego - spory lub sytuacje mogące prowadzić do naruszenie pokoju.

2. Rozwijać przyjazne stosunki między narodami, oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów, i stosować inne odpowiednie środki dla wzmocnienia powszechnego pokoju.

3. Doprowadzić do współdziałania międzynarodowego w rozwiązywaniu zagadnień o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również popierać i zachęcać do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich, bez względu na rasę, płeć, język lub wyznanie.

4. Być ośrodkiem uzgadniającym działalność międzynarodową, zmierzającą do osiągnięcia tych wspólnych celów.

Artykuł 2

Dla osiągnięcia celów ustalonych w artykule 1 Organizacja i jej członkowie postępować będą według następujących zasad:

1. Organizacja opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich członków.

2. Wszyscy członkowie, w celu zapewnienia sobie praw i korzyści wynikających z członkostwa, wykonywać będą w dobrej wierze zobowiązania przyjęte przez nich zgodnie z niniejszą Kartą.

3. Wszyscy członkowie załatwiać będą swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości.

4. Wszyscy członkowie powstrzymają się w swych stosunkach międzynarodowych od stosowania groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości któregokolwiek państwa.

5. Członkowie Organizacji okażą jej wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z niniejszą Kartą i powstrzymają się od udzielenia pomocy jakiemukolwiek państwu, przeciwko któremu Organizacja zastosowała akcję prewencji lub przymusu.

6. Organizacja zapewni, aby państwa, które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

7. Żadne postanowienie niniejszej Karty nie upoważnia Organizacji Narodów Zjednoczonych do interwencji w sprawach, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa, ani do żądania od członków, aby przekazywali takie sprawy do załatwienia według niniejszej Karty. Powyższa zasada nie dotyczy możności zastosowania środków przymusu przewidzianych w rozdziale VII.

140.    Zadania ONZ

1. Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków.

2. Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i równouprawnienia.

3. Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych (gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych, czy dotyczących praw człowieka) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, płci, języków i wyznań

4. Stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.

141.    Struktura ONZ

Zgromadzenie Ogólne - jest to organ plenarny, w którym są reprezentowane wszystkie państwa członkowskie. Podejmuje uchwały, wspólnie z Radą Bezpieczeństwa decyduje o przyjęciu, wykluczeniu i zawieszeniu w prawach członkowskich, określa budżet i wysokość składek członkowskich. Ponadto może debatować i zajmować stanowisko we wszystkich należących do kompetencji organizacji. Decyzje są podejmowania w zależności od wagi sprawy zwykła lub kwalifikowana większością. Zgromadzenie Ogólne zbiera się raz do roku na tak zwanych sesjach zwyczajnych, zwykle we wrześniu. Może zebrać się na sesji nadzwyczajnej zwołanej przez Sekretarza Generalnego ONZ lub na wniosek większości państw członkowskich ONZ. Siedziba Zgromadzenia Ogólnego mieści się w Nowym Jorku.

 

Rada Bezpieczeństwa - na tym organie ONZ spoczywa odpowiedzialność za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa w świecie. W jej skład wchodzi piętnaście państw, w tym pięciu stałych członków: Chiny, Francja, ZSRR/Federacja Rosyjska, USA i Wielka Brytania. Pozostałych dziesięciu członków jest wybieranych na okres dwóch lat, wg ściśle określonego klucza regionalnego. Rada Bezpieczeństwa przyjmuje zlecenia w kwestiach pokojowego rozwiązywania sporów międzynarodowych oraz podejmuje decyzje w sytuacjach zagrożenia lub naruszenia pokoju międzynarodowego. Te ostatnie mają charakter wiążący. Decyzje zapadają większością dziewięciu głosów z tym, że sprawy ważne wymagają, by żaden ze stałych członków nie głosował przeciw rozstrzygnięciu - każdy z nich ma więc prawo weta.

 

Rada Gospodarczo-Społeczna - Organ ten koordynuje działalność w sprawach gospodarczych i społecznych. Rada składa się z 54 członków wybieranych na trzyletnia kadencję, z uwzględnieniem corocznej rotacji 1/3 członków. Prowadzi prace studyjne, przygotowuje konferencje międzynarodowe, inicjuje zawieranie konwencji, nadzoruje realizację programów społecznych i gospodarczych ONZ. W jej ramach działają komisje funkcjonalne.

 

Rada Powiernicza - przez wiele lat Rada sprawowała nadzór nad terytoriami niesamodzielnymi, przygotowując je do niepodległości. Odegrała istotną rolę w procesie dekolonizacji państw Trzeciego Świata. Po ogłoszeniu w 1994 r. niepodległości przez ostatnie terytorium powiernicze, Republikę Palau - Rada zawiesiła działalność. W skład Rady Powierniczej wchodzili stali członkowie Rady Bezpieczeństwa.

 

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - jest to organ sądowy składający się z piętnastu sędziów wybieranych na dziewięcioletnią kadencję, ale obowiązuje zasada rotacji, dlatego co trzy lata zmienia się 1/3 składu sędziów. Sędziowie jednak mogą zostać wybrani ponownie - reelekcja. Trybunał rozpatruje sprawy sporne miedzy państwami, ale tylko wówczas, gdy same zwrócą się do Trybunału lub, gdy ten tryb rozstrzygania sporów jest przez te państwa zastrzeżony w umowie międzynarodowej. Wyroki Trybunału są dla państw wiążące. Ponadto Trybunał wydaje opinie prawne w sprawach kierowanych do niego przez Zgromadzenie Ogólne i Radę Bezpieczeństwa. Siedzibą Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości jest Haga.

 

Sekretariat - na jego czele stoi Sekretarz Generalny ONZ, który jest wybierany na pięć lat przez Zgromadzenie Ogólne z rekomendacji Rady Bezpieczeństwa. Administruje oraz zarządza Sekretariatem, reprezentuje Narody Zjednoczone w kontaktach z państwami i innymi organizacjami, koordynuje działania systemu ONZ, prezentuje działania ONZ światowej opinii publicznej, pełni funkcję mediatora w sporach międzynarodowych.

 

Z ONZ związane są tzw. organizacje wyspecjalizowane, połączone z nią umowami międzynarodowymi. Realizują one zadania szczegółowe. Jest ich kilkanaście m. in. Międzynarodowa Organizacja Pracy, Organizacja do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, Światowa Organizacja Zdrowia.

142.    Funkcje Zgromadzenia Ogólnego ONZ

Do kompetencji Zgromadzenia należy:

• rozpatrywanie i udzielanie rekomendacji we wszelkich sprawach wchodzących w zakres Karty Narodów Zjednoczonych oraz dotyczących kompetencji i funkcji któregokolwiek organu przewidzianego w Karcie NZ,

• rozpatrywanie i formułowanie rekomendacji dotyczących zasad współpracy w dziedzinie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

• inicjowanie badań i przekazywanie zaleceń w celu rozwijania współpracy międzynarodowej w dziedzinie politycznej i popierania rozwoju i kodyfikacji prawa międzynarodowego,

• inicjowanie badań i przekazywanie zaleceń w celu rozwijania współdziałania międzynarodowego w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, oświaty, ochrony zdrowia, praw człowieka i podstawowych wolności bez różnicy rasy, płci, języka czy wyznania,

• rozpatrywanie raportów Rady Bezpieczeństwa i innych organów ONZ,

• rozpatrywanie i zatwierdzanie budżetu ONZ, także umów finansowych i budżetowych z organizacjami wyspecjalizowanymi,

• wybieranie niestałych członków Rady Bezpieczeństwa, Rady Gospodarczej i Społecznej, Rady Powierniczej, Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (wspólnie z RB), mianowanie Sekretarza Generalnego ONZ (z rekomendacji RB).

Artykuł 10

Zgromadzenie Ogólne może omawiać wszelkie zagadnienia lub sprawy wchodzące w zakres niniejszej Karty albo dotyczące kompetencji i funkcji któregokolwiek organu przewidzianego w niniejszej Karcie, Jak również może ono, z zastrzeżeniem postanowień artykułu 12, udzielać w związku z takimi zagadnieniami i sprawami zaleceń członkom Organizacji Narodów Zjednoczonych albo Radzie Bezpieczeństwa, albo też członkom Organizacji Narodów Zjednoczonych i Radzie Bezpieczeństwa.

Artykuł 11

1.Zgromadzenie Ogólne może rozważać ogólne zasady współdziałania nad utrzymaniem międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, włączając w to zasady rozbrojenia i regulowania zbrojeń, oraz w związku z tymi zasadami może udzielać zaleceń członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych albo Radzie Bezpieczeństwa, albo też członkom Organizacji Narodów Zjednoczonych i Radzie Bezpieczeństwa.

2.Zgromadzenie Ogólne może omawiać każdą sprawę dotyczącą utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, wniesioną przez członka Organizacji albo przez Radę Bezpieczeństwa, albo też, zgodnie z ustępem 2 artykułu 35, przez państwo nie będące członkiem Organizacji, może ono, z zastrzeżeniem przewidzianym w artykule 12, udzielać w tych sprawach zaleceń zainteresowanemu państwu lub państwom albo Radzie Bezpieczeństwa, albo jednym i drugim. Każdą sprawę, w związku z którą konieczne jest przeprowadzenie akcji, Zgromadzenie Ogólne przekaże Radzie Bezpieczeństwa przed jej omówieniem lub po omówieniu.

Artykuł 13

Zgromadzenie Ogólne inicjuje badania i udziela zaleceń w celu:

• rozwijania współdziałania międzynarodowego i jego kodyfikacji;

• popierania współdziałania międzynarodowego w dziedzinach gospodarczej, społecznej, kulturalnej, wychowawczej i zdrowia oraz przyczynienia się do urzeczywistnienia praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkich, bez różnicy rasy, płci, języka i wyznania.

Dalsze obowiązki, funkcje i zadania Zgromadzenia Ogólnego w sprawach wymienionych powyżej w punkcie 1 b) określone są w Rozdziałach IX i X.

Artykuł 15

Zgromadzenie Ogólne otrzymuje roczne i specjalne sprawozdania Rady bezpieczeństwa; sprawozdania te powinny zawierać zestawienie środków, jakie Rada Bezpieczeństwa postanowiła zastosować lub zastosowała w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Zgromadzenie Ogólne otrzymuje i bada sprawozdania innych organów Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Artykuł 17

Zgromadzenie ogólne bada i zatwierdza budżet Organizacji.

Członkowie Organizacji pokrywają jej wydatki w stosunku ustalonym przez Zgromadzenie Ogólne.

Zgromadzenie Ogólne bada i zatwierdza wszelkie układy finansowe i budżetowe z organizacjami wyspecjalizowanymi, wymienionymi w artykule 57, oraz bada budżety administracyjne tych organizacji w celu udzielania im zaleceń.

143.    Głosowanie w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ

Wyróżniamy 5 procedur podejmowania uchwał w ZO:

1. w sprawach ważnych - ZO podejmuje uchwały większością 2/3 członków obecnych i głosujących. Do spraw ważnych zalicza się zgodnie z art. 18 Karty NZ:

• sprawy budżetowe,

• sprawy dotyczące funkcjonowania systemu powiernictwa,

• wykluczenie członków z ONZ,

• zawieszenie w korzystaniu z praw i przywilejów członków ONZ,

• przyjmowanie nowych członków ONZ,

• wybór członków Rady Bezpieczeństwa,

• wybór członków Rady Gospodarczej i Społecznej,

• wybór niestałych członków Rady Bezpieczeństwa,

• zalecenia dotyczące międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

2. w pozostałych sprawach, ZO zasadniczo podejmuje decyzje zwykłą większością głosów aby uchwała zapadła więcej musi głosować za uchwałą niż przeciw,

3. w sprawach wyboru sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, ZO podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów art. 10 statutu MTS,

4. w sprawie poprawek do Karty NZ oraz zwołania konferencji rewizyjnej, ZO podejmuje uchwały większością 2/3 głosów wszystkich członków ONZ,

5. odformalizowana procedura podejmowania uchwał w drodze konsensusu, która polega na tym, że decyzje w danej sprawie zostanie podjęta jeżeli żadne z państw obradujących nie wyrazi sprzeciwu.

144.    Zadania Rady Bezpieczeństwa

Rada Bezpieczeństwa spełnia szczególnie ważną rolę w systemie funkcjonowania O.N.Z. Początkowo składała się ona z 11 członków, w tym pięciu stałych i sześciu niestałych. Na stałych członków O.N.Z powołano wielkie mocarstwa: Z.S.R.R, U.S.A, Chiny, Wielką Brytanię, Francję.

Pozostali niestali członkowie Rady Bezpieczeństwa są już wybierani, a ich kadencja trwa trzy lata.

Rada Bezpieczeństwa działa cały czas i ma prawo podejmować kluczowe decyzje dotyczące pokoju i bezpieczeństwa światowego.

Aby zapadła ważna decyzja, musi zgodzić się na nią siedem państw, ale w tym wszystkie państwa będące stałymi członkami Rady Bezpieczeństwa. Weto któregokolwiek z nich uniemożliwia pojęcie jakiejkolwiek uchwały czy decyzji. Każdy członek ma więc prawo veta. Jednocześnie jednak sami stali członkowie Rady też nie mogą podjąć samodzielnie niczego, gdyż muszą uzyskać poparcie co najmniej dwóch członków niestałych.

Artykuł 24

1.W celu zapewnienia szybkiej i skutecznej akcji Organizacji narodów Zjednoczonych członkowie jej nakładają na Radę Bezpieczeństwa główną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz uznają, że Rada Bezpieczeństwa działa z tytułu tej odpowiedzialności z ich ramienia.

2.Wypełniając te funkcje Rada Bezpieczeństwa kieruje się celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych. Szczególne kompetencje udzielone Radzie w tym zakresie wymienione są w Rozdziałach VI, VII, VIII i XII.

Artykuł 26

W celu zapewnienia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, przy jak najmniejszym zużyciu światowych zasobów ludzkich i gospodarczych na zbrojenia, Rada Bezpieczeństwa obowiązana jest opracować, z pomocą przewidzianego w artykule 47 Wojskowego Komitetu Sztabowego, planów, które będą przedłożone członkom Organizacji Narodów Zjednoczonych celem stworzenia systemu normowania zbrojeń.

145.    Głosowanie w Radzie Bezpieczeństwa ONZ

Rada przyjmuje uchwały większością 9 głosów spośród 15 członków. Wśród uchwał wyróżnia się uchwały dotyczące spraw proceduralnych oraz uchwały dotyczące innych spraw. W przypadku spraw innych do ważności uchwały wymagane są zgodne głosy członków stałych. Jednak w drodze zwyczaju wykształciła się zasada, że uchwała zostaje przyjęta także w wypadku, gdy żaden z członków stałych nie wyrazi sprzeciwu (pierwszy przypadek takiej interpretacji, niezgodnej z literalnym brzmieniem art. 27 Karty Narodów Zjednoczonych, miał miejsce w 1950 r. w związku z interwencją ONZ w Korei). Do zawetowania rezolucji potrzeba, więc determinacji jednego z członków stałych lub 7 głosów innych państw. Ten sposób głosowania jest powszechnie krytykowany, swą słabość ujawnił m.in. w trakcie kryzysu irackiego 2003, proponuje się więc, by wprowadzić tzw. podwójne weto (co najmniej 2 członków permanentnych musiałoby być przeciw, by decyzja nie weszła w życie).

W historii Rady Bezpieczeństwa najczęściej wetowali: Związek Radziecki (116), USA (42), Wielka Brytania (23), Francja (15) i Chiny (5, w tym raz przedstawiciel Republiki Chińskiej).

RB przedkłada ZO sprawozdania coroczne lub specjalne (art. 24, ust. 3), w artykule 26 zobowiązano ją zaś do poczynienia szczególnych kroków prowadzących do kontroli zbrojeń.

146.    Skuteczność decyzji Rady Bezpieczeństwa ONZ

Wydaje odpowiednie decyzje i może dla zapewnienia wykonania tych decyzji stosować sankcje bez użycia sił zbrojnych (art. 41) i ewentualnie sankcje z użyciem sił zbrojnych (art. 42)

Zgodnie z postanowieniami art. 27 Karty NZ, decyzje Rady Bezpieczeństwa w sprawach innych niż proceduralne, powinny być podejmowane większością dziewięciu głosów w stosunku do ogólnej liczby piętnastu członków Rady.

Artykuł 25

Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych zgadzają się przyjmować i wykonywać decyzje Rady Bezpieczeństwa zgodnie z niniejszą Kartą.

Artykuł 39

Rada Bezpieczeństwa stwierdza istnienie zagrożenia lub naruszenia pokoju bądź aktu agresji oraz udziela zaleceń lub decyduje, jakie środki należy zastosować w myśl artykułów 41 i 42 w celu utrzymania lub przywrócenia międzynarodowego pokoju lub bezpieczeństwa.

W odróżnieniu od uchwał ZO, niektóre uchwały RB do państw są prawnie wiążące. Rozwiązanie to jest niezbędne do zapewnienia skuteczności działania RB w dziedzinie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Moc wiążących uchwał RB wynika z art. 25 Karty, NZ, który głosi, że członkowie ONZ zgadzają się przyjmować i wykonywać decyzje RB zgodnie z Kartą.

Uchwały mogą występować w formie decyzji i zaleceń:

1. ZALECENIA- nie mają mocy wiążącej dla członków organizacji

2. DECYZJE- mają moc wiążącą

Decyzje mogą być podejmowane przede wszystkim, kiedy chodzi o akcje w razie zagrożenia pokoju, naruszenia go i aktów agresji, o którym mówi rozdział VI Karty NZ. Może wtedy także wydać niewiążące zalecenie. Natomiast uchwały RB dot. Pokojowego załatwia sporów (rozdział V Karty) mają zawsze charakter zaleceń.

147.    Rada Gospodarczo - Społeczna ONZ

Rada Gospodarcza i Społeczna, ang. The Economic and Social Council (ECOSOC) jest jednym z 6 organów ONZ.

Tworzy ją 54 członków (do 1965 r. 18, do 1973 - 27 członków) wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ na trzyletnią kadencję. Obraduje w Genewie oraz w Nowym Jorku. Polska została członkiem Rady 1 stycznia 2003 r. i skończyła kadencję 31 grudnia 2006 r.

Rada zajmuje się sprawami zdrowia publicznego, gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych (regionalne komisje gospodarcze i komisje funkcjonalne) i wyspecjalizowanych agencji, jak np. UNICEF (Fundusz NZ Pomocy Dzieciom). Uchwały Rady Gospodarczej i Społecznej są podejmowane zwykłą większością głosów.

Uprawnienia RGS obejmują badanie, zalecanie oraz inicjatywę prawotwórczą. Może kierować zalecenia do ZO, członków ONZ i do organizacji wyspecjalizowanych ONZ. Inicjatywa prawotwórcza polega na opracowywaniu projektów umów i na przedstawianiu tych projektów ZO. Może też zwoływać konferencje międzynarodowe.

Art. 62 Kart NZ

Koordynuje ona działalność organizacji wyspecjalizowanych odbywając z nimi konsultacje i udzielając im zaleceń (art. 43). Uchwały Rady dot. Spraw organizacyjnych i proceduralnych mogą być prawnie wiążące, natomiast uchwały adresowane do państw mają charakter zaleceń.

W szczególności ECOSOC jest odpowiedzialna za:

• wspieranie wyższych standardów życia, pełnego zatrudnienia oraz postępu ekonomicznego i społecznego

• znajdywanie rozwiązań międzynarodowych problemów ekonomicznych, społecznych i zdrowotnych

• ułatwianie międzynarodowej współpracy w obszarze kultury i edukacji

• propagowanie powszechnego poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności

148.    Sekretarz Generalny ONZ

Sekretarza Generalnego wybiera ZO na zalecenie RB. Kadencja jego nie została określona w Karcie NZ jednak zgodnie z rezolucją ZO trwa ona 5 lat.

Personel ONZ mianowany jest przez Sekretarza Generalnego. Sekretarz Generalny i jego zastępcy korzystają z immunitetów dyplomatycznych.

Sekretarz Generalny jest:

• najważniejszym funkcjonariuszem administracyjnym ONZ,

• składa coroczne sprawozdania, które są przekazywane ZO,

• zwraca uwagę RB na każdą sprawę, która jego zdaniem może zagrażać utrzymaniem międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

• Personel organizacji - zajmuje się obsługą administracyjną z prawem pozostałych organów ONZ.

• Wybierany jest na kadencję pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa (aktualnie jest nim Ban Ki-moon). Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ i prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji.

Obowiązki Sekretarza

1. administracja i zarządzanie sekretariatem;

2. reprezentowanie NZ wobec wszystkich państw i organizacji;

3. utrzymywanie stałych kontaktów ze wszystkimi państwami członkowskimi;

4. prezentacja działania ONZ, światowej opinii publicznej;

5. koordynacja działania systemu ONZ;

6. kreowanie nowych koncepcji i strategii;

7. pośrednictwo w sporach międzynarodowych;

8. nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka.

Sekretariat składa się z wielu biur i departamentów zajmujących się bieżącą działalnością ONZ. Sekretariat ma swoje biura w Genewie, Wiedniu i Nairobi. W sekretariacie pracuje ok. 15 tys. pracowników.

9 października 2006 Rada Bezpieczeństwa ONZ nominowała Koreańczyka Ban Ki-moona na Sekretarza Generalnego. Ostatecznego wyboru dokonało 13 października Zgromadzenie Ogólne.

Artykuł 99

Sekretarz Generalny ma prawo zwracać uwagę Rady Bezpieczeństwa na każdą sprawę, która, w jego mniemaniu, mogłaby zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Artykuł 100

1. Przy wykonywaniu swych obowiązków Sekretarz Generalny i jego personel nie powinni żądać lub otrzymywać instrukcji od jakiegokolwiek rządu albo od jakiejkolwiek innej władzy, nie należącej do Organizacji. Powinni oni powstrzymać się od wszelkiej działalności, która mogłaby odbić się na ich charakterze jako funkcjonariuszy międzynarodowych, odpowiedzialnych jedynie przed Organizacją.

2. Każdy członek Narodów Zjednoczonych zobowiązuje się szanować wyłącznie międzynarodowy charakter obowiązków Sekretarza Generalnego i jego personelu i nie dążyć do wywierania na nich wpływu przy wykonywaniu ich obowiązków.

151.    Rola ONZ w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

1. Podtrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa - UN przeprowadziło 42 operacje pokojowe i obserwacyjne, przywracając spokój i umożliwiając proces negocjacji, chroniąc w ten sposób miliony osób od stania się ofiarami konfliktów zbrojnych. W tej chwili jest 16 aktywnie działających operacji pokojowych.

2. Tworzenie pokoju - od 1945 roku UN wspierała negocjacje 172 pokojowych umów, które zakończyły regionalne konflikty. Niedawnym przypadkiem takiego działania było zakończenie wojny Iracko - Irańskiej i wycofanie jednostek wojskowych Radzieckich z Afganistanu, a także koniec wojny domowej w Salwadorze.

3. Promocja demokracji - UN umożliwiła udział w wolnych i uczciwych wyborach w 45 krajach między innymi w Kambodży, Namibii, Salwadorze, Erytrei, Mozambiku, Nikaragui i Południowej Afryce. Działania UN polegały na doradzaniu w wyborach, obecności i monitorowaniu ich rezultatów.

4. Promocja rozwoju - UN poświęcają wiele uwagi i środków promocji rozwoju umiejętności i potencjału ludzkiego. Roczny system rozdziału środków zawiera pożyczki i granty o sumie przekraczającej 10 mld $. UNDP blisko współpracując z 170 członkami organizacji i innymi agendami UN, przygotowuje i wdraża projekty dotyczące rolnictwa, edukacji i środowiska. Finansuje 5000 projektów o budżecie 1.3 mld $. Czołową instytucją mobilizującą pomoc dla państw słabo rozwiniętych, jest Bank Światowy, który sam od 1946 roku na ten cel przeznaczył 333 mld $. Dodatkowo UNICEF wydatkuje rokrocznie więcej niż 800 mln $, przede wszystkim na szczepienia, opiekę medyczną, żywienie i podstawową edukację.

5. Promocja prawa człowieka - od przyjęcia "Powszechnej deklaracji praw człowieka" w 1948 roku, UN pomogła w ustanowieniu dziesiątków obszernych porozumień dotyczących politycznych, cywilnych, społecznych i kulturalnych praw. Śledząc indywidualne skargi na naruszenia praw człowieka, Komisja Praw Człowieka UN zwraca uwagę światowej opinii publicznej na przypadki tortur, zniknięć, arbitralnego zatrzymywania, wywierając presję na rządy.

6. Ochrona środowiska naturalnego - UN odegrała znacząca rolę w przygotowaniu globalnego programu ochrony środowiska. Na "Szczycie Ziemi", Konferencji UN na temat środowiska i rozwoju, która miała miejsce 1992 roku w Rio Janeiro, przyjęto traktaty o bio - różnorodności i zmianach klimatu. Wszystkie kraje przyjęły "Agendę 21" projekt mający zmienić filozofię rozwoju krajów, która ma się opierać na samo podtrzymującym się rozwoju - zwanym również eko - rozwojem.

7. Przeciwdziałanie rozpowszechnianiu broni atomowej - UN poprzez Międzynarodową Agencje Energii Atomowej pomaga minimalizować zagrożenie wojny nuklearnej poprzez inspekcje reaktorów atomowych w przeszło 90 krajach celem upewnienia się, że nie służą one także celom militarnym.

8. Promocja własnych rządów i niezależności - UN odegrało znaczącą rolę w doprowadzeniu do niezależności krajów, które teraz są jej członkami

9. Zaproponowanie prawnych uregulowań dotyczących najbardziej dyskusyjnych zagadnień prawa - poprzez orzeczenia i opinie doradcze Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości pomógł uregulować zagadnienia związane z problemem terroryzmu, stosunków dyplomatycznych, prawa azylu, prawa wolnego przepływu, praw ekonomicznych, a także wiele innych.

10. Wzmocnić prawo międzynarodowe - dzięki działaniom UN udało się ustanowić przeszło 300 traktatów, które regulują stosunki w wielu dziedzinach życia od praw człowieka do wykorzystania przestrzeni kosmicznej.

11. Zakończenie apartheidu w Republice Południowej Afryki - poprzez zastosowanie środków od embarga na broń do Konwencji przeciw segregacji rasowej w sporcie, UN odegrały kluczową rolę w upadku systemu apartheidu, który Sekretarz Zgromadzenia Generalnego nazwał "przestępstwem przeciw ludzkości". W kwietniu 1994 roku odbyły się wolne wybory mogli uczestniczyć wszyscy Południowi Afrykańczycy na równych prawach. Doprowadziły one do ustanowienia rządu większościowego.

12. Dostarczanie pomocy humanitarnej ofiarom konfliktów - więcej niż 30 milionów uciekinierów uciekło przed wojną, głodem, prześladowaniami otrzymują oni pomoc od Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców od 1951 roku. Wysiłki na rzecz uchodźców były również podejmowane przez inne agendy ONZ. W tej chwili jest 19 milionów uchodźców, przede wszystkim kobiet, dzieci, którzy korzystają z pomocy żywnościowej, schronienia, a także pomocy medycznej, edukacji i pomocy w repatryjacji.

13. Pomoc dla Palestyńskich uchodźców - od 1950 roku UNRWA podtrzymywała 4 generacje Palestyńczyków poprzez bezpłatną edukację, podstawową opiekę medyczną, pomoc zapomogową i podstawową opiekę socjalną. W tej chwili 2.9 milion uchodźców korzysta z pomocy UNRWA na Bliskim Wschodzie.

14. Złagodzenie chronicznego głodu i biedy na obszarach wiejskich - IFAD - rozwinęła system dostarczania kredytów, często małych sum dla najbiedniejszych i najbardziej zmarginelizowanych grup. Z tych możliwości skorzystało 230 milionów ludzi w blisko 100 rozwijających się krajach.

15. Koncentracja działań organizacji na rozwoju Afryki - Dla UN kraje Afryki są w centrum zainteresowania. W 1986 roku UN odbyło specjalna sesję poświęcona mobilizacji międzynarodowej pomocy dla Afryki w ożywianiu i rozwoju ekonomicznym. Afrykański Projekt Ułatwień Rozwoju pomógł uczestniczącym 25 krajom znaleźć finansowanie dla nowych przedsiębiorstw. Udogodnienia objęły 130 projektów, o łącznej sumie 233 mln $ i umożliwiły stworzenie 13000 nowych miejsc pracy. Jest oczekiwane, że nowo powstające przedsiębiorstwa zarobią lub zaoszczędzą 133 mln $ dewiz rocznie.

16. Dostarczanie czystej wody - Agencje UN pracują nad uzdatnianiem wody pitnej będącej używanej przez 1.3 mld ludzi żyjących na obszarach wiejskich przez ostatnią dekadę.

17. Wykorzenienie ospy - 13 letnie wysiłki światowej Organizacji Zdrowia doprowadziły do wykorzenienia ospy z naszej planety w 1980 roku. WHO pomogła wyprzeć chorobę Heine - Medina z zachodniej hemisfery. Oczekuje się, że przestanie ona występować na świecie w okolicach roku 2000.

18. Naciska na powszechne szczepienia - Choroba Heine - Medina, tężec, odra, dyfteryt i tuberkuloza ciągle zabijają więcej niż 8 milionów dzieci każdego roku. W 1974 roku tylko 5 % dzieci w krajach rozwijających się było zaszczepionych przeciwko chorobom. Dzisiaj, dzięki wysiłkom UNICEF-u i WHO, 80 % dzieci jest szczepione, ratuje to życie 3 milionów dzieci każdego roku.

19. Redukcja śmiertelności dzieci - poprzez czystą wodę, promocje właściwych warunków sanitarnych, pomocy zdrowotnej oraz żywnościowej przedsięwzięte przez agendy UN, śmiertelność niemowląt w krajach rozwijających się została zmniejszona o połowę, zwiększyła się również oczekiwana długość życia z 37 do 67 lat.

20. Zwalczanie chorób pasożytniczych - Agencje UN podjęły działania celem zwalczania pasożytów żyjący na człowieku i zwierzętach i przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się pasożytów przenoszonych przez muchy do Egiptu, Tunezji i Afryce Subsaharyjskiej i Europie. Program WHO ocalił życie 7 milionów dzieci przed ślepotą, gwinejską gorączką oraz innymi tropikalnymi chorobami.

21. Promocja inwestycji w krajach rozwijających się - UN poprzez wysiłki UNIDO służy jako inicjator i koordynator inwestycji północy na południu, zachodu na wschodzie, promuje przedsiębiorczość i wzmacniają samo zaufanie, kooperacje przemysłową i transfer technologii, efektywność oraz przemysł ekologiczny.

22. Pomaga orientować politykę ekonomiczną na potrzeby społeczne - wiele UN agencji promują potrzebę brania pod uwagę potrzeb ludzkich, w determinowaniu polityki ekonomicznej, a także w restrukturyzacji przemysłu, włączając w nią środki ochronę dla biednych, szczególności w sferze zdrowia i edukacji i w szeroko pojętej sferze dotyczącej dzieci.

23. Redukcja efektów katastrof naturalnych - WMO oszczędziła miliony ludzi od fatalnego efektów katastrof naturalnych i tych spowodowanych przez człowieka.

24. Dostarczanie żywności dla ofiar nagłych wypadków - powyżej dwóch milionów ton żywności jest dystrybuowanej każdego roku przez WFP - World Food Program. W 1994 prawie 30 milionów ludzi korzystało z tej pomocy w 36 krajach dotkniętych barkiem żywności..

25. Oczyszczanie ziemi z min - UN przewodniczą międzynarodowym wysiłkom mającym na celu rozminowywaniu dawnych obszarów konfliktów; Afganistan, Angola, Kambodża, Salwador, Mozambik, Rwanda, i Somalia, gdzie miny ciągle zabijają setki niewinnych ludzi.

26. Działania na rzecz ochrona warstwy ozonowej, która przejawiła się zawarciem traktu zwanego protokołem Montrealskim, który był globalnym wysiłkiem na rzecz redukcji emisji substancji chemicznych niszczących dziurę ozonową. Działania te obejmą miliony ludzi narażonych na zwiększone promieniowanie ultrafioletowe, a w konsekwencji na raka.

27. Hamowanie efektu cieplarnianego poprzez Globalne Ułatwienia Środowiskowe, państwa otrzymały pomoc merytoryczną, aby zahamować przyczyny globalnego ocieplenia. Wzrastająca ilość emisji powstałych na drodze spalania kopalin oraz zmiany w zagospodarowaniu środowiska prowadzą do wyzwalania się gazów do atmosfery, które jak sądzą naukowcy prowadzą do ocieplenia ziemskiej atmosfery.

28. Przeciwdziałania przełowieniu - FAO monitoruje rybactwo morskie i ostrzega przed zagrożeniem przełowienia.

29. Zatrzymanie deforestyzacje i promocja rozwoju lasów - FAO, UNDP i World Bank, poprzez Tropical Forests Action Programme, sformułowały i przeprowadziły projekty planów działań w 90 krajach na rzecz zachowania i rozwoju lasów.

30. Usuwanie zanieczyszczeń- UNEP - podejmuje wysiłki na rzecz usuwania zanieczyszczeń z obszaru morza śródziemnego. Zachęcono Syrie, Izrael, Turcje i Grecje do wspólnej pracy celem oczyszczenia plaż. Rezultatem tych działań było oczyszczenie więcej niż 50 % zanieczyszczonych plaż.

31. Ochrona zdrowia konsumentów - UN celem zagwarantowania konsumentom właściwego standardu żywności ustanowiła ponad 200 standardów, reguł oraz 3000 limitów bezpieczeństwa. dotyczących żywności.

32. Redukcja ilości urodzeń - UNFDA - poprzez program planowania rodziny, dano kobietom możliwość świadomego macierzyństwa. Rezultatem tych działań jest zmniejszenie liczby urodzonych dzieci przypadających na kobietę z poziomu 6 w 1960 roku do 3.5 w 1990. W 1960 roku tylko 10 procent rodzin używało efektywne metody planowania rodziny, teraz poziom ten wynosi 55 procent.

33. Walka z używaniem narkotyków - UNDCP (UN International Drug Control Programme) pracował nad zredukowaniem popytu na nielegalne narkotyki, walcząc z handlem ulicznym i pomagając rolnikom zmniejszyć ich uzależnienie od dochodów płynących z hodowli narkotyków poprzez przestawianie produkcji.

34. Poprawa globalnych relacji handlowych - UNCTAD - The UN Conference on Trade and Development pracowała nad uzyskanie dla krajów rozwijających się specjalnych preferencji handlowych w eksporcie ich produktów do krajów rozwiniętych. Negocjowano również wspólne międzynarodowe porozumienia, które miały zapewnić uczciwe ceny na towary z krajów rozwijających się. Poprzez GATT General Agreement on Tariffs and Trade, który przekształcił się w WTO. UN wspomaga liberalizacje handlu, która poprawi możliwości rozwoju dla krajów rozwijający się.

35. Promocja reform ekonomicznych razem z Bankiem Światowym i Międzynarodowym Funduszem Walutowym UN pomogła wielu krajom w poprawie zarządzania w dziedzinie ekonomii poprzez treningi dla urzędników państwowych i zapewniając pomoc dla krajów mających problemy w bilansie płatniczym.

36. Promocja praw pracowniczych ILO pracuje nad zagwarantowaniem praw pracowniczych i związkowych, równe wynagradzanie oraz eliminacją pracy dzieci.

37. Wprowadzać nowe techniki uprawy oraz promując rozwiązania redukujące koszty - dzięki tym działaniom Azjatyccy producenci ryżu zaoszczędzili 12 milionów $ na pestycydy, a rządu około 150 mln $ na dotacje.

38. UN promuje stabilności i porządek na światowym oceanie - Trzy konferencje, z których ostatnia trwała 9 lat doprowadziły do globalnego porozumienia dotyczącego ochrony, utrzymania i pokojowego wykorzystania oceanu. Konwencja Prawo Morza, która weszła w życie w 1994 roku ustanowiła zasady i obowiązki państw nadbrzeżnych jak i innych, obowiązek ochrony i utrzymania środowiska morskiego, kooperacji w prowadzeniu badań nad sprawami morza oraz ochrony zasobów morskich.

39. Poprawa możliwości i bezpieczeństwa powietrznego i morskiego przemieszczania się - Agendy ONZ są odpowiedzialne za ustanowienie reguł bezpieczeństwa dla lotniczych i morskich podróży. Wysiłki ICAO zmierzają do uczynienia z transportu lotniczego najbezpieczniejszym sposobem transportu. Dla porównania w 1947 roku 9 milionów ludzi podróżowało z tego 560 zginęło w wypadkach lotniczych, natomiast w 1993 roku zginęły 936 osoby, lecz liczba osób podróżujących wzrosła do 1,2 miliarda. Dzięki działaniom IMO zredukowano o 60 % zanieczyszczenia powstałe na skutek zanieczyszczeń z tankowców.

40. Ochrania własności intelektualnej - Światowa Organizacja Ochrony Własności intelektualnej prowadzi działania mające chronić nowe odkrycia oraz prowadzi również księgę 3 milionów marek handlowych. Poprzez traktaty ochrania również prace artystów, kompozytorów i pisarzy.

41. Promuje wolny przepływ informacji - pozwala otrzymywać ludziom informacje wolne od cenzury, bezstronne, UNESCO pomaga w rozwoju i wzmocnieniu sieci przekazywania informacji poprzez tworzenie nowych agencji informacyjnych oraz popieranie niezależnej prasy.

42. Poprawa komunikacji globalnej - UPU reguluje zasady dostarczania poczty na świecie. ITU koordynuje użytkowanie radia, promuje kooperacje w przydzielaniu orbit dla satelitów stacjonarnych i ustanawianiu międzynarodowych standardów komunikacji, celem niezakłóconego przepływu informacji na całym świecie.

43. Zachęcanie ludzi uczestnictwa w wyborach. UN sponsorowała międzynarodowe konferencje i ustanawiały lata okolicznościowe, które doprowadziły do sytuacji, w której rządy zaczęły dostrzegać potrzeby i udział grup zazwyczaj wykluczanych z procesu podejmowania decyzji takich jak: osoby starsze, dzieci, młodzież, bezdomni, tubylcy i inwalidzi.

44. Ustanawianie "dziecięcej strefy pokoju" od Salwadoru do Libanu, od Sudanu do dawnej Jugosławii, UNICEF wypromował "Dni spokoju" i otwarcie "korytarzy pokoju", celem sprowadzania szczepionek i innej pomocy bardzo potrzebnej dzieciom z obszarów objętych konfliktem.

45. Wypromowanie światowego przekonania o konieczności wspierania potrzeb dzieci - poprzez wysiłki UNICEF, Konwencji o prawach dziecka, rządy 150 krajów zostały przekonane do osiągnięcia 20 różnie zdefiniowanych celów, aby do roku 2000 radykalnie poprawić warunki życia dzieci.

46. Poprawa edukacji i rozwoju ekonomicznego w krajach -Dzięki działaniom agend UN przeszło 60 procent dorosłych w krajach rozwijających się umie czytać i pisać i 90 procent dzieci uczęszczających do szkoły posiada takie umiejętności.

47. Poprawa alfabetyzacji kobiet - Programy przeznaczone do promocji edukacji i awansu kobiet doprowadziło do zwiększyć ilości kobiet umiejących czytać z 36% w 1970 roku do 56% w 1990 roku.

48. Ochrona i odnawianie pomników historii - Dawne zabytki w 81 krajach tj. Grecję, Egipt, Włochy, Indonezję i Kambodżę są chronione przez UNESCO i międzynarodowe konwencje , które zostały przyjęte celem ochrony dóbr kultury

49. Ułatwienia w akademickich i kulturalnej wymianie - UN poprzez UNESCO i UNU popiera naukowa współpracę, tworzenie sieci instytucji i promocją twórczości kulturalną, także tą mniejszości.

NORMY IUS COGENS

Bezwzględnie wiążące normy prawa międzynarodowego, żadne państwa nie mogą wyłączyć ich stosowania we wzajemnych relacjach

ZOBOWIĄZANIA Z KNZ

Są normami umownymi, co odróżnia je od norm ius cogens wywodzących się ze zwyczaju, jednak, co do treści norm, obie kategorie nie są rozłączne

Art.103- mówi o nadrzędności norm wynikających z Karty w przypadku kolizji z innymi normami prawa międzynarodowego

POZOSTAŁE WIĄŻĄCE NORMY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Ius dispositivum

Soft law (miękkie prawo międzynarodowe)

---