Jednym z najważniejszym z zagadnień w dziedzinie Bezpieczeństwa i Higieny Pracy jest kształtowanie przez pracodawcę właściwych warunków środowiska pracy. Warunki te określić można na podstawie rozpoznania istnienia oraz pomiaru częstotliwości i ilości występowania różnorodnych czynników szkodliwych w środowisku pracy.

Środowisko pracy to zespół czynników materialnych i społecznych, z którymi styka się pracownik podczas wykonywanej pracy. Warunki te kształtowane są przez występujące w środowisku czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne, których źródłem są procesy technologiczne przetwarzające materiały i surowce. Stopień natężenia czynników szkodliwych decyduje o tym czy środowisko pracy jest uciążliwe oraz czy stwarza zagrożenie zdrowia, a nawet życia pracowników. Ważne w środowisku pracy są też czynniki psychofizyczne i psychospołeczne.

Zagrożenie to stan w środowisku pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę. Zagrożeniem w miejscy pracy jest każdy czynnik lub sytuacja, która może mieć negatywny wpływa na zdrowie pracowników, spowodować wypadek lub chorobę. Katalog tych zagrożeń jest bardzo szeroki - mogą to być zarówno materiały, urządzenia, szkodliwe warunki pracy (zagrożenia fizyczne, chemiczne, biologiczne) jak i zła organizacja pracy oraz praktyki zarządzania (zagrożenia psychospołeczne).

Występujący podział na czynniki występujące w środowisku pracy pozwala na rozróżnienie (zgodnie z definicjami przyjętymi w Polskich Normach) trzech rodzajów czynników:

* czynniki uciążliwe: ich oddziaływanie na pracownika może być przyczyną złego samopoczucie lub nadmiernego zmęczenia, które nie prowadzi jednak do trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Może on jednak prowadzić do dłuższej nieobecności pracownika z powodu choroby i obniżenia wydajności. Do głównych kategorii czynników o charakterze uciążliwym zaliczyć można:

mikroklimat, monotonia, obciążenie psychiczne, obciążenie statyczne, oświetlenie, wysiłek fizyczny, rytm pracy, stres...

* czynniki niebezpieczne mogące prowadzić do powstania u pracującego urazu (wypadku przy pracy);

* czynniki szkodliwe, których oddziaływanie na pracującego może prowadzić lub prowadzi do schorzenia, traktowanego jako choroba zawodowa;

W zależności od charakteru działania czynniki szkodliwe i niebezpieczne dzielimy na:

• czynniki fizyczne (hałas, ciśnienie, temperatura, oświetlenie, różnego rodzaju promieniowanie, ruch powietrza, wilgotność, wibracje, śliskie nierówne powierzchnie, substancje i materiały wybuchowe, pyły, ruchome elementy urządzeń, itp.). Mogą być naturalne lub sztuczne, wytworzone przez odpowiednie generatory.

• czynniki chemiczne: w zależności od rodzaju działania na organizm człowieka (toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze) i w zależności od sposobów wchłaniania (przez drogi oddechowe, przez skórę błony śluzowe, przez przewód pokarmowy).

Ochrona przed działaniem czynników chemicznych polega na zastosowaniu działań zmierzających do polepszenia warunków pracy poprzez podjęcie działań organizacyjnych, stosowanie właściwych środków ochrony osobistej czy zapewnienie odpowiednich systemów wentylacyjnych.

Substancje chemiczne jak i miejsca zagrożone tymi czynnikami musza być odpowiednio oznakowane.

• czynniki biologiczne: obejmują organizmy żywe oraz wytwarzane przez nie substancje. Dzieli się je na mikroorganizmy (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki) wytwarzające substancje (toksyny, alergeny) i makroorganizmy (rośliny, zwierzęta).

Do kontaktu z czynnikami biologicznymi może dojść w zakładach produkujących żywność, w rolnictwie, w służbie zdrowia, itp.

Do ostrzegania przed zagrożeniami biologicznymi służy odpowiedni znak. Pracodawca zatrudniający pracowników narażonych na działanie czynników biologicznych musi spełnić dane obowiązki zgodnie z obowiązującym prawem.

• czynniki psychofizyczne: zaliczane są do nich obciążenia fizyczne (statyczne i dynamiczne) i obciążenia nerwowo-psychiczne (obciążenia umysłu, nie dociążenia lub przeciążenie percepcyjne, obciążenia emocjonalne).

Klasyfikacji szkodliwych i niebezpiecznych czynników występujących w procesie pracy dokonuje norma PN-80/Z-08052 („Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy”). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DZ.U. Nr 217, poz. 1833 z późniejszymi zmianami) ustala: najwyższe dopuszczalne stężenia czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (NDS) i najwyższe dopuszczalne natężenia fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy (NDN).

Trzeba również pamiętać o zagorzeniach psychospołecznych, których rozmiar stale rośnie. Ciągły pospiech, duża ilość pracy do wykonania, mało przyjazna atmosfera w pracy, mobbing mogą wpływać niekorzystnie organizm człowieka wywołując stres. W wielu krajach rozwinięto systemowe rozwiązania dotyczące ochrony zdrowia pracowników przed skutkami narażenia na psychospołeczne zagrożenia w środowisku pracy. W Polsce ten obszar działań profilaktycznych jest wciąż marginalny, co wynika ze stosunkowo liberalnych przepisów w tym zakresie, braku wytycznych do realizacji takich programów, braku dostatecznych kwalifikacji do prowadzenia takich działań, a także z braku wiedzy kadry zarządzającej w firmach o związkach między narażeniem na psychospołeczne czynniki w miejscu pracy a produktywnością.

Każdy z wymienionych wyżej rodzajów czynników charakteryzuje się innym stopniem oddziaływania na pracowników, różne mogą też być jego konsekwencje. Niemniej jednak należy pamiętać, iż zasady określania charakterystyk czynników powodują, że czynnik, który w danej chwili jest jedynie uciążliwy - przekształcić się może w czynnik szkodliwy, ten zaś - w czynnik o charakterze niebezpiecznym.

ZAGROŻENIA BIOLOGICZNE

Mianem zagrożenia biologicznego określa się organizmy lub substancje pochodzenia organicznego, które stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka. Mogą to być odpady medyczne, np. mikroorganizmy, wirusy lub toksyny (pochodzenia biologicznego), grzyby, pierwotniaki, które mogą zagrażać życiu człowieka. Zagrożeniem biologicznym mogą być również substancje stanowiące zagrożenie dla zwierząt. Substancje takie są oznaczane specjalnym symbolem. Stanowią one zagrożenie w użytkowaniu, dlatego nie powinny być użytkowane przez osoby nie znające procedur obchodzenia się z nimi.

Szkodliwe czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy, określane także jako „biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego”, „zagrożenia biologiczne w środowisku pracy”, „biologiczne szkodliwości zawodowe” są to takie mikro- i makroorganizmy oraz takie struktury i substancje wytwarzane przez te organizmy, które występując w środowisku pracy wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób pochodzenia zawodowego.

Podjęta przez Unię Europejską inicjatywa uwzględnienia w prawodawstwie krajów członkowskich problematyki ochrony pracowników przed biologicznymi zagrożeniami i opracowania klasyfikacji tych zagrożeń stanowi istotny postęp w tej dziedzinie oraz nakłada na Polskę obowiązek odpowiedniego dostosowania naszego prawodawstwa. Nastąpiło to poprzez nowelizację kodeksu pracy oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. 2005 nr 81 poz. 716).

W stosunku do osób narażonych zawodowo czynniki biologiczne mogą wskazywać działanie zakaźne (wywołane przez wirusy oraz choroby odzwierzęce), alergizujące (wywołane przez pyły organiczne, rośliny, zwierzęta), drażniące, toksyczne i rakotwórcze.

Szkodliwe czynniki biologiczne występują głównie w następujących środowiskach pracy: leczenie chorych ludzi i opieka nad nimi, laboratoria mikrobiologiczne i analityczne, hodowla i leczenie zwierząt, hodowla roślin uprawnych, przechowalnictwo i przetwórstwo surowców roślinnych i zwierzęcych, leśnictwo i przemysł drzewny, przemysł biotechnologiczny, zbieranie i przetwórstwo odpadów, oczyszczanie ścieków, praca w kontakcie z wodą, przemysł tekstylny, przemysł maszynowy, górnictwo, praca z dziećmi i w instytucjach opieki społecznej, praca przy której możliwy jest kontakt z materiałami, na których, najczęściej w wyniku długotrwałego przechowywania w środowisku wilgotnym, może występować obfity wzrost bakterii i grzybów.

Najbardziej narażeni na działanie czynników biologicznych są pracownicy ochrony zdrowia i laboratoriów oraz pracownicy rolnictwa, leśnictwa, przemysłu rolno-spożywczego i drzewnego.

Szkodliwe czynniki biologiczne, w zależności od możliwości wywołania choroby u ludzie dzieli się na:

* grupa 1 zagrożenia - pożyteczne bakterie i wirusy, które nie są zakaźne. W tym poziome zagrożenie biologiczne jest minimalne.

* grupa 2 zagrożenia - czynniki, które mogą wywołać choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenianie ich w populacji lidzkiej jest mało prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją właściwe metody profilaktyki lub leczenia.

* grupa 3 zagrożenia - bakterie i wirusy, które mogą wywołać ciężkie, fatalne w skutkach choroby u ludzi, ale dla których istnieją odpowiednie szczepionki.

* grupa 4 zagrożenia - wirusy, które mogą wywołać ciężkie choroby u ludzi i dla których zazwyczaj nie istnieją skuteczne metody leczenia. Zasadność podejrzenia, że objawy chorobowe występujące u pracownika lub u grupy pracowników są wywołane przez określony czynnik biologiczny, należy potwierdzić dwoma sposobami: Pierwszy sposób, bardzo istotny dla zapewnienia bezpieczeństwa pracy załogi, polega na wykryciu danego czynnika w środowisku pracy i określeniu rozmiarów ekspozycji. Ze względu na fakt, że większość szkodliwych czynników biologicznych przenosi się drogą powietrzną, podstawowe znaczenie ma tu mikrobiologiczne badanie powietrza. Do tej pory brak jest powszechnie uznanych norm określających dopuszczalne stężenie drobnoustrojów w powietrzu środowiska pracy. Zaobserwowano, że choroby układu oddechowego u pracowników występują najczęściej w przypadku stałego narażenia na stężenia drobnoustrojów w powietrzu powyżej 100 tysięcy CFU/m3, a zatem ze względów zdrowotnych wartość ta nie powinna być przekraczana. Drugi sposób polega na bezpośrednim stwierdzeniu obecności czynnika biologicznego w organizmie chorego pracownika poprzez badanie mikroskopowe lub izolację na pożywkę mikrobiologiczną albo pośrednim ustaleniu kontaktu z tym czynnikiem poprzez stwierdzenie dodatniej reakcji immunologicznej chorego na antygen danego czynnika. Zasady higieny i ochrony indywidualnej pracowników w związku z narażeniem na czynniki biologiczne w miejscu pracy określone zostały w dyrektywie 2000/54/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 września 2000r.. Z zaleceń dyrektywy wynika, że przy narażeniu na czynniki biologiczne z 1. grupy ryzyka nie jest konieczne stosowanie środków ochrony indywidualnej, a sugeruje się tam stosowanie jedynie odzieży roboczej. Przy narażeniu na czynniki biologiczne z 2. grupy ryzyka jest natomiast konieczne stosowanie odpowiedniej odzieży roboczej, a na czynniki biologiczne z 3. grupy ryzyka - odpowiedniej odzieży ochronnej. W warunkach narażenia pracowników na działanie czynników biologicznych, zaklasyfikowanych do 4. grupy ryzyka, należy stosować kombinezony gazoszczelne oraz izolujący sprzęt ochrony układu oddechowego o największym wskaźniku ochrony. Ponadto w grupach 2 i 3 zaleca się stosowanie odpowiednio sprzętu ochrony układu oddechowego, sprzętu ochrony oczu i twarzy oraz obuwia ochronnego i rękawic ochronnych. Środki te muszą spełniać określone wymagania. Jednocześnie zgodnie z art. 222¹ § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe - ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, a także prowadzi rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach. Art. 226 Kodeksu pracy nakłada na pracodawcę obowiązek oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą. Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko oraz informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz zasadach ochrony przed zagrożeniem.

Do obowiązków pracodawcy, w tym zakresie, należy:

• unikanie stosowania szkodliwych czynników biologicznych, jeżeli charakter działalności na to pozwala, poprzez jego zastąpienie innym czynnikiem, który jest bardziej bezpieczny dla pracowników

• prowadzenie rejestru prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych zakwalifikowanych do grupy 3 i 4 zagrożenia

• powinien ograniczać liczbę narażonych lub potencjalnie narażonych pracowników na działanie czynników biologicznych

• projektowanie procesu pracy, tak aby uniknąć lub zminimalizować zagrożenie

• 
  
  zapewnienie pracownikom środków ochrony zbiorowej, a gdy jest to konieczne środków ochrony indywidualnej, odpowiednich do rodzaju i stopnia narażenia

• stosowanie znaku ostrzegawczego przed zagrożeniem biologicznym

• zapewnienie pracownikom środków hermetycznych, które powinny redukować i zapobiegać przypadkowemu przemieszczaniu lub uwolnieniu szkodliwego czynnika biologicznego

• sporządzenie planu postępowania na wypadek awarii związanego z udziałem czynnikiem biologicznym zakwalifikowanym go grupy 3 i 4 zagrożenia

• prowadzenie badań na obecność szkodliwego czynnika biologicznego, tam gdzie jest to konieczne i technicznie do wykonania

• zapewnić powinien bezpieczne warunki zbierania, przechowywania oraz usuwania odpadów przez pracowników, z zastosowaniem bezpiecznych i oznakowanych pojemników

• stosować powinien procedury bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami

• zapewnienie pracownikom systematycznego szkolenia

• poinformować powinien pracowników o ewentualnych badaniach lekarskich, z których pracownik może skorzystać po ustaniu narażenia

W celu zmniejszenia skutków narażenia na biologiczne czynniki szkodliwe środowiska pracy, stosowane są następujące działania medyczne, technologiczne i organizacyjne :

- szczepienia ochronne narażonych grup pracowników

- stała opieka lekarska i badania profilaktyczne narażonych grup pracowników

- szczególne zabezpieczenie przy pracy z czynnikami wysoce zakaźnymi, obejmujące m.in. izolację i odpowiednie oznakowanie pomieszczeń, w których takie prace są prowadzone, stosowanie odpowiedniej wentylacji i obiegu powietrza zapewniającego jałowość pomieszczeń, gruntowną dezynfekcję, efektywne odprowadzanie i niszczenie odpadów; laboratoria powinny być zaopatrzone w odpowiednie boksy, komory z laminarnym nawiewem powietrza i inne urządzenia zabezpieczające

- pracodawca powinien zapewnić pracownikom apteczki, środki odkażające, odzież ochronną oraz możliwość bezpiecznego przebierania się i kąpieli w izolowanych pomieszczeniach;

- indywidualne środki ochronne (ochrony osobiste)

- zapobieganie rozwojowi drobnoustrojów i roztoczy w składowanych surowcach

- zapobieganie rozwojowi potencjalnie szkodliwych grzybów i bakterii w różnych elementach poszczególnych środowisk pracy przez efektywne stosowanie nieszkodliwych dla ludzi biocydów, niedopuszczanie do zawilgocenia ścian budynku i przedmiotów, skuteczną wentylację pomieszczeń

- utrzymywanie w czystości i okresowa dezynfekcja pomieszczeń inwentarskich

- doskonalenie systemów wentylacyjnych

- oświata zdrowotna, realizowana poprzez: kursy, wykłady, pogadanki, projekcje filmów...

- zapewnienie pracownikom bezpiecznych warunków spożywania posiłków w wydzielonych pomieszczeniach

Szkolenie bhp dotyczące zagadnień związanych ze szkodliwymi czynniki biologicznymi powinno być przeprowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Obejmuje zagadnienia dotyczące:

• potencjalnego zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników spowodowanego działaniem szkodliwego czynnika biologicznego

• środków, które należy podjąć w celu zapobiegania zagrożeniom

• wymagań higenicznosanitarnych

• wyposażenia i stosowania środków ochrony indywidualnej i zbiorowej

• działań, które pracownicy podejmują w razie wystąpienia awarii lub wypadków

Pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia rejestru pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych zakwalifikowanych do grupy 3 i 4 zagrożenia. Uwzględnić tam powinien informacje dotyczące m.in. rodzaju wykonywanej pracy, stopnia zagrożenia spowodowanego działaniem szkodliwego czynnika biologicznego, wyniku przeprowadzonej oceny ryzyka z podaniem nazwy szkodliwego czynnika biologicznego i grupy zagrożenia, podana powinna być liczba pracowników. W takim rejestrze powinny być zawarte dane dotyczące imienia, nazwiska, stanowiska oraz numer telefonu kontaktowego osoby odpowiedzialnej u pracodawcy za bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę zdrowia pracowników. Rejestr powinien być przechowywany przez co najmniej 10 lat od momentu ustania narażenia. W przypadku narażenia na szkodliwy czynnik biologiczny, który może być przyczyną choroby przewlekłej, utajonej, niemożliwej do zdiagnozowania do czasu rozwinięcia się choroby, o długim okresie wyleczenia, o nawracającym charakterze czy też choroby mogące powodować długotrwałe powikłania, rejestr przechowywany musi być przez okres 40 lat od dnia ostatniego odnotowanego przypadku narażenia. Dostęp do rejestru posiada właściwa jednostka organizacyjna służby medycyny pracy, właściwy inspektor sanitarny, właściwy inspektor pracy. W przypadku likwidacji lub upadłości pracodawcy przekazuje on rejestr właściwemu wojewódzkiemu ośrodkowi medycyny pracy oraz właściwemu inspektorowi sanitarnemu.

Najważniejsze uregulowania prawne stosujące się do zagrożeń biologicznych w środowisku pracy:

1) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 października 2007 r. w sprawie rodzaju biologicznych czynników chorobotwórczych podlegających zgłoszeniu, wzorów formularzy zgłoszeń dodatnich wyników badań laboratoryjnych w kierunku biologicznych czynników chorobotwórczych, okoliczności dokonywania zgłoszeń oraz trybu ich przekazywania (Dz.U. 2007 nr 203 poz. 1467)

2) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2006 r. w sprawie wykazu prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (Dz.U. 2006 nr 133 poz. 939)

3) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2006 r. w sprawie wykazu czynników chorobotwórczych oraz stanów chorobowych spowodowanych tymi czynnikami, którymi zakażenie wyklucza wykonywanie niektórych prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (Dz.U. 2006 nr 132 poz. 928)

4) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki Dz.U. 2005 nr 81 poz. 716 ze zm.

5) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004 w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej (Dz. U. 2004 nr 31 poz. 273)

Zgodnie z Kodeksem Pracy pracodawca, jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników, biorąc przy tym pod uwagę zmieniające się warunki pracy oraz wykorzystując najnowsze osiągnięcia nauki i techniki. Zaznaczyć tu należy, że obowiązek ten ma charakter bezwzględny, tzn. nie jest uzależniony od możliwości finansowych, organizacyjnych danego pracodawcy. Podstawowym obowiązkiem zatrudniającego pracowników jest zarządzanie ryzykiem zawodowym, czyli ocena wystąpienia możliwych zagrożeń na poszczególnych stanowiskach pracy oraz opracowanie planu działań zapobiegawczych.

Każdy pracodawca musi przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego. Podstawowym celem oceny ryzyka zawodowego jest zapewnienie bezpiecznych warunków pracy i ochrona zdrowia pracowników Cel ten jest realizowany poprzez eliminowanie lub ograniczanie wpływu zagrożeń na pracowników dzięki stosowaniu odpowiednich środków profilaktycznych lub korygujących.

Obowiązujące w Polsce regulacje prawne precyzujące szczegółowe wytyczne do oceny ryzyka nie obejmują jednak operacjonalizacji zagrożeń psychospołecznych.

Podstawowym aktem prawnym Wspólnoty europejskiej zobowiązującym do wprowadzenia środków zapewniających bezpieczeństwo pracowników jest dyrektywa 89/391/EWG [10] o wprowadzeni środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy. Zawiera ona ogólne zasady zapobiegania ryzyku zawodowemu, bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Zgodnie z zapisem pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i ochrony ich zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą. W ramach swojej odpowiedzialności pracodawca powinien pojąc niezbędne środki w celu zminimalizowania zagrożeń występujących podczas pracy. Włącza się w to też informowanie i szkolenie pracowników, właściwą organizację, zapewnienie koniecznych środków.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zbadała, że 52% światowej populacji aż jedną trzecią dorosłego życia przebywa w pracy, aktywnie uczestnicząc w wytwarzaniu dóbr dla potrzeb ogółu społeczeństwa. Wykonywaniu pracy towarzyszą z reguły niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki. Obowiązkiem pracodawcy jest podejmowanie działań, zwłaszcza technicznych i organizacyjnych, likwidujących lub co na najmniej ograniczających powodowane przez te czynniki zagrożenia zawodowe. Obliczono, że 300 000 osób codziennie ulega wypadkom przy pracy (w tym: 30 000 osób ulega wypadkom ciężkim i 600 osób ulega wypadkom śmiertelnym.

Właściwe rozpoznanie zagrożeń i związanego z nimi ryzyka stanowi podstawę do podejmowania różnorodnych działań profilaktycznych. Pracodawcy bądź nawet pracownicy, zatrudnieni w małych i średnich przedsiębiorstwach, którzy samodzielnie podejmują się oceny ryzyka zawodowego, powinni dokładnie przeanalizować miejsce pracy i określić, co mogłoby spowodować wypadek lub niekorzystnie wpływać na ich zdrowie oraz przebywających i pracujących wspólnie innych osób.

BIBLIOGRAFIA:

1) prof. dr hab. Jacek Dutkiewicz, „Nauka o pracy: bezpieczeństwo, higiena i ergonomia" , Instytut Medycyny Wsi, Lublin 2009

2) Rączkowski Bogdan, „Bhp w praktyce”, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. Z O. O., Gdańsk 2009, wydanie XII, strona 359 - 370

3) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. z dnia 11 maja 2005 r.)

Międzynarodowy symbol

zagrożenia biologicznego

---