Sylwia Kopania gr.03
Poziom rozwoju rolnictwa w wybranych państwach; zróżnicowanie od strony zatrudnienia, wydajnoœci i intensywnoœci; rola œrodowiska naturalnego i klimatu w rozwoju rolnictwa.
Stany Zjednoczone
Warunki przyrodnicze USA sš wyjštkowo korzystne dla rozwoju rolnictwa. Sprzyjajš temu zwłaszcza:
- duże kompleksy żyznych gleb, szczególnie w œrodkowej częœci kraju;
- położenie w trzech strefach klimatycznych, co pozwala na uprawę wszystkich ważniejszych roœlin (z wyjštkiem niektórych upraw tropikalnych);
- rozległe obszary o równinnym ukształtowaniu powierzchni.
Zjawiskiem niekorzystnym dla rozwoju rolnictwa w Stanach Zjednoczonych jest silna erozja gleby. Na położonych w œrodkowej częœci kraju równinach spowodowała ona całkowite, często nieodwracalne zniszczenie sporej częœci użytków rolnych. Przyczyna erozji sš błędy w gospodarowaniu, tj. nadmierne wylesianie i wypas, monokultura rolna i niewłaœciwa, prowadzona wzdłuż stoków orka. Na zniszczony w ten sposób teren katastrofalnie wpływajš zarówno przedłużajšce się susze, jak też intensywne opady deszczu. Czšsteczki gleby sš wtedy wywiewane przez wiatry lub wypłukiwane przez wodę.
Najważniejsze cechy amerykańskiego rolnictwa to:
strefowoœć upraw - regiony rolnicze, zwłaszcza te w centralnej częœci USA (obszar Wielkich Równin i Równin Centralnych), układajš się w strefy o wyraŸnej specjalizacji. posuwajšc się od wybrzeży Zatoki Meksykańskiej ku granicy z Kanadš napotkamy tu kolejno pasy:
- upraw tropikalnych z ryżem i trzcina cukrowš, a na Florydzie także z cytrusami;
- bawełny na Nizinie Zatokowej;
- zbóż z przewagš pszenicy ozimej;
- kukurydzy i soi - intensywnie hoduje się w nim trzodę chlewnš, która jest karmiona kukurydzš;
- kolejny pas zbóż obsiany pszenica jarš.
W Krainie Wielkich Jezior, na Nizinie Atlantyckiej i w dorzeczu Ohio rolnictwo jest bardziej zróżnicowane. Obok zbóż na szeroka skalę uprawia się tu roœliny przemysłowe (zwłaszcza tytoń) oraz owoce i warzywa. Dobrze rozwinięta jest hodowla bydła mlecznego i drobiu. Natomiast w zachodniej częœci kraju, ze względu na zbyt małš iloœć opadów, rozwinęła się głównie ekstensywna hodowla bydła i owiec. Prowadzi się jš na ubogich, górskich pastwiskach. Wyjštek stanowi Kalifornia, w której stosowane na wielka skale sztuczne nawodnienie umożliwiło uprawę roœlin podzwrotnikowych i warzyw.
Przewaga gospodarki ekstensywnej - ponieważ obszarów rolniczych (w tym gruntów ornych) jest pod dostatkiem, jego mieszkańcy nie muszš oszczędzać ziemi. Dlatego tez w USA nawet niezbyt wysokie plony pozwalajš na wyprodukowanie znacznych nadwyżek płodów rolnych. ostatnio w niektórych regionach kraju zaczęto intensyfikować rolnictwo, zwiększajšc zużycie nawozów sztucznych i œrodków ochrony roœlin. Aby nie spowodowało to obniżki cen produktów i - co za tym idzie - znacznych strat producentów rolnych, państwo wprowadziło œrodki zaradcze: skupuje od producentów znacznš częœć ich zbiorów oraz wypłaca premie w zamian za odłogowanie niektórych pól.
Wysoka towarowoœć rolnictwa - znaczna częœć produktów rolnych USA jest przeznaczona do sprzedaży na rynku wewnętrznym i na eksport. Stany Zjednoczone sš bowiem największym na œwiecie eksporterem pszenicy, bawełny i przetworzonej żywnoœci.
Bardzo małe zatrudnienie w rolnictwie - w tym dziale gospodarki pracuje zaledwie 2,5% ogółu zatrudnionych. wspomagajš ich robotnicy zatrudnieni na czas prac sezonowych.
Wysoki stopień mechanizacji - praca rolników, których gospodarstwa sš wyposażone w cišgniki, kombajny i inne specjalistyczne maszyny, coraz bardziej upodabnia się do pracy w przemyœle. Mechanizacja gospodarstw znacznie podnosi ich wydajnoœć.
Duża powierzchnia farm - œrednia to około 150 hektarów. W Stanach Zjednoczonych przeważajš duże gospodarstwa. Zazwyczaj pracuje w nich właœciciel i jego rodzina; czasem zatrudnia się też robotników. Niektórzy farmerzy mieszkajš na stałe w miastach, a do swoich wiejskich posiadłoœci dojeżdżajš tylko w okresie spiętrzenia robót polowych Wiele gospodarstw jest nowoczeœnie wyposażonych, a nierzadko także skomputeryzowanych. Do niektórych prac takich jak siew czy rozpylanie œrodków owadobójczych i nawozów, coraz częœciej wykorzystuje się samoloty.
Japonia
Japonia jest krajem górzystym. Prawie cała ludnoœć skupiła się na niewielkich, nadmorskich nizinach i w górskich dolinach wewnštrz wysp. Tylko tutaj bowiem panujš stosunkowo dobre warunki dla rozwoju rolnictwa. Duża rozcišgłoœć południkowa Japonii wpływa na zróżnicowanie warunków klimatycznych. Występujš tu klimaty: od ciepłego umiarkowanego na Hokkaido do zwrotnikowego na Wyspach Riukiu. taka sytuacja pozwala na rozwój roœlin o różnych wymaganiach. Prawdziwym problemem jest jednak niedostatek użytków rolnych. Japończycy próbujš temu zaradzić, pozyskujšc nowe tereny uprawne i starajšc się jak najlepiej wykorzystać posiadane grunty. Aby zwiększyć iloœć nadajšcych się pod uprawę obszarów, nawet na stromych stokach gór budujš tarasy rolne. Osuszajš tez zatoki morskie, zakładajšc na ich miejscu poldery, meliorujš bagna. Japońskie rolnictwo należy do najintensywniejszych na œwiecie: zużywa się tu najwięcej nawozów sztucznych, a na jeden cišgnik przypadajš zaledwie 2 hektary gruntów. Warto wspomnieć, że nawet najmniejsze gospodarstwa sš zmechanizowane, a większoœć zagospodarowanych pól nawadniana. Te metody pozwalajš na uzyskiwanie wysokich plonów, a niektóre roœliny można zbierać dwa lub nawet trzy razy do roku. Znaczenie sektora rolnego w strukturze gospodarczej kraju maleje ( w 1990 r aż 72 % zatrudnionych było w rolnictwie) ze względu na dynamicznie zachodzšce procesy industrializacji oraz sfery usług w roku 1998 w rolnictwie znajdowało zatrudnienie zaledwie 5,3 % osób. Japonia nie ma możliwoœci stać się samowystarczalna w dziedzinie żywnoœci (jest największym importerem żywnoœci), jest jednak samowystarczalna pod względem produkcji ryżu. Następuje wzrost odsetek osób starszych i wysoki odsetek kobiet samodzielnie prowadzšcych gospodarstwa, nie wykorzystuje się siły najemnej. Rolnicy sš ludŸmi dobrze przygotowanymi (32% z nich ma œrednie wykształcenie rolnicze, 2% wyższe). Gospodarstwa sš silnie zintensyfikowane technologicznie (uprawa ryżu. jest trudna do zmechanizowania - roœnie on w wodzie), mechanizacja jest niemożliwa ze względu na małe gospodarstwa. Dlatego właœnie przemysł zminiaturyzował sprzęt rolniczy. Tempo wzrostu liczby maszyn rolniczych w latach 60. i 70. nie miało sobie równego na œwiecie. PóŸniej ze względu na nasycenie rynku, tempo to było mniejsze i dominowała modernizacja. Kolejnym czynnikiem, który przyczynił się do wzrostu intensywnoœci rolnictwa, był postęp biologiczny (genetyka: nowe odmiany - silniejsze i wydajniejsze). W Japonii jest niewielki udział produkcji zwierzęcej (głównie za względu na religie), jada się tylko ryby. Rolnictwo japońskie wykazuje dużš zdolnoœć adaptacji do zmieniajšcych się warunków. Przemiany w rolnictwie po II wojnie œwiatowej szły w kierunku zmniejszania się liczby gospodarstw i zwiększania obszaru pojedynczego gospodarstwa (gospodarstwa sš jednak wcišż małe i rozdrobnione). Rozwój przemysłu na terenach wiejskich wchłania nadmiar rak do pracy w rolnictwie i wytwarza przetworzona żywnoœć. Odpływ z rolnictwa jest jednak wcišż mały.
Równowaga na rynku żywnoœci wystšpiła w latach 60-tych, a od lat 50-tych prowadzona jest polityka interwencjonizmu. Jest ona wcišż rynkiem chronionym, rolnictwo notuje najwyższy poziom nawożenia (co jednak ujemnie wpływa na jakoœć). Teraz rolnictwo jest zorganizowane w spółdzielnie , które otrzymujš wsparcie od państwa (np. gwarancje kredytowe), ziemia jest własnoœciš prywatna, ale produkcja i przetwórstwo ma charakter zespołowy, co poprawiło ekonomikę produkcji rolnej.
Nigeria
Ludnoœć Nigerii w dużej częœci zatrudniona jest w rolnictwie. Sposób użytkowania ziemi zależy tu od warunków naturalnych i tradycji poszczególnych grup etnicznych. W Nigerii uprawia się maniok, kukurydze, jam, taro, ryz, proso i sorgo - dla własnych żywieniowych celów - oraz kakaowiec (szóste miejsce w zbiorach kakao na œwiecie) i kauczukowiec (największa produkcja kauczuku naturalnego w Afryce), palmę oleista i orzeszki ziemne dla celów eksportowych. W północnej częœci kraju, na rozległych obszarach sawanny i stepu, rozwinšł się chów bydła, owiec, osłów, wielbłšdów i kóz. W wodach Zatoki Gwinejskiej, gdzie występujš bogate łowiska, rozwija się rybołówstwo morskie. Rolnictwo ma charakter ekstensywny. Gospodarstwa rolne sš niewielkie, ponad 95% zajmuje powierzchnie nie większš niż 5 ha. Rozwijajšce się usługi i przemysł sprawiajš, ze coraz więcej Nigeryjczyków znajduje zatrudnienie poza rolnictwem. Wieœ jednak jest przeludniona. Wysokie tempo przyrostu ludnoœci zmusza do importu znacznych iloœci żywnoœci. 66% ludnoœci czynnej zawodowo pracuje w rolnictwie,36% powierzchni kraju zajmujš grunty orne, natomiast 23% - pastwiska. W Nigerii uprawia się przede wszystkim słodkie ziemniaki (bataty), ryż, kasawę, banany, palmy oliwne i kauczukowe, a także na suchych obszarach północnych proso, sorgo i orzeszki ziemne. Na północy hoduje się również zwierzęta - bydło, owce i kozy. Duża częœć zajmujšcej ten obszar sawanny została zniszczona w wyniku złej gospodarki ziemiš. Poważnym problemem stało się postępujšce tu pustynnienie. Obecnie prowadzi się zakrojone na szeroka skalę, prace nawadniajšce, jednak wiele rozwišzań irygacyjnych wcišż pozostaje w sferze projektów.,