Weksle w ewidencji księgowej
1. Definicja i funkcje weksli w obrocie gospodarczym
Weksel jest papierem wartościowym. Stanowi pisemne zobowiązanie wystawcy weksla do zapłacenia określonej sumy wyrażonej w pieniądzu wskazanej osobie lub okazicielowi w oznaczonym miejscu i czasie.
Jest to dokument sporządzany w formie ściśle określonej przez art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. nr 37, poz. 282 ze zm.) i powinien zawierać:
nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono,
bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
oznaczenie terminu płatności,
oznaczenie miejsca płatności,
nazwisko osoby, na rzecz której lub na zlecenie której zapłata ma być dokonana,
oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,
podpis wystawcy weksla.
Za weksel może być uznany dokument sporządzony w dowolnej postaci, tzn. zarówno na urzędowym blankiecie wekslowym, jak i na zwykłej kartce papieru, jeżeli tylko będzie zawierał elementy określone w przepisach prawa wekslowego.
Podstawowe pojęcia związane z obrotem wekslowym zostały umieszczone w poniższej tabeli.
Pojęcie |
Opis (definicja) |
Remitent |
Osoba, na której rzecz ma być dokonana zapłata z weksla, pierwszy wierzyciel wekslowy |
Trasant |
Wystawca weksla |
Trasat |
Osoba, której wystawca weksla zleca zapłatę sumy wekslowej |
Indos |
Po wypełnieniu weksla, prawa z niego można przenieść przez indos na inną osobę, tj. "puścić weksel w obieg". Przeniesienie prawa z weksla przez indos na inna osobę odbywa się na podstawie pisemnego oświadczenia zbywcy złożonym na wekslu lub jego przedłużku. Osoba, która zbywa weksel jest nazywana "indosantem", a osoba, która nabywa weksel "indosatariuszem" |
Awal |
Poręczenie wekslowe co do całości sumy wekslowej lub jej części. Poręczenie wekslowe może dać osoba trzecia lub osoba podpisana na wekslu. Poręczenie wekslowe oznacza się wyrazem "poręczam" lub innym zwrotem równoznacznym. Podpisuje je poręczyciel. Poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. Poręczyciel wekslowy to awalista |
Dyskonto |
Oprocentowanie weksla |
Głównym celem wystawienia weksla jest likwidacja lub też odroczenie terminu zapłaty zobowiązania. Złożenie podpisu na wekslu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego osoby podpisującej weksel. Wszystkie osoby podpisane na wekslu solidarnie odpowiadają za wykup weksla w wyznaczonym terminie. Dodatkowo tak zwany "rygor wekslowy" daje prawo do szybszego egzekwowania roszczeń, w porównaniu z innymi rodzajami zobowiązań, w sytuacji odmowy zapłaty weksla.
Weksel - w zależności od sytuacji, w której jest użyty - może spełniać w obrocie gospodarczym następujące funkcje:
a) kredytową - wierzyciel zgadza się na odroczenie terminu zapłaty przyjmując od kupującego weksel,
b) płatniczą - kupujący wystawiając weksel płaci nim jak pieniądzem. Samo wręczenie weksla nie przyczynia się do umorzenia długu, ale daje możliwość zamiany weksla na środki pieniężne,
c) gwarancyjną - może stanowić zabezpieczenie zobowiązań pieniężnych istniejących w chwili wystawienia weksla oraz przyszłych zobowiązań,
d) obiegową - dotychczasowy posiadacz może przenieść uprawnienia z weksla na inną osobę,
e) refinansową - posiadacz weksla może przedstawić go do dyskonta w banku i uzyskać przed terminem płatności weksla sumę wekslową, pomniejszoną o prowizję banku.
2. Rodzaje weksli w obrocie gospodarczym
W obrocie gospodarczym możemy mieć do czynienia z wekslami obcymi, wystawionymi dla naszej jednostki od kontrahentów w celu zapłaty należności lub zabezpieczenia pożyczki albo udzielenia gwarancji wykonania umowy oraz z wekslami własnymi wystawianymi przez nas jako dłużników celem pokrycia zobowiązania lub zabezpieczenia wykonania umowy.
Prawo wekslowe wyróżnia weksle:
a) własne - zawierające bezwarunkowe zobowiązanie wystawcy do zapłaty określonej osobie w ustalonym terminie i miejscu określonej sumy pieniężnej,
b) trasowane - zawierające polecenie wystawcy (trasanta) wydania innej osobie (trasatowi) do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty na rzecz osoby trzeciej (remitenta). Podstawową różnicą pomiędzy wekslem trasowanym a własnym jest to, że ze przy wekslu własnym wystawca sam zobowiązuje się do zapłacenia sumy wekslowej, a w przypadku weksla trasowanego poleca zapłacenie tej sumy osobie trzeciej.
Innym rodzajem weksli stosowanych w obrocie gospodarczym są weksle in blanco, czasami zwane niezupełnymi lub też gwarancyjnymi. Weksel in blanco, to taki weksel, któremu świadomie brak istotnych elementów weksla określonych w prawie wekslowym, na przykład sumy wekslowej, czy terminu płatności. Najczęściej weksle in blanco wystawia się, gdy strony zawierając między sobą umowę chcą zabezpieczyć ewentualne roszczenia mogące z niej wyniknąć, jednak nie są w stanie z góry określić ani wysokości roszczeń, ani terminu płatności. Weksel in blanco może być wystawiany na przykład na zabezpieczenie przyznanych kredytów, na zabezpieczenie wykonania kontraktu, przy umowie leasingu, przy sprzedaży na raty.
Z reguły przy wystawieniu weksla in blanco sporządza się również oddzielną deklarację wekslową. Z deklaracji wekslowej powinno wynikać, na jakich zasadach wierzyciel może wypełnić weksel oraz jakie zobowiązania weksel zabezpiecza. Deklaracja wekslowa nie jest jednak wymagana dla ważności samego weksla, można jej w ogóle nie sporządzać, a weksel i tak będzie ważny.
3. Ewidencja księgowa weksli własnych i obcych
Jakie konta służą do ewidencji księgowej weksli?
Otrzymanie od kontrahenta weksla obcego w celu zapłaty należności ujmuje się na koncie 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe", stosując konto analityczne "Weksle obce". Jeżeli suma wekslowa (wartość nominalna weksla) przewyższa wartość należności wobec odbiorcy, to różnicę w postaci nadwyżki (dyskonto weksla) odnosi się na dobro konta 75-0 "Przychody finansowe".
Weksel obcy wystawiony w celu zabezpieczenia pożyczki lub udzielenia gwarancji wykonania umowy ujmuje się tylko w ewidencji pozabilansowej jako należność warunkowa na koncie 29 "Należności warunkowe", stosując konto analityczne "Weksle obce in blanco".
W przypadku gdy jednostka wystawia weksel w celu pokrycia swego zobowiązania, weksel własny stanowi u niej zobowiązanie finansowe. Wystawienie weksla własnego ujmuje się na koncie 24 "Pozostałe rozrachunki", zakładając do tego konta odrębne konto analityczne "Zobowiązania wekslowe". Różnicę między sumą wekslową a niższą od niej kwotą zobowiązania (dyskonto weksla) ujmuje się w ciężar konta 75-1 "Koszty finansowe".
Jeśli natomiast wystawiony przez jednostkę weksel ma służyć zabezpieczeniu wykonania umowy, tj. stanowić gwarancję, należy go wykazać w księgach rachunkowych jako zobowiązanie warunkowe w ewidencji pozabilansowej na koncie 29 "Zobowiązania warunkowe", zakładając odrębne konto analityczne do tego konta "Weksle własne in blanco".
Jak ująć w księgach rachunkowych otrzymany od kontrahenta weksel na pokrycie należności z faktury?
Suma pieniężna oznaczona na wekslu (suma wekslowa) otrzymanym jako pokrycie należności od odbiorcy może się składać z dwóch elementów:
a) sumy netto na wekslu (równowartość należności),
b) kwoty odsetek wekslowych od daty wystawienia weksla do daty jego płatności (nadwyżka ponad kwotę należności).
Otrzymany weksel obcy zalicza się do krótkoterminowych aktywów finansowych w wartości nominalnej. Wartość nominalną weksla w tej sytuacji stanowi suma wartości należności wraz z odsetkami.
Ewidencja zdarzeń związanych z otrzymaniem weksla od odbiorcy może przebiegać w sposób zaprezentowany na przykładzie.
Przykład
Weksel otrzymany od kontrahenta w celu pokrycia należności
I. Założenia:
1. Spółka z o.o. "X" sprzedała spółce "Y" towary za kwotę brutto według faktury VAT: 12.200 zł.
2. Na pokrycie tej należności spółka "X" otrzymała od firmy "Y" weksel:
31 sierpnia 2010 r. zapłacimy za ten własny weksel na zlecenie "X" spółka z o.o. w Poznaniu sumę dwanaście tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt pięć złotych.
Weksel płatny w Banku Polskim O/Poznań.
"Y" spółka z o.o.
|
3. Firma "Y" uregulowała kwotę określoną na wekslu w wyznaczonym terminie.
II. Dekretacja:
Opis operacji |
Kwota |
Konto |
|
|
|
Wn |
Ma |
1. PK - weksel otrzymany na pokrycie należności: |
|
|
|
a) pokrycie należności głównej |
12.200 zł |
14 |
20 |
b) nadwyżka sumy wekslowej nad kwotą należności |
95 zł |
14 |
75-0 |
2. WB - wykup weksla przez wystawcę |
12.295 zł |
13-0 |
14 |
III. Księgowania:
Weksle w bilansie wykazuje się w wartości nominalnej. Przy czym weksle płatne w terminie powyżej 3 miesięcy od daty ich wystawienia wykazuje się po stronie aktywów - jako inwestycje krótkoterminowe w pozycji B.III.1 lit. c) "Inne aktywa pieniężne". Natomiast weksle płatne w ciągu 3 miesięcy od daty ich wystawienia ujmuje się w aktywach bilansu w pozycji B.III.1 lit. c) "Inne środki pieniężne". |
Jak zaksięgować pokrycie zobowiązania wekslem własnym?
Ewidencja wystawienia weksla własnego na pokrycie zobowiązania przebiega w sposób przedstawiony na poniższym przykładzie liczbowym.
Przykład
Pokrycie zobowiązania wekslem własnym
I. Założenia:
1. Firma "AXS" pokryła zobowiązanie wobec spółki "PTC" wystawionym wekslem własnym. Suma wekslowa obejmuje kwotę zobowiązania: 25.000 zł oraz dyskonto weksla za odroczony termin płatności w wysokości: 500 zł.
2. Firma "AXS" wykupiła weksel w terminie ustalonym na wekslu, tj. 90 dni od dnia wystawienia weksla.
II. Dekretacja:
Opis operacji |
Kwota |
Konto |
|
|
|
Wn |
Ma |
1. PK - zobowiązanie pokryte wekslem: |
25.000 zł |
21 |
24 |
2. WB - wykup weksla w terminie płatności |
25.500 zł |
24 |
13-0 |
III. Księgowania:
W bilansie wystawione weksle własne o terminie wykupu nie dłuższym niż rok wykazuje się w wartości nominalnej w pasywach - jako zobowiązania krótkoterminowe w pozycji B.III.2 lit. f) "Zobowiązania wekslowe". |
Gdzie zaksięgować weksel wystawiony w celu zabezpieczenia wykonania umowy kredytowej?
Jeśli wystawiony przez jednostkę weksel ma służyć zabezpieczeniu wykonywanej umowy, zabezpieczeniu udzielonej pożyczki lub kredytu, stanowi zobowiązanie warunkowe. Przez zobowiązania warunkowe rozumie się obowiązek wykonania świadczeń, których powstanie jest uzależnione od zaistnienia określonych zdarzeń. Mogą powstawać między innymi z tytułu indosu weksla.
Zobowiązania warunkowe ujmowane są w ewidencji pozabilansowej na koncie 29 "Zobowiązania warunkowe". Po stronie Ma tego konta księguje się powstanie zobowiązania warunkowego, a po stronie Wn wygaśnięcie tego zobowiązania.
Zobowiązania, jak długo mają charakter warunkowych, nie są ujmowane w bilansie oraz w rachunku zysków i strat. Ujawniane są jedynie w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego. Przy czym, jednostka ujawnia informację o stanie zobowiązań warunkowych na dzień bilansowy, jeżeli możliwość wypływu środków z tytułu wypełnienia obowiązku nie jest znikoma (to znaczy, jest duże prawdopodobieństwo wystąpienia zobowiązania - np. istnieje zagrożenie, że kredyt nie będzie spłacony).
Do momentu wystąpienia okoliczności, dla powstania których wystawiono weksel in blanco jako formę zabezpieczenia zobowiązania (tutaj: kredytu), pozostaje on u wystawcy jedynie w ewidencji pozabilansowej. Zapisy w ewidencji bilansowej pojawią się dopiero wtedy, gdy wystawca weksla nie ureguluje w terminie przewidzianym umową zobowiązania zagwarantowanego wekslem.
Przykład
Pokrycie zobowiązania z tytułu kredytu wystawionym wekslem in blanco
I. Założenia:
1. Jednostka zaciągnęła kredyt w wysokości: 150.000 zł. Jako zabezpieczenie spłaty kredytu wystawiła weksel in blanco, który bank ma prawo wypełnić na sumę wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami, tj.: 157.500 zł.
2. Jednostka ze względu na problemy finansowe po paru miesiącach przestała spłacać kredyt. Niespłacone zobowiązanie z tytułu kredytu wraz z odsetkami wyniosło: (kredyt: 75.000 zł + odsetki: 3.750 zł) = 78.750 zł. Bank wypełnił weksel na kwotę całego zobowiązania: 78.750 zł i poinformował jednostkę o pokryciu zobowiązania z tytułu kredytu wekslem in blanco.
3. Weksel został wykupiony przez jednostkę w terminie określonym na wekslu.
II. Dekretacja:
Opis operacji |
Kwota |
Konto |
|
|
|
Wn |
Ma |
1. PK - wystawienie weksla in blanco - zapis w ewidencji pozabilansowej |
157.500 zł |
|
29 |
2. PK - pokrycie zobowiązania wobec banku wekslem: |
75.000 zł |
13-4 |
24 |
3. WB - wykup weksla w terminie płatności |
78.750 zł |
24 |
13-0 |
4. PK - wyksięgowanie zobowiązania warunkowego z ewidencji pozabilansowej |
157.500 zł |
29 |
|
III. Księgowania:
Ewidencja pozabilansowa