Olejki są to tłuste substancje, przeważnie są cieczami, mogą ulec zestalenia. Są to związki aromatyczne zbudowane na podstawie pierścienia. Rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych np. eter naftowy benzen, spirytusie i olejach tłustych. Na papierze pozostawiają tłuste plamy. Występują w roślinach okrytonasiennych, szpilkowych, mszakach, paprotnikach i grzybach
Wytwarzanie olejków
Roślina wytwarza je w komórkach i tam je magazynuje tzw. komórki olejkowe
Roślina wytwarza je w przestworach międzykomórkowych i uwalnia je na zewnątrz np. pelargonia
Roślina produkuje je w różnych miejscach, nie ma wyspecjalizowanych komórek np. płatki róży
Właściwości fizykochemiczne
Bezbarwne lub lekko barwne ciecze które na powietrzu mogą żółknąć lub brunatnieć. Są lżejsze od wody, czynne optycznie. Niektóre olejki zbudowane są z dwóch frakcji: stała - stearopten i ciekła - eleopten. Mogą ulec utlenieniu. Stężenie jest stałe ale zależne od gleby, nasłonecznienia i klimatu w jakim roślina żyła.
Otrzymywanie
Przez wyciskanie, zagęszczanie i destylacje parową.
Działanie olejków:
Trucizny protoplazmatyczne - zabijają komórki, całe tkanki, drobnoustroje, mogą wywoływać zatrucia, martwice tkanek, całych organów, wywołują stany zapalne. Są usuwane z organizmu wszystkimi możliwymi drogami. Np. jagoda wilcze łyko i cis
Drażniące - stymulują do pracy np. zakończenia nerwowe, rozszerzają naczynia krwionośne i wywołują lepsze ukrwienie. Np. Rosmarini Oleum - olejek rozmarynowy, Eukaliptusowy, Kamfora i gorczyczny
Przeciwgnilne - działają bakteriobójczo, antyseptycznie, hamują gnicie np. Thymi Oleum - Tymiankowy, Origini Oleum - Lebiodkowy (oregano), Santali Oleum - Sandałowy, Rosae Oleum - różany, Mentol, Tymol i mięta pieprzowa
Wykrztuśne - drażnią błonę śluzową układu oddechowego, pobudzają wydzielanie śluzu i usuwają drobnoustroje z układu oddechowego np. tymiankowy, eukaliptusowy, szałwiowy, mięta
Moczopędnie - drażnią kanaliki i miąższ nerek, powodują zwiększenie ilości wydzielanego moczu - sandałowy i jałowcowy
Żółciotwórczo i żółciopędnie - mięta pieprzowa, mentol, związki siarkowe z czarnej rzodkwi
Spazmolityczne - rozkurczające, rozluźniają mięsnie gładkie układu pokarmowego i jelita, działają wiatropędnie i przeciwskurczowo - kminkowy i koper włoski
Uspokajające - podrażniają ośrodki kory mózgowej i rdzenia przedłużonego - lawenda, rumianek, melisa, kozłek lekarski
Znieczulające - powodują zahamowanie bodźców docierających do skóry, zamrożenie końcówek nerwów - mentol, goździkowy olejek i cynamonowy
Poprawiające smak i zapach - corrigend - cytrynowy, różany, cynamonowy i gałka muszkatołowa
Coriandri Fructus - owoc kolendry
Roślina przyprawowa, jednoroczna o charakterystycznym ostrym zapachu. Surowiec olejkowy. Skład: geraniol i linalol, tłuszcze, białka, aminokwasy, flawonoidy i kumaryny. Działanie: pobudza wydzielanie soków żołądkowych, żółciotwórczo, żółciopędnie, wiatropędnie i przeciwskurczowo. Preparat: Holesol na kłopoty z żółcią
Thymi Oleum - olejek tymiankowy
Roślina jednoroczna, uprawiana w Polsce pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego. Zawiera: olejki - tymol i karakol, żywice, gorycze, flawonoidy i saponiny. Działanie: przeciwskurczowe, wykrztuśne dzięki tymolowi, żółciotwórcze, żółciopędne, przeciwbakteryjne i przeciwgnilne na układ pokarmowy, dezynfekujące i antyseptyczne. Zastosowanie: schorzenia górnych dróg oddechowych, koklusz, nieżyt oskrzeli, zewnętrznie przy reumatyzmie i nerwobólach Preparat - Tusipekt, Thymi Sirupus
Serpuli Herba - macierzanka
Niewielka roślinka o bardzo delikatnym zapachu. Skład: olejki, gorycze, garbniki, flawonoidy. Działanie: żółciopędne, przeciwskurczowe, rozluźnia mięśnie gładkie i zapobiega występowaniu kolek, ściąga błony śluzowe, przeciwzapalne. Zastosowanie: zapobieganie kolek jelitowych i żołądkowych, leczenie stanów skurczowych dróg oddechowych, stany zapalne, nieżyty, katary, stany zapalne przewodu pokarmowego preparat - Septosan - zioła do płukania, odkażające
Arnicae Anthodium - Arnika
Skład: flawonoidy, aminy, karoteny, tłuszcza, związki laktonowe. Działanie: przeciwzapalne, ściągające, bakteriobójcze, zmniejsza obrzęki, likwiduje krwiaki i wybroczyny, antyseptyczne, hipotensyjne, wzmacnia serce i reguluje jego pracę, działa wspomagająco przy miażdżycy i dusznicy bolesnej
Auranti Exocarpi Oleum - olejek z owocni pomarańczy słodkiej
Wytwarzany przez wyciśnięcie owocni pomarańczy. Właściwości: żółto-brunatna ciecz o zapachu i Samku pomarańczy. Skład: linalol, cytral Stosowana: syropy i cukierki - corrigend. Działa: tonizująco. Zastosowanie: przemysł perfumeryjny i spożywczy
Rosa Centrifolia - róża stulistna
Rosa Galica - róża francuska. Otrzymuje się olejek różany. Skład: geraniol, nerol i eugenol - substancje nadające zapach. Działanie: Aqua Rosae - do przemywania oczu. Geraniol - przeciwrobacznie, polepszacz smaku i zapachu
Juniperus Comunis - jałowiec
Działanie lecznicze: szyszko - jagody. Skład: olejki (pinen, limonen), terpeny, cukry, żywice, kwasy organiczne. Działanie: moczopędne, żółciotwórcze, żółciopędne, hipotensyjne. Nadmiar: uszkodzenie nerek i krwawienia
Jambos Caryophyllus - drzewo goździkowe. Skład: olejki (eugenol), ketony, kwas salicylowy. Zastosowanie: w kuchni, znieczula przy bólach zębów, do drażniących nacierań. Działanie: żołądkowe, wiatropędne, rozkurczające.
Absinthi Herba - ziele absyntu
Działanie: pobudza apetyt. Zastosowanie: wytwarza się wermut i absynt
Citrus Lemon - cytryna
Skład: cytral i citroneal. Działanie: poprawia smak i zapach, rozkurczające, wiatropędne, żołądkowe, przeciwskurczowe, dezynfekujące, przemysł spożywczy i kosmetyczny
Mentol - mentol
Część stała olejku miętowego. Postać: drobne krystaliczne igły o zapachu i Samku miętowym. Otrzymuje się z olejku mięty pieprzowej. Rozpuszczalność: rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych, spirytusie i olejach tłustych. Działanie: odkażające, dezynfekujące, stymuluje produkcje żółci, drażniące, znieczulające, miejscowo przeciwbólowe. W roztworach spirytusowych służy do nacierań i do spożycia doustnego przy zaburzeniach pracy dróg żółciowych i układu pokarmowego. Zewnętrznie w maściach w schorzeniach skóry i reumatyzmie.
Tymol - tymol
Stearopten olejku tymiankowego, piekący ostry smak. Rozpuszczalność: rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych, spirytusie i olejach tłustych. Działanie: dezynfekujące, antyseptyczne, wykrztuśne, zabezpiecza przed ukąszeniami komarów i łagodzi je. Środek silnie stężony i wywołuje działanie drażniące. Dobrze znieczula. Stosowany na grzybice stóp. Postać: woda do ust, aerozol, maści, kremy, pasta do zębów. Nie połykamy bo jest trujący i uszkadza nerki i wątrobę oraz poraża układ oddechowy
Eugenol - główny składnik olejku goździkowego. Stosowany jako środek dezynfekujący w schorzeniach górnych dróg oddechowych, przy bólach zębów działa znieczulająco i drażni skórę w nerwobólach.
Kajeput - z innej odmiany drzewa herbacianego. Znosi bóle zęba, działa dezynfekująco, przynosi ulgę po użądleniach owadów, drażni skórę
Lemon Grass - trawa cytrynowa
Pochodzi z rodziny traw nazywanych palczatkami. Olejek uzyskuje się przez destylację z parą wodną. Cytral - olejek nadający cierpki smak i przyjemny zapach. Działa: przeciwzapalnie, dezynfekująco, stymuluje do wydzielania gruczoły trawienne, poprawia wydzielanie żółci, aromatyzuje, udrażnia i inhaluje zatoki, zmniejsza wydzielanie potu
Cinnamoni Cortex - kora cynamonu
Skład: olejki - eugenol, żywice, garbniki, cukry śluzy. Działanie: żołądkowe - pobudza wydzielanie soków trawiennych, rozkurczowe, wiatropędne, ściągające, wzmacniające, poprawiające smak i zapach. Zastosowanie: przyprawa w kuchni, w krwawieniach z układu pokarmowego, nieżyt żołądka, do otrzymywania olejku cynamonowego
Inulae Radix - korzeń omanu
Skład: kamfora, inulina, jelenina, gorycze. Działanie: pobudza apetyt i wydzielanie soków żołądkowych, wykrztuśnie, antyseptycznie, żółciotwórczo i żółciopędnie. Zastosowanie: przy zaflegmieniu dróg oddechowych, w krztuścu, nieżyt krtani i górnych dróg oddechowych, środek przeciwpasożytniczy, zewnętrznie w grzybicy. Preparaty - Pektosal, Pektoson, Azalia
Milefolli Herba - ziele krwawnika
Skład: olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki, kumaryny. Działanie: przeciwzapalne, antyseptyczne, żołądkowe. Zastosowanie: do hamowanie krwawień, koi wrzody i oparzenia, działa żółciopędnie przy schorzeniach nerek, hamuje krwawienia hemoroidalne i maciczne. Preparaty: Normogram, Digestosan, Digestive
Curcumae Rhizoma - kłącze kurkumy
Pochodzi z Azji, należy do imbirowatych, ma charakterystyczny żółty kolor, kurkumina to substancja nadająca roślinie kolor Skład: olejki, flawonoidy Działanie: żółciotwórcze, żółciopędne, żołądkowe, redukuje nudności. Preparat - Solaren
Anisi Fructus - Anyż
Pochodzi z roślin Biedrzeniec Anyż z rejonu Morza Śródziemnego. Skład: olejki, tłuszcze, cukry, gumy, antocyjany. Działanie: odżywcze, sekretolityczne (wykrztuśne), wiatropędne, estogenne, żołądkowe, laktogenne, uspokajające u dzieci, moczopędne, aromatyzujące, występuję w przemyśle spirytusowym i cukierniczym
Foeniculi Fructus - owoc kopru włoskiego
Skład: cukry, tłuszcze, białka, olejki, flawonoidy. Działanie: podobne do anyżu. Zastosowanie: herbatka koperkowa u dzieci, do przemywania oczu, wykrztuśnie, laktogennie. Preparat: Calmagina, Pectosan, Normosan
Calami Rhizoma - kłącze tataraku
Skład: olejki, garbniki, cukry, gorycze. Działanie: dezynfekujące na jamę ustną (antyseptyczne), żołądkowe, znieczulające, uspokajające na ośrodkowy układ nerwowy, hipotensyjne. Zastosowanie: w dyspepsjach i nieżytach żołądka, nadkwasota, wrzody żołądka, do płukanie jamy ustnej i gardła, w kąpielach (jako wywar), skuteczny lek na skórę (trądzik, wypryski, łojotokowe zmiany skóry). Preparaty: Digestonic, Gastryn, Dicalina
Cinnamonium Camphorae - drzewo kamforowe
Stearopten: produkt destylacji parowej z liśćmi. Charakterystyczny intensywny mocny zapach, gorzki a potem piekący smak, odczucie na skórze to chłodzenie. Działanie: zewnętrznie jako substancja drażniąca, przeciwgnilnie, bakteriobójczo. Zastosowanie: w reumatyzmie, odleżynach i chorobach skóry. Wewnętrznie - zdolność do rozszerzania naczyń wieńcowych, choroba wieńcowa, zatkane tętnice, nieżyt górnych dróg oddechowych, zapalenie płuc i opłucnej.
Myristicae Semen - gałka muszkatołowa
Nadmiar: bezosobowość, halucynacje, „demoniczny śmiech”. Drzewo muszkatołowe. Skład: olejki, kamfora, gorycze, skrobia, karotenoidy, saponiny. Działanie: żołądkowe - ułatwia trawienie i wspomaga produkcje soków trawiennych, wiatropędnie, uspokajająco
Melisae Folium - Melisa
Skład: olejki, flawonoidy, fenolokwasy, garbniki, gorycze, śluzy. Smak: nijaki, gorzki, trawiasty. Działanie: uspokajające (sedatywne), wyciszające, przysposabiające do snu, rozkurczające, przy nerwicach wegetatywnych, wirusostatyczne, bakteriostatyczne, leczy kolki żołądkowe i jelitowe, żółciotwórcze. Zastosowanie: w większości mieszanek uspokajających, obniża poziom TSH - tyreotropiny. Preparaty: Malisana, narwosan
Anthemidis Anthodium - rumian rzymski, szlachetny
Skład: olejki, flawonoidy, triterpeny. Działanie: żołądkowe - pobudza wydzielanie soków trawiennych, przeciwskurczowe, wiatropędne, reguluje menstruacje, wzmacniające, moczopędne
Rosmarini Folium - Rozmaryn
Skład: olejki eteryczne, flawonoidy, fenolokwasy. Działanie: żołądkowe, wiatropędne, rozkurczające, odkażające, wykrztuśne, moczopędne, żółciopędne, przeciwzapalne, prowadzi do przekrwień. Zastosowanie: w nacieraniach w bólach reumatycznych i mięśniowych, odkażające, hamuje biegunki,
Choroby górnych dróg oddechowych
Origini Herba - Oregano, lebiodka
Skład: olejki - tymol i karakol, garbniki, gorycze, flawonoidy. Działanie: żołądkowe, poprawia trawienie, reguluje skurcze, poprawia apetyt, wiatropędne, rozkurczające, żółciopędne, przeciwzapalne. Zastosowanie: stany zapalne układu pokarmowego, w rematyźmie, pobudza cykle menstruacyjne.
Levistici Radix - lubczyk
Skład: olejki, kwasy organiczne, skrobia, kumaryny. Działanie: żołądkowe, zwiększa wydzielanie soków trawiennych, przeciwskurczowe, przeciwzapalne, wiatropędne, wzmacniające. Zastosowanie: zaburzenia trawienia, odkaża drogi moczowe i oddechowe, wspomagająco przy chorobie wątroby i nerek
Gomeol (niaouli) - z innej odmiany drzewa herbacianego. Łagodny, nie drażni skóry, służy do leczenie poparzeń słonecznych i chemicznych, przyspiesza regeneracje skóry.
Melaleuca sp. - drzewo herbaciane
Z jego liści destylowany jest olejek z drzewa herbacianego. Występuję w perfumach, żelach, kremach, olejkach. Działanie: dezynfekujące, przeciwwirusowe, antybakteryjne, przeciwgrzybiczne,. Jest to tak zwany olejek inteligentny. Zastosowany na skórę wybija florę bakteryjną a pozostawia symbiotyczną charakterystyczna dla naszego organizmu. Zastosowanie: składnik środków przeciwgrzybicznych. Leczy się nim ropnie, wypryski, czyraki, robaki, brodawki. Podawany w leczeniu trądziku i stanów zapalnych skóry, w formie okładów na skręcenia, stawy, rany, stłuczenia. Można stosować wewnętrznie na zaburzenia układu pokarmowego wywołane infekcjami. Rozjaśnia skórę, nawilża ją i oczyszcza.