Długość granic Rzeczypospolitej Polskiej wynosi 3.505,27 km. Na lądzie kraj otaczają terytoria siedmiu sąsiadów: Federacji Rosyjskiej, Republiki Litwy, Republiki Białoruś, Ukrainy, Republiki Słowackiej, Republiki Czeskiej i Republiki Federalnej Niemiec.
Na północnym wschodzie granica z Rosją (ponad 230 km długości) przebiega równoleżnikowo przez lasy i wzniesienia morenowe Pojezierza Mazurskiego, odcinek litewski (104 km) nie opuszczając pojezierzy skręca na południe i przecina Puszczę Augustowską. Lesiste i podmokłe są tereny, przez które przebiega granica polsko-białoruska (418 km). W swym południowym fragmencie pokrywa się ona z biegiem rzeki Bug, która oddziela Polskę także od Ukrainy - to najdłuższy na wschodzie odcinek granicy naturalnej. Po opuszczeniu nurtu rzeki przecina ona łańcuch Roztocza i dolinę Sanu, a następnie wspina się na szczyty Bieszczadów skręcając ostro na zachód w rejonie Tarnicy. Tu też kończy się sąsiedztwo Ukrainy (535 km), a zaczyna Słowacji (541 km).
Cała północno wschodnia i wschodnia granica na swym odcinku nizinnym przebiega przez tereny o suchym klimacie kontynentalnym, z dużymi wahaniami temperatury w skali rocznej i dobowej i krótkotrwałymi, ale obfitymi opadami zimą i latem. Na trudno dostępnych, poprzecinanych dolinami bystrych rzek terenach górskich na południu panuje również ostry klimat charakterystyczny dla obszarów wypiętrzonych, gdzie wiosna zaczyna się późno a zima wcześnie.
Od tego momentu nie znajdzie się już właściwie linii wytyczanych sztucznie. Granica opiera się bowiem na szczytach i przełęczach Karpat i Sudetów, a w Bramie Morawskiej pomiędzy tymi pasmami - częściowo na rzekach Olza, Opawa i Opawica.
Cały odcinek południowy to jednocześnie historyczna granica z wieków średnich: na wschodzie między Małopolską a Węgrami, a na styku z Republiką Czeską (789 km) - między księstwami śląskimi a Królestwem Czech. Od Worka Turoszowskiego równie ostry co poprzednio skręt na północ rozpoczyna przebiegającą nurtem Nysy Łużyckiej i Odry granicę z Niemcami (489 km). Rzeki te sąsiadujące z kompleksami borów dolnośląskich i lubuskich, są słabo uregulowane i kapryśne: każda wiosna niesie tu niebezpieczeństwo powodzi. Płyną przez obszary o znacznie łagodniejszym i cieplejszym niż w centrum czy na wschodzie kraju klimacie przejściowym. W rejonie ujścia Nysy do Odry umożliwia on nawet uprawę winorośli. Tylko na północy granica opuszcza koryto rzeki odgałęziając się w kierunku zachodnim, rozdziela na dwie części Puszczę Wkrzańską i przecina Zalew Szczeciński oraz wpół - wyspę Uznam. Rejon wysp położonych w dużej delcie Odry poddany jest działaniu unikalnego w skali kraju klimatu atlantyckiego: wilgotnego, ciepłego jak na tę szerokość geograficzną i o małej amplitudzie temperatur.
Linia wybrzeża morskiego (524 km) kieruje granicę państwa z powrotem na wschód, gdzie - po przecięciu Mierzei i Zalewu Wiślanego - dopina się jej obwód. Linia wybrzeża nie zamyka jednak terytorium kraju. W obszarze zainteresowania służb państwowych pozostaje ponadto 12-milowy pas wód terytorialnych i polska wyłączna strefa ekonomiczna, co na morzu stanowi obszar 32 tys. km2 porównywalny mniej więcej z terytorium Szwajcarii. Odcinek granicy państwowej na morzu, przebiegający na linii 12 mil morskich od wybrzeża, ma długość ponad 395 km.
Wzdłuż granic ciągną się najatrakcyjniejsze turystycznie, najbardziej dziewicze tereny kraju. Bezpośrednio do linii granicznej przylega osiem parków narodowych. Co za tym idzie, obszary te mają w ogromnej większości charakter słabo zurbanizowany. W pobliżu granicy znajdują się zaledwie cztery znaczące zespoły miejsko-przemysłowe: w trójkącie Cieszyn-Jastrzębie-Ostrava (granica z Czechami), rejon kopalni węgla brunatnego i elektrowni Turoszów-Bogatynia (trójstyk Polska-Czechy-Niemcy), bliźniacze miasta Frankfurt i Słubice po obu stronach Odry, i jedyna duża aglomeracja szczecińska, w skład której wchodzą także Gryfino i Police.
Pas wód terytorialnych, a także lotniska międzynarodowe i granice z Rosją, Białorusią i Ukrainą od 1 maja 2004 roku zyskały charakter zewnętrznej rubieży Unii Europejskiej. Na lądzie oznacza to pas długości ok. 1186 km - jeden z najdłuższych odcinków o tym charakterze, strzeżony przez pojedyncze państwo członkowskie. Przekroczenie tej linii w kierunku na zachód umożliwia podróż bez dalszych kontroli celnych aż do Lizbony. W przewidywalnej perspektywie czeka nas także całkowite zniesienie kontroli granicznych na wszystkich odcinkach granicy wspólnych z innymi państwami Unii Europejskiej.
|