Psychologia społeczna

Atrybucja: wnioskowanie o cechach I przyczynach

wnioskując o zachowaniu innych ludzi opieramy się na: intencji, emocji, motywach i cechach osobowości - w jakim stopniu czynniki te są przyczy­nami ich zachowania. Ten proces poznawczy nosi nazwę - atrybucji (przypisywania) - przypisujemy danej osobie lub danemu zachowaniu pewne czynniki sprawcze.

1. spostrzeganie ludzi

• ocena na pierwszy rzut oka (rola pierwszego wrażenia - informacja, któ­ra stwarza pewien układ odniesienia, którym osoba posługuje się przy interpretowaniu późniejszych informacji (informacje te „nagina się" do ustalonego układu odniesienia)

• obrazy w naszym umyśle (stereotypy)- przypisywanie pewnych cech całej grupie (taksówkarz, uczony, żyd itp.)

• spójność i konsekwencja występujące w psychice osoby spostrzeganej - jednym z podstawowych błędów percepcyjnych (efekt halo -efekt au­reoli) - ogólne wrażenie osoby (dobre lub złe). Tu: błąd logiczny (założenie że pewne cechy występują razem np. silny i agresywny); błąd łagodności - (przyznawanie wszystkim cech pozytywnych); błąd tendencji centralnej (ignorowanie zróżnicowania - ocenianie wszystkich jako „dobrych", „przeciętnych").

2. spostrzeganie przyczyn - identyfikacja czynników przyczynowych, czyli sił, którym można przypisać dane zachowanie.

• atrybucje dyspozycyjne - przypisywanie zachowań danej osoby jej ce­chom osobowości (umiejętnościom, potrzebom, wartościom)

• atrybucje sytuacyjne - koncentracja na właściwościach środowiska, sy­tuacji lub interakcji między ludźmi

• błąd atrybucji - przecenianie roli dyspozycji osoby działającej, a nie do­cenianie sił i ograniczeń sytuacyjnych.

Teoria atrybucji HEIDERA - zakłada, że mamy potrzebę coraz lepszego zrozumienia przewidywalnych relacji, w celu nadania stabilności i sensu zdarzeniom zachodzącym w naszym życiu. Prowadzi to do ukształtowania realistycznego nastawienia i nastawienia regulacyjnego wobec świata.

Korzenie zachowań społecznych

1. potrzeby biologiczne, łatwiej zdobyć pokarm w grupie

2. zależność, (pierwsze formy motywacji społecznej) niemowlęta są zależne od matki, tu również uczenie się poprzez nagradzanie jak redukować lęk (karmienie, zabawa). Zależność większa u pierwotnych i jedynaków. U dorosłych zależność może wzrastać w sytuacjach, które są nowe i zagrażające, a których rrmi znają lepiej.

3. afiliacja-„ekstrawersja społeczna", szczególne dążenie do integracji z innymi, zwłaszcza z ludźmi o podobnym wieku, pozycji i upodobaniach. W jaki sposób uruchamiana jest motywacja afiliacji? Np. strach powoduje , ze ludzie poszukują wzajemnie swego towarzystwa. Zachowanie afiliatywne rnoże^ pociągać za sobą wiele korzyści np. redukować lęk, dostarczać środków pozwalających przeciwstawić się opinią innych, wyhamować agresje i ułatwiać kooperację

4. dominacja, potrzeby władzy, kontroli zachowania bądź losu innych, statusu lub uznania, bycia podziwianym i poważanym przez innych. Ludzie dominujący chcą dużo mówić, chcą by ich pomysły były przydatne i chcą wywierać wpływ na decyzje. Biorą udział w walkach o pozycję

5. seks, u ludzi przyjemność sama w sobie. W sytuacji społecznej jest podobnie do afiliacji, różnica w tym, że jest tu generowany wyższy stopień pobudzenia (silny pomiędzy 15 a 45 rokiem życia). Poczucie winy i powściągu mogą być nabywane w związku z karaniem przez rodziców wczesnych przejawów seksuaiizmu

6. agresja- u zwierząt jest biologicznie użyteczna dla obrony terytorium i grupy, zapewnienia jednostkom priorytetu przy pożywieniu (np. samca). W świecie ludzi agresja jest dość powszechna, np. 28% par małżeńskich informuje o wzajemnym biciu (16% w pierwszym roku pożycia) . zarówno u ludzi jak i u zwierząt występuje jako wrodzona reakcja na frustrację i zaatakowanie, lecz nie jest popędem, nie jest potrzebą, która musi być zaspokajana. Wzorce zachowań agresywnych mogą być wyuczone w dzieciństwie. Agresja może być redukowana przez humor tak długo, jak długo nie wzbudza wrogości

7. samoocena i tożsamość ego - istnienie według Rogersa potrzebą dobrej samooceny (posiadanie korzystnej oceny samego ,ja"). Jednostki różnią się poziomem samooceny i stopniem wiary w swą wartość. Źródłem korzystnej samoobrony są pochlebne oceny jakie otrzymamy od innych. Na wschodzie -„utrata twarzy" jest sprawa znacznie poważniejszą nią na zachodzie. Istnieje potrzeba klarownego, wyraźnego i spokojnego samo wyobrażenia (sejf-image). Jego częścią jest pragnienie określania siebie jako osoby unikatowej .

Motywy osobiste

Rola osobowości - głównie potrzebą psychicznych i emocji

Czym jest osobowość? Jaka jest jej struktura? Jak rozwija się w przebiegu życia jednostki?

Według Allporta -„dynamiczna organizacja tych psychologicznych elementów, które determinują w indywidualny sposób przystosowanie się jednostki"

Według Waltson - „osobowość jest suma aktywności jednostki, którą można zbadać za pomocą trwającej odpowiedni czas obserwacji dokonywanej przez rzetelnego obserwatora". Inaczej mówiąc, osobowość jest jedynie końcowym wytworem naszego systemu nawyków. (definicja klasycznego behawioryzmu).

AGRESJA

Wg psychologii społecznej jest to „stosownie przemocy w stosunkach interper­sonalnych". Agresja czynna - atakowanie, niszczenie, szkodzenie

Agresja bierna np. dąsanie się, ale również takie przejawy, zachowania jak: moczenie się nocne dziecka, zawód uczuciowy skłaniający do prób samobój­czych. Podstawa rozróżnienia - asertywny - agresywny

• asertywny: działający z energią, uporem-bez szkodzenia innym

• agresywny: przynosi szkodę innym (tu ważny aspekt intencjonalny)

• Agresja jako cei sam w sobie (odpłacić za coś)

• Agresja instrumentalna- służąca do osiągnięcia jakiegoś innego celu (np.

wyeliminowania zawodnika z gry, aby zwiększyć szansę swojej drużyny)

Czy agresja to usposobienie wrodzone, czy nabyte?

J.J. Rousseau (1762)-społeczeństwo deprawuje

Z. Freud (1948)- człowiek rodzi się z instynktem śmierci (thanatos- karanie zwrócone do wewnątrz; na zewnątrz: wrogość, niszczenie, mordowanie). Społeczeństwo odgrywa istotną rolę w kontrolowaniu tego instynktu.

Anthony Storr: ..."skrajnie „zwierzęce" zachowanie występuje wyłącznie u człowieka; dzikość i okrucieństwo, z jakim traktujemy siebie nawzajem, nie mają żadnego odpowiednika w naturze".

Eib! - Eibesfeldt - agresja jest raczej wrodzona niż wyuczona (hodowany w izolacji szczur, nie mający żadnych doświadczeń w walce, ujawniał ten sam wzorzec groźby i ataku jaki stosują doświadczone szczury) J.P. Scott - nie istnieje wrodzona potrzeba walki (brak bodźców do walki nie rodzi fizjologicznej ani psychologicznej reakcji do agresji) Konrad Lorenz - (obserwacja ryb) - potrzeba agresji jest wrodzona (mechanizm „hydrauliczny") - podobnie jak Freud.

Leonard Berkowitz (specjalista od agresji ludzkiej) - uczenie odgrywa ważną rolę w agresywnym zachowaniu.

AGRESYWNOŚĆ jest funkcją złożonej interakcji wrodzonych skłonności i re­akcji wyuczonych. Wrodzone wzorce zachowania człowieka są nieskończenie elastyczne i podatne na modyfikację, (te same bodźce fizjologiczne mogą wy­wołać bardzo odmienne reakcje, zależne od uczenia się - hierarchia wśród małp).

Przyczyny agresji

1. frustracja - powstrzymanie, przeszkoda w dążeniu do celu (przykład: dzieci - zabawki)

2. deprywacja - absolutny brak czegoś nie musi wywoływać agresji. Re­wolucje wywołują nie ci z przygiętymi do ziemi karkami, ale ci, którzy niedawno podnieśli głowy i spostrzegli, że inni mają lepiej niż oni. (Frustracja jest zatem wynikiem względnej deprywacji). Dopóki istnieją nie spełnione nadzieje, dopóty będzie istnieć agresja. Agresję można zredukować, jeśli odbierze się nadzieję lub jeśli się ją spełni.

Jednym z głównych czynników, które mogą. modyfikować agresję, jest IN­TENCJA przypisywana osobie powodującej frustrację (np. był chory, źie się czuł, był zdenerwowany - nie miał zatem złej intencji). Albert Bandura - samo oglądanie osoby zachowującej się agresywnie -wzmaga agresję! (dzieci kopiują zachowanie dorosłych) - teoria społecz­nego uczenia się.

Bandura : 1. Nagradzanie agresywnego modela za jego zachowanie -wzmaga agresję u dzieci; karanie - zmniejsza agresję ! 2. bodźce, które są kojarzone z agresją, wzmagają tendencje jednostki do agresywnego zachowania się (Berkowitz - widok strzelby, może pobu­dzić człowieka do agresywnych reakcji).

•

Aktywność twórcza - agresia

Jawna agresja nie jest wcale niezbędna człowiekowi do przetrwania!!!

Można: rozwiązać problem - nie krzywdząc innych

zdobyć umiejętność - nie starając się rywalizować

rozwijać zainteresowania - zredukować przemoc

Ashley Montagu - „ bogaczom, którzy wyzyskiwali robotników, wygodnie było usprawiedliwiać ten wyzysk mówiąc, ze życie jest walką o prze­trwanie (Darwin), i że zgodnie z prawami natury przetrwać mogą tylko najlepiej przystosowani.

Piotr Kropotkin (1902) - współdziałanie i wzajemna pomoc mają - z punktu widzenia przetrwania - wielką wartość dla wielu form życia.

Przeciw agresji

1 .eliminacja wzorców (np. ze środków masowego przekazu),bowiem stwierdzono silny związek miedzy oglądaniem przemocy w dzieciństwie (szczególnie w wieku 7-9 lat) a natężeniem zachowania agresywnego u młodzieży.

2. argumentacja rozumowa - ukazanie niebezpieczeństwa agresji oraz niedole i szkody ponoszone przez ofiary i agresora.

3. stosowanie kar ? Rozsądne i w atmosferze serdeczności, aby karanie nie było wyrazem agresji osoby karzącej.

Ważne ! - skłonić dziecko do internalizacji zbioru wartości, który od-stręczałby od agresywności.

4. karanie agresywnych modeli - dzieci, które oglądały ukaranie agresyw­nej osoby, przejawiają znacznie mniejszą agresywność niż dzieci, które oglądały film o osobie nagradzanej za swą agresję.

5. nagradzanie alternatywnych wzorców zachowania (np. ignorowanie dziecka, gdy zachowuje się agresywnie, a nagradzanie za nie agresyw­ne zachowanie).

6. rozwijanie empatii w stosunku do innych.

---