Wykład 11 Układ płciowy

1. Rozwój narządów wewnętrznych.

2. Zstępowanie gonad.

3. Rozwój narządów płciowych zewnętrznych.

4. Homologia narządów.

5. Narządy płciowe męskie.

6. Narządy płciowe żeńskie.

7. Aspekt kliniczny rozwoju narządów płciowych

1.Rozwój narządów wewnętrznych.

Układ płciowy (systema genitale) służy zachowaniu gatnku. Łączy się on z układem moczowym nie tylko to-pograficznie, ale przede wszystkim rozwojowo. Narządy płciowe różnicują się ze śródnercza, dwóch parzystych przewodów: śródnercza i przyśródnerczego oraz z zatoki moczowo-płciowej. Do siódmego tygodnia życia pło-dowego wyróżnia się stadium niezróżnicowania płciowego, czyli stadium obojętne (brak dymorfizmu płciowe-go). Gonada męska i żeńska powstaje w części przyśrodkowej śródnercza. Najpierw jest wrzecionowata, po czym zanikają oba jej końce. Z zanikłej części dolnej jądra powstaje jądrowód, a jajnika- więzadło płciowo-pachwinowe. Oba te twory totują drogę zstępującym gonadą. U płodów męskich zanika przewód przyśródner-czowy Mullera,a pozostaje przewód śródnerczowy Wolffa, z którego rozwijają się narządy płciowe wewnętrzne, tj.: przewodziki odprowadzające jądra, przewód najądrza, nasieniowód i jego uchyłek - pęcherzyk nasienny, przewód wytryskowy i część sterczowa cewki moczowej. U płodów żeńskich przewód Wolffa zanika, a z prze-wodu przyśródnerczowego Mullera rozwijają się jajowody, macica i pochwa. Cewka moczowa męska poniżej części sterczowej wraz z gróczołami opuszkowo -cewkowymi, a u kobiet przedsionek pochwy powstają z zatoki moczowo-płciowej. Pierwotnie do zatoki moczowo-płciowej, czyli kloaki, która jest zamknięta błoną kloakalną, uchodzi zarówno przewód pokarmowy, jak i moczowo-płciowy. Wkrótce kloakę dzieli przegroda moczowo-płciowa, a błona kloakalna zachowuje się jedynie u płci żeńskiej w postaci błony dziewiczej.

2.Zstępownie gonad.

Zarówno jajnik jak i jądro ulegają zstępowaniu , które następuje w skutek dużej dynamiki rozwojowej tułowia w kierunku doczaszkowym, przez co gonady pozostają jakby w tyle, czyli pozornie zstępują. Zstępowanie jajni-ka z okolicy lędźwiowej do miednicy mniejszej toruje więzadło płciowo-pachwinowe, które przekształci się w więzadło właściwe jajnika i więzadło obłe macicy. U płci męskiej wyróżnia się najpierw zstępowanie wewnętrz-ne z okolicy lędźwiowej do pierścienia pachwinowego głebokiego , a następnie zstępowanie zewnętrzne przez kanał pachwinowy do moszny. Zstępowanie jądra jest torowane poprzez jądrowód, który ostatecznie przekształ-ci się w więzadło mosznowe. W trakcie zstępowania jądra wydłuża się nasieniowód, a skraca jądrowód. W trak-cie zstępowania przez kanał pachwinowy przed jądrem powstaje wypustka otrzewnej ściennej zwana wyrost-kiem pochwowym, która uwypukla przed sobą wszystkie warstwy ściany brzucha nadając jądru siedem osło-nek,a powrózkowi nasiennemu tylko 4. Tych siedem osłonek to:

1. Osłonka pochwowa jądra ( z otrzewnej ściennej)

2. Powięź nasienna wewnętrzna (z powięzi poprzecznej)

3. Mięsień dźwigacz jądra (z mięśnia poprzecznego i skośnego wewnętrznego brzucha)

4. Powięź dźwigacza jądra (z mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha i z powięzi powierzchownej)

5. Powięź nasienna zewnętrzna ( z powięzi podskórnej)

6. Błona kurczliwa (odpowiada tkance poskórnej)

7. Skóra

3.Rozwój narządów płciowych zewnętrznych.

Narządy płciowe zewnętrzne powstają w części przedniej zatoki moczowo-płciowej, tj. przed odbytem. W sta- dium obojętnym, czyli niezróżnicowania płciowego, występuje guzek (wyrostek) płciowy, pośrodkowa szczelina moczowo-płciowa z dobocznie położonymi fałdami płciowymi i wałami płciowymi. U płci męskiej z guzka płciowego powstaje żołądź i tzw. prącie brzuszne, szczelina moczowo-płciowa zanika poprzez zrost i utworzenie szwu, fałdy płciowe dobudowują przącie, a wały płciowe- mosznę, w którą wnikają od 8-10 miesiąca życia go-nady. U płci żeńskiej z guzka płciowego powstaje łechtaczka, zachowuje się szczelina moczowo-płciowa, która tworzy przedsionek pochwy, z fałdów płciowych powstają wargi sromowe mniejsze, a z wałów płciowych -war-gi sromowe większe.

4.Homologia narządów.

5.Narządy płciowe męskie.

Narządy płciowe męskie dzieli się na:

~ wewnętrzne: jądro, najądrze, nasieniowód, przewód wytryskowy

~ płciowe dodatkowe: pęcherzyki nasienne (gruczoły nasienne), gruczoły opuszkowo-cewkowe i gruczoł

krokowy

~ zewnętrzne: prącie i moszna

Jądro ma budowę zrazikową, którą tworzą cewki nasienne kręte i proste, zgrupowane w zraziki poprzez liczne przegrody przebiegające od śródjądrza do błony białawej. Przewodziki odprowadzające jądra ucho- dzą do przewodu najądrza, który ma długość 5m (a najądrze 5cm). Przedłużeniem przewodu najądrza jest nasieniowód, który przebiega w trzech częściach:

• Część zewnątrzbrzuszna (dzieli się na jądrową i mosznową)

• Część kanałowa (przebiega przez ścianę brzucha w kanale pachwinowym)

• Część wewnątrzbrzuszna (= trzewna) (przebiega najpierw przyściennie, a potem między narządami)

Końcowy odcinek nasieniowodu poszerza bańkowato, a po przyjęciu przewodu wydalającego z pęcherzyków nasiennych przyjmuje nazwę przewodu wytryskowego i uchodzi do części sterczowej cewki moczowej. Do gru-czołów płciowych dodatkowych, które produkują część płynną nasienia, zalicza się: pęcherzyki nasienne, gru-czoły opuszkowo-cewkowe i gruczoł krokowy. Do narządów płciowych zewnętrznych zalicza się prącie i mosznę.

6.Narządy płciowe żeńskie.

Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne tworzą: jajnik, jajowód, macica i pochwa. Z wyjątkiem pochwy są one objęte otrzewną w postaci więzadła szerokiego macicy. Dzieli się ono na trzy krezki:

• macicy (mesometrium)

• jajowodu (mesosalpinx)

• jajnika (mesovarium)

Mesovarium powstaje tylko z blaszki tylnej więzadła szerokiego macicy. Jajowód rozpoczyna się ujściem

brzusznym, a kończy ujściem macicznym. Jego początek jest otwarty do wolnej jamy otzrewnej. Wyróżnia się w nim cztery części: lejek, bańka (2/3 długości), cieśń i część śródścienna. Macica jest narządem wydrążonym o kształcie odwróconej gruszki, w której występuje jama macicy i trójpokładowa ściana: omacicze (perimetrium), mięsień maciczny (myometrium) i błona wewnętrzna (endometrium). W endometrium występuje warstwa pod-stawna i warstwa czynnościowa, która okresowo złuszcza się i odratsa z gruczołów macicznych (z den). Macica jest w sobie zgięta (przodozgięta) i przodopochylona w stosunku do pochwy. Ma ona trzy części: trzon, cieśń i szyjkę, która wpukla się do pochwy i otwiera do niej ujściem macicy. Kąt rozwarty pomiędzy osią trzonu a osią szyjki to przodozgięcie, a osi trzonu do osi pochwy to przodopochylenie.

7.Aspekt kliniczny rozwoju narządów płciowych.

• cryptorchimus- jądra nie wstąpiły do moszny

• hernia inguinalis congenita - z jądrami do moszny wstąpiły jelita

• hydrocoele- wodniak jądra- pomiędzy blaszką trzewną a ścienną osłonki pochwowej jądra zbiera się płyn surowiczy

• hypospadiasis- spodziectwo

• uterus: duplex, septus, arcuatus, unicornis- zaburzenie w rozwoju przewodów Mullera

• agenesia: vaginae, uteri et tubae uterinae

• membrana cloacalis persistens

• hermaphroditismus

• pseudohermaphroditismus

---