nazwa |
pirotyn |
milleryt |
galena |
sfaleryt |
wurtzyt |
Symbol |
Fe 1-x S |
NiS |
PbS |
(Zn, Fe) S |
ZnS |
Układ |
Heks/ jednosk |
trygonalny |
regularny |
regularny |
Heks./ tryg. |
Klasa |
|
Pir. Dytryg. |
48-ścian |
4ścian poszóstny |
Pir. Dyhex. |
Skupienia |
Kryszt. Tabliczkowe i ich bliźniaki, niekiedy słupkowe i bipiramidalne- rzadko; skup. Ziarn., masywne (zbite), inkluzje |
Kryształy igiełkowe, skupienia igiełkowe, promieniste, spilśnione, rzadko zbite |
Prawidłowe kryształy (ośmiościany, sześciany), szczotki, agregaty ziarniste, zbite (masywne)
Forma metakoloidalna- bolesławit |
Kryształy zbliźniaczone, skuoienia ziarniste, naciekowe, nerkowate, wpryśnięcia; Blenda skorupowa |
Kryształy o pokroju tabliczkowym lub piramidalnym, skup. Ziarniste, zbite, naciekowe |
Środowisko /geneza |
Skały magmowe- złoża likwacyjne: sulfobolity; metamorf (skarny> Kontaktowo- metasomat.); złoża kruszców hydrotermy |
Produkt przeobrażenia kruszców Ni (np. pantlandytu), szczeliny w wapieniach i skałach towarzyszącym złożom węgla, Strefa cementacji, Hyd, osad |
Hydrotermy, osadowe, żyły w dolomitach, złoża kontakt- metasom.(skarny), niekiedy ulega utlenianiu do wtórnych min. Pb |
Hydrotermy, osady w środ. redukcyjnych |
|
Występow. |
|
|
|
|
|
Parageneza |
Sk. Magm.: pentlandyt, chalkopiryt, met+kruszce: sfaleryt, galena, kwarc |
Siarczki i arsenki Ni |
Sfaleryt, wurtzyt, markasyt, piryt, wtórne min. Zn i Pb: smithsonit i cerusyt |
Galena, wurtzyt, piryt, markasyt, siarkosole ołowiu, chalkopiryt |
sfaleryt |
Twardość |
|
3.5 |
2,5 |
3,5 - 4 |
3,5 - 4 |
Barwa |
brązowożółty |
Mosiążnożółty, niekiedy z szarymi lub żółtymi nalotami, połysk metaliczny lub jedwabisty |
Ołowianoszara Niekiedy srebrzysty lub niebieskawy odcień, silny połysk metaliczny |
Zmienna (od żółtej, czerwonej do czarnej Połysk diamentowy |
Brunatny, ciemnobrunatny Połysk diamentowy |
Rysa |
|
zielonoszara |
szarawoszara |
Od żółtej do brązowej |
jasnobrunatna |
Cechy |
Zmienna zaw. Fe (wakans) |
|
krucha |
kruchy |
kruchy |
Wykorzyst. |
|
|
Najważniejsza ruda ołowiu, surowiec do prod. Ag, detektory odbiorników radiowych |
Podstawowa ruda cynku, surowiec do otrzymywania rzadkich metali |
|
Inne cechy |
„piryt magnetyczny”, ”czysty” >troilit (FeS meteoryty) |
Dość rzadki |
Izostrukturalna z halitem |
Bywa przezroczysty, odmiana bezbarwna lub jubilerska- klejofan, odm. Czerwona- blenda rubinowa |
Słabiej od sfalerytu rozpowszechniony, obrcny w blendzie skorupowej |
Łupliwość |
|
Wg. 101-1 i 011-2 |
Doskonała wg {100} (sześcienne słupki) |
Dokładna wg 110 |
Wyraźna wg 101-0 i 0001 |
przełam |
|
|
|
Muszlowy (odm. Naciekowe i zbite) |
|
domieszki |
|
Fe, Co, Cu |
Ag |
Cd,In,Ga,Tl,Hg,Mn |
Fe, Mn, Cd |
Gęst.[g/cm3] |
|
5,3- 5,6 |
7.58 |
3,9 - 4,1 |
4 - 4,3 |