Choroby sercowo- naczyniowe( w skrócie ChSN) stanowią główną przyczynę zgonów niemal na całym świecie- lawinowy wzrost odnotowano w latach 70'ubiegłego wieku- na dzień dzisiejszy śmiertelność wynosi ok. 30% wśród osób z ChSN- gro pacjentów nie zostało zdiagnozowanych. Choroby sercowo- naczyniowe są wiodącymi przyczynami zgonów w krajach zachodnich i rozwijających się, dlatego też wdrożone zostały programy prewencyjne m.in. Program Północnokarelski w Finlandii gdzie później odnotowano stopniową poprawę sytuacji. W Polsce nadal choroby sercowo- naczyniowe są w ok. 50 % przyczyną zgonów! Wśród chorób z tej grupy wiedzie prym zawał serca oraz udar mózgu.
Prewencja zdrowotna- działanie mające na celu zapobieganie lub hamowanie procesów chorobowych, poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie.
Dzielimy ją na :
- prewencje wczesną- ma na celu nauczenie pozytywnych wzorców zdrowego trybu życia
prewencja pierwotna( faza I)- zapobieganie chorobom poprzez kontrolowanie czynników ryzyka
prewencja wtórna( faza II)- zapobieganie patologicznym konsekwencjom choroby dzięki szybkiemu wykryciu( badania profilaktyczne)
prewencja III fazy- zahamowanie procesów chorobotwórczych oraz powikłań
Główne czynniki ryzyka wystąpienia chorób sercowo- naczyniowych :
nadciśnienie tętnicze
zaburzenia w gospodarce lipidowej ( złe proporcje cholesterolu LDL do HDL oraz trójglicerydów)
wiek: mężczyźni powyżej 55rż, kobiety powyżej 65 rż.
palenie tytoniu
zachorowaniu u osób spokrewnionych
otyłość wisceralna ( brzuszna )
podwyższony poziom CRP( białko ostrej fazy, C- reaktywne- jako marker stanu zapalnego, przedzawałowego)
cukrzyca
przerost lewej komory serca
choroby nerek
choroba niedokrwienna serca
itd.
Czynniki te możemy podzielić na:
niezależne- nasz tryb życia nie ma wpływu czy znajdujemy się w grupie ryzyka np. wiek, choroby u najbliższych krewnych( czynnik genetyczny) czy nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze- jest to stan stale długotrwale utrzymujących się wysokich wartości ciśnienia tętniczego.
Jak możemy to zbadać?
By sprawdzić czy jesteśmy w grupie ryzyka należy w ciągu tygodnia dwa razy zmierzyć ciśnienie. Podczas jednej sesji mierzymy dwukrotne ciśnienie i uśredniamy wynik- jeżeli wynosi ono 140/90 Hg lub więcej- jest to dla nas sygnał o nadciśnieniu- skonsultuj się ze swoim lekarzem.
Cukrzyca- choroba ktróej skutkiem jest podwyższony poziom glukozy( cukru) we krwi. Wynika on z dysfunkcji trzustki- produkuje ona hormon insulinę, który bierze udział w regulowaniu i wydatkowaniu glukozy jako głównego produktu energetycznego w naszym organizmie. Wyróżniamy dwa rodzaje cukrzycy:
Typu I- tzw. młodzieńcza- ok. 5 % przypadków, dotyczy osób w młodym wieku, wynika z uszkodzenia komórek trzustki produkujących niewielkie lub brak insuliny.
Typu II- polega na zmniejszeniu wrażliwości organizmu na insulinę. Organizm przy produkowaniu nawet dużych dawek insuliny nie jest w stanie efektywnie wydatkować glukozy. Dotyczy głównie osób otyłych oraz w podeszłym wieku.
Jak możemy to zbadać?
modyfikowalne- czynniki ryzyka wynikające ze złego trybu życia tj, palenie tytoniu, brak ruchu czy zła dieta
Cholesterol- Występują one u 1/3 Polaków. Wynika ona przede wszystkim ze złej diety( pokarm wysoko przetworzony, tłuste wędliny, mięsa, tłuszcze zwierzęce- smalec itp.), barku ruchu oraz nadwagi.
Jak możemy to zbadać?
Należy regularnie( przynajmniej raz w roku) zbadać poziom cholesterolu LDL( „złego”) i HDL( „dobrego”) oraz trójglicerydów we krwi. Prawidłowa wartość dla:
* trójglicerydów to mniej niż 1,7 mmol/l( milimol na litr) lub 150 mg/dl( miligram na decylitr)
* cholesterolu HDL - wyższe od 1 mmol/l lub 40 mg/dl u mężczyzn, wyższe od 1,2 mmol/ l lub 46 mg/ dl u kobiet.
Palenie papierosów- palacze tytoniu są bardziej narażeni na zawał serca, udar mózgu czy choroby niedokrwiennej kończyn dolnych. Dane PFPCUK że aż 20 % zgonów w wyniku chorób ChSN było palaczami. Wielokrotnie jest bardzie narażony również na chorobę zakrzepowo- zatorową.
Zatem należy zerwać jak najszybciej z nałogiem. Skorzystaj z porady lekarza lub odpowiednich organizacji- www.niepale.pl czy www.jabluszkowo.pl . Już po roku rzucenia palenia ryzyko wystąpienia chorób sercowo- naczyniowych spada o 50 %.
Nadwaga i otyłość- są to procesy chorobotwórcze polegające na odkładaniu się w organizmie tkanki tłuszczowej. Niebezpieczna jest zwłaszcza otyłość brzuszna, inaczej centralna lub wisceralna. Jest t choroba często współistniejąca z innymi zaburzeniami- zachwiania w gospodarce lipidowej czy nadciśnienie tętnicze. Wpływa na rozwój zespołu metabolicznego- istotnie zwiększa się ryzyko wystąpienia miażdżycy czy cukrzycy typu 2.
Jak możemy to zbadać?
Można skonsultować się z lekarzem, który pomoże podjąć nam odpowiednie kroki lub poradzić się dietetyka, pozytywnie wpłynie również zwiększona aktywność ruchowa.
Otyłość brzuszna u mężczyzn to powyżej 102 cm w pasie, u kobiet- 88 cm. Prawidłową wagę możemy również wyliczyć z tzw. BMI ( Body Mass Index)
BMI= M: (W * W)
Gdzie:
M= masa ciała w kilogramach
W= wzrost podawany w metrach
Wartości prawidłowe dla kobiet- 18,9- 22,5; dla mężczyzn- 22,5- 25
18,9- 24,9- prawidłowa waga
25- 29,9- nadwaga, podwyższone ryzyko zachorowania
30, 34,9- otyłość I stopnia, podwyższone ryzyko zachorowania
35, 39,9- otyłość II stopnia, ryzyko wysokie
40 i więcej- otyłość III stopnia, zagrożenie bardzo wysokie
Narodowy Instytut Zdrowia, Raport Sytuacja Zdrowotna Ludności Polski.
Polskie Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia, http://www.pfp.edu.pl/index.php?id=czynnikiryzyka.
Grzegorz Opolski, Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce dziedzinie chorób serca i naczyń, poradnikmedyczny.pl.
Groźna dysfunkcja tkanki tłuszczowej, Puls Medycyny, Nr 3(186), s.10.
Walka z chorobami sercowo- naczyniowymi powinna zacząć się przed pojawieniem się symptomów- to tzw. prewencja pierwotna. Polega ona na zmianie każdego aspektu naszego stylu życia
Dieta- Należy ograniczyć pożywienie bogate w tłuszcze nasycone tj. tłuste wędliny, mięsa, tłuszcze zwierzęce, a zastępować je chudymi produktami np. oliwa z oliwek, chude mięso drobiowe itp. Należy pamiętać o tym, że dziennie powinniśmy spożywać ok. 400g/ dziennie różnych owoców i warzyw, ograniczyć spożycie soli do 5-6 g ( mała łyżeczka). Doskonałą przeciwwagą dla produktów z nasyconymi kwasami tłuszczowymi są m.in. ryby( śledź, makrela, tuńczyk- ryby morskie, chude) bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega, które pozytywnie wpływają na stan naszego układu krwionośnego.
Aktywność fizyczna- wzmacnia wydolność układu sercowo- naczyniowego. Odpowiednio dawkowany pomaga
Zmniejszenie masy ciała
Rzucenie nałogów( palenie tytoniu, picie nadmiaru alkoholu)