KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA Człowiek niedoskonały
Struktura osobowości:
Id- podstawa, nieświadoma struktura stanowiąca źródło energii Zasada przyjemności
maksymalizowania doznań hedonistycznych.
Ego- koordynowanie kontaktów z rzeczywistością, zasada realności Funkcja kontrol
i decyzyjną. Opozycja do id.
Superego- zinternalizowane reguły postępowania i normy moralne Zasada moraln,
słuszności Powściąga impulsy z id, szczególnie te, które stoją w sprzeczności z nor
mami moralnymi lub wymaganiami społecznymi. Nakłania ego do preferowania
celów zgodnych z normami moralnymi, nie zaś najbardziej dostępnych. Formą prze
jawiania się superego jest ideał własnego ja.
Podejście humanistyczne: (Maslow)
Teoria potrzeb- mechanizmem sterującym ludzkimi zachowaniami są potrzeby, poj
mowane jakoś brak czegoś i stanowiące hierarchię.
Teoria samoaktualizacji - proces stawania się tym, kim się jest, dążeniem do wew
spójności, jedności z samym sobą, spełniania swojego przeznaczenia lub powołania.
Założenia:
- ludzkie działanie jest ukierunkowane przez wewnętrzne siły motywacyjne, między
którymi zazwyczaj istnieje konflikt i które są z zasady nieświadome
- celem psychologii nie jest bad zew zachowań, lecz poznawanie osobowości Czł
- wiedza o osobowości stanowi system sił dynamicznych, zwanych popędami, pozw
ala przewidywać i wyjaśniać ludzkie zachowania pozwala ponadto je korygować
- siły motywacyjne są z reguły nieświadome, a Czł z reguły nie zdaje sobie sprawy,
dlaczego działa tak jak działa
- koncepcja ta wyjaśnia jak działa Czł oraz jak zmienić jego osobowość
- najbardziej znaną wersją portretu dynamicznego jest psychoanaliza oraz psycholo
gia humanistyczna
KONCEPCJA BEHAWIORALNA Człowiek reaktywny
Założenia: (Watson Skiner)
- zachowanie Czł zal od wyposażenia genetycznego oraz od środowiska fiz i społ. Śr
odowisko to pełni rolę czynnika sterującego ludzkim działaniem.
- struktura zachowania jest w dużym stopniu kopią struktury środowiska
- środowisko jest konfiguracją bodźców. Bodźce te sterują reakcjami Czł. Zachowan
(R) się jest więc funkcją ukł zew bodźców (S). Gł Zad psychologii jest badanie rela
cji istniejących między R i S.
- zachowanie ludzkie jest sprawcze, ponieważ kształtuje otoczenie jednostki. Oddzi
aływanie otoczenia na zachowanie ma jednak charakter bardziej fundamentalny niż
wpływ zachowania sprawczego na otoczenie. O ile środowisko jest układem aktyw
nym człowiek jest jedynie tworem reaktywnym.
- zachowanie uruchamiane jest przez popęd, utrwalane i podtrzymywane przez wzm
ocnienie, czyli obiekt lub stan rzeczy redukujący popęd
- behawioryści nie negują istnienia życia wewnętrznego, zwracają jedynie uwagę, że
nie reaguje ono na działania Czł
- nie ma zachowań altruistycznych
KONCEPCJA POZNAWCZA Człowiek samodzielny
Założenia:
- odrzuca obraz Czł reaktywnego i niedoskonałego
- Jedn jest samodzielnym podmiot, przyjmującym postawę bad wobec świata
- obserwuje, przewiduje, formułuje hipotezy, planuje, eksperymentuje i wnioskuje
zgodnie z posiadaną wiedzą- przystosowuje się do świata i kształtuje go
- procesy psychiczne i wew zachowania Czł zal od Inf
- Czł jest sterowany przez Inf płynące ze środowiska oraz zakodowane uprzednio
w pamięci
- struktura Inf decyduje o tym, do czego ludzie dążą, czego chcą
- Inf pochodzą z 2 Źr: płynąca aktualnie z otoczenia oraz zakodowane
- Źr zmian w Czł jest groma i nieustanna restrukturyzacja doświadczeń- uczenie się
Wyróżniające kryteria |
Psychoanaliza |
Behawioryzm |
Psychologia humanistyczna |
Psychologia poznawcza |
Kim jest człowiek? |
Pionek sterowany przez biologię, ograniczony przez kulturę |
Pionek sterowany przez cechy sytuacji |
Wszechwładny podmiot |
Badacz, decydent |
Prosty, złożony?
|
Złożony |
Prosty |
Złożony |
Złożony |
Realizowane interesy
|
Libido |
Redukcja popędów |
Rozwój osobisty |
Poznanie, równowaga poznawcza |
Stosowane strategie |
Kateksja, mechanizmy obronne |
Zachowanie skuteczne |
Samoaktualizacja |
Gromadzenie i przetwarzanie informacji |
Biologia czy doświadczenie
|
Biologia |
Uczenie się |
Biologia (marginalne uczenie się) |
Uczenie się |
Wolność, konieczność?
|
Konieczność |
Konieczność |
Wolność |
Wolność |
Koncentracja na czasie |
Przeszłość |
Przeszłość |
Teraźniejszość |
Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość |
Stabilność czy zmienność natury ludzkiej |
Stabilność |
Zmienność |
Zmienność |
Zmienność |
Metafora
|
Maszyna |
Maszyna |
Bóg |
Komputer |