Wykład z dnia : 07.11.2011, doktryny polityczne.
Myśl polityczna Odrodzenia.
Myśl polityczna odrodzenia powstała pod wpływem humanizmu i głównym punktem jej zainteresowań była droga zupełnie odmienna niż w średniowieczu, mianowicie zastanawiano się która władza jest najlepsza, jak powinna być skonstruowana etc. Doszło do powstania dwóch wielkich teorii:
Teoria machiavelizmu - Nicole Machiavelli- żył na przełomie XV/XVI wieku był florentyńczykiem, Florencja wówczas przechodziła zawirowania polityczne, chodziło o walkę Medyceuszy, był pod silnym wpływem Lorenza Wspaniałego (?)
Przeczytaj o nim: http://pl.wikipedia.org/wiki/Niccol%C3%B2_Machiavelli
Tytus Liwiusz opisał historię Rzymu, od roku 753 czyli jego założenia. Ksiąg Liwiuszowskich było kilkadziesiąt, Machiavelli komentował tylko pierwszych 10 ksiąg.
Z czym należy łączyć poglądy Machiavela
Machiavelizm generalnie jest to rzecz podstawowa, udowodnił, że pomiędzy polityką a moralnością nie ma punktów wspólnych, że polityka nie jest ani moralna ani nie moralna. Polityka jest amoralna co to oznacza? Oznacza to, że polityka oparta jest na kryterium skuteczności. Jeżeli z jednej strony mamy skuteczność, a z drugiej strony dobro i zło, to jasne jest ze wybieramy skuteczność. Uważał, że do moralności odwołuje się polityk przegrany. Machiavelizm miał złą opinię w RP szlacheckiej, uważano, że Machiavel to był ten który straszył władzą absolutną , a przynajmniej tak rozumiała to bardzo płytko polska szlachta. *
Machiavelli stwierdził po raz pierwszy tak wyraźnie, że nie ma ustrojów doskonałych, nie ma państw doskonałych , a wszystkie państwa są przemijające. Do tej refleksji co nie było specjalnie odkrywcze skłoniły go dzieje starożytnego Rzymu, bo widział, jak skończył swoim upadkiem. Kolejna rzecz, to konsekwentny laicyzm jego poglądów: wyparł się religii, a ponieważ tego dokonał rzeczą bardzo istotną jest stwierdzenie, że pisał iż człowiek jest kowalem swojego losu i że działanie władcy i prawo mogą zmieniać człowieka. Niektórzy twierdzą, że jest prekursorem idei totalitarnych, wręcz faszystowskich jednakże jest to bardzo naciągane.
Otóż Machiavelli pisał o cyklicznym rozwoju państw: w tym cyklicznym rozwoju jedne państwa opadają na dno nędzy a drugie wznoszą się ku sławie. Był prekursorem odrodzenia narodowego Włoch.
Dalej, zaczął analizować człowieka, uważał ze natura człowieka jest z gruntu zła, a to zazwyczaj świadczy o poglądach konserwatywnych i prawicowych, podał zdanie które zawsze powinno nam dzwonić w uszach: że : „ludzie są zawsze źli chyba ze przymus konieczności uczyni ich dobrymi”, czyli można z człowieka zrobić kogoś dobrego, ale wynika to tylko z przymusu, czyli człowiek musi mieć nad sobą bat.
„Człowiek jest zły dlatego ze szybciej przeboleje stratę ojca niż ojcowizny.”
Pisał że fortuna i „virtu” co normalnie byśmy tłumaczyli jako szczęście i cnota, jednak u niego znaczyło to, że fortuna to los coś co jest od człowieka niezależne, coś czego nie można przewidzieć, ale fortuna nie rządzi światem tak dalece, aby wolna wola nie miała udziału w tym co się dzieje. Trzeba być przedsiębiorczym ponieważ fortuna zarzuca pęta na słabych biernych i mało ambitnych. Życie sprzyja śmiałym bowiem ci śmiali mogą zmniejszyć pole penetracji fortuny. Człowiek musi być aktywny, a pojęcie człowieka również musi odnosić się do władcy, wg niego wśród zepsucia potrzeba jest twarda absolutna władza monarchy. Musi uchodzić za powszechnie ważne prawo, że nigdy albo jedynie rzadko udaje się stworzyć państwo jeżeli nie znajdzie się jednostka, która nie nada jej jednolitego ustroju, czyli innymi słowy dyktatura jest konieczna do stwierdzenia jednolitego państwa, dyktatura jest konieczna, a historia nigdy nie sądzi tych, którzy zwyciężyli, sukces w polityce dyktowany racją stanu usprawiedliwia takie czyny, które w kategoriach moralnych można uznawać za złe. Co w związku z tym powinien robić władca, aby być skutecznym w tym rządzeniu i zaprowadzeniu porządku? Władca musi wykazać zdecydowanie w stosowaniu przemocy, najlepiej żeby koncentrował akty terroru w jak najkrótszym czasie żeby nie wracać potem do nich i żeby pofolgowawszy przemoc uspokoić poddanych. Ponadto powinien wykazać oszczędność w rozporządzaniu majątkiem, po to żeby nie drażnić poddanych; musi być skromny, musi budzić milość poddanych, ale jeszcze bardziej ich lęk, kierować się zawsze dobrem powszechnym, skazując wrogów państwa, ale nigdy wrogów osobistych. Innymi słowy dyktatura miała postawić tamę dla warcholstwa i awanturnictwa.
Jak się zachowują dyktatorzy? Na zewnątrz biedni, skromni, poszkodowani >> Stalin, Hitler, Piłsudski. Silne państwo narodowe republika, nie potrzebna będzie dyktatura, ale potrzebny będzie respekt dla prawa, w tej republice rządzić ma elita bowiem nie uznawał Machiavelli czegoś takiego jak ludowładztwo, mówił o cuchnącym plebsie który nie jest oczywiście w stanie rządzić. Ta teza o silnej armii składającej się z obywateli można powiedzieć, że w tamtym czasie były bardzo nowoczesne. Nie był ateistą, nie był chrześcijaninem, uważał chrystianizm za religię bierności i lenistwa, proszę zwrócić uwagę, że dzisiaj byśmy na to tak nie popatrzyli, mianowicie u podstaw chrystianizmu leży jednak idea miłosierdzia a w teorii Machiavellego nie ma miejsca na miłosierdzie.
Co się dalej działo z jego teorią ?
Antymachiavellizm - Wolter był autorem traktatu że idealny władca jest przyjacielem filozofów etc. będzie w stanie stworzyć nowy ustrój, to trąciło trochę Platonem . >> poczytaj o Voltaire ( jeśli czujesz taką potrzebę) >> http://pl.wikipedia.org/wiki/Voltaire
Drugim przykładem będzie Fryderyk II >> http://pl.wikipedia.org/wiki/Fryderyk_II_Wielki - w młodości napisał prace antymachiavelistyczną, był nazywany filozofem na tronie, był przyjacielem Woltera, całe działanie Fryderyka II było przesiąknięte Machiavellizmem. Np. napadł na Austrię pod pretekstem pomocy Marii Teresie, to on był autorem pierwszego rozbioru Polski. Sporządził testament polityczny dla swojego bratanka który został uważany za teorię Fryderyka, pisał że: jeżeli podoba ci się jakiś kraj i masz siły wojskowe aby go zająć to zrób to, a znajdą się prawnicy i filozofowie którzy twój czyn usprawiedliwią i znajdą dla twoich posunięć logiczne wytłumaczenie.
Teoria Bodina >> http://pl.wikipedia.org/wiki/Jean_Bodin << był legistą francuskim, który służył wiernie władzy monarszej, który tworzył teorie dotyczące prawa prywatnego, żył w XVI wieku, wykładał prawo rzymskie w Tulusie, był adwokatem przy parlamencie w Paryżu, pamiętajmy ze to nie był organ przedstawicielski w tamtym czasie tylko był to sąd, był doradcą Henryka Walezego, co więcej przyjmował polskie poselstwa w imieniu Henryka i z nimi negocjował gdy przyjechali polscy posłowie, którzy przekazywali że wybrali księcia Henryka na swojego króla i tu powstawał problem. Zamoyski podobno dużo opowiadał mu o ustroju polski jaką wtedy nazywano republiką. Bodin w swoich pracach bardzo często odwoływał się do historii polski. Napisał słynne dzieło Pt. „ 6 ksiag o RP”.
* Z czego jest znany? Ze stworzenia najbardziej spójnej teorii absolutyzmu monarszego po drugie Bodin znany jest z opracowania pojęcia suwerenności, po trzecie to on na nowo wytyczał granice absolutyzmu czyli granice władzy państwowej, no i wreszcie uważany jest za twórcę prawa porównawczego. Porównywanie prawa na zasadzie pokazania tych różnic i w oparciu o te różnice, stworzenie najlepszego modelu państwa. Porównywał ustroje dzięki temu powstało stowarzyszenie Jeana Bodina.
Sprawiedliwość rozumiał w ten sposób, że jest to respektowanie prawo bożego i naturalnego, państwo jest wtedy państwem kiedy jest suwerenne, wg Niego suwerenność to absolutna i nieustająca władza państwa, suwerenność ma zapewniać niezależność od zewnętrznej strony, ale także pełną niezawisłość od poddanych i tu był klucz rozumienia suwerenności - Bodin napisał, że suwerenność jest niepodzielna, nie można jej dzielić, bo nie można mówić iż ktoś jest pół suwerenny czy ćwierć suwerenny bo wtedy po prostu nie jest suwerenny, w związku z tym odrzucił wszelkie konstrukcje ustroju mieszanego gdzie rządzi i król i szlachta uważając że taki ustrój republikański mieszany jest po prostu nie suwerenny. Przejawem suwerenności wg niego miała być wyłączność prawodawcza tylko władza państwowa i tylko monarcha powinien stanowić prawo. Stąd wynikała teza, jakoże prawo to rozkaz suwerena, a co to znaczy ze prawo to rozkaz suwerena, dlatego właśnie bodina określa się prekursorem pozytywizmu prawniczego. Ma być to sprawiedliwy rozkaz suwerena i tutaj otwierał furtkę dla prawa naturalnego oczywiście zaczął to rozważać, : przede wszystkim prawe rządzenie wobec niego musi być zgodne z prawami bożym naturalnym. Prawo naturalne jest zawarte w ewidentnych nakazach rozumu, pisał jednak, że prawo boże i naturalne nie mogą być przeciwstawiane prawu suwerena, w ogóle uważał że poddani nie mają prawa sprzeciwu wobec suwerena ponadto uważał ze suweren nie może działać przeciw prawu bożemu, bo suweren zna lepiej prawo boże niż poddani. Bodin bardzo silnie akcentował kwestie nietykalności własności, jest to rzecz bardzo ważna ponieważ widział potrzebę umocnienia własności, uważał ze to początek sojuszu mieszczaństwa z monarchią absolutną.
Poglądy bodina były uzasadnieniem absolutyzmu w wydaniu klasycznym, podkreślały związek między religia a państwem podkreślały wyłączność prawodawczą. Zupełne inaczej później uzasadniano absolutyzm, nigdy nie odrzucono tezy o suwerenności, jednak podstawowym czynnikiem był utylitaryzm czyli władza absolutna jest absolutna bo jest najlepsza dla poddanych, czyli nie boskie pochodzenie, tylko po prostu jest najlepsza, bo władca absolutny z piedestału władzy najlepiej wie co jest najlepsze dla państwa.
* Jest to bardzo ważne stwierdzenie stąd zamiast dawnego : państwo to ja, było stwierdzenie: ja jestem pierwszym sługą państwa, albo: ja jestem sługą interesu ogólnego, ALBO jeszcze ładniejsze mianowicie: Ja jestem zegarmistrzem mechanizmu państwoego ( zaczerpnięte od Fryderyka II ) . Utylitaryzm tak właśnie wpływał na tą myśl.
*Ideały oświecenia wpływające na absolutyzm: tolerancja religijna - nie ważne jaką religie wyznajesz, ważne żebyż dla mnie pracował, stworzyła pierwsze kodeksy oparte na szkołach natury a w szczególności na humanitaryzmie prawniczym.
HUMANITARYSCI PRZYPOMNIEC SOBIE W DOMU BO TO WAŻNE. :
* To także rozwój prawa administracyjnego jako nowej dziedziny, bowiem czasy oświecenia charakteryzowały dwa pojęcia: :światopogląd prawniczy i drugie pojecie: eudajmonizm. Światopogląd prawniczy to wiara że prawo może kształtować życie ludzi, bezkrytyczna wiara w siłę prawa, wiara ze jeżeli cos regulujemy prawnie to tak będzie.. A druga rzecz eudajmonizm - dążenie do zapewnienia szczęścia, czyli stworzymy świetne prawo to będziemy szczęśliwi. Te dwie idee legły u podstaw kodyfikacji prawa.
DOKTRYNA ABSOLUTYZMU OŚWIECONEGO TO PYTANIE MOŻE SIĘ TRAFIĆ NA EGZAMINIE.
PYTANIE: CZY NAPOLEON BYŁ OSTATNIM WŁADCĄ OŚWIECONYM?? WAŻNE.
Wypada powiedzieć kilka słów o trzecim ważnym myślicielu renesansu:
Tomasz Morus >http://pl.wikipedia.org/wiki/Thomas_More> nawiązywał do poglądów Platona, idealizm platoński to są rzeczy ściśle związane z tym co pisał Morus.
Był kancelrzem królestwa Anglii i jako kanclerz Henryka VIII stracił życie bo został ścięty, za to, że odmówił uznania króla głową kościoła w Anglii. Z powodu swej wierności wobec papiestwa, został zaliczony w poczet świętych kościoła katolickiego. To jest rzecz bardzo ważna, bo to chodziło nie tylko o to, że został wierny papiestwu >> w jego pracach było pełno teorii na temat socjalizmu utopijnego<< nie zawsze słowo socjalizm jest negatywne, bo w końcu uznano go za świętego co łączy się z wcześniejszym kompletnym sprawdzeniem jego całego życiorysu.
Z czym powinien nam się kojarzyć ?
Napisał: utopię wydał ją w roku 1516. >>co pisał morus w tej utopii >> krytykował stosunki angielskie, przy czym pisał formalnie o Francji i Hiszpanii, pod pozorem tych państw pisał o Anglii bo wiedział, że nie należy się narażać władzy. Uważał ze nie da się przeprowadzić rozsądnych reform dopóki utrzymywać się będzie prywatna własność. Uważał że jak się zniesie prywatna własność to wtedy dopiero będzie możliwy sprawiedliwy podział dóbr. Dalej, uważał, że nie może być nierówności społecznej. Na wyspie utopia nie ma własności prywatnej ziemia i domy należały do państwa, ludzie żyli w harmonii, pracowali 6 h dziennie, i to wystarczało, aby zadowolić wszystkich w wolnym czasie oddawali się nauce, a później naukę wcielali do praktyki, utopianie jednakowo się ubierają, razem jedzą posiłki, nie znają pieniędzy, pieniądze są niepotrzebne, bowiem państwo zaspokaja ich potrzeby, państwo wie ,
Że złoto jest cenne, ale uczy poddanych pogardy do złota. W utopii rzecz ciekawa byli niewolnicy, maja wykonywać prace przykre i ciężkie, ustrój miał być hierarchiczny, każde 30 rodzin miało wybierać swoich przedstawicieli a ci z kolei wybierali swoich szefów na górze, na samej górze hierarchicznej znajdował się Książe - miał mieć władze dożywotnią, był wybierany w wyborach, ale jeżeli miał skłonności do tyranii mógł zostać usunięty , duchowni mieli nie mc celibatu <yeah yeah>.