Automat vs. Manual
/wg. artykułu Philla Parsons'a z The Best Damn Garage on The Net/
Raz na jakiś czas wybucha dyskusja na temat zalet i wad skrzyni mechanicznej i automatycznej. W dyskusji pada wiele różnych stwierdzeń i anegdot, nie przyczyniających się zbytnio do rozwiązania tej kwestii.
Uczestnicy dyskusji natomiast, ulegają zabawnemu, ale nie przyczyniającemu się do niczego, zacietrzewieniu. Co gorsza, wiele czasopism, które powinny niby znać się na rzeczy, publikuje artykuły na ten temat, co tylko podsyca ogień. Jeśli mamy być szczerzy, to zdaniem naszego serwisu jak i Best Damn Garage on the Net, jest to jeden z głupszych tematów do dyskusji jeżeli chodzi o motoryzację.
Równie dobrze można by porównywać możliwości terenówek 4x4 a street rod'ów. Dlaczego? Krótko mówiąc, dlatego, że każda z tych maszyn spisuje się najlepiej w konkretnym otoczeniu. Kiedy zmienia się otoczenie, możliwości maszyny ulegają ograniczeniu. Mamy nadzieję, że ten artykuł pomoże uspokoić sytuację jaka powstała wokół tego tematu.
Ciągłość
Według zwolenników automatów to najważniejszy argument przemawiający na korzyść tych skrzyń. W wyścigach typu "drag" automaty potrzebują mniej więcej tyle samo czasu na zmianę każdego biegu, a jak przecież wszyscy dobrze wiemy, wyścigi "drag" wygrywa się głównie dzięki ciągłości. Na dodatek automaty zmieniają biegi znacznie szybciej niż manuale, no i ,pod warunkiem że nic nie rąbnie, zawsze uda im się zmienić przełożenie . Właśnie dlatego prawie wszystkie samochody biorące udział w wyścigach typu "drag" mają automaty. No a poza torem wyścigowym? W wielu sytuacjach może się okazać, że automaty nie charakteryzują się aż taką ciągłością.
Na górskiej, krętej czy innej niezbyt przyjaznej drodze, automaty zupełnie się nie sprawdzają. Problem w tym, że automaty są, no cóż, automatyczne, i same muszą decydować który bieg wybrać i kiedy go wrzucić, no i nie zawsze wybierają najlepsze rozwiązanie. Jeżeli skrzynia nie ma specjalnych modyfikacji, to kierowca nie może utrzymać jednego, konkretnego biegu, tak jak w manualach. Nawet nowsze, komputerowo sterowane automaty mogą dać ciała - w wielu sytuacjach komputer nie potrafi myśleć tak jak człowiek.
Efektywność
Ekipa drążkowców zwykle używa tego argumentu aby udowodnić wyższość manuala nad automatem. Wyłączając skrzynie z blokadą sprzęgła (lockup clutches), automaty nie dają sobie zbyt dobrze rady ze ślizganiem na różnych etapach pracy, ze względu na sposób działania sprzęgła hydrokinetycznego (torque converter). Ten właśnie poślizg marnuje moc zamieniając ją na ciepło, które należy odprowadzić przy pomocy jakiejś zewnętrznej chłodnicy. Dodatkowo, ze względu na znacznie większy stopień skomplikowania i zastosowanie hydrauliki, automaty okazują się jeszcze mniej efektywne ponieważ, jeśli można tak powiedzieć, muszą się jeszcze same obsłużyć. Skrzyni ręcznych ten problem nie dotyczy; wyłączając moment sprzęgnięcia biegu pierwszego, manuale praktycznie w ogóle się nie ślizgają, a ponieważ operacje wewnątrz skrzyni są wykonywane mechanicznie, to traci się na nie znacznie mniej mocy. Chociaż automaty udoskonalane są cały czas, to jednak faktem pozostaje, że manuale są bardziej efektywne w przypadku pracy przy dużej, ciągłej szybkości. To dla tego stock cars oraz inne samochody przeznaczone do wyścigów wytrzymałościowych prawie zawsze mają manuale; automaty nie są w stanie osiągnąć takich prędkości jak manuale. Automaty marnują moc przy wysokich obrotach, i wytwarzają mnóstwo ciepła, co oznacza że należy się liczyć ze stosowaniem dodatkowej instalacji odprowadzającej ciepło i zwiększoną wagą. Chociaż nowsze automaty często mają w środku sprzęgła hydrokinetycznego (torque converter) dodatkowe sprzęgło, które skutecznie unieruchamia mechanizm napędowy podobnie jak normalne sprzęgło, to jednak przeniesienie napędu należy zmodyfikować aby móc z tej cechy korzystać cały czas, a nie tylko podczas kruzowania na małym gazie.
Moment obrotowy i przyspieszenie
Jedyny niepodważalny fakt w tej dyskusji brzmi: automaty startują znacznie mocniej niż manuale. Główną przyczyną tego jest sposób pracy sprzęgła hydrokinetycznego, które dosłownie dodaje momentu obrotowego na tylne koła poprzez zapewnienie tego czym jest redukcja biegu przy niskich obrotach.
Dlatego właśnie automatów częściej używa się do holowania, wyścigów typu "drag", no i do jazdy po ulicach. We wyścigu "Stop Light Grand Prix" masz tylko krótki odcinek aby się wykazać, i w tego typu wyścigach automaty rządzą.
Jednak podczas jazdy na długim dystansie auta ze skrzyniami ręcznymi wypadną lepiej, ponieważ przy wysokich obrotach charakterystyczne wady automatów stają się bardziej widoczne. Jeśli zdarzy Ci się oglądać dwa ścigające się auta, jedno z automatem a drugie z manualem, to zauważysz pewien schemat: automat natychmiast wypali do przodu, zarówno podczas startu jak i po każdej zmianie biegu, ale manual, jeżeli tylko będzie miał trochę miejsca, wyjdzie na prowadzenie i prawdopodobnie przegoni tamtego. Reasumując, na torze "drag" jest na to za mało miejsca, ale na dłuższym dystansie manual wygra za każdym razem.
Wytrzymałość
Oto argument, który cały czas przywłaszczają sobie obie strony. W większości przypadków manuale w ogóle nie wymagają konserwacji (chociaż ich żywotność można przedłużyć często zmieniając olej), i rzadko kiedy wymagają przeglądu, chyba że są w jakiś sposób maltretowane. Z automatami jest odwrotnie - jeśli nie będziesz wystarczająco często zmieniał oleju w skrzyni, to nie wytrzymają one zbyt długo, a czasami nawet czysty płyn nie jest gwarancją długowieczności.
Z drugiej strony jednak, w każdym aucie wyposażonym w skrzynię ręczną w którymś momencie trzeba będzie wymienić sprzęgło, co zabiera czas i bywa kosztowne. W dodatku skrzynie ręczne mają więcej zewnętrznych ruchomych części (lewarek, hydraulika / linka sprzęgła, widelec, docisk, tarcza, łożysko), a to oznacza, że więcej części może się zepsuć lub zużyć. Automaty mają bardzo mało zewnętrznych ruchomych części (właściwie tylko drążek i/lub drążki kickdown), a ponieważ części te nie pracują tak często jak ich odpowiedniki w manualu, to zużycie w zasadzie nie stanowi problemu. Oba rodzaje skrzyń wymagają okresowych regulacji, tak więc w tej kategorii mamy swego rodzaju remis.
Jeśli chodzi o zwyczajną siłę, automaty są ogólnie wytrzymalsze. Przekładnie planetarne są niesamowicie mocne, a ponieważ kwestia fizycznego zużycia zębów właściwie nie występuje, to automaty wykazują bardzo dużą tolerancję dla momentu obrotowego, a można je zmodyfikować tak aby były jeszcze bardziej tolerancyjne. W przeciwieństwie do manuali, automaty mają następującą zaletę - jeżeli się popsują to zazwyczaj jest to usterka systemu hydraulicznego, czego rezultatem będzie ślizganie się. Czemu jest to zaleta? Ponieważ kiedy zepsuje się manual, to zazwyczaj się on po prostu zablokuje.
Doznania z jazdy
Ponieważ jest to zdecydowanie subiektywny aspekt nie liczy się on zbytnio w obiektywnym porównaniu rodzajów skrzyń. Jeśli jednak mówimy o satysfakcji z jazdy, to właśnie subiektywne odczucia będą przysłowiowym "języczkiem u wagi". Skrzynia manualna jest uznawana zazwyczaj za rozwiązanie dające więcej satysfakcji z jazdy. Zmieniając samemu biegi kierowca aktywnie uczestniczy w procesie kierowania samochodem i ma większy wpływ na zachowanie samochodu. W przypadku skrzyni manualnej kierowca jest po prostu częścią układu jezdnego, ponieważ to właśnie on zmienia biegi. Z drugiej strony wiele nowych automatów daje kierowcy możliwość ręcznej zmiany biegów - ale nie jest to już argument tego samego kalibru.
A teraz parę słów na temat odczuć z jazdy automatem. Mimo tego, że automaty nie są nawet w przybliżeniu tak zajmujące dla kierowcy jak manuale, to jednak dają poczucie większej mocy na niskich obrotach, no a poza tym nie ma nic tak przyjemnego jak "szarpnięcie z klekotaniem" dochodzące z dobrze wyregulowanej skrzyni automatycznej. Ponieważ wiele aut "weekendowych wojowników" służy również do codziennej jazdy po mieście, to fakt że nie trzeba męczyć się ze sprzęgłem i wajchą podczas jazdy w korku stanowi poważną zaletę. Miło jest również wypić kawę albo schrupać hamburgera w drodze, czyli zrobić coś na co autko z manualem nie zawsze pozwoli.
Podsumowanie
Taaa, więc która jest lepsza? Jeżeli szukasz tu odpowiedzi to tylko tracisz czas. O tym która jest lepsza w dużej mierze decydują Twoje własne preferencje. W niektórych przypadkach (takich jak wyścigi typu "drag"), automaty zazwyczaj spisują się lepiej. Na dłuższych dystansach lub kiedy trzeba długo utrzymać wysoką szybkość manuale mają więcej do powiedzenia. Jednak w każdym z tych przypadków są wyjątki; dobry kierowca często da sobie radę z niedogodnościami każdego z rodzajów skrzyń, natomiast jakiekolwiek zalety danej skrzyni trafi szlag kiedy po prostu jazda nie sprawia Ci przyjemności.
Morał - przestańcie się kłócić na tak głupawy tematy jak ten. Jeżeli rzeczywiście chcesz przekonać ludzi, że to Twój wybór jest lepszy , to jedź na tor i pokaż im dlaczego tak jest, a nie miel jęzorem jak najęty. Może nauczysz się paru rzeczy, może nawet zmienisz zdanie jak ktoś skopie Ci tyłek kilka razy. Może Ty spowodujesz, że ktoś zmieni zdanie. Nieważne jednak co się stanie, chodzi o to żeby się dobrze bawić, bo przecież o co innego tu chodzi?