Język naukowy - dążenie do maksymalnej precyzji znaczeniowej poprzez unikanie synonimów i homonimów - korzysta z terminów dwu i więcej członowych- występują zapożyczenia z łaciny, greki, ale także z j. Żywych - terminy specjalistyczne dla j. naukowego —neologizmy właściwy- pojawiają się także neosemantyzmy (ciało, rzeźba)- osobna grupa to deminiutywa (zdrobnienia) (ciałko, pantofelek)- występuje hierarchizacja pojęć — czyli dążenie do jednoznaczności i wyraźnejhierarchii znaków pojęciowych- w języku naukowym każde słowo ma swoje miejsce w systemie znaczeniowym- język naukowy jest wyważony, bezosobowy, precyzyjny, schematyczny, abstrakcyjny, nieobrazowy, nieemocj, odzwierciedlający obraz świata, uporządkowany,zobiektywiz Język popularno naukowy- ekspresywność języka wyrażona jest najczęściej przez słownictwo potoczne- subiektywność języka- przystępności tekstu powinna towarzyszyć wyrazistość. Ważne jest by tekst był czytelny także przez rozczłonkowanie, Cenne są ponadto sygnały porządkujące wypowiedź. Wszystkie te wytyczne dostrzec można w podręcznikach. Nietrudno zauważyć sygnały następstwa, nawiązań wewnątrz-tekstowych i wnioskowania.- Obrazowość ujawnia się w metaforach i porównaniach- Ściśle z układem graficznym współgra kolejna cecha: dynamika. Ilustracje, tabele i schematy zawsze są podpisane lub opisane. Dlatego też poza podstawowym tekstem informacje mogą być podane przez różne formy wypowiedzi. Nierzadko definicje znajdują się w komentarzu do zdjęcia, a terminy przy opisaniu na przykład przekroju przez jakiś przedmiot. Pojawia się ponadto wypunktowanie informacji, zbieranie najważniejszych wiadomości do osobnych ramek. Dzięki takim zabiegom język staje się dynamiczny.- W zakresie dystansu nadawcy i odbiorcy wyraźna jest dialogowość. Często pojawiają się formy 1. osoby liczby mnogiej czasowników przez to do wiedzy dociera się wspólnie. Również często pojawiają się zwroty do odbiorcy w formie 2. osoby liczby pojedynczej jak do dobrego znajomego któremu radzimy coś zrobić lub zauważyć- Informacyjna sekundarność —powoływanie się na `opinię specjalistów, fachowców, zwalnia często autorów podręcznika z udowadniania prawdziwości twierdzeń. Odbiorca na tym etapie kształcenia nie musi jeszcze potrafić dowodzić wszystkich tez wystarczy mu wiedza podana.Język urzędowy- specyficzna terminologia- bezosobowe formy czasownika (odindywidualizowanie języka) - eksponowanie oficjalnej więzi między nadawcą a odbiorcą- dyrektywność wyrażona przez nakazy i zakazy (akty dyrektywne: czasownik modalny (trzeba należy) + bezokolicznik- brak pierwiastków emocjonalnych i obrazowych- eliminowanie słownictwa kolokwialnego i potocznego- schematyczność, szablonowość, formy kategoryczne- obecność punktów, paragrafów, tabeliJęzyk artystyczny- znak językowy zastosowany w przekazie poetyckim zostaje wytrącony ze swoich schematycznych zobowiązań i kontekstów- wysoki stopień organizacji wypowiedzi nieredukowalny do jej zadań poznawczych, , ekspresywnych czy impresywnych- wysoki stopień wieloznaczności wypowiedzi obejmpjącej wszelkie rejestry jednostek językowych - wysoki stopień nieprzewidywalności wypowiedzi- nieprzekładalność przekazów poetyckich na inny typ wypowiedzi,-wielka różnorodność środków składniowych ,-bogactwo słownictwa,-synonimy wyrazowe o odcieniach semantycznych i stylistycznych,-metaforyka,-związek z literaturą ,-funkcja poetycka,-realizacja osobnej funkcji poetyckiej,-proponuje nową oryginalną dla odbiorcy wizję świata ,-można spotkać inne style językowe(kunsztowne naśladownictwo),-elementy języka obce normie języka ogólnego
|
Mechanizmy popularyzowania wiedzy naukowej:- popularyzacja języka poprzez zwiększenie przystępności i atrakcyjności tekstu dzięki o Unikaniu stylu naukowegoKomercjalizacji języka Preferowaniu języka potocznego- Chęć ułatwiania zrozumienia przejawia się najczęściej próbami dopowiadania, wyjaśniania i definiowania terminów- Często autor świadomie próbuje zmniejszyć liczbę terminów i pojęć w tekście co realizowane jest na kilka sposobów Pojęcia i terminy pojawiają się tylko w metatekstachTerminy kosztem precyzji znaczeniowej pojawiają się w postaci uogólnionej i niedookreślonej o Przerwanie wyliczania w celu lepszego rozumienia o Przełożenie języka naukowego na język bardziej obrazowy - Próby zniesienia opozycji subiektywizm — obiektywizm często przejawiającą się antropocentryzajcą wypowiedzi - Wprowadzanie animizacji i personifikacji w celu zmniejszenia abstrakcyjności - Przekład z kodu rozwiniętego na kod ograniczony- Przyrównywanie abstrakcyjnych pojęć do potocznej wiedzy i doświadczeń, do elementów postrzeganych zmysłowo w otaczającym świecie.- Informowanie o realiach komunikacyjnych w celu neutralizowania opozycji subiektywizm — obiektywizm ( nadawca może się ujawniać o Nadawca może identy&kować się z własnym środowiskiem o Nadawca postrzega siebie jako nauczyciela mistrza^ Strategia wyjaśniania ~^ Strategia ilustrowania ^ Strategia przekładu - Komercjalizacja tekstu w celu nadania cech atrakcyjności medialnej (chwyt) ADAM WAJRAK-Moniki Zasko-Zielińskiej uniwr. On z gt.wyborczej- perspektywa antropocentryczna wypowiedzi i uwzględnienie językowego obrazu świata w tym stereotypów w jego widzeniu - nawiązanie kontaktu z odbiorcą- posługiwanie się informacjami zawartymi w istniejących stereotypach znanych zwierząt do opisu innych- posługiwanie się stereotypowym wyobrażeniem utrwalonym w związkach frazeologicznych- uwzględnia widzę odbiorców i sam identyfikuje się raczej z tymi którzy przebywają ze zwierzętami a nie zajmują się nimi naukowo - zastosowane zostają zdrobnienia i nazwy własne - ocenianie zachowań zwierząt z ludzkiego punktu widzenia - używanie sformułowań odnoszących się typowo do ludzkich czynności - przynoszenie teoretycznej wiedzy o przyrodzie - stosowanie porównan- przepływanie baśniowych nut by nie zrazić odbiorcy suchą teorią naukową - stosowanie dwuoczności Odmiany stylowe języka polskiego:-inaczej subkody języka ogólnego,-różnice między odmianami stylowymi zarysowują się w poszczególnych kategoriach zjawisk językowych:fonetyki,morfologii,słownictwa, frazeologii i składni,-językowe środki leksykalne i składni odgrywaj,a dużą rolę
|
Halinę Kurkowską *kryterium wystarczalności języka — ma ono zastosowanie przede wszystkim w zakresie innowacji leksykalnych, które powstają na przykład w związku z pojawieniem się nowych desygnatów (narzędzi, urządzeń, przedmiotów itp.) Innowacje tego rodzaju w każdym języku, który obsługuje cywilizowane społeczeństwo, są bardzo częste.Wśród innowacji uzupełniających dominują zapożyczenia z języków obcych:l. zapożyczenia tzw. właściwe - polegające na przyjęciu morfemu leksykalnego z obcego języka w formie charakterystycznej dla języka, z którego został zapożyczony i odpowiednim dostosowaniu do systemu języka polskiego, (nylon, sputnik)2. kalki językowe — polegające na odwzorowaniu struktury wyrazów obcych (wydźwięk — Ausklang) 3. zapożyczenia tzw. sztuczne — polegające na tworzeniu konstrukcji leksykalnych opartych na podstawach z różnych języków (telefon —telephone)Wśród leksykalnych innowacji uzupelniających opartych na formach językowych rodzimych i tworzonych według modelu własnego można wymienić:1. neologizmy słowotwórcze —np. kruszarka (maszyna do kruszenia brył skalnych)2. neosemantyzmy — np. warta ` o określonego rodzaju zobowiązaniu produkcyjnym 3. ekspresywizmy — np. pracuś zamiast pracowity - (wyróżnienie ekspresywizmów w tej klasyfikacji sygnalizuje pewien problem ogólniejszy, mianowicie ten, iż uzasadnieniem innowacji uzupełniającej może być nie tylko to, że wypełnia ona lukę w słownictwie, nazywając nowo powstałe desygnaty, ale również to, że zaspokaja potrzebę wyrażenia stosunku mówiących do tego, o czym mówiZa zapożyczeniem może przemawiać' m.in. obce pochodzenie desygnatów, chęć dostosowania się do terminologii międzynarodowej, żywa w jakiejś dziedzinie tradycja przejmowania terminów z określonego języka itp. Neologizm słowotwórczy może się okazać najdogodniejszy wobec istnienia odpowiedniego produktywnego typu słowotwórczego. Neologizmy frazeologiczne zalecają się znów dużym stopniem zrozumiałości, przekazują samą swoją postacią najwięcej elementów znaczenia. Innowacje semantyczne mogą się najlepiej opłacać np. w wypadku kiedy związek między nowym a starym znaczeniem wyrazu oparty np. na podobieństwie wyglądu lub tożsamości funkcji jego nowych i starych desygnatów szczególnie ułatwia zapamiętanie neosemantyzmu ( to zapewne decyduje o właściwej wielu językom wieloznaczności takich wyrazów jak „dziób" ptaka i statku, „noga" człowieka i stołu itp. To przykładowe wymienianie argumentów, którymi można bronić innowacji uzupełniających różnego rodzaju, ma jedynie charakter orientacyjny. Kryterium ekonomiczności języka1. innowacja regulująca polega m.in. na.:a) eliminowaniu z języka wyjątków np. w języku mówionym pojawia biernik tą zamiast tę (daj mi tą książkę, podobnie jak daj mi tamtą książkę)b) dostosowywaniu konstrukcji nieregularnych do regularnych np. dotyczy to narzędnika l. mn. rzeczowników (konstrukcje regularne: cieniami żołnierzami, sieciami, nocami, polami itp. Wyjątki: końmi, nićmi, dłońmi itp.) formy koniami niciami pojawiają się niekiedy jako innowacje;regulujące w tekstach mówionych.Za innowacjami regulującymi przemawia to, że eliminują one wyjatki w języku; które utnadniaja Procesy komunikatywne i powoduja błedy w wypowiedziach: Jednakże trzeba pamiętać przy ich ocenie także o innych kryteriach wewnętrzno i zewnętrzno językowych.
|
POPRAWNOŚĆ JĘZYKOWA — poprawność językowa jest to umiejętność posługiwania się leksyką i formami gramatycznymi (formami wyrazów, zwrotów i zdań) uznanymi za poprawne tj. zgodne z normą językową. Podstawą tej umiejętności jest znajomość normy językowej skodyfikowanej na danym etapie rozwoju języka i opisanej przez językoznawców w postaci gramatyk opisowych,(tj. gramatyk współczesnego języka), słowników poprawnościowych: ortoepicznych (dotyczących popranej wymowy), ortograficznch„ dotyczących poprawnej pisowni) oraz innych leksykonów normatywnych (np. słowników poprawnej polszczyzny lub słowników błędów językowych). Za odstępstwa od normy uznamy następujące ;prawidłowości:1. niep fonetyczną 2. nieprawidłowości ortograficzne' )3. niepr fleksyjne (poszłem — poszedłem)4.niepileksykalne (semantyczne5. niepr składniowe ( on dla mnie to powiedział — om m~ie to powiedział)6. stylistyczne (papież był do tyłu z korespondencją— papież nie nadążał z korespandenc~ą SPRAWNOSC KOMUNIKACYJNA —~prawność językowa — umiejętność właściwego ~ posługiwania się językiem w konkretnej sytuacji. W szerokim znaczeniu obejmuje językową sprawność systemową, społeczną, sytuacyjną i pragmatyczna.- sprawność systemowa — polega na opanowaniu systemu językowego i umiejętności budowania zdań gramatycznie poprawnych- sprawność społeczna — umiejętność realizowania rozmaitych ról. Umiejętność polegająca na doborze środków językowych stosownych do możliwości umysłowych odbiorcy i do funkcji jaką pełni on w społeczeństwie Sprawność sytuacyjna — polega na umiejętności posługiwania się językiem w wytworzonych przez społeczeństwo sytuacjach komunikacyjnych. Wiąże się ona z wyborem środków językowych stosownych do tematu rozmowy, miejsca jej powstania, kanału przekazu (ustny, pisemny) sposobu przekazu informacji (opis, opowiadanie i inne.)- Sprawność pragmatyczna — jest to umiejętność osiągania założonego przez nadawcę celu komunikacyjnego. Składają się na nią umiejętności językowego przekazywania emocji, woli, ocen i wartości, informowania i przekonywaniaESTETYKA WYPOWIEDZI — piękno wypowiedzi tj elegancja i estetyka wypowiedzi, Wypowiedź piękna to taka, która wywołuje odbiorcy odczucie estetycznego zadowolenia, podziw, zachwyt. Piękno wypowiedzi rodzi się jako wynik zharmonizowania formy z treścią. Za piękny (estetyczny) uznamy tekst starannie skomponowany, starannie wyartykułowany(jeśli chodzi o teksty mówione), niezawiły składniowo, zawierający odkrywcze ale harmonijne połączenia wyrazowe, charakteryzujący się bogatym słownictwem, wykorzystującym walory stylistyczne synonimów i wyrazów wieloznacznych a przy tym ~zawierający nadmiaru wyrazów obcych i abstrakcyjnych, pozbawiony określeń brutalnych czy wulgarnych..ETYKA WYPOWIEDZI —(uczciwość wypowiedzi) — etyka zobowiązuje uczestników komunikacji jezykowej do przestrzegania zasady poszanowania godności i praw drugiego człowieka, do zachowań mających a uwadze nie tylko własne cele, ale też prawa i potrzeby drugiego człowieka. Nadawca ma prawo do szczerości w wyrażaniu swoich poglądów a odbiorca prawo do swobody w wyborze postawy światopoglądowej. Jeżeli uczestnicy komunikacji dążą do osiągnięcia porozumienia powinni respektować swoje ~oczekiwania. Podstawą komunikacji którą uznamy za etyczną jest szacunek dla partnera i mówienie prawdy.~ ~mówienie prawdy ma przy tym różny wymiar w zależności od typu wypowiedzi. Mówienie prawdy to pełne i godne z rzeczywistością zdawanie sobie sprawy z tego, co się stała Szczerość oznacza zgodność jawnie wyrażonej intencji z intencją która rzeczywiście przyświeca mówiącemu.
|