Praca zawodowa jako kryterium podziału budżetu czasu.
Praca zawodowa w zakresie podstawowego zatrudnienia będąca elementem czasu ogólnego, stanowi kryterium dość precyzyjnego podziału budżetu czasu na czas wolny i zajęty. Nie można jednoznacznie określić co wchodzi w skład czasu zajętego i czasu wolnego, ponieważ czas pracy nie zamyka się w wielu przypadkach w okresie pobytu w miejscu pracy czy szkole. Często wykorzystywany jest w terenie, bibliotece czy we własnym mieszkaniu, gdzie np. kończymy różne zaległości firmowe, bądź uczeń odrabia lekcje. Z kolei do czasu wolnego nie zalicza się godzin poświęconych koniecznościom życiowym, takich jak sen nocny, zabiegi higieniczne, spożywanie posiłków, choćby przybierały one niejednokrotnie postać wypoczynku. Obowiązki domowe również nie są w budżecie czasu - czasem wolnym. Dlatego też biorąc pod uwagę cechy niektórych zajęć wypoczynkowych z pogranicza obowiązków oraz zajęć społecznych , które mogą przynosić korzyści finansowe i dlatego można je nazwać obowiązkowymi należy wyodrębnić kategorię czasu na pół wolnego , z której wynika, że sfera tego czasu zawiera zarówno czynności wczasowe, które przeobrażają się po części w zajęcia dochodowe, jak i te, które charakteryzuje równowaga lub nawet częściowa przewaga konieczności nad dobrowolnością, np. z zakresu dokształcania się, czy obowiązków rodzinnych.
Budżet czasu.
To zestawienie odcinków czasu przewidzianych na realizację różnych czynności życiowych. Czynności te pogrupowane są w określone zespoły, które w zestawieniu odtwarzają budżet założonego przedziału czasu. Może to być dzień, tydzień , miesiąc, rok.
Składnikami budżetu czasu są:
Zaspokojenie potrzeb fizjologicznych: sen, higiena osobista, spożywanie posiłków, odpoczynek bierny (drzemka)
Praca zawodowa
Przejazdy ( dojazdy, dojścia związane z pracę, zajęciami domowymi i czasem wolnym)
Wykonywanie prac domowych ( wszystkie prace domowe z włączeniem opieki nad osobami starszymi i dziećmi)
Zajęcia poza domem
Nauka ( forma zorganizowana: szkoła, uczelnia oraz samokształcenie)
Czas wolny
Istota odpoczynku.
Czynność odpoczywania oznacza przerwanie jakiejś pracy połączonej z wysiłkiem
i spędzenie czasu na spoczynku.
Istota odpoczynku polega na odreagowaniu zmęczenia i znużenia, na odnowieniu sił fizycznych i psychicznych zużytych nie tylko w pracy zawodowej, ale również codziennych kłopotach utrudniających lub uniemożliwiających prawidłowe funkcjonowanie ustroju ( całego organizmu ), a tym samym zapobieganiu powstawaniu szeregu niebezpiecznych chorób.
Rola zabawy w życiu człowieka.
Zabawa niesie ze sobą bogactwo treści społecznych i psychicznych, spełnia ważną role w życiu człowieka. Rola ta polega na:
Przedłużaniu młodości ( upodobnianie się ludzi dojrzałych do młodzieży
i dzieci pozwala zachować zdrowie i sprawność fizyczną )
Przystosowywaniu do życia ( zabawa ułatwia człowiekowi dźwiganie ciężarów dnia codziennego, pozwala spojrzeć na trudy życia z innej perspektywy, wykonywać obowiązki dnia codziennego z wiarą, uśmiechem
i optymizmem)
Zaspokajaniu potrzeby prestiżu ( wykorzystanie czasu wolego na uczestnictwo w kulturze: muzea, teatry dodają prestiżu)
Pozytywnym wpływie na pracę zawodową ( rozrywka w czasie wolnym przywraca zużyta energię fizyczna i psychiczną co pozwala wydajniej
i z większą satysfakcją pracować)
Kompensacyjna funkcja zabawy.
Polega na tym, że człowiek ucieka od nudnej rzeczywistości tzn. od monotonnej pracy, codziennych obowiązków, ucieka do czynności odmiennych, które przyniosą wyzwolenie od tej nudy i znużenia. Kompensacyjna funkcja zabawy wynika
z naturalnej potrzeby wyrwania się od szarej rzeczywistości dnia codziennego(praca, obowiązki domowe) do czegoś co nie jest nudne i monotonne. Przejawia się to
w różnych formach spędzania czasu wolnego ( sport, turystyka, kultura, kontakty towarzyskie, hobby itp.)
Istota pracy nad sobą.
Praca nad sobą jest samodoskonaleniem, czyli podejmowaniem w czasie wolnym samodzielnych zajęć kształcących, które umożliwiają nabywanie wiadomości
i umiejętności, umożliwią rozwój osobowości , wyobraźni, poczucia moralności.
Praca ta pozwoli na korygowanie postaw, zdobywanie umiejętności wartościowania, pozwoli na rozwijanie inteligencji.
Praca nad sobą jako funkcja czasu wolnego jest dobrowolnym i samodzielnym nabywaniem w czasie wolnym wiadomości i umiejętności w celu samodoskonalenia się tj. wszechstronnego rozwoju swojej osobowości. Przykładem może być uprawianie sportu rekreacyjnego lub turystyki kwalifikowanej w czasie wolnym - doskonalimy sprawność fizyczna i utrzymujemy dobry stan zdrowia.
Znaczenie zdrowotne pracy nad sobą w czasie wolnym.
Ze współczesnych form spędzania czasu wolnego , w których praca nad sobą ma znaczący wpływ na zdrowie możemy wymienić turystykę i sport.
Przykładem może być uprawianie sportu rekreacyjnego lub turystyki kwalifikowanej w czasie wolnym - doskonalimy sprawność fizyczną i utrzymujemy dobry stan zdrowia. Walor zdrowotny zawiera się w aktywności ruchowej, która pozwala człowiekowi przez długi czas utrzymywać wysoki poziom sprawności i wydolności ustroju. Duża aktywność ruchowa jest szansą na lepszą perspektywę życia w późnej starości. Im więcej ruchu tym większa wydolność fizyczna, więcej zdrowia dla naszego organizmu.
Czas wolny w okresie prehistorycznym.
Nie ma jednoznacznych danych o sposobach zagospodarowania czasu wolnego przez grupy społeczne w okresie prehistorycznym czyli w okresie najdawniejszych dziejów ludzkości. Czas wolny, świętowanie i inne zajęcia były bardzo trudne do wyodrębnienia z ogólnego czasu. Byt człowieka był zależny od warunków przyrodniczych, dlatego też można wysnuć hipotezę o cyklicznych zmianach aktywności fizycznej i psychicznej człowieka prehistorycznego. Prawdopodobne cykliczne zmiany aktywności tych ludzi można podzielić na:
Cykl krótki (dobowy) - w dzień zbieractwo i myślistwo, przerywane krótkimi odpoczynkami; wieczorem odpoczynek, planowanie kolejnego dnia, przygotowywanie broni i narzędzi, zabawa, twórczość artystyczna( malowidła
i rzeźby jaskiniowe)
Cykl średni ( 1-2 tygodnie) - intensywny wysiłek fizyczny podczas polowań w celu zdobycia większej ilości pożywienia lub przy średniej aktywności korzystanie ze zdobyczy i odpoczynek połączony z wyrobem odzieży, narzędzi, zabawa
i twórczością artystyczną
Cykl długi (roczny) - latem przygotowanie odzieży okryć przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi, intensywne gromadzenie zapasów pożywienia na okres zimowy; zima spędzanie czasu w jaskiniach, odpoczywanie i korzystanie z zapasów nagromadzonych w cieplejszych porach roku.
Spędzanie czasu wolnego w starożytności.
Starożytność jest okresem wędrówki ludów, rywalizacji i wojen. Okres ten charakteryzuje się rozwojem cywilizacyjnym. Czas pracy i wolny wyznaczany był rytmem prac na roli oraz poszukiwaniem i przygotowaniem pastwisk i nowych terenów pod uprawę. W okresie tym nastąpił rozwój żeglugi, miast i handlu. Dzięki temu rozwinęły się różne dyscypliny sportów ( gimnastyka, dyscypliny lekkoatletyczne) jako trening i zaprawa wojenna. Ponadto nastąpił rozwój twórczości kulturalnej i artystycznej, nauki i techniki ( igrzyska, teatr, wytwarzanie broni, ceramiki, tkanin, itp.) Korzystanie z dobrodziejstw czasu wolnego był przywilejem ludzi wolnych. Dominował sport, zabawa, kultura i nauka. Niewolnicy swój czas wolny wykorzystywali na regenerację sił po ciężkiej pracy na roli i w rzemiośle,
w kopalniach, w budownictwie. Wolni ludzie mieli czasu wolnego w nadmiarze
i głównie wykorzystywali go na zabawę i samodoskonalenie fizyczne.
W starożytnym Egipcie np.; dosyć popularne były wędrówki ludzi poza miejsce swojego zamieszkania. Popularne były także gry i zabawy planszowe. Grecy podróżowali - odbywali długie wędrówki lądowe i liczne wyprawy morskie . Podróże Egipcjan i Greków wiązały się z handlem, kultem religijnym, wojnami i dążeniem do poznania świata. Ciekawą formą spędzania czasu wolnego były igrzyska olimpijskie, odbywały się festiwale i konkursy teatralne. Rzymianie przejęli w pełni grecką kulturę spędzania czasu wolnego, choć ich oferta rozrywkowa powiększyła się
o wielkie widowiska teatralne dla kilkunastu tysięcy widzów, wyścigi rydwanów, walki z dzikimi zwierzętami, walki gladiatorów. Budowano amfiteatry. Innym typem rozrywki było spędzanie czasu wolnego w starożytności na spotkaniach i rozmowach w publicznych parkach i ogrodach.
Formy wczasowania w wiekach średnich.
Średniowiecze to epoka niejednolita, dlatego wyróżnia się średniowiecze wczesne, jego rozkwit i zmierzch.
Okres wczesny - powstają zalążki turystyki współczesnej. Rozwinęły się podróże kupiecki i pielgrzymki do miejsc kultu chrześcijańskiego, wyprawy lądowe i morskie. Powstają gospody i zajazdy. Na zamkach odbywają się turnieje rycerskie i gry zręcznościowe. Czytano poezje, wystawiano sztuki teatralne, słuchano muzyki. W kościele rozwinął się z liturgii dramat chrześcijański.
Okres rozkwitu - rozwija się turystyka kupiecka i pątnicza, szczególnie do Rzymu
i Ziemi Świętej. Bujnie rozwija się poezja, muzyka i teatr. Dramat religijny odchodzi od liturgii, kształtuje się podstawowy gatunek dramatyczny średniowiecza - misterium i miracle, w teatrze pojawiają się wątki świeckie.
Okres zmierzchu ( schyłku) - podejmowane są coraz dalsze wyprawy lądowe
i morskie, w tym do Indii, następuje odkrycie Ameryki. Powstają nowe gatunki literackie, rozwija się malarstwo i rzeźba. Czas wolny upływał na polowaniach, grach i zabawach. Bogacze i mieszczaństwo wprowadza własne tradycje spędzania wolnego czasu włączając się w inscenizację misteriów tworzonych
z duchowieństwem i szlachtą. W widowiskach występują wędrowni żacy, pisarze miejscy, wolni artyści. Rozwija się teatr świecki. Rozwija się sztuka pantomimy
i teatr lalek. Wśród chłopów rozwinął się zwyczaj wspólnego spędzania czasu połączonego z pracą. Kobiety wiejskie swój czas wolny spędzały na wspólnym darciu pierza i kiszeniu kapusty.
Czas wolny a problemy społeczne epoki nowożytnej.
Epoka nowożytna jest wynikiem zmian, które rozpoczęły się u schyłku XV w. To okres pięciu ostatnich stuleci obfitujący w przeobrażenia gospodarcze i polityczne. Ukształtował się kapitalistyczny system gospodarczy. Nastąpił rozwój wszystkich dziedzin życia. Powstały nowe prądy w kulturze i sztuce. W wyniku tych przemian czas wolny, który przez tysiąclecia był przywilejem nielicznych, w XX wieku stał się dobrem powszechnym, a jego wykorzystanie zaczęło urastać do rangi społecznego problemu.
Po pierwszej wojnie światowej , do czego dążyły środowiska związków zawodowych pracownikom najemnym skrócono czas pracy i wprowadzono urlopy płatne. Rozwinęły się dwa nurty zagospodarowania czasu wolnego. Pierwszy rozwijał się
w środowisku działaczy związkowych, drugi - w środowisku działaczy olimpijskich.
Działacze związkowi wysunęli postulat racjonalnego organizowania wczasów pracowniczych. Przeprowadzono szereg badań na temat warunków wczasów
w poszczególnych państwach. Podczas Międzynarodowej Konferencji Biura Pracy podjęto postulaty dotyczące zasady swobody w wyborze przez jednostkę sposobów spożytkowania czasu wolnego i swobody wyboru instytucji służącym wczasom. Nastąpiło umocnienie uświadomienia w społeczeństwach o potrzebie spędzania czasu wolnego.
Nurt środowisk olimpijskich reprezentowali działacze sportowi na czele z Komitetem Olimpijskim. W ramach prac organizacyjnych związanych z Olimpiadą w Los Angeles powołano najpierw pierwszy a potem drugi Komitet Organizacyjny Międzynarodowego Kongresu Rekreacyjnego. Kolejno dla podtrzymania kontaktów między działaczami sportowymi powstała instytucja Międzynarodowe Biuro Centralne „Radość i Praca”. Głośno mówiono o pożyteczności ruchu rekreacyjnego.
II wojna światowa likwiduje instytucje środowisk olimpijskich, które zniekształcały ruch wczasowy. Natomiast inicjatywy Międzynarodowego Biura Pracy są dalej pomyślnie kontynuowane.
Współczesne formy spędzania czasu wolnego (turystyka, sport, środki masowego przekazu).
Współczesne formy wczasowania ukształtowały się w ostatnim stuleciu, w jego drugiej połowie. Turystyka, sport i środki masowego przekazu należą do form spędzania czasu wolnego cieszących się największym zainteresowaniem społecznym, najczęściej i przez największą liczbę ludzi praktykowanych , a także pochłaniających najwięcej tego czasu.
Turystyka- popularna i praktykowana przez miliony ludzi forma spędzania czasu wolnego. Dawniej tylko dla uprzywilejowanych obecnie dostępna dla każdego. Szeroki ruch turystyczny rozpoczął się w XIX wieku. Powstają pierwsze organizacje, stowarzyszenia o charakterze turystycznym. W Polsce w 1873 Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie. Ożywienie krajowego i międzynarodowego ruchu turystycznego ma miejsce dopiero od połowy lat trzydziestych XX wieku. Największy rozwój ruchu turystycznego następuje w Niemczech, Włoszech
i Szwajcarii. W drugiej połowie XX wieku turystyka zatacza szersze kręgi i od tego czasu można mówić o turystyce współczesnej. Turystyka pełni funkcje zdrowotną, wypoczynkową, kulturalną, poznawczą, wychowawcza i ekonomiczną. Turystyka jest ważnym elementem rekreacji i życia kulturalnego społeczeństwa. Wymienić można różne rodzaje turystyki: wypoczynkowa, poznawcza, kwalifikowana, biznesowa, zdrowotna, motywacyjna, etniczna, alternatywna, ekologiczna, pątnicza.
Sport- dynamiczny rozwój współczesnego sportu datuje się od końca XIX wieku, od wskrzeszenia igrzysk olimpijskich. Powstają kluby i towarzystwa i międzynarodowe federacje sportowe. We współczesnym świecie sport jest uprawiany przez szerokie rzesze ludzi. Powszechność sportu przyczyniła się do budowy stadionów sportowych, obiektów sportowych : korty tenisowe, pływalnie itp. Współcześnie sport obejmuje działania związane z dbałością o zdrowie, postawę ciała, rozwój fizyczny człowieka.
Sport jako kategorię spędzania czasu wolnego należy podzielić na :
zainteresowanie sportem jako widowiskiem
oddawanie się sportowi - uprawianie sportu.
Wyróżniamy sport kwalifikowany i rekreacyjny oraz sport niepełnosprawnych.
Sport kwalifikowany - celem jest osiąganie możliwie jak najlepszych wyników na zawodach. Wymaga odpowiedniego przygotowania . Ten rodzaj sportu możemy nazwać praca zawodową.
Sport rekreacyjny - jest forma czynnego wypoczynku służącą odprężeniu po pracy, regeneracji sił, utrzymaniu sprawności fizycznej i dobrego stanu zdrowia. Sport uprawiany amatorsko ma charakter wczasowy.
Sport niepełnosprawnych - jest formą aktywności ruchowej podnoszącą sprawność fizyczną osób niepełnosprawnych. Stanowi ważny element rehabilitacji.
Środki masowego przekazu- zaliczamy do nich: prasę, radio, telewizję, płyty, kasety, filmy wideo oraz książki. Treści przekazywane przez środki masowego przekazu mają charakter publicystyczny - są kierowane do wszystkich i są masowo odbierane.
Prasa - to gazety i czasopisma. Gazety przez stulecia były głównym źródłem informacji, kształtowały światopoglądy i postawy ludzi oraz stanowiły pożyteczne zajęcie w czasie wolnym.
Książki - są dobrem powszechnym i pełnią funkcje wczasowe.
Telewizja - nazywana złodziejem czasu, uzależnia. Dzięki niej człowiek dobrowolnie i biernie ulega „hipnozie” maniactwa telewizyjnego.
Radio - każdy słucha radia, które towarzyszy mu w pracy, w podróży, na urlopie. Radio wypełnia wielu ludzxiom niemal każdą chwilę wolnego czasu. Przy tym
w odróżnieniu od innych środków masowego przekazu , radio pozwala nam na równoczesne wykonywanie wielu czynności domowych i zarobkowych poza domem.
Korzystanie z instytucji kulturalnych w czasie wolnym (teatr, filharmonia, muzeum).
Formą spędzania wolnego czasu o ograniczonym zasięgu społecznym jest korzystanie z instytucji kultury. Do tych instytucji należą teatry, filharmonie, wystawy i muzea. Nie należą one do kultury masowej. Odbiorcami ofert tych instytucji kulturalnych są przede wszystkim ludzie z wykształceniem średnim
i wyższym i jest to pewien wyselekcjonowany krąg odbiorców.
Teatr - w ciągu wieków ulegał on przeobrażeniom. W starożytności były to widowiska masowe, w średniowieczu widowiska teatralne były mało znane, później kiedy wyszły z kościołów i pałaców znalazły się w kręgu zainteresowania szerszych warstw społecznych. W nowożytności - teatr był dostępny tylko dla elit. XX wiek - dzięki transmisjom telewizyjnym spektakli teatralnych i teatrowi telewizji znowu nabiera cech masowości.
Filharmonia - to instytucje organizujące koncerty symfoniczne w gmachu zwanym filharmonią. Rozwój filharmonii przypada na XIX wiek. Uczestnicy koncertów w filharmonii należą do elity. Liczba koncertów i słuchaczy jest dużo , dużo mniejsza od przedstawień i widzów teatralnych.
Muzeum - to instytucja gromadząca i przechowująca zbiory z różnych dziedzin. Muzeum jest obiektem zainteresowania niewielkiej części społeczeństwa - są to autentyczni miłośnicy sztuki i nauki. Muzeum pełni funkcje wypoczynkowa
i kształcącą.
Formy spędzania czasu wolnego o ograniczonej popularności (samokształcenie, amatorstwo artystyczne, kolekcjonerstwo, aktywność społeczna).
Formy te mają mały zasięg społeczny - tzn. mają ograniczoną popularność.
Samokształcenie - jest pożyteczną formą spędzania czasu wolnego. Polega na samodzielnym i dobrowolnym procesie kształcenia w różnych dziedzinach nauki, sztuki, kultury. Umożliwia ono ludziom bez udziału osoby kształcącej ( nauczyciela) poznanie przyrody, społeczeństwa, kultury a zarazem możliwie wszechstronny rozwój własnej sprawności fizycznej i umysłowej. Samokształcenie jest równoznaczne
z miłośniczymi zajęciami, zwykle nie jest związane z pracą zawodową.
Amatorstwo artystyczne - jest pożyteczną formą spędzania czasu wolnego polegajaca na dobrowolnym i samodzielnym zdobywaniu i rozwijaniu umiejętności przeciwstawnych zawodowym w różnych dziedzinach sztuki. Może być uprawiane indywidualnie np. plastyka, tkactwo, fotografowanie, jak i zespołowo np. chóry, orkiestry, teatry.
Kolekcjonerstwo - jest pożyteczną formą spędzania czasu wolnego, która polega na gromadzeniu przeróżnych przedmiotów według określonych ważnych dla zbieracza kryteriów. Mogą to być pamiątki historyczne, książki, przedmioty rzadkie i ciekawe itp. ( monety, widokówki, porcelana ).
Aktywność społeczna - jest pożyteczną formą spędzania czasu wolnego, która polega na dobrowolnym i zwykle bezinteresownym wykonywaniu różnorodnych prac na rzecz społeczeństwa poza obowiązkami zawodowymi i rodzinnymi. Możemy wymienić usługi w ramach pomocy sąsiedzkiej - opieka nad dzieckiem, osoba chorą, robienie zakupów, działalność charytatywna - zbiórki pieniędzy, żywności, odzieży dla osób potrzebujących z najbliższego otoczenia. Istnieje wiele stowarzyszeń
i organizacji , które działają społecznie i zrzeszają ludzi dobrej woli chcących dobrowolnie pomagać w swoim czasie wolnym.
Przemoc i agresja wśród młodzieży.
Konsekwencja konfliktów społecznych, nieładu moralnego, szerzących się dewiacji
i patologii jest przemoc i agresji wśród młodzieży. Brutalny świat staje się atrakcyjny dla tej części społeczeństwa. Istotnym przejawem i źródłem agresji jest patologia
w rodzinie. ( alkoholizm, przemoc, maltretowanie, dzieciobójstwo, pedofilia )
Powszechnym przejawem brutalizacji jest agresywne zachowanie młodocianych kibiców podczas imprez sportowych. Emocje kibiców często przeradzają się
w agresje. Częstość agresywnych zachowań związana jest z masowością imprez sportowych. Imprezy masowe cieszą się ogromną popularnością jako współczesne formy spędzania czasu wolnego. Kibicowanie ulega brutalizacji - głównie takie zachowania obserwujemy na stadionach piłki nożnej. Bójki kibiców stają się niemal codziennością Kibic siedzący obok jest rywalem , którego należy pokonać. Motywem działań jest nieodparta chęć zaspokojenia potrzeby mocnych przeżyć.
Subkultury młodzieżowe.
Z brutalizacją życia często kojarzy się zjawisko subkultury. Przejawia się
w zachowaniach jednostek lub grup społecznych odbiegających od norm obowiązujących w danym systemie. Subkultura to część kultury , sposobu życia, zachowań, kultywowana przez określoną grupę społeczną, w której często ujawniają się zjawiska dewiacyjne, przestępcze, patologiczne.W ramach subkultury kształtują się wzory zachowań i wyglądu jej uczestników, charakterystyczny język - gwara, system wartości.
Subkultury młodzieżowe w Polsce
PUNKOWIE - agresywne zachowanie, prowokacyjny strój i wygląd, czarne skórzane kurtki nabijane ćwiekami, wysokie sznurowane buty, postawione i często jaskrawo ufarbowane włosy; ostra krytyka instytucji społecznych(rodziny, szkoły itp.), odrzucanie wszelkich autorytetów, brak wiary w przyszłość
RASTAFARIANIE - propagowanie muzyki raggae, odwoływanie się do natury, uprawianie marihuany
HARDROKOWCY - propagowanie twardego rocka, czarne skórzane kurtki, niechęć do społecznych konwencji
SKINHEADZI - prowokacyjny strój, wygląd, ogolone głowy, agresywne zachowanie
SZALIKOWCY - aktywni na stadionach
GRAFICIARZE- wandale niszczący mienie społeczne , malują pod osłoną nocy na murach, bramach, domach
New Age - nowa era w dziejach świata a wychowanie.
NOWA ERA ( New Age) - to ruch formalnie zapoczątkowany przez weteranów kontrkultury lat sześćdziesiątych. Ideologowie twierdza, że wraz z przesunięciem się punktu wiosennego zrównania dnia z nocą ze znaku Ryb do znaku Wodnika nastąpi kres epoki konfliktów i nastanie era braterstwa wszystkich żyjących istot. Główną ideą new age jest obyczajowa tolerancja, ruch ten jest zlepkiem wielu koncepcji filozoficznych, religijnych, naukowych. Ruch ten przeciwstawia się wierze
w cywilizacyjny postęp, i instrumentalnemu traktowaniu człowieka. Propaguje mistycyzm i ideę kosmicznej harmonii oraz okultyzm, astrologię, medycynę alternatywną; nie uznaje żadnych wartości, burzy ład społeczny, przeciwstawia się podporzadkowaniu przyrody interesom człowieka, propaguje kult natury ekologii.
Niektóre praktyki okultystyczne New Age ( seanse spirytystyczne, tarot) pociągają młodzież jako przeżycie niosące dreszcz emocji. Niestety powodują one głębokie urazy psychiczne i leki.
Sekty.
Grupy wyznaniowe odłączone od macierzystych wspólnot religijnych na zasadzie negacji doktryny, liturgii i hierarchii, wykorzystują, uzależniają, krzywdzą
i demoralizują młodzież, prowadzą do destrukcji ładu społecznego. Sekta tworzy nową wspólnotę wyznaniowa. Sekciarz to człowiek idący za swoim nauczycielem , mistrzem duchowym, naśladujący go i wiernie oddany. Destrukcyjna rola sekt przejawia się w stosowaniu wyrafinowanych i nieetycznych metod i technik manipulacji w celu pozyskania członków, kontroli ich myśli, uczuć i zachowań,
a także kształtowania bezwzględnego posłuszeństwa, uzależniając ich zarówno
w sferze duchowej i materialnej. Sposobem działania sekt jest zmuszanie do wyczerpującej pracy, wywoływanie chorób depresyjnych, pozbawianie opieki lekarskiej.
Problemy egzystencjalne dzieci ulicy.
Zjawisko dzieci ulicy pojawiło się we wczesnej fazie uprzemysłowienia, kiedy rozwijający się przemysł ściągał do miast rodziny poszukujące lepszych warunków egzystencji. Tylko nielicznym się to udawało, większość żyła w enklawach biedy. Dzieci tych rodzin żyły dosłownie na ulicy utrzymując się z pracy ponad siły, żebractwa, kradzieży. Zjawisko to występuje również współcześnie. Funkcje wychowawcze tych dzieci przejmuje ulica. Przyczyną rozwoju tego zjawiska są:
Dysfunkcjonalna rodzina - brak poczucia bezpieczeństwa, panuje atmosfera pijaństwa, awantur; dzieci często sa głodne, doświadczają przemocy, na ulicy czują się bezpieczniej
Odrzucenie przez rodzinę - dzieci nie spełniają oczekiwań rodziców, rodzice nie mają dla nich czasu
Niepowodzenia szkolne - dzieci źle uczące się są eliminowane ze środowiska szkolnego stają się dziećmi ulicy gdzie są inne wymagania
Ubóstwo - brak środków do życia, choroby, alkoholizm,; sieroctwo , ulica jest ich miejscem pracy, zdobywania pożywienia, pieniędzy i schronienia
Skłonności osobnicze - dzieci które lubią niezależność, nie poddają się rygorom wychowawczym, mają skłonności włóczęgostwa
Przyczyny przemocy i agresji.
Trudno jest wyjaśnić przyczyny powstawania zachowań agresywnych i stosowania przemocy. Teorie dotyczące tego zjawiska zostały podzielone na:
Teoria konwergencyjna - grupę ludzi o wspólnych przekonaniach można łatwo pobudzić do agresji pod wpływem nieoczekiwanych wypadków, zwłaszcza przez charyzmatycznych liderów
Teoria zarazy- jednostka znajdująca się w anonimowym tłumie podlega procesom wzajemnej stymulacji, powodowana tzw. instynktem stada
Teoria normatywna - w tłumie nawet zachowanie naganne, chwilowo może stać się obowiązującą normą wszystkich zgromadzonych pod wpływem dominującego
w danej chwili nastroju
Teoria wartości towarzyszących - kilka rzeczywistych lub urojonych antagonizmów, sumując się stopniowo, w pewnym momencie osiągają punkt krytyczny, powodując wybuch.
Przyczyna agresji i przemocy leży w ogólnych uwarunkowaniach politycznych, społecznych i w poziomie kultury.
Łatwy dostęp dzieci i młodzieży do alkoholu i narkotyków, niekorzystne stosunki w rodzinach, brak wzorców atrakcyjnego spędzania czasu wolnego zwiększa przemoc i agresję.
poczucie bezkarności przestępców - coraz szerszy margines czynów niekaralnych, łagodne kary, zwalnianie przedterminowe osądzonych
nowe realia gospodarcze - bezrobocie, życiowe zagubienie, zróżnicowanie ekonomiczne społeczeństwa
nowe realia społeczne - rozpad więzi sąsiedzkich, eliminowanie solidaryzmu i pomocy słabszym
napływ szkodliwych wzorców zachowań - trudności z odróżnieniem zła
i dobra pod wpływem telewizji i innych mediów, pokazujących obrazy zachowań brutalnych, gry komputerowe wciągające w przemoc i agresję
naśladownictwo agresywnych zachowań rodziców.
Wszystko to powoduje eliminację pozytywnych wzorców zachowań
i szerzenie się negatywnych.
Profilaktyka i rewalidacja zachowań dewiacyjnych i patologicznych.
Profilaktyką zachowań dewiacyjnych i patologicznych jest zapobieganie przestępstwom, uzależnieniom głównie przez nauczenie i wychowanie do racjonalnego trybu życia, zwalczania szkodliwych czynników środowiskowych. Rewalidacja polega na zabiegach wychowawczych i terapeutycznych zmierzających do przywrócenia jednostkom społecznie niedostosowanym prawidłowego kontaktu ze społeczeństwem. Polega ona na przyswojeniu jednostce społecznie aprobowanych norm i standardów postepowania, ukształtowaniu w niej zdolności do podejmowania
i pełnienia właściwych ról społecznych. Jest to forma pomocy wspierająca pomyślny rozwój. Do najczęstszych zachowań patologicznych należy alkoholizm , uzależnienie od tytoniu czy narkotyków.
Wychowanie do wczasów jako czynnik zmniejszania agresji.
Chcąc zmniejszyć agresję należy zmienić warunki egzystencji młodych ludzi, zredukować okazje do zachowań agresywnych, zmienić mentalność młodego pokolenia. Warunki życia młodzieży pozbawionej perspektyw pracy i sensownego zajęcia pozwalającego zagospodarować nadmiar wolnego czasu uwalnia poczucie bezsensu i wegetacji a tym samym chęć wyrwania się z tego marazmu poprzez szukanie innych „ciekawszych” zajęć związanych z przestępczością i agresją. Należy ukazać pozytywne wartości i wzorce spędzania czasu wolnego. Niebagatelne znaczenie w powstrzymaniu agresji w społeczeństwie oraz przywracaniu ładu moralnego ma wychowanie do wczasów tzn. wdrożenie norm i wzorów wartościowego moralnie, kulturalnie i zdrowotnie spędzania czasu wolnego oraz dążenie do uzyskiwania wyższej jakości życia. Można to osiągnąć poprzez powrót do tradycyjnych sposobów wychowania. Rozwijanie empatii w relacjach międzyludzkich, modelowanie nieagresywnych zachowań, uwalnianie nagromadzonej energii poprzez czynny wysiłek, wychowanie poprzez rekreację i sport.
Pedagogika jako nauka.
Pedagogiką nazywamy naukę o wychowaniu - o istocie, celach, treściach, metodach, środkach i formach organizacyjnych procesów wychowawczych. Pedagogika jest nauką o procesach wychowawczych. Wychowywanie poprzez wpływanie na fizyczny, umysłowy i moralny rozwój młodych pokoleń.
Pedagogika zajmuje się wszystkimi rodzajami i sposobami wychowania:
Wychowanie naturalne, czyli uczestniczące w życiu rodzinnym, społecznym
Wychowanie celowo zamierzone, czyli przygotowujące do przyszłego zawodu, pracy
Wychowanie organizowane programowo w instytucjach wychowawczych
Pedagogika odnosi się do dzieci, dlatego obok niej należy wymienić:
Hebagogika - dział wychowania młodzieży
Andragogika - obejmuje oświatę i wychowanie dorosłych
Gerontagogika - oświata starszego wieku
Budowa pedagogiki i jej miejsce w systemie nauki.
Budowa pedagogiki wynika z jej rozwoju naukowego na przestrzeni dziejów. Narastający dorobek sprawił, że współczesna pedagogika w swojej budowie naukowej zawiera cztery działy:
Pedagogika praktyczna - obserwuje, zbiera i bada całość doświadczenia wychowawczego rodziców, nauczycieli, wychowawców wszelkiego rodzaju, mających do czynienia z dziećmi i młodzieżą i człowiekiem dorosłym. Opracowuje także doświadczenia dydaktyczne
Pedagogika opisowa - są to badania eksperymentalne praw związanych
z wychowaniem.
Pedagogika normatywna - zajmuje się badaniem natury człowieka
i wytworów jego kultury. Ustala wartości i normy.
Pedagogika teoretyczna - ogólna, obejmuje całość badanego przedmiotu, tworzy jednolitą teorię wszechstronnego rozwoju człowieka
Przedmiotem badań pedagogiki jest wszechstronny rozwój człowieka w czasie całego życia.
Miejsce pedagogiki w systemie nauki wypada pomiędzy naukami przyrodniczymi i humanistycznymi. Pedagogika jest nauką humanistyczną z podbudową przyrodniczą.
Pedagogika czasu wolnego.
Jest jednym z elementów pedagogiki jako nauki o wychowaniu. Celem jest idea wychowania społeczeństwa do umiejętnego, pożytecznego, zdrowego, moralnego
i kulturalnego zagospodarowania czasu wolnego i tym samym do uzyskiwania wyższej jakości życia. Pedagogika czasu wolnego jest dyscypliną tworzącą wzory postępowania zgodnie z potrzebami jednostki. Jest nauką która przeciwdziała powierzchownemu kultowi rekreacji i wypoczynku i stwarza założenia do działalności instytucji wczasowych.
Podstawowe postulaty dla pedagogiki czasu wolnego dotyczą:
Ciągłego wzrostu ilości czasu wolnego
Zagospodarowaniu czasu wolnego ( poznanie potrzeb i mechanizmów działania jednostki)
Wielostronnego rozwoju człowieka ( biologiczny, kulturalny, społeczny)
Warunki zaspokojenia potrzeb - nasycenie pozytywnymi wzorami, wartościami
Ukierunkowanie działalności pedagogicznej
Wychowanie jako kształtowanie osobowości.
Wychowanie oznacza wszelkie celowe oddziaływanie ludzi dojrzałych przede wszystkim na dzieci i młodzież, dla kształtowania w nich określonych pojęć, uczuć, postaw i dążeń. Obejmuje opiekę, nauczanie, szkolenie, dostarczanie rozrywki. Celem wychowania jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka. Zmiany zachodzące w osobowości w procesie wychowania obejmują stronę związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością oddziaływania na nią oraz stronę emocjonalną i motywacyjną, która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu życia. Wychowanie jest oddziaływaniem na czyjąś osobowość, jej formowaniem, zmienianiem
i kształtowaniem. Jest wyzwalaniem w drugiej osobie bądź grupie społecznej pożądanych stanów, jak rozwój, samorealizacja. Wychowanie to wszechstronny rozwój osoby ludzkiej - to kształtowanie jej osobowości, dlatego wychowaniem nazywamy kształtowanie osobowości.
Składniki osobowości wewnętrznej.
TEMPERAMENT - zespół podstawowych i względnie stałych cech osobowości polegających na sposobie reagowania na bodźce, zachowaniu i działaniu człowieka charakterystycznym dla danej osoby ( siła, szybkość działania, pobudliwość )
typy temperamentu: sangwinik, flegmatyk, choleryk, melancholik
INTELIGENCJA - zdolność logicznego myślenia i celowego działania, polegająca na umiejętności zachowania się w nowych sytuacjach, na trafnym dobieraniu środków, na krytycznej ocenie wyników własnego działania
POTRZEBA - stan, w którym człowiek odczuwa chęć uzupełnienia ( zaspokojenia) jakiegoś braku, np. w zapewnieniu sobie warunków życia, osiągnięciu pozycji społecznej
MOTYWACJE - świadomie przez człowieka przeżywane intencje (zamiary) wykonania lub zaniechania jakiegoś działania , stany wewnętrznego napięcia organizmu pobudzającego człowieka do działania zaspokajającego potrzebę
POSTAWY - trwałe dyspozycje człowieka przejawiające się w zachowaniach, których cechą jest pozytywny lub negatywny stosunek emocjonalny do jakiegoś przedmiotu, sytuacji, osób
WARTOŚCI - wszystko to co cenne i godne pożądania, co stanowi cel ludzkich dążeń, normy i wzory zachowań przekazywane w procesie wychowania
Odpoczynek nocny i dzienny.
Celem odpoczynku jest odzyskanie sił fizycznych i równowagi psychicznej, nabranie chęci do pracy i wszelkiej aktywności. Cel ten osiąga się poprzez sen nocny
i odpoczywanie dzienne. Sen nocny jest podstawa odpoczynku. Gruntownie odpocząć można podczas głębokiego, spokojnego i dostatecznie długiego snu. ( ok. 8 h snu)
Odpoczynek dzienny sprowadza się do spędzania czasu w spokoju w jego różnorodnych postaciach. Spokój to odizolowanie od wszelakich hałasów, zgiełku, gwarnych rozmów, a nawet obecności innych ludzi, spędzanie czasu w samotności lub w gronie bliskich, przyjaznych osób i takie warunki, że nikt tego spokoju nie zakłóci. Potrzeba pełnego odpoczynku kojarzy się z potrzebą nie myślenia o niczym
i nic nie robienia. Cisza, błogość i lenistwo.