Inspektor bezpieczeństwa i higieny pracy

Kod klasyfikacji: 315202

Rozdział klasyfikacji: Bezpieczeństwo i służby ochrony

Klasa klasyfikacji: Bezpieczeństwo pracy

Zadania i czynności

Inspektor (Technik) bezpieczeństwa i higieny pracy zajmuje się współtworzeniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Może być zatrudniany na stanowiskach:

inspektor ds. bezpieczeństwa i higieny pracy,

starszy inspektor ds. bezpieczeństwa i higieny pracy,

specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy.

O tym jakie stanowisko zajmuje technik BHP decydują: wielkość zakładu pracy, rodzaj i stopień złożoności technologii produkcji, schemat organizacyjny zatrudniającej go komórki BHP.

Do zadań technika bhp należy kontrolowanie warunków pracy oraz przestrzegania, przez pracowników, zasad i przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, a następnie informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach i przedkładanie propozycji, mających na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń lub nieprawidłowości.

Co najmniej raz w roku technik bhp sporządza analizę stanu bezpieczeństwa pracy zawierając w niej propozycje rozwiązań organizacyjnych i technicznych prowadzących do poprawy warunków pracy oraz eliminacji zagrożeń dla życia lub zdrowia pracowników.

Konkurencja i postęp techniczny sprawiają, że pracodawca chcąc uzyskać lepsze wyniki ekonomiczne inwestuje, przeprowadza modernizację zakładu, czy też zmienia technologię. Zadaniem technika bhp jest w takim wypadku (już na etapie założeń i dokumentacji) zgłaszanie wniosków, dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, a po zakończeniu przedsięwzięcia udział w przekazywaniu użytkownikowi nowych lub modernizowanych obiektów, urządzeń produkcyjnych, a także innych urządzeń, wpływających na warunki pracy. Chodzi bowiem o realizowanie zasady, że każda zmiana warunków wytwarzania powinna jednocześnie przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa pracy.

Jednym z elementów ochrony pracowników przed zagrożeniami na stanowisku pracy jest prawidłowo opracowana instrukcja, określająca w jaki sposób pracownik powinien wykonywać swe obowiązki lub w jaki sposób bezpiecznie obsługiwać maszynę czy urządzenie. Instrukcje takie opracowują służby techniczne lub technologiczne, a rolą technika bhp jest opiniowanie tych instrukcji zwłaszcza w części określającej zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

W wielu wypadkach procesy technologiczne powodują, że na stanowiskach pracy występują czynniki szkodliwe dla zdrowia pracowników (np. hałas. pyły, substancje chemiczne, substancje rakotwórcze itp.). Pracodawca zobowiązany jest do zapewnienia regularnych pomiarów stężeń i natężeń tych czynników na stanowiskach pracy. Wyniki tych pomiarów zwykle trafiają do technika bhp, który je interpretuje i na tej podstawie określa rodzaj i stopień ryzyka na jakie narażeni są pracownicy.

Doświadczony pracownik służby bhp nie poprzestaje oczywiście na określeniu zagrożeń, ale potrafi doradzić (zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy) jakie środki ochrony zbiorowej lub indywidualnej należy zastosować, by występujące ryzyko wyeliminować lub przynajmniej ograniczyć.

Stałym elementem działalności technika bhp jest współpraca z lekarzem przemysłowym. Najczęściej polega ona na pomocy w organizowaniu badań lekarskich, ale częste są wspólne wizytacje stanowisk pracy i pomieszczeń socjalnych. Technik bhp razem z lekarzem przemysłowym analizuje przyczyny zachorowań na choroby zawodowe i określa działania zapobiegawcze.

Niejednokrotnie podczas badań lekarskich okazuje się, że stan zdrowia pracownika nie pozwala na zatrudnienie go na określonym stanowisku lub w konkretnych warunkach. Lekarz formułuje wówczas stosowne zalecenia, czy przeciwwskazania. Rola technika bhp polega na wyegzekwowaniu od pracodawcy, by respektowano wydane zalecenia lekarskie. Jako pracownik służby bhp ma uprawnienie pozwalające mu odsuwać od pracy osoby, dla których praca na określonym stanowisku jest szkodliwa.

Konsekwencją nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy są często wypadki przy pracy. Okoliczności i przyczyny tych wypadków ustalają dwuosobowe zespoły powypadkowe, w których wiodącą rolę odgrywa technik BHP.

Dochodzenie powypadkowe prowadzone jest w celu ustalenia okoliczności wypadku, określenia nieprawidłowości, które go spowodowały, stwierdzenia czy i jakie przepisy naruszył pracodawca oraz określenia zaleceń profilaktycznych.

Chcąc ten cel zrealizować pracownik służby bhp jest po trosze detektywem, musi szybko i bezbłędnie wykazać związki przyczynowo-skutkowe, zachowując przy tym umiar i obiektywizm. Prowadzenie dochodzenia powypadkowego wiąże się z koniecznością sporządzenie wielu dokumentów (protokół oględzin miejsca wypadku, protokoły przesłuchań poszkodowanego i świadków itp.), stanowiących podstawę do opracowania najważniejszego z nich - protokołu powypadkowego.

Po zakończeniu dochodzenia powypadkowego, technik bhp często tworzy zarządzenia, określające środki profilaktyczne, terminy ich wykonania i osoby odpowiedzialne za pełną i terminową realizację.

Do obowiązku technika bhp należy prowadzenie wstępnego szkolenia pracowników, podejmujących pracę u danego pracodawcy. Prowadzenie innych form szkolenia może stanowić źródło jego dodatkowych dochodów.

Zadaniem technika bhp jest wcześniejsze sygnalizowanie nieprawidłowości w zakresie bhp i inicjowanie działań zmierzających do ich wyeliminowania. Ma to na celu uchronienie pracodawcy przed niekorzystnymi skutkami kontroli przeprowadzanych przez funkcjonariuszy państwowych organów nadzoru nad warunkami pracy. Napotkawszy nieprawidłowości w przedsiębiorstwie, mogą oni podejmować dolegliwe dla pracodawcy decyzje, począwszy od wymierzenia kary pieniężnej, a skończywszy na odsunięciu pracowników od pracy na zagrożonych stanowiskach, co w praktyce może oznaczać zaprzestanie działalności gospodarczej. Pracownik służby bhp nadzoruje realizację i terminowość wykonywania zaleceń pokontrolnych i prowadzi niezbędną korespondencję w tej sprawie.

Realizując tak szeroki zakres zadań technik bhp jest wyposażony w szereg uprawnień.

Prawo prowadzenia kontroli stanu bezpieczeństwa pracy na wszystkich stanowiskach pracy uprawnia pracownika służby bhp do występowania z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń. W wypadku stwierdzenia bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia lub życia pracownika, technik ma prawo wnioskować o niezwłoczne wstrzymanie pracy maszyny, a w drastycznych sytuacjach, wstrzymanie pracy w całym zakładzie lub jego części.

Pracownik służby bhp wnioskuje do pracodawcy o ukaranie pracownika odpowiedzialnego za zaniedbanie obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ale także o nagradzanie pracowników wyróżniających się w działaniach na rzecz poprawy warunków pracy.

Technik bhp część dnia poświęca na czynności kontrolne na terenie zakładu, a pozostałą część dnia na sprawy administracyjno-biurowe (opracowanie dokumentacji powypadkowej, redagowanie zaleceń, prowadzenie wymaganych rejestrów, prowadzenie korespondencji itp.). Ostatnio pracownicy służby bhp wykorzystują programy komputerowe, ułatwiające gromadzenie i analizowanie wielu danych, dotyczących miejsca i warunków pracy, a od niedawna pomocne także w analizowaniu wypadków przy pracy.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy.

Technik bhp wykonuje swe obowiązki w różnych miejscach, a więc w halach produkcyjnych, warsztatach, magazynach, pomieszczeniach biurowych, na otwartej przestrzeni, a w krańcowym wypadku pod ziemią (górnictwo).

W czasie pracy jest narażony na działanie wszystkich czynników szkodliwych dla zdrowia, jakie występują na stanowiskach pracy w zakładzie. Stopień narażenia technika bhp z reguły nie wiąże się z ryzykiem zachorowania na choroby zawodowe.

warunki społeczne

Praca technika bhp ma w znacznym stopniu charakter samodzielny i indywidualny, przy czym samodzielność rośnie w miarę wspinania się po szczeblach kariery zawodowej (inspektor, starszy inspektor, specjalista, główny specjalista).

Stałym elementem pracy służby bhp jest pośredni lub bezpośredni kontakt z ludźmi.

Kontakt pośredni polega na obserwowaniu zachowań ludzkich i stosowanych metod pracy, zaś następstwem tych obserwacji jest często kontakt bezpośredni, kiedy to pracownik służby bhp zwraca uwagę na popełnione nieprawidłowości.

warunki organizacyjne

Technik bhp pracuje z reguły 8 godzin dziennie, jednak w razie wypadku w zakładzie zobowiązany jest do przybycia na miejsce tego wydarzenia o każdej porze dnia, także w swoje dni wolne od pracy, niedziele i święta. W niektórych zakładach pracownicy służby bhp pracują tylko na rannej zmianie, w innych obowiązuje system 2 lub 3 zmianowy.

Technik bhp w dużej mierze jest pracownikiem samodzielnym, choć stopień samodzielności zależy od wielkości zakładu pracy. W małej firmie inspektor, czy specjalista bhp będzie zwykle pracownikiem samodzielnym, natomiast w większym zakładzie pracy jego poczynania będą nadzorowane przez kierownika Działu bhp.

Wymagania psychologiczne

Skuteczność technika bhp jest w znacznym stopniu uzależniona od umiejętności nawiązywania kontaktu z ludźmi, a także od zdolności argumentowania i przekonywania - np. o tym że pracownik powinien wyzbyć się nieprawidłowych nawyków, nawet gdyby początkowo miało to mu utrudnić pracę.

Spostrzegawczość pozwala na dostrzeżenie, podczas oględzin miejsca wypadku, wielu szczegółów, które mogą się okazać istotne dla prawidłowego ustalenia okoliczności wypadku. Dobra pamięć (możliwie dokładna znajomość przepisów) umożliwi podjęcie trafnej oceny zagrożenia.

Praca technika bhp wiąże się z koniecznością opracowywania wielu dokumentów (protokoły powypadkowe, protokoły pokontrolne, protokoły oględzin miejsca wypadku itp.) oraz z prowadzeniem obszernej korespondencji, a zatem cechą niezwykle przydatną w tym zawodzie jest łatwość wypowiadania się w piśmie.

Charakter pracy technika bhp zwykle nie pozwala na dokładne zaplanowanie kolejności wykonywania czynności. W praktyce częstokroć przychodzi załatwiać kilka spraw jednocześnie, co wymaga podzielności uwagi i dobrego refleksu.

Jakkolwiek pracownicy służby bhp formalnie nie ponoszą odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie, to jednak zdają sobie sprawę, że ujawnienie nieprawidłowości dopiero przez kontrole z zewnątrz może powodować wątpliwości pracodawcy, czy zatrudnia właściwą osobę. Każda kontrola prowadzona przez zewnętrzne organy nadzoru to dla technika bhp sytuacja stresowa. Musi on być człowiekiem odpornym psychicznie i opanowanym.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Biorąc pod uwagę wydatkowanie energii, pracę technika bhp zalicza się do lekkich. Tym niemniej z uwagi na wykonywanie obowiązków w różnych warunkach - istotne znaczenie ma sprawność fizyczna. Innych predyspozycji fizycznych oczekuje się od technika bhp zatrudnionego w górnictwie węgla kamiennego, który będzie zmuszony do zjazdów pod ziemię, długich wędrówek po podziemnych, ciemnych, niskich chodnikach, w przeciągach, zapyleniu, wilgotności i hałasie, innych od pracownika kontrolującego zimą prawidłowość metod pracy przy wyrębie drzewa, a jeszcze inne wymagania będą stawiane technikowi bhp, zatrudnionemu w banku.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Warunkiem podjęcia pracy w zawodzie technika bhp jest posiadanie co najmniej średniego wykształcenia i ukończenie podstawowego szkolenia dla służby bezpieczeństwa i higieny pracy (w wymiarze ok. 150 godzin lekcyjnych).

Na wielu stanowiskach korzystne jest posiadanie wykształcenia technicznego, zwłaszcza gdy wyuczony zawód ułatwia poznanie niuansów stosowanej w zakładzie technologii.

Kwalifikacje uzupełniające zdobywa się zwykle na kursach szkolenia podstawowego służb bezpieczeństwa i higieny pracy. Kursy te organizowane są w ośrodkach NOT lub resortowych ośrodkach doskonalenia kadr. Funkcjonują też nieliczne szkoły pomaturalne.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Zatrudnienie w dużym zakładzie przemysłowym daje możliwość zajmowania coraz wyższych stanowisk - od inspektora poprzez specjalistę do stanowiska kierownika działu bhp czy głównego specjalisty.

Inspektorem ds. bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie oraz 2-letni staż zawodowy lub osoba mająca wykształcenie średnie i 4-letni staż zawodowy.

Starszym inspektorem ds. bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba legitymująca się wyższym wykształceniem i 4-letnim stażem zawodowym lub średnim wykształceniem i 6-letnim stażem zawodowym.

Specjalistą ds. bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie i 3-letni staż w służbie bhp lub średnie wykształcenie i 5-letni staż w służbie bhp.

Zdarza się też, że młodzi, wyróżniający się, pracownicy po krótkim okresie pracy w Dziale bhp, otrzymują propozycje pracy na stanowiskach mistrzów czy technologów, co wiąże się z poprawą wynagrodzenia.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W zasadzie nie ma ograniczeń wiekowych, jakkolwiek górną granicą rozpoczęcia pracy w zawodzie wydaje się być wiek ok. 40 lat, pod warunkiem bardzo dużego doświadczenia w określonym zawodzie (np. elektryk, chemik itp.), dominującym w zakładzie pracy.

Polecana literatura

Fal J. G.: Organizowanie Bezpieczeństwa Pracy, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1980 r.

Ponadto źródłem informacji o zawodzie są periodyki zajmujące się bezpieczeństwem pracy, ochroną pracownika w procesie pracy. Zaliczamy do nich m.in.:

miesięcznik Przyjaciel Przy Pracy wydawany pod patronatem Głównego Inspektora Pracy. Część „Trybuna czytelników” jest poświęcona wymianie doświadczeń pracowników służby bezpieczeństwa i higieny pracy.

Miesięcznik Atest - Ochrona Pracy to czasopismo Naczelnej Organizacji Technicznej i Państwowej Inspekcji Pracy przeznaczone - jak piszą Autorzy - dla osób zainteresowanych sprawami bezpieczeństwa, higieny i prawa pracy.

Miesięcznik Bezpieczeństwo Pracy - Nauka I Praktyka wydawany przez Centralny Instytut Ochrony Pracy.

Kwartalnik Ochrona Zdrowia Pracownika wydawany przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego - czasopismo naukowo-techniczne popularyzujące zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, przeznaczone dla kierowników, mistrzów i innych pracowników dozoru technicznego, a także służby zdrowia.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---