Fizykoterapia
Wykład 1 (27.02.2015r.)

„Skuteczność i rodzaje bodźców fizykalnych”

Dr hab.n.med. Elżbieta Miller

Literatura:

1. Joseph Kahn “Elektroterapia. Zasady i zastosowanie”

2. Tadeusz Mika „Fizykoterapia”

3. Gerard Strabużyński „Fizykoterapia medyczna”

4. „Fizykoterapia. Aspekty kliniczne i biofizyczne” Val Robertson, Alex Ward, John Low, Ann Reed

Kontakt: [e-mail]

Fizykoterapia - jedna z form fizjoterapii i część medycyny fizykalnej, w której na organizm oddziałuje się rozmaitymi bodźcami fizycznymi, pobieranymi z natury (Słońca, borowina) lub wytwarzanymi specjalnymi urządzeniami (krioterapia, różnego rodzaju prądy).

Fizykoterapia -> bodziec ->reakcja->efekt (powinien być pozytywny)!

Pojęcie fizykoterapia mylone jest często z pojęciem fizjoterapia, któremu przypisuje się szersze znaczenie, uważając, że w zakres fizjoterapii wchodzi kinezyterapia, fizykoterapia oraz masaż.

Cel rehabilitacji: odzyskanie utraconej funkcji

Fizykoterapia jest działem lecznictwa, w którym stosuje się wyst w przyrodzie naturalne czynniki fizyczne, np. promieniowanie Słońca oraz czynniki fizyczne wytworzone przez różnego rodzaju urządzenia, np. urządzenia dostarczającego energii cieplnej, pradów małej częstotliwości.

Bodziec fizykalny

• Zastosowanie bodźca fizykalnego nie jest zawsze oczywiste. W niektórych przyopadkach korzyści sa dobrze znane w innych nie.

• Zastosowanie niektórych metod fizykalnych niesie ze sobą pewne ryzyko i musi być ono ocenione przez klinicystów z odpowiednim doświadczeniem.

Czynniki wpływające na reakcje jaka wywołuje bodziec:

1. Cechy bodźca: siła i czas działania

2. Cechy działania bodźca: powolne lub szybkie narastanie siły bodźca, synergizm lub antagonizm w stosunku do innych bodźców

3. Fizjologiczne właściwości tkanek: rodzaj tkanki, miejsce i okolice ciała, wielkość powierzchni oddziaływania

4. Osobnicze właściwości organizmu: wiek, płeć, stan ogólny chorego, nasilenie funkcji narządów, typ reaktywności, adaptacja do bodźca, aktualna dyspozycja

5. Rytmy biologiczne

Siła bodźca

• Medycyna fizykalna stosuje bodźce o średniej sile. Reguła Arndta - Schultza stwierdza, że słabe bodźce działają jedynie przytrzymująco na procesy życiowe, bodźce o średniej sile działają na nie usprawniająco, a silne bodźce działają niekorzystnie, hamując reakcję lub wywołując reakcje paradoksalne

• Bodziec powinien być tak silny jak to konieczne, ale jednocześnie tak słaby jak to tylko jest możliwe

Powierzchnia działania bodźca im większa powierzchnia działania bodźca tym reakcja silniejsza.

Liczba receptorów na skórze nie jest jednolita

• 4-12 receptorów zimna

• 50 - 200 receptorów bólowych

• 0,3 - 0,2 receptorów ciepła

• 10 - 25 receptorów dotyku, ucisku

• Dane na 1 cm² skóry

Układ autonomiczny - unerwia wszystkie narządy za wyjątkiem mięśni szkieletowych

• Współczulny i przywspółczulny

Mechanizmy adaptacji

• Zdrowie jest wynikiem równowagi miedzy somatycznymi i psychicznymi możliwościami adaptacyjnymi organizmu a siłą bodźców środowiska stale nań działają

• Adaptacja to proces złożony zależnym od układu nerwowego i hormonalnego

• Stresor jeden lub więcej, np. trening w niskiej temperaturze dwa stresory

• Habituacja (adaptacja rozwija w ciągu minut lub godzin, adaptacja czynnosciowa w ciągu godziny, troficzno - plastyczna w ciągu tygodnia)

Fizykoterapie uważa się za nieswoiste leczenie bodźcowe mające wywołać odpowiednie zmiany adaptacyjne. Stosowane przez nia bodźce mają charakter adaptującego stresu.

Mechanizmy działania fizykoterapii

1. Miejscowe

Skóra i błony śluzowe	Mięśnie
Zmiany naczynioruchowe	Zmiana ukrwienia
Zmiany przepuszczalności scian naczyń	Wzrost tlenu i substratów energetycznych
Zwiększenie tlenów i substratów energetycznych	Wzrost wydalania produktów przemiany materii
Wzrost wydalania produktów przemiany ,materii	Wzrost przemiany materii
Uwolnienie hormonów tkankowych	Zmiana napięcia i kurczliwości
Zmiana pobudliwości zakończeń nerwowych
Pobudzenie receptorów
Wywołanie odruchów aksonalnych rdzeniowych

2. Ogólne (droga humoralna i droga nerwowa)

• Zmiana i usprawnienie funkcji układów i narządów

• Poprawa wydolności i odporności

• Usprawnienie procesów adaptacji

• Prawo Dastre - Morata!!!

Reakcje ogólne

• Ogólna reakcja na bodźce fizyczne dochodfzi do skutku na 3 poziomach układu nerwowego: rdzeniowym, podkorowym i korowym

• Istnieje możliwość wpływania na czynność narządów wewnętrznych przez receptory skóry.

Wytwarzane przez aparaty bodźce oddziaływuja na organizm w różny sposób i dizelimy je na:

1. Bodźce cieplne

2. Elektrochemivczne

3. Prądokinetyczne

4. Fotochemiczne

5. Mechaniczne

Bodźce cieplne (termiczne)

1. Woda, promienie światła widzialnego i podczerwonego lub pradu wielkiej częstotliwości

2. Efektem ich działania jest:

• Przekrwienie skóry i tkanek

• Zwiększenie aktywności narządów wewnętrznych

• Spadek ciśnienia krwi

• Zwiększenie przemiany materii

• Obniżenie aktywności układu nerwowego

• Bodziec termiczny

Bodźcem dla organizmu jest energia cieplna, która może być przekazywana droga przewodzenia, przenoszenia i promieniowania lub wytworzona w tkankach w wyniku przepływu prądu o wielkiej częstotliwości, oddziaływania na nie pół elektrycznych, magnetycznych lub elektromagnetycznych o wielkiej częstotliwości

Ciepło powstaje również w tkankach pod wpływem drgań mechanicznych o częstotliwości przewyższającej słyszalność uch ludzkiego, czyli ultradźwięki.

• Bodźce elektrochemiczne

Istota tych bodźców jest przepływ przez tkanki stałego prądu elektrycznego. Ponieważ protoplazma komórek oraz płyn pozakomórkowy stanowią roztwór elektrolitów, przepływ prądu powoduje przemieszczenie jonów i zmiany w ich stężeniu co wpływa z kolei na procesy biochemiczne tkanek. Czynnik ten stanowi również podstawę jonoforezy.

• Bodźce elektrokinetyczne

Prądy zmienne małej częstotliwości wywołują reakcje w tkance mięśniowej i nerwowej. Wynikiem tego pobudzenia sa skurcze mięśni.

• Bodźce fotochemiczne

Promienie pozafioletowe w lampie kwarcowej lub w postaci naturalnej słonce wywołują reakcje fotochemiczną.

• Bodźce mechaniczne

Czynniki te związane są z oddziaływaniem mechanicznym. Przykładem może być ciśnienie hydrostatyczne wody w czasie kąpieli, uderzenie strumienia wody o ciało w zabiegach wodoleczniczych, ultradźwięki, masaż oraz nacieranie.

Mechanizm działania czynników fizycznych

1. Odczyn (efekt)to reakcja tkanek na czynnik fizyczny. Powstaje na skutek działania energii i zależy od:

• Ilości energii (natężenia danego czynnika)

• Czasu działania energii

• Właściwości tkanki (wrażliwość tkanki na dana postać energii)

2. Odczyn progowy - najmniejszy stwierdzalny odczyn 9jesli natężenie danego czynnika fizycznego jest małe a czas jego działania krótki)

3. Odczyn nieodwracalny - powstaje w wyniku uszkodzen tkanek czyli upośledzenia lub zniesienia jej czynności raz zaburzenia lub zniszczenia jej struktury

4. Odczyn odwracalny - ustepuja po upływie pewnego czasu.

5. Odczyn normalny - przewidywalna określona reakcja tkanek wykazujących prawidłowe czynności

6. Odczyn paradoksalny - gdy pod wpływem zmian chorobowych lub zaburzonych machanizmów ustrojowych w tkankach występująca reakcja odmienna od spodziewanej.

7. Odczyn ogólny - stanowi niejako odpowiedź całego ustroju na dany bodziec fizyczny. Powstaje w wyniku wtórnych zmian zachodzących w ustroju pod wpływem miejscowego działania energii. Np. przy ogrzewaniu rak czy nóg cały organizm się ogrzewa.

Nasilenie odczynu to natężenie czynnika i wydłużenie czasu jego działania

---