Car Piotr I z dynastii Romanowów uwielbiał truskawki z bitą śmietaną. Do tego stopnia, że kazał podawać je sobie nawet podczas srogiej rosyjskiej zimy. Oczywiście kaprys władcy został spełniony, ale do dnia dzisiejszego pozostało tajemnicą, skąd podwładnym udało się sprowadzić świeże owoce.
Obecnie podczas otwarcia turnieju tenisowego w Wimbledonie, dla rodziny królewskiej truskawki są nieodzownym dodatkiem do szampana.
Skąd pochodzi i jak wygląda?
Poziomka truskawka (Fragaria ananassa Duchesne) ma wiele nazw zwyczajowych tj. poziomka ananasowa, poziomka wielkoowocowa, najczęściej nazywana jest truskawką. Owoc truskawki powstał w wyniku przypadkowego skrzyżowania poziomki chilijskiej z poziomką wirginijską. Wydarzenie to miało miejsce w 1712 r. we Francji a dokonał go Duchesne. Od tego zdarzenia truskawka uprawiana jest ze względu na smaczne, soczyste owoce.
Roślina jest byliną o wysokości 15-45 cm. Łodyga truskawki jest krótka o małym przyroście na długość, ale mająca stosunkowo duży przyrost na grubość. Tworzy rozłogi zwane "wąsami", za pomocą których roślina rozprzestrzenia się i rozmnaża wegetatywnie.
Liście są trójlistkowe, na górnej stronie nagie i lśniące. Kwiaty są obupłciowe, złożone z pięciu białych płatków korony lub ich krotności oraz różnej liczby działek kielicha ułożonych w dwóch okółkach i kieliszka. Zewnętrzny okółek ma mniejsze działki, wewnętrzne są dłuższe i szersze. Po przekwitnieniu przylegają do owocu. Na wypukłym dnie kwiatowym znajduje się ok. 20 słupków i 20-30 pręcików. W czasie kwitnienia kwiatostan jest łukowato przygięty do ziemi.
Po zapyleniu kwiatu rozrasta się dno kwiatowe, tworząc jadalny owoc zbiorowy będący jagodą pozorną. Na jej powierzchni zawiązują się liczne orzeszki, będące właściwymi owocami truskawki. Kolor orzeszków w zależności od odmiany jest kremowy poprzez czerwonawy do purpurowego.
Truskawki uprawiane są we wszystkich krajach klimatu umiarkowanego oraz w chłodniejszych rejonach podzwrotnikowych. Najwięksi producenci to Stany Zjednoczone, Polska, Japonia i Chiny.
Związki biologicznie czynne
Pojawiające się na początku czerwca truskawki, będące smaczną zapowiedzią lata, cieszą nas nie tylko słodkim, odurzającym zapachem, kuszącym wyglądem i podniecającym smakiem, lecz także gwarantują zdrowie i korzystny wpływ na organizm.
100 g truskawek zawiera: 0,6 g białka, 6,2 g węglowodanów, 2,2 g błonnika, 160 mg potasu, 23 mg fosforu, 22 mg wapnia, 12 mg magnezu, 2 mg sodu, 0,7 mg żelaza, 0,1 mg cynku, mangan, 30 mg witaminy A, 0,02 mg witaminy B1, 0,03 mg witaminy B2, 0,4 mg witaminy B3 (PP), 0,06 mg witaminy B6, 60 mg witaminy C, 0,2 mg witaminy E oraz 20 mg kwasu foliowego.
Aktywność biologiczna truskawek
Truskawka posiada więcej witaminy C niż cytryna, czy grejpfrut. Zawarta w niej witamina PP reguluje m.in. dotlenienie krwi. W truskawkach znajduje się bogactwo soli organicznych, poprawiających przemianę materii i pektyn, oczyszczających jelita z resztek pokarmu i korzystnie wpływających na naturalną florę bakteryjną.
Wapń i fosfor wzmacniają kości i zęby oraz poprawiają pracę mięśni, a w połączeniu z magnezem odkwaszają organizm. Co więcej, poprzez spalanie tłuszczów owoce te posiadają właściwości odtruwające i oczyszczające. Dzieje się tak za sprawą bromeliny, enzymu odpowiadającego za rozkład białka. Poleca się więc truskawki osobom, które mają kłopoty z trawieniem białek lub powinny obniżyć wagę ciała.
Ze względu na wysoką zawartość żelaza są również ważnym składnikiem kobiecej diety. Ochronią przed anemią, wzmacniają organizm, wpływają odświeżająco na cerę i włosy. Są poza tym wielkim sprzymierzeńcem w walce z chorobami reumatycznymi i artretycznymi, a także obniżą kwasowość moczu i z tego powodu poleca się je przy schorzeniach wątroby, nerek, kamieniach moczowych i żółciowych oraz przy podagrze.
Truskawki, cebula i czosnek posiadają w swoim składzie ten sam, wyjątkowo cenny składnik : fitocydy. Są to związki o właściwościach bakteriobójczych, bardzo istotne np. podczas leczenia stanów zapalnych jamy ustnej.
Owoce truskawki w medycynie
Medycyna ludowa od dawna wykorzystuje także napary z liści truskawek przy niedokrwistości, kamicy żółciowej, szkorbucie i anemii, a medycyna oficjalna potwierdziła rzeczywiste działanie tych specyfików. Zewnętrznie, rozgniecione owoce i sok stosuje się w przypadkach zaniedbanej egzemy, przeciw piegom, plamom i wągrom. Świeże i nagrzane liście przykłada się do ran i wrzodów. Herbatkę z liści i kwiatów truskawki zaleca się przy przeziębieniach.
Jedzenie truskawek można polecać wszystkim, niezależnie od wieku i stanu zdrowia. Nawet cukrzycy świetnie je znoszą, ponieważ zawierają one łatwo przyswajalne cukry - glukozę i fruktozę. Truskawek powinny unikać tylko osoby uczulone na nie, ale to zdarza się rzadko. Objawami alergii pokarmowej na truskawki najczęściej są różnego rodzaju pokrzywki a także bolesne biegunki. Truskawek nie powinny także jadać osoby ze stwierdzoną nadwrażliwością na salicylany, bowiem owoce te zwierają duże ich ilości.
Truskawki w kosmetyce
Wyciągi z truskawek w kosmetykach działają odżywczo, bakteriobójczo i ściągająco. Wchodzą w skład środków kosmetycznych używanych do pielęgnacji skóry zniszczonej, przesuszonej i łuszczącej się. Truskawka to idealny owoc do maseczek domowej roboty. Ze względu na dużą zawartość witaminy C flawonów i flawonoidów w owocach, truskawki są cennym składnikiem preparatów likwidujących przebarwienia skóry. Wykorzystywane są do produkcji preparatów, do opalania się jako naturalne blokery promieni UVA i UVB. Piękny aromat truskawek kojarzony z początkiem lata jest w często używany jako kompozycja zapachowa wielu kosmetyków.
W kosmetyce wykorzystuje się również olej otrzymany z orzeszków truskawki Fragaria ananassa. Produkt ten jest cennym źródłem anty-oksydantów i gamma-tokoferolu, kwasu linolowego, alfa-linolenowego i kwasu oleinowego. Miejscowa aplikacja oleju z truskawek uzupełnia braki niezbędnych kwasów tłuszczowych skóry. Olej z orzeszków truskawki stosowany jest w pielęgnacji skóry suchej uszkodzonej i dojrzałej.
Napar z liści truskawek
Składniki:
Liście truskawek 15,0
Woda 100,0
Surowiec zalewamy wrzącą wodą. Odstawiamy pod przykryciem na 10 min, a następnie przecedzamy. Stosujemy przy niedokrwistości, kamicy żółciowej, szkorbucie i anemii. Naparem można także płukać gardło kilka razy dziennie.
Maseczka przeciwzmarszczkowa z truskawek
Składniki:
Dojrzałe truskawki 100,0
Olej sojowy 15,0
Truskawki należy rozgnieć na papkę i połączyć z olejem. Nałożyć na twarz na ok. 20 minut, a następnie zmyć letnią, przegotowaną wodą.
Maseczka rozświetlająca z truskawek
Składniki:
Dojrzałe truskawki 100,0
Jogurt naturalny 15,0
Sok z cytryny 2,5
Wszystkie składniki należy rozdrobnić i zmieszać razem, a następnie nanieść na twarz. Po ok. 10 minutach umyć twarz chłodną wodą.
Literatura źródłowa u autora.