Kimberlity
Kimberlity - to magmowe intruzje wielokrotne - gwałtowne wtargnięcie materiału płaszczowego z astenosfery w głębokość 150 - 200 km połączone z odgazowaniem i oziębieniem składników. Skały ultrazasadowe bogate w potas i składniki lotne (CO2 i H2O). Wypełnienie kominów wulkanicznych.
Pozycja geotektoniczna:
- występuje na tarczach, głównie archaicznych, najczęściej w spękanych krawędziowych strefach kratonów;
- występuje grupowo na obszarach o średnicy do 50 km;
- brak jest obecnie teorii, która wskazywałaby na lokalizację kimberlitów w kratonach;
- w poszczególnych grupach istnieją liniowe zależności.
Dane ogólne
- na świecie jest ponad 5000 kominów kimberlitowych (1326 w S-Afryce, 1000 w okręgu jakuckim);
- zaledwie 1% kominów (50) charakteryzuje się ekonomicznym nagromadzeniem diamentów, dalszych 20 jest rozpoznawane. Tylko 20 kominów na 100 zawiera diamenty.;
- wartość ekonomiczna kimberlitów i lamproitów zależy nie tylko od ilości diamentów (minimum 20c/100t), ale również jakości diamentów i ich rozmiarów, możliwości eksploatacji i przeróbki; największy znaleziony diament miał 3106c;
- cena 1 karata wynosi 40 - 100 USD, 90% diamentów jest sprzedawane do celów przemysłowych.
Kimberlit jest skałą bardzo podatną na wietrzenie. Zwietrzałe składniki (w tym diamenty) dostają się do rzek i dlatego w aluwiach można spotkać diamenty.
Kimberlity są młodsze niż kominy, w których się znajdują. Najbliższe nas kominy znajdują się na Ukrainie i w Skandynawii na płycie wschodznioeuropejskiej. W Polsce płyta wsch-eur leży na gł. 800 - 2500m, dlatego kimberlity nigdy nie były szukane.
Przykładowe złoża:
A-15 Kanada 450c/100t
Mir Adir, Rosja 200c/100t, wielka "dziura w ziemi" o pow. 140ha
Kimberley, RPA 100c/100t, 21mln m3 było wykopane ręcznie
Lamproity - Lamprofiry
- pochodzenie wulkaniczne lub hypabysalne;
- skały bogate w Na i K.;
- są diamentonośne, gdy pochodzą z bardzo dużych głębokości (300km);
- zwykle występują z kimberlitami
Wśród lamproitów wyróżnia się 5 różnych petrograficznych odmian w zależności od dominacji jednego z głównych minerałów: Ti-oliwinu, leucytu, richterytu, diopsydu i sanidynu.
Lamproity - skały ultrazasadowe do średniokwaśnych o zawartości SiO2 = 37 - 64% wag, o dużej zawartości potasu (K2O/Na2O > 3) i alkaliów (Na + K/Al > 1). Współwystępują z kimberlitami.
AK1, Australia 100-680c/100t