Źródła prawa praw człowieka. Systematyka i klasyfikacja praw człowieka.
Horyzontalne obowiązywanie praw człowieka:prawo obwiązuje w stosunkach między osobami fizycznymi albo między osobami fizycznymi i z jednej strony osobami prawnymi prawa cywilnego z drugiej. Konstytucja RP nie uznaje horyzontalnego obowiązywania praw jednostki. W prawie międzynarodowym normy dotyczące praw jednostki nie odnoszą się do sfery stosunków między jednostkami, a podmiotami prywatnymi..
Wertykalne : Prawa człowieka regulują stosunki między jednostką a państwem, jego organami i funkcjonariuszami sprawującymi władzę na różnych szczeblach.
(z jakiegoś forum:
Wertykalne działanie praw człowieka - prawa człowieka regulują stosunki między jednostką a państwem, jego organami i funkcjonariuszami sprawującymi władzę na różnych szczeblach - pionowe działanie tych praw.
Horyzontalne działanie praw człowieka - działania praw miedzy jednostką a jednostką, jest dyskusyjne, w Polskim orzecznictwie raczej działania praw są nastawione na relację jednostka - państwo. prawa wertykalne regulują stosunki miedzy państwem a jednostką a horyzontalne między jednostkami. Koncepcja horyzontalna, szeroko przyjeta na zachodzie, nie znalazła poparcia w polskim orzecznictwie.)
Prawa pierwszej generacji: Zawarte w Deklaracjach prawa i wolności, a w szczególności: wolności osobiste związane z ochroną nietykalności osobistej i wolnością sumienia i wyznania, polityczne związane z wolnością wyrażania poglądów, a także prawo własności zostały najwcześniej zarejestrowane w dokumentach konstytucyjnych, dlatego też prawa obywatelskie i polityczne .Pierwsza generacja związana jest z:
- wolnościami osobistymi (czyli prawem do życia, wolności osobistej, prawem do własności, wolnością sumienia i wyznania, wolnością wypowiedzi, swobodą wyboru miejsca pobytu i poruszania się, tajemnica korespondencji,
- prawami politycznymi, a więc swobodą udziału w życiu politycznym, zarówno biernym jak i czynnym prawem wyborczym, prawem do zrzeszania się i innymi tego typu.
sformułowane na przełomie wieków XVIII i XIX pod wpływem koncepcji liberalnych, a następnie zawarte w wielu konstytucjach oraz w Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r.
Prawa drugiej generacji- Prawa społeczne, ekonomiczne i kulturalne . Odnoszą się one do dostępu do ochrony zdrowia, zapewnienia nauki, opieki socjalnej. Ważną datą dla tego typu praw jest 16 grudnia 1966 roku, wówczas to Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Konwencję Praw Człowieka, która gwarantowała zarówno swobody osobiste, jak i polityczne, a także ekonomiczne, społeczne i kulturalne.
Prawa Trzeciej generacji: : prawo do pokoju, prawo do rozwoju, prawo do zachowania środowiska naturalnego, prawo do komunikowania się, prawo do wspólnego dziedzictwa ludzkości oraz prawo do pomocy humanitarnej. Prawa trzeciej generacji, nazywane są też prawami solidarnościowymi. dotyczy praw do rozwoju i datuje się ją od roku 1986. wówczas to przyjęto Deklarację dotyczącą Prawa do Rozwoju, która została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ dnia 4 grudnia 1986 roku. Uważa się powszechnie, że idea prawa do rozwoju zapoczątkowana została w roku 1969, gdy na posiedzeniu Algierskiej Komisji Justitia et Pax przyjęto odpowiednie decyzje zawierające poszanowanie dla tych wartości. Problematyka ta została wprowadzona na forum międzynarodowe przez Senegal w 1972 roku. W maju 1981 roku ECOSOC (czyli Economic and Social Council) powołała Grupę Roboczą Ekspertów Rządowych do spraw Prawa do Rozwoju, która opracowała też tekst Deklaracji.
Prawa czwartej generacji: regulowane tylko przez prawo międzynarodowe np. prawo do obywatelstwa.
Są również w trakcie wyodrębniania się, należą do nich prawa mniejszości seksualnych, np. prawo do zawierania związku małżeńskiego, prawo do adopcji dzieci, prawo do zajmowania stanowisk bez ograniczeń.
Prawa polityczne, obywatelskie to:
-wolność pokojowych zgromadzeń
-wolność stowarzyszania się
-prawo do wybierania przedstawicieli i bycia wybieranym ( bierne i czynne prawo
wyborcze ).
Prawa derogowane i niederogowalne: to takie, które podlegają derogacji i te, których derogować nie można .
Derogacja to możliwośc czasowego odstępstwa od pełnego przestrzegania niektórych standardów ochronnych .
Mówi się tu o prawach fundamentalnych, absolutnych(chronione w sposób absolutny), i prawach pozostałych.
Niederegowalne wg. EKPC:
Prawo do życia, zakaz tortur, zakaz niewolnictwa i poddaństwa, zakaz retroacji państwa karnego, zakaz niewoli za długi, zasada uznawania osobowości prawnej, wolność myśli, sumienia, religii, zakas ponownego ścigania i karania tej samej osoby za ten sam czyn.