1736-1801
Debiut- 1775 Myszeida
Ignacy Krasicki (Książę Biskup Warmiński) jest jednym z głównych przedstawicieli polskiego oświecenia, nazywany „księciem poetów polskich”. W 1781 r. wydał nakładem drukarni Michała Grölla w Warszawie dwutomowy Zbiór potrzebniejszych wiadomości, drugą po Nowych Atenach polską encyklopedię powszechną. Jest również autorem dzieła uznawanego za pierwszą polską powieść (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki). Tworzył głównie bajki, satyry i poematy heroikomiczne. Debiutował poematem heroikomicznym pt. „Myszeida” w 1775r.
Zaczął więc tworzyć w czasach stanisławowskich. Od momentu wejścia na tron Stanisława Augusta w 1764 r. zaczęło bujnie rozwijać się polskie piśmiennictwo. Nie bez znaczenia dla rozkwitu polszczyzny były poprzedzające wejście na tron wydarzenia takie jak założenie szkoły rycerskiej, powstawanie towarzystw naukowych, postulaty dotyczące ratowania języka polskiego, czy niezliczone traktaty. Wokół Stanisława Poniatowskiego skupiał się obóz postępu. Doceniano rolę mowy ojczystej w realizacji wielkiego dzieła odnowy literatury narodowej.
Główne zasady stylistyczne oświecenia to jasność, komunikatywność, naturalność i stosowność. Odpowiadają one ogólnym założeniom racjonalistycznej epoki. W jego obrębie możemy wyróżnić nurt klasycystyczny i nurt sentymentalny. W obrębie tego pierwszego sytuuje się twórczość Ignacego Krasickiego (też Trembeckiego) wyrażająca się w charakterystycznych dla epoki gatunkach takich jak oda, poemat heroikomiczny, bajka, satyra, a nawet powieść.
Ignacy Krasicki portretował różne środowiska: m.in. dworskie- w poemacie heroikomicznym „Myszeida”, klasztorne- w „Monachomachii” czy sądowe- w powieści pt. „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”.
Opis każdego otoczenia przedstawionego przez księcia biskupa warmińskiego jest ironiczny, a źródłem efektów jest ciągły kontrast między wartością pozorną a rzeczywistą. Styl poety uwidacznia subtelną grę ironii. Jest jasny i komunikatywny. Składnia operuje zdaniami prostymi lub krótkimi złożonymi o bardzo przejrzystej strukturze. Ironia jest uwydatniona poprzez mitologiczne metafory i porównania występujące w formie parodii. W funkcji parodystycznej występują również dwuczłonowe imiona bohaterów takie jak Gryzomir, Gryzosław, Serosław, czy Myszogryz, które noszą w Myszeidzie myszy i koty. Styl jakiego używa Krasicki w Myszeidzie oraz Monachomachii przypomina styl eposów Homera m.in. poprzez wprowadzenie retardacji. Jest to oczywiście retardacja sparodiowana. Przy obowiązującej zwięzłości i oszczędności środków był to styl skrajnie abstrakcyjny. Artysta używając wyrazów w najbardziej ogólnym znaczeniu przedstawia zjawiska powszechne, typowe z pominięciem jakichkolwiek rysów indywidualnych. Wyklucza słownictwo wyspecjalizowane, regionalne, archaiczne na rzecz wyrazów znanych i używanych. Krasicki w ten sposób przeciwstawiał się językowi charakterystycznemu dla doby baroku, który był dziwny, nieregularny, niejasny, pełen makaronizmów często wplatanych w zdania tak, że zaciemniał ich sens co było ze szkodą dla polszczyzny. W swojej twórczości posługiwał się prostym i klarownym językiem, daje się zauważyć zamiłowanie do racjonalnej jasności, które można poznać zarówno w wyborze materii artystycznej jak i w sposobie jej organizacji.
Poezja liryczna Krasickiego stanowi najlepszy przykład twórczości zrodzonej z wewnętrznych przemyśleń. Uprawiał on świadomie wielkie gatunki literatury „zaangażowanej” według wyznaczników przejętych z doktryny, a jeszcze bardziej z praktyki francuskiego klasycyzmu.
Moralistyczny stosunek do współczesnej rzeczywistości dyktują mu 4 serie dzieł, które stanowią najwyższe osiągnięcie jego działalności pisarskiej.
Pierwsze 3 są poetyckie:
Satyry- pełne gryzącego szyderstwa
Poematy heroikomiczne-zrodzone pod znakiem rozbawionego uśmiechu
Bajki- owoc medytacji nad życiem
Czwarta seria to proza powieści utopijno-pedagogicznych, najbliższa założeniom znaku oświecenia.
Jest to literatura zaangażowana w wielkie problemy obyczajów- szczególnie złych obyczajów społecznych i z poezją, która nigdy nie jest osobista (przynajmniej w intencjach). W jego twórczości nie ma miejsca na poezję intymną czy prywatną ale także na poezję, która by indywidualnie przeżywała problemy ponadosobiste, ogólnoludzkie, patriotyczne, filozoficzne, religijne itp. To wyjaśnia dlaczego zastanawiano się czy Krasicki był poetą.
W 1776 roku wydano pierwszą powieść polską i zarazem jedyną prawdziwą powieść Krasickiego: „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”. Dzieło Krasickiego to z jednej strony polemika wobec barokowego romansu, z drugiej efekt doświadczeń prozy eseistycznej „Monitora”. Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki łączą w sobie elementy różnych typów ówczesnej prozy europejskiej: powieści satyryczno-obyczajowej, przygodowej oraz utopijnej. Utwór ma postać pamiętnika, jest podzielony na trzy części, z których każda ma nieco inny charakter. Warto zaznaczyć, że wcześniej pamiętnik nie był uznawany w Polsce za gatunek literacki, to Krasicki dokonał jego nobilitacji właśnie w Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach. Mogłaby to być powieść obyczajowa, gdyby od tej strony była powieścią a nie raczej obrazem ujętym w sposób dydaktyczny, posługującym się zdarzeniami celowo przykładowymi aby przedstawić właściwą Krasickiemu wizję ówczesnego społeczeństwa polskiego i jego problemów. Powieść Księcia Biskupa Warmińskiego w przeciwieństwie do jego utworów wierszowanych była dużą nowością w naszej kulturze literackiej, były to mianowicie pierwsze próby stworzenia powieści obyczajowej opartej na dokładnej znajomości życia bieżącego.
Również w poezji heroikomicznej Krasickiego brakuje przekonywających wątków. Myszeidę deprecjonuje pod tym względem już sam pomysł zawierający sprzeczność między bajką zwierzęcą, aluzyjną wobec spraw ludzkich, a opowiadaniem realistycznym, w którym ludzie pokazani są we właściwej im postaci i przeciwstawieni zwierzętom. Monachomachia nie przynosi informacji o przyczynach walki między mnichami co nadaje jej cech nonsensu.
Mocną stroną obu poematów są szczegóły i ogólna atmosfera. Krasicki jako prawdziwy klasycysta uważa poezję za służebną wobec rozumu. Duże cykle poetyckie Krasickiego odpowiadają pierwotnemu zamiarowi, żeby pouczać choćby bawiąc: rozumieć, pozwalać rozumieć, osądzać. Taki charakter mają satyry, poematy heroikomiczne, bajki.
W Satyrach Krasickiego można zauważyć podstawowy zabieg jakim posługuje się poeta budując utwor poetycki: wcielanie idei moralnej prawem kontrastu w obraz złych obyczajów lub poprzez postacie negatywne, które ideę tę odrzucają potwierdzając.
Dla jego utworów charakterystyczna jest też parodystyczna deformacja postaci. Deformację tę Krasicki osiągnął nie fałszując, lecz posługując się wyolbrzymieniem tych negatywnych rysów postaci, które w rzeczywistości są zmieszane z innymi, nietypowymi i nienegatywnymi. W ten sposób satyra Krasickiego podwaja swój dystans wobec codziennej rzeczywistości. Deformacja parodystyczna działa także w dziedzinie poezji heroikomicznej, powodując te same efekty w płaszczyźnie estetycznej, aczkolwiek w tej odmianie gatunkowej deformację osiąga się nie przez wyolbrzymienie tego co realne lecz dokonując przesunięć funkcjonowaniu różnych planów semantycznych: nadając epickie gesty mizernej bójce mnichów lub przypisując śmiesznym zwierzętom wielkie uczucia ludzkie. Kieruje te utwory do pełnego wad społeczeństwa. Poprzez przejaskrawienia, ironie i kpinę ukazuje rzeczywistość. Satyry mają ośmieszać wady społeczeństwa. Pisane są w formie dialogu, monologu, kazania. Są także obrazkiem lub relacją.
W Bajkach artysta nie atakuje jak w utworach satyrycznych ani nie ośmiesza deformując lecz obserwuje i utrwala z pozorną obojętnością rzeczywistość życiową, w której rządzą chytrość, pożądliwość, egoizm, czy przemoc. U Krasickiego bardziej niż u innych pisarzy zaznacza się epigramatyczny charakter bajki mający ilustrować jakąś prawdę.
1.Podsumowując, twórczość Krasickiego cechują
-ironia uwydatniona poprzez mitologiczne metafory i porównania występujące w formie parodii
-ciągły kontrast między wartością pozorną a rzeczywistą.
-prostota
-zwięzłość
- oszczędność środków
2. Jego Styl uwidacznia subtelną grę ironii. Jest jasny i komunikatywny.
3. Składnia operuje zdaniami prostymi lub krótkimi złożonymi o bardzo przejrzystej strukturze.
Artysta wyklucza słownictwo wyspecjalizowane, regionalne, archaiczne na rzecz wyrazów znanych i używanych. W bajkach ukazuje prawdy uniwersalne. Cechą charakterystyczną jest ich konstrukcja oparta na najczęstszych antytezach. Przykładowe antytezy to zestawienie dwóch przeciwstawnych wartości: dobro-zło, prawda- fałsz, siła- słabość.
Ponadto Krasicki oszczędza słowa. Postaciami i bohaterami tych bajek są zwierzęta. Noszą one pewne stałe cechy. Poddają najczęściej krytyce najpowszechniejsze wady ludzi np. głupota, zarozumiałość, pycha i naiwność. Np. w bajce „Szczur i kot” (czytaj s.201) Szczur przez swoją zarozumiałość i pychę ginie, bo zaślepiony nimi nie zauważa kota skradającego się za ołtarzem.
W Satyrach Krasickiego rzeczywistość jest pokazywana poprzez przejaskrawienie, hiperbolizację, kpinę i ironię. Satyry mają ośmieszać wady społeczeństwa. Pisane są w formie dialogu, monologu, kazania.
Jego poematy heroikomiczne charakteryzują patetyczny język i podniosły styl skontrastowane z błahą, czasem nonsensowną treścią.
Dzięki wszytkim tym cechom twórczość Krasickiego stanowi interesujące zjawisko literackie.