Temat 4: Rynek i równowaga rynkowa. Ceny wolne a ceny regulowane.

1. Klasyfikacje rynków:

• Ze względu na przedmiot obrotu:

• Rynek dóbr konsumpcyjnych

• Rynek czynników produkcji (w tym: rynek pracy, rynek ziemi, rynek tytułów prawnych do wartości materialnych, itd.)

• Ze względu na zasięg geograficzny:

• Rynki lokalne

• Rynki regionalne

• Rynki międzynarodowe

• Rynek światowy

• Ze względu na dostęp do rynku:

• Ograniczone - dostęp obwarowany spełnieniem pewnego warunku

• Otwarte - dostępne dla wszystkich

• Ze względu na sytuację rynkową:

• Rynek sprzedawcy - sprzedawca dyktuje warunki (w sytuacji danego dobra)

• Rynek nabywcy - nabywca dyktuje warunki (w sytuacji nadwyżki danego dobra)

• Ze względu na stopień jednorodności przedmiotu transakcji:

• Rynek homogeniczny - jednorodny (np. pszenicy, ropy, stali)

• Rynek heterogeniczny - niejednorodny (np. samochodowy, pracy)

• Ze względu na stopień zorganizowania:

• Rynki zorganizowane - ściśle ograniczone warunki dokonywania transakcji (w tym czas i miejsce), (np. giełda papierów wartościowych)

• Rynki niezorganizowane - nie mają ściśle określonych warunków dokonywania transakcji

• Ze względu na legalność przedmiotu transakcji:

• Rynki legalne (białe) - legalny przedmiot transakcji

• Rynki szare (półlegalne) - przedmiot legalny, ale transakcja niezalegalizowana

• Rynki nielegalne (czarne) - zabronione przedmioty transakcji (narkotyki, papierosy bez akcyzy, żywy towar)

• Ze względu na charakter konkurencji i stopień wyrównywania się ceny:

• Rynek konkurencji doskonałej - spełnia założenia rynku doskonale konkurencyjnego

• Rynek konkurencji niedoskonałej - nie spełnia założeń konkurencji doskonałej

• Ze względu na kontakt pomiędzy sprzedawcą i nabywcą:

• Rynki bez kontaktów pomiędzy sprzedawcą i nabywcą (kontakt następuje poprzez pośredników, np. maklerów)

• Rynki działające na zasadzie kontaktów między sprzedawcą i nabywcą

• Cena absolutna, cena relatywna. System cen.

• Podstawową informacją rynkową jest cena.

• Cena nominalna (absolutna) - pieniężny ekwiwalent jednostki towaru, liczba jednostek pieniężnych wymienianych na jednostkę towaru.

• Cena relatywna - cena jednego dobra wyrażona za pomocą ilości danego dobra, jaką trzeba poświęcić, aby kupić jednostkę danego towaru (np. 1 tabliczka czekolady = 5 bułek)

• System cen - ogół relacji między wszystkimi cenami w gospodarce. Jest to główne źródło informacji przy odejmowaniu decyzji o tym:, Co wytwarzać? Jak wytwarzać? Dla kogo wytwarzać?

• Co i ile wytwarzać? - Decydują konsumenci poprzez swoje zakupy.

• Jak wytwarzać? - Decyduje konkurencja między producentami, którzy podejmują decyzje w oparciu o ceny relatywne czynników produkcji.

• Dla kogo wytwarzać? - Wskazują możliwości nabywcze konsumentów.

3. Istota mechanizmu rynkowego. Funkcje rynku. Defekty rynku.

• Mechanizm rynkowy - proces regulacji decyzji konsumentów i producentów poprzez rynek, niezależnie od woli poszczególnych podmiotów. Za pośrednictwem cen relatywnych rozdziela zyski i straty tak, że indywidualne decyzje w skali gospodarki koordynują się tworząc ład ekonomiczny.

• Nie mają znaczenia decyzje pojedynczych uczestników rynku.

• Funkcje rynku:

• Wycena dobra.

• Umożliwia efektywną alokację zasobów - poprzez cenę, dobra droższe są bardziej rzadkie wykorzystuje się ich mniej i na odwrót.

• Jest mechanizmem osiągania stanów równowagi w gospodarce.

• Weryfikuje społeczną przydatność produkcji.

• Umożliwia dostosowanie produkcji do oczekiwań nabywców.

• Defekty rynku albo zawodności rynku (market failure) - to sytuacje, w których zakłócenia uniemożliwiają mechanizmowi rynkowemu efektywne rozdysponowanie zasobów (np. niepełna informacja, niedoskonałości konkurencji monopole i wiele innych). Uzasadniają one ingerencję państwa w gospodarkę.

4. Pojęcie i rodzaje konkurencji.

• Konkurencja - proces, w ramach, którego uczestnicy rynku dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem: ceny, jakości lub innych charakterystyk wpływających na decyzję o zawarciu transakcji

• Rodzaje konkurencji:

• Cenowa - siła koordynująca decyzje nabywców i sprzedawców, równoważąca rynek. Czysta konkurencja cenowa występuje tylko na rynkach dóbr jednorodnych, jest trudna dla producentów, gdyż zmusza ich do obniżania przeciętnych kosztów wytwarzania a konsumentom trudniej ją zauważyć (czysta konkurencja cenowa - doskonała, modelowa).

• Niecenowa - oparta na zmianach jakościowych itp., prowadzi do wyróżnienia danego produktu i wyodrębnienia się różnych segmentów danego rynku.

---