Społeczna ocena ma tu wartość dominującą, choć należy pamiętać o istnieniu różnych interesów i o różnej z tego właśnie, i tylko z tego, powodu ocenie poszczególnych zachowań merytorycznych.

Organy pochodzące z wyborów są dziś uważane za fundament ustroju demokratycznego. Niemniej jednak konkretne rozwiązania konkretnych syste­mów wyborczych są różne. Ale oceny wyborców nie mają prawdopodobnie żadnego znaczenia dla prolongaty funkcjonowania osobników cwanych czy tych, którzy tylko nierzetelnie dbają o interes publiczny. Lud obezwładniony myślą, że za cztery lata będzie mógł ich usunąć ze składu parlamentu czy rady, nie wie, że nie myśli i nie działa wspólnie. Powodzenie wybranych chodzi bowiem innymi drogami i jednostkowe myśli zmierzające do ich wymiany nic tu nie poradzą, zwłaszcza że są nadto narażone na mechanizm zapominania. Może pomogłaby tu ewentualnie instytucja odwołania przedstawiciela, ale w ciągu ostatnich lat została z polskiego porządku prawnego usunięta. W kontekście okoliczności, iż wyborcy nie są dostatecznie zorientowani, nie mają siły organizacyjnej, coraz bardziej nie mają czasu, należałoby pilnie znaleźć sposoby uprzedniej weryfikacji intelektualnej i moralnej kandydatów na przedstawicieli. Niewątpliwie naród jest pełen ludzi kompetentnych i rzetel­nych, którzy mogą funkcjonować publicznie nawet bez kodeksu etycznego i w stałym przekonaniu o dominacji interesu publicznego.

Z wyborów w administracji państwowej pochodzi Prezydent RP. W admi­nistracji rządowej żaden organ decydujący władczo nie pochodzi z wyborów.

W administracji samorządu terytorialnego wszystkie (poza organami z mocy prawa) organy pochodzą z wyborów bezpośrednich bądź pośrednich.

b) Z powołania

Nie jest zamiarem tego podręcznika przedstawienie całej trudnej proble­matyki powoływania na stanowisko urzędnicze. Trudność owa bierze się w szczególności z braku konsekwencji terminologicznej i pojęciowej w prawie, a w ślad za tym z mętnych nierzadko ustaleń nauki, która zamiast poświęcać się wyłącznie samemu przedmiotowi, coraz częściej powoływanie zalicza nie do problematyki prawa administracyjnego, gdzie się zrodziło i funkcjonuje, a do problematyki prawa pracy jako uniwersalnego miejsca reglamentowania uprawnień i obowiązków pracowniczych. Jednak z samego porządku prawne­go wywieść można wszystkie podstawowe właściwości powołania.

Po pierwsze, nie wobec wszystkich zatrudnionych w administracji pub­licznej, czy w służbie państwowej pracodawca używa terminu powołanie.

Po drugie, terminu powołanie prawodawca używa do wykreowania orga­nów o najważniejszym znaczeniu w państwie i tylko w kontekście, że jeden organ powoływany jest przez drugi organ, np.: Prezes Najwyższej Izby Koń-166

troli powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat; Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat; Prezy­dent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów i pozostałych człon­ków Rady Ministrów; Prezes Rady Ministrów powołuje na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej wojewodę.

Po trzecie, czas trwania powołania jest ograniczony bądź z góry, bądź w sposób, który jest związany z politycznym charakterem i publicznym funkcjo­nowaniem danego organu.

Po czwarte, powołanie jest zindywidualizowaną decyzją administracyjną, o władczym charakterze, dającą jej prawną możliwość kształtowania zwierz­chniego sytuacji prawnej innych podmiotów w ramach przyznanych w drodze ustawowej kompetencji.

Po piąte, trwałość stosunku powołania jest uzależniona mocno od czynni­ka politycznego, co jest okolicznością odwrotną wobec braku uzależnienia politycznego w stosunku nominacji (niżej opisanym).

Na koniec warto dodać, że również pracownicy samorządowi zatrudniani są na podstawie aktu powołania:

- w gminie na podstawie aktu powołania zatrudnieni są kierownik urzędu stanu cywilnego, sekretarz gminy, skarbnik gminy,

- w powiecie na podstawie aktu powołania zatrudnieni są sekretarz powia­tu, skarbnik powiatu,

- w województwie na podstawie aktu powołania zatrudniony jest skarbnik województwa, a także dyrektor wojewódzkiego urzędu pracy, dyrektorzy wo­jewódzkich instytucji kultury.

W ogólnej idei normatywnej utwierdzonej orzecznictwem powołanie na określone stanowisko możliwe jest tylko wtedy, gdy ustawa w sposób do­słowny daje temu podstawę. W pozostałych sytuacjach, które są instytucjonal­nie nieokreślone, można zastosować po prostu umowę o pracę regulowaną przepisami kodeksu pracy.

c) Z nominacji

Mianowanie jest prawdopodobnie najstarszym sposobem kreacji urzędni­ka. W najnowszych czasach odzwierciedla ono ideę obsadzania swoich urzęd­ników przez państwo. Dokonywane jest przez organ państwowy i dotyczy obsadzania takich stanowisk, które są w prawie określone, co oznacza, że mianowanie nie dotyczy pracowników szeregowych. Najpierw tedy opiszemy tu wszystkie tego stosunku swoistości, a potem podamy listę urzędów publicz­nych obsadzanych w drodze mianowania.

Historia najnowsza mianowania nie jest nieprzerwana. Problem wyraża się w tym, iż w nowym po drugiej wojnie światowej ustroju, chcąc doprowa-

167

---