FRESK PAKUŁOWO-WAPIENNY (bizantyńsko-ruski)

Charakterystyka:

• 2 cienkie zaprawy bez piasku, z czystego wodorotlenku wapiennego z dodatkiem substancji włóknistych

• bardzo trwały i odporny

• ermeneie i podlinniki - podręczniki o danych ikonograficznych, technologicznych i technikach malowania w obrządku greckokatolickim

Podobrazia:

• mury, sklepienia kamienne i ceglane

Zaprawa:

• wapno+włókna (słoma, pakuły, włosia świńskie), czasami dodaje się niewielkie ilości piasku

• wapno tłuste (3-5 lat od gaszenia), czyste, miałkie

• jako spoiwo - wodorotlenek wapniowy

• jako barwnik - węglan wapniowy

• stosowanie dodatkowych spoiw, np. roztworów lub wywarów zbożowych

• dodawanie substancji włóknistych ma na celu utrzymanie wilgoci przez dłuższy czas oraz zmniejszenie niebezpieczeństwa spękań zaprawy (jest wtedy elastyczna i wytrzymała)

• zaprawy:

• ruskie: włókno cięte lnu lub konopi

• polskie: I warstwa słona, II warstwa len; I słoma+trawy, II konopie

• bułgarskie: słoma, konopie, len, trawa, szczecina świńska

• proces nanoszenia zaprawy: moczenie ściany, nakładanie 2 warstw zaprawy (arriciato jest znaczeni grubsze od intonaco)

• grubość zapraw jest różna

• zaprawa, na której malowano była nakładana dniówkami - zakładano je od lewej do prawej, miały skośne styki

• cechy:

• dominująca ilość wapna

• mała ilość piasku

• lekkość

• elastyczność

• wytrzymałość

• długie utrzymywanie wilgoci (bardzo dobre warunki do karbonizacji)

• dobre oddychanie ścian

Spoiwa, barwniki, farby, narzędzia:

• jak we fresku mokrym

• barwniki: biel wapienna, ugry, czerwień żelazowa, zielona ziemia, glaukonit, lapis lazuli, umbra, cynober, czernie organiczne

Technika malowania:

• dokładne wygładzenie zaprawy

• rysunek na świeżej, wilgotnej zaprawie, bez przenoszenia z projektu

• wzmocnienie szkicu

• wyciskanie konturu w zaprawie

• czasami stosowano przepróchę lub synopsis

• wzorowanie się na przedstawieniach modelowych zawartych w ermenejach

• malowanie bezpośrednio na zaprawie systemem dniówkowym

• wygładzanie zaprawy partiami za konturem

• malowanie od góry do dołu

• etapy:

• podmalówka (sanskir/proplasmos)

• właściwa warstwa

• wykończenie

sanskir rozświetlano glikasmosem, a następnie jaśniejszą farbą, światła wykonywano czystą bielą

• po wyschnięciu zaprawy wykańczano malowidło freskiem suchym

• postępowanie podczas malowania zostało ściśle określone w ermenejach i podlinnikach, np. niebieskie tło podmalowywano reftem i na sucho kładziono na nie lazuryt

• pozłacanie nimbów, ozdób i tła:

• najczęściej na olifę (pulment), olej polimeryzowany z sykatywą lub sok czosnkowy

• obszycia szat i inne ozdoby wykonywano farbami wapiennymi lub temperowymi

---