Marta Kempa
Gr. I, semestr I
Współczesny model organizacji rehabilitacji osób niepełnosprawnych według WHO
(światowej organizacji zdrowia)
Polacy mają własne osiągnięcia w dziedzinie rehabilitacji. O wpływie gimnastyki na stan zdrowia pisano już od dawna. Maciej z Miechowa (1457 - 1523) napisał dzieło „Jak zachować zdrowie”, w którym podkreślał pozytywną rolę ćwiczeń. O znaczeniu gimnastyki leczniczej pisali też inni - Jerzy Śniadecki (1768 - 1838) „ O fizycznym wychowaniu dzieci”.
Pierwszym profesorem w dziedzinie ortopedii zostaje w 1922 roku Ireneusz Wierzejewski (1881 - 1930). Wierzejewski, uznawany za ojca polskiej ortopedii, twórca pierwszej w Polsce uniwersyteckiej kliniki w Poznaniu (1923), staje się również propagatorem gimnastyki leczniczej i zabiegów fizykoterapeutycznych fizykoterapeutycznych leczeniu chorób ortopedycznych, neurologicznych i stanów pourazowych. W swoim działaniu medycznym i politycznym (był senatorem II Rzeczpospolitej) w latach międzywojennych aktywnie wspiera opiekę nad osobami niepełnosprawnymi.
Nowe potrzeby tworzenia i rozwoju światowych ośrodków rehabilitacji wynikają ze skutków II wojny światowej.
Podwaliny nowocześnie rozumianej rehabilitacji w Polsce położyli Wiktor Dega i Marian Weiss. Profesor Wiktor Dega w 1950 roku zostaje pierwszym krajowym konsultantem Ministra Zdrowia do spraw rehabilitacji. W roku 1959 rehabilitację medyczną uznano za podstawową dwustopniową specjalność lekarską. W roku 1953 rozpoczęto kształcenie dla potrzeb rehabilitacji techników fizjoterapii. Równolegle Akademie Wychowania Fizycznego (najpierw w Poznaniu, później w Warszawie, następnie w Krakowie, Wrocławiu i Katowicach) zaczynają kształcić magistrów rehabilitacji. Zaczątki kształcenia fizjoterapeutów na warszawskiej AWF miały miejsce już w 1953 roku, kiedy to wprowadzono przedmiot „gimnastyka lecznicza i kontrola lekarska”. Przedmiot wykładany był przez ortopedę prof. Stefana Łukasika. W 1954 roku powstaje Zakład Gimnastyki Leczniczej przy AWF w Warszawie. Bazą kliniczna zakładu był szpital w Konstancinie i kierował nim prof. Marian Weiss.
Na mocy zarządzenia Głównego Komitety Kultury Fizycznej i Turystyki w 1957 roku utworzono na warszawskiej AWF kierunek - rehabilitacja ruchowa. Kierunek ten powstał wkrótce na uczelniach wychowania fizycznego w Poznaniu, Katowicach, Wrocławiu i Krakowie.
W 1983 roku Minister Zdrowia wprowadza dwustopniową specjalizację w zakresie rehabilitacji ruchowej dla magistrów rehabilitacji.
Od 1962 roku funkcjonują wojewódzcy specjaliści ds. rehabilitacji, którzy staja się doradcami regionalnymi krajowego specjalisty. W 1982 roku powołano krajowy Zespół Specjalistyczny ds. Rehabilitacji. Pierwszym przewodniczącym tego zespołu został w 1983 roku prof. Wiktor Dega.
Przełomowym momentem rozwoju rehabilitacji było powołanie w 1960 roku jednej z pierwszych pierwszych Europie Kliniki Rehabilitacji Akademii Medycznej w Poznaniu. Jej pierwszym kierownikiem zostaje prof. Wiktor Dega, a w latach 1978 - 1996 przejmuje klinikę Kazimiera Milanowska. Limanowska 1961 roku prof. Marian Weiss organizuje i otwiera Katedrę i Klinikę Rehabilitacji Akademii Medycznej w Warszawie. Powstaje ona na bazie ówczesnego Stołecznego Centrum Rehabilitacji działającego w Konstancinie. Kontynuatorem działań Mariana Weissa w Klinice Rehabilitacji w Warszawie zostaje Jerzy Kiperski, obejmując w 1981 roku kierownictwo Katedry i kliniki Rehabilitacji Akademii Medycznej w Warszawie.
Głównym osiągnięciem osiągnięciem polskiej szkoły rehabilitacji, propagowanym przez Wiktora Degę i współtworzonym przez Mariana Weissa, było uznanie rehabilitacji za integralną część podstawowego leczenia. W ówczesnym modelu leczniczym, propagowanym na świecie, traktowano rehabilitację jako trzeci etap leczenia. W pierwszym etapie realizowano diagnostykę, w drugim leczenie choroby podstawowej, a w trzecim proces usprawniania. Głównym czynnikiem zmiany organizacji rehabilitacji i drożenia jej w okresie wczesnym, w czasie podstawowego leczenia, było uzyskanie lepszych wyników leczenia, z ograniczeniem powikłań chorób podstawowych, skracające czas leczenia, a także dające w konsekwencji lepsze końcowe wyniki funkcjonalne.
Olbrzymią rolę w rozwoju rehabilitacji w Polsce oraz rozwiązaniu problemów osób niepełnosprawnych odgrywało powstałe w 1960 roku Towarzystwo Walki z Kalectwem (status prawny - rejestr sądowy - Towarzystwo Walki z Kalectwem uzyskało w 1990 roku). Celem Towarzystwa jest krzewienie w społeczeństwie wiedzy o problemach niepełnosprawnych, integrowanie społeczne osób niepełnosprawnych oraz wpływanie na rozwój nauki i praktyki w zakresie rehabilitacji.
Wpływ na kształtowanie się rehabilitacji w Polsce miało powołanie Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji. Polskie Towarzystwo Rehabilitacji powołane zostało na wniosek prof. Jana Haftka (ówczesnego krajowego specjalistę ds. rehabilitacji) przez Krajowy Zespół Specjalistyczny ds. Rehabilitacji 31 marca 1989 roku. Głównym celem Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji, skupiającego głównie lekarzy i fizjoterapeutów (ale także psychologów, pielęgniarki, pedagogów specjalnych), jest pogłębienie wiedzy w zakresie nauk związanych z rehabilitacją oraz popieranie badań i prac naukowych w tym zakresie. Dzięki organizacji sympozjów sympozjów i kongresów naukowych Towarzystwo wpływa na stałe podnoszenie i wymianę wiedzy fachowej osób zajmujących się procesem rehabilitacji. Członkowie Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji - specjaliści w dziedzinie rehabilitacji - aktywnie uczestniczą w konkursach na stanowiska ordynatorów i w komisjach egzaminacyjnych specjalizacji w zakresie rehabilitacji medycznej i ruchowej. Pierwszym prezesem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji był prof. Jan Haftek.
Obecnie specjalizacja w rehabilitacji medycznej jest specjalnością podstawową. Kształcenie w zakresie rehabilitacji możliwe jest do zrealizowania na wytypowanych oddziałach mających akredytację Ministerstwa Zdrowia. Niestety nie we wszystkich Akademiach Medycznych funkcjonują Kliniki Rehabilitacji.
Kształcenie fizjoterapeutów odbywa się na wydziałach fizjoterapii publicznych i niepublicznych wyższych uczelni. Od wielu lat trwają prace nad ujednoliceniem tego kształcenia. Od 1997 roku absolwentom wydziałów rehabilitacji ruchowej nadaje się tytuł magistra fizjoterapii. Po uzyskaniu dyplomu magistrzy fizjoterapii mogą ubiegać się o otwarcie specjalizacji w dziedzinie fizjoterapii. W nowym systemie kształcenia specjalizacja jest jednostopniowa, a okres szkolenia trwa 4 lata. Po jej ukończeniu uzyskuje się tytuł specjalisty w dziedzinie fizjoterapii. Staże kierunkowe i szkolenie odbywa się, podobnie jak w specjalnościach lekarskich, w odpowiednich jednostkach posiadających akredytacje Ministerstwa Zdrowia.
Warto zauważyć, że dla potrzeb rehabilitacji oraz osób niepełnosprawnych konieczne jest kształcenie specjalistów w wielu innych zawodach. Już dawno swój stały wkład w leczeniu osób niepełnosprawnych maja psycholodzy kliniczni, logopedzi czy absolwenci pedagogiki specjalnej. Dalszym rozwojem pedagogiki specjalnej jest kształcenie w kierunku andragogiki specjalnej. Absolwenci tego kierunku stanowią zaplecze urzędów pracy, ośrodków zatrudnienia i rehabilitacji niepełnosprawnych, instytucji samorządowych i innych. Ich głównym zakresem działania jest określanie potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie zawodowym, utrzymaniu świadczeń socjalnych, integracji środowiska sprawnych i niepełnosprawnych, a także kształtowania prawidłowych postaw społecznych, aby zrozumieć istotę niepełnosprawności.