ANALIZA DZIEŁA SZTUKI

Punkty dot. analizowania dzieła sztuki w przypadku, gdy mamy dostęp do informacji.

1. Do 3 zdań o autorze. Szczegóły biografii powinny być dobrane pod kątem analizowanego dzieła

2. Określ epokę, nurt artystyczny, do którego zalicza się obraz: wymień typowe wyznaczniki tego prądu, tendencji malarskich, wskaż je w analizowanym dziele.

3. umieść dzieło w dorobku twórcy (okres wczesny lub dojrzały, synteza życia, swoisty testament, zamknięcie artystycznych poszukiwań, itp.)

4. Określ technikę malarską (fresk, technika olejna, itd.)

5. Odnieś się do tytułu dzieła

6. Poddaj dzieło własnej ocenie, wskazując, co Cię w nim urzeka, zachwyca, intryguje lub fascynuje

7. Analizę zakończ wykazem książek oraz czasopism, z których korzystałeś/aś przy pracy. Bibliografia powinna spełniać warunki skróconego opisu bibliograficznego.

Analiza porównawcza

KOMPOZYCJA
Jest to sposób ułożenia na płaszczyźnie obrazu elementów formalnych tworzących dane dzieło tak, by organizowały one pewną całość.

• kształt pola obrazowego/format obrazu (komp. Zewnętrzna)

• podziały kompozycyjne wprowadzające rozgraniczenia w obrębie kompozycji i porządkujące ją

Schemat kompozycyjny - stały układ elementów kompozycyjnych charakterystyczny dla danego kierunku, epoki itp. W zależności od charakteru schematu możemy wyróżnić takie układy kompozycyjne jak:

• kompozycję otwartą lub zamkniętą

• zwartą lub luźną

• dynamiczną lub statyczną

• diagonalną = ukośną = przekątną (komp. Oparta na przewadze skosów, z ograniczeniem znaczenia kompozycyjnego pionów i poziomów; akcentowana np. kolorem światłocieniem, jednym z elementów przedstawionych:; typowa m.in. dla malarstwa barokowego

• horyzontalną: rozbudowanie kompozycji wszerz, wydobycie kierunków poziomych, którym podporządkowane są osie i kierunki pionowe (często z zastosowaniem izokefalizmu - układ przedstawionych postaci umieszczeniem głów w jednej linii, np. bizantyjskie mozaiki).

• Wertykalną: rozbudowanie kompozycji w kierunku pionowym

• Figura piramidalna (kompozycja oparta na trójkącie/piramidzie, w który/ą zamknięta jest kompozycyjnie główna grupa figur: częsta w mal. włoskim dojrzałego renesansu)

Przy analizie/opisie kompozycji można również dostrzec i uwzględnić takie składniki, jak:

• plany

• czy jest jednoplanowa, czy wieloplanowa

• czy plany są wyodrębnione

• czy zastosowano perspektywę linearną, powietrzną

• czy jest to, np. kompozycja strefowa (pasowa), lub układ kulisowy, itp.

• centrum lub dominanta kompozycyjna

• czy posiada wyraźne centrum i co je stanowi

• czy centrum kompozycyjne jest zarazem środkiem geometrycznym, czy jest tożsame z centrum treściowym (jak np. w Ostatniej Wieczerzy Leonarda da Vinci) - kompozycja podkreśla/wydobywa/uwypukla treść/tematykę

• czy kompozycja posiada dominantę i co ją stanowi

• horyzont - wyraźnie zaznaczony, nieokreślony, obniżony, podwyższony

• ruch: dośrodkowy, odśrodkowy, wielokierunkowy, napięcia kierunkowe, sugerujące ruch

ŚWIATŁOCIEŃ

Jest to rozłożenie i wzajemne przenikanie się świateł i cieni stosowane w rysunku, malarstwie i grafice w celu wydobycia efektu trójwymiarowości. Rysunek światłocieniowy to taki rysunek, w którym uwzględniono jedynie różnice tonalne, wynikające z oświetlenia przedmiotu, a nie wzięto pod uwagę różnic walorowych.

• źródło światła (widoczne na obrazie lub niewidoczne, padające spoza obrazu)

• naturalne lub sztuczne (także określone lub nieokreślone)

• rozproszone (np. równomiernie rozłożone) czy punktowe, kierowane na pewne partie, np. wydobywające motyw dominujący

• najjaśniejszy i najciemniejszy punkt, jeśli takie istnieją

• wyraziste lub mało znaczące (powoduje ostre konstrasty lub nie)

• modelujące formy głęboko (ostro) lub pobieżnie, lekko podkreślając formę

• kierunek padania światła podkreślony formą (np. duktem pędzla, fakturą) lub też niezależny

• pojęcia: nokturn (pejzaż malowany porą wieczorną lub o zmierzchu), luminizm, ew. maniera tenebrosa (zainteresowanie światlocieniem było szczególnie charakterystyczne dla epoki hellenizmu i baroku, stąd przy obrazach barokowych korzystamy z podobnych pojęć)

• refleksy światła (bliki)

KOLORYSTYKA

Kolor, barwa, jest jedną z podstawowych jakości zmysłowych odbieranych przez siatkówkę oka. Kolory dzieli się na 3 podstawowe grupy: chromatyczne (zasadnicze; pochodne), achromatyczne (obojętne) i ziemie

• szeroka lub wąska gama barwna (szeroka obejmuje barwy chłodne i ciepłe, wąska - tylko jedne lub tylko drugie). Jeśli gama jest szeroka, ale w obrazie występuje przewaga zdecydowana barw chłodnych lub ciepłych należy to podać.

• Barwy dźwięczne lub stonowane (delikatne, wysublimowane)

• Barwy czyste (tylko podstawowe i pochodne) lub złamane (barwami dopełniającymi)

• Określenie dominanty kolorystycznej (jakie barwy zdecydowanie dominują?) - nazwy barw (język plastyka, można je różnicować je przez porównanie z naturą, np. zieleń groszkowa, wiosenna, chromowa; czerwień malinowa; siena; umbra)

• Kontrasty (walorowe, temperaturowe, dopełnieniowe) lub ich brak

• Czy plany barwne są zróżnicowane wg tradycyjnych reguł perspektywy malarskiej? (bliżej ciepłe tony, dalej chłodniejsze, na 3 planie najchłodniejsze)

• Pojęcia: kolor lokalny (w świetle i cieniu jest ta sama barwa, która ulega tylko ściemnieniu lub rozjaśnieniu), autonomia kolorystyczna światła i cienia (cienie i światła mają własny kolor), dywizjonizm (zasada estetyczna polegająca na wprowadzaniu do obrazu barw w czystej postaci - nie mieszanych na palecie - które dopiero w oku widza zlewają się w pożądany ton), koloryzm (prymat gry barwnej nad innymi czynnikami budowy obrazu)

ŚRODKI EKSPRESJI I WYRAZ DZIEŁA

Z jednej strony należy napisać, czym obraz przemawia do widza, czyli, jakie są podstawowe środki wyrazu artystycznego. Np. obrazy Rubensa przemawiają znakomitą kolorystyką, dynamizmem ujęcia; van Gogha ostrymi zestawieniami kolorystycznymi, wyrazistym duktem pędzla (impast) i bogatą fakturą. Każde dzieło ma właściwe artyście (często też stylowi i epoce, w której powstało) środki ekspresji. W punkcie tym trzeba właśnie dowieść jakie cechy identyfikują to dzieło, ale bez podania nazwy stylu. Wykorzystać można podane niżej pojęcia, ale uwaga - tylko te, które charakteryzują dzieło! Może zaistnieć sytuacja, w której wykorzystuje się do identyfikacji pojęcia wcześniej wykorzystane. Np. w przypadku dzieł Caravaggia w rubryce „Światłocień” pojawia się informacja, że występują ostre kontrasty światłocieniowe, a w rubryce „Środki ekspresji...”, że ostre kontrasty światłocieniowe są najważniejszym środkiem wyrazu w dziełach artysty

• plama barwna

• linia (kontur)

• światło

• faktura (także dukt pędzla)

• studyjny rysunek wypełniony kolorem

• iluzja rzeczywistości lub jej brak

• określona barwa

• prymat koloru nad innymi środkami budowy obrazu

• sposób podkreślenia formy

• idealizm lub realizm przedstawienia

Z drugiej strony ekspresja dzieła jest to pewien dramatyzm przedstawienia, oddany za pomocą

• gestów

• mimiki twarzy

• dynamicznego układu, itp.

3