Geografia regionalna

Afryka Czarna

Ten kontynent jest zbyt duży, żeby go opisać. To istny ocean, osobna planeta, różnorodny, przebogaty kosmos. Tylko w wielkim uproszczeniu, dla wygody, mówimy - Afryka. W rzeczywistości, poza nazwą geograficzna, Afryka nie istnieje.

R. Kapuściński (1998)

Afryka jest kontynentem tak różnorodnym i tak odmiennym od naszego, że wszystkie próby generalizowania są skazane na niepowodzenie. Nigdy nie spotkałem się z taką bezinteresownością i poświęceniem, jak tam; nigdzie też nie widziałem tyle okrucieństwa i przemocy. Istnieją one często tuż obok siebie.

1. Leszczyński (2003)

Afryka subsaharyjska - podstawowe dane:

Ludność (2008):

700 milionów mieszkańców (14% ludności świata)

1000 milionów (cała Afryka)

Najludniejsze kraje:

• Nigeria 154 mln

• Etiopia 85 mln

• DRK 63 mln

• RPA 47 mln

• Sudan 39 mln

• Tanzania 39 mln

• Kenia 38 mln

65% to ludność wiejska

Niamey, Niger - w 1940 roku 2,0 tys. mieszkańców, obecnie 740 tys. Niger - jedyny stały ciek w kraju o powierzchni 1,2 miliona km²

• Około 800 języków

• Języki wehikularne (np. suahili - wschód, hausa - zachód)

• Różnorodność i mozaikowatość etniczna

• Dominują religie:

• Chrześcijaństwo

• Islam

• Religie animistyczne

• Ludność rośnie w tempie 2,6% rocznie (1,7% w Ameryce Południowej, 1,9% w Azji Południowej)

• W strukturze zajęć ludności dominuje rolnictwo samo zaopatrzeniowe

• Gospodarka oparta na eksporcie nieprzetworzonych lub wstępnie przetworzonych surowców i płodów rolnych (wyjątki RPA, Lesotho, Mauritius, Madagaskar, Dżibuti, RZP)

• PKB per capita 317 USD (bez RPA)

Deprywacja: niedożywienie, śmiertelność niemowląt, analfabetyzm kobiet, prawdopodobieństwo śmierci przed 40, dochód mniejszy niż $1/dzień

Duża deprywacja: Nigeria i DRK i inne kraje Czarnej Afryki

Połowa ludności w Afryce Czarnej żyje za mniej niż 1$/dziennie

Dzienna dopłata jednej krowy w krajach Unii Europejskiej wynosi 3,5$

Zmiany PKB/ per capita 1970-1999:

• Wartość PKB regionu liczącego 700 mln mieszkańców jest równa wartości PKB 10 mln Belgii

• PKB przeciętnego kraju afrykańskiego jest równa PKB, jakie wytwarza 20 tys. miasto w Wielkiej Brytanii

Najsłabiej rozwinięte kraje na świecie:

• Niski dochód narodowy (poniżej 900$ per capita) - większość Afryki Centralnej (bez Nigerii, RPA i paru innych)

• Słabe zasoby ludzkie (niski poziom wskaźnika rozwoju społecznego HDI)

• Niekorzystna struktura gospodarki (wskaźnik oparty na stabilności produkcji rolniczej, eksporcie, wielkości gospodarki i jej dywersykacji)

Apartheid w RPA:

• 1949 - zakaz mieszanych małżeństw

• 1950 - kara za stosunki płciowe między rasami

• 1954 - prawo ziemi - segregacja przestrzenna

• Ludność biała, czarna, kolorowa + honorowa rasa biała (Japończycy, Chińczycy)

• Tworzenie batustanów (getta)

• 1961 - RPA wykluczona ze Wspólnoty Narodów

• 1985 - sankcje USA i Wielkiej Brytanii

• 1994 - nowa konstytucja, wolne wybory, Nelson Mandela - prezydentem

Czy Czarna Afryka może się wyrwać z niedorozwoju?

• Przyczyny:

• Zewnętrzne

• Dziedzictwo kolonializmu i neokolonializmu

• „geografia” i warunki środowiskowe

• Wewnętrzne:

• Zła władza, niewydolne instytucje

• Kapitał ludzki, uwarunkowania kulturowe i etniczne

• Pułapka ekonomii niedorozwoju

Dziedzictwo niewolnictwa i kolonializmu - pomyślcie o wpływie, jaka miała II wojna światowa, która trwała raptem 6 lat na świadomość ludzi w rozwiniętej Europie. Natomiast niewolnictwo i kolonializm trwały 300 lat.

Kolonializm i niepodległość 1885-1994:

1885 - konferencja w Berlinie

1960 - 17 krajów odzyskuje niepodległość

1975 - niepodległość uzyskują kolonie portugalskie

1990 - RPA wycofuje się z Namibii (koniec kolonizacji)

Kolonializacja - skutki:

• Podział jednorodnych obszarów kulturowych

• Nieprzyjazne grupy etniczne znalazły się w jednym organizmie państwowym

• Przerwane powiązania i tradycyjne kierunki migracji

• Sieć transportowa i gospodarka zorientowana na metropolie

• Języki urzędowe

• Brak lokalnych elit lub ich skrzywiona struktura

• W 1960 roku w Kongu Belgijskim (Zairze), na 13 milionów rdzennych mieszkańców 16 osób miało wyższe wykształcenie

• W 1975 roku 99% rdzennych mieszkańców Mozambiku było analfabetami

Wyzwolenie:

Panował powszechny optymizm, entuzjazm, euforia.

Grzechy młodych państw i nowych elit afrykańskich:

• Dopuszczono do tarć etnicznych

• Możliwości zmiany granic były minimalne

• Każda grupa etniczna chciała zdobyć władzę w rządzie centralnym

• Rozwinęły się rządy monopartyjne i dyktatury

Ci, którzy odnieśli sukces:

1. Seretse Khama 1966-80 Botswana

2. Felix Houphouet-Boigny 1960-93 Wybrzeże Kości Słoniowej

Radykalni ideolodzy:

1. Kwame Nkrumah 1960-66 Ghana

2. Julius Nyerere 1964-85 Tanzania

Drapieżcy (defraudatorzy):

1. Mobutu Sese Seko zagarnął między 10-15 mld $ (1965-97 Zair)

2. Sani Abacha zagarnął 2-5 mld $ (1993-98 Nigeria)

Tyrani:

- Adi Amin (1971-79 Uganda) - 500 000 ofiar

Konflikty zbrojne:

Od 1960 roku, nie licząc wojen narodowowyzwoleńczych 20 krajów afrykańskich przynajmniej raz było w stanie wojny domowej

Do 1979 roku 59 przywódców zostało obalonych lub zamordowanych

Ze 107 przywódców afrykańskich obalonych pomiędzy 1960 a 2003 2/3 zostało zamordowanych, uwięzionych lub wygnanych

Żaden urzędujący przywódca nie przegrał wyborów do 1982 roku

Do 2004 roku tylko czterech przywódców ustąpiło pokojowo

Konflikty zbrojne i ich skutki:

Przeciętnie 1/5 mieszkańców Afryki Czarnej żyje w kraju, gdzie toczą się walki zbrojne

Każdy konflikt zbrojny obniża wzrost gospodarczy średnio o 2,2%

---