fp-wyk3, UE Katowice FiR, finanse publiczne

14.10.2010

Wykład 3

Wykres wydatków władzy publicznej USA w czasie wojny. Wydatki nie były zdeterminowane rozkwitem gospodarczym, tylko potrzebą.
Finanse publiczne nie są wyposażone w metodę eksperymentu. W ramach metody (w zastępstwie) jest atrapa eksperymentu „Metoda prób i błędów”.

Metoda ta polega na tym, że podmioty odpowiedzialne za funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie podejmują określone decyzje dotyczące stosowanych metod i narzędzi w sferze finansów publicznych.
Po drugie zastosowane metody i narzędzia podlegają obserwacji i ocenie.
Po trzecie, uzyskane rezultaty są punktem wyjścia do przeprowadzenia ewentualnych korekt.

Metoda jest w układzie podmiotowym:

Władza publiczna
Przedstawiciele nauki, edukacji i władza publiczna
Władza publiczna
W badaniach z zakresu finansów publicznych są możliwe dwa podejścia:

Pozytywne - badanie zjawisk ze sfery finansów publicznych, takich, jakimi są, analizuje się stosowane w praktyce metody i narzędzia. To podejście opisujące rzeczywistość, zmierza do budowy tzw. modeli pozytywnych, czyli modeli opisujących rzeczywistość.
Normatywne - próba opisania finansów publicznych, w szczególności stosowanych metod i narzędzi, takich, jakimi być powinny. Np. przedsiębiorca będzie optował za wąskim zakresem finansów publicznych, bo będzie płacił mniejsze podatki. Jakie być powinny zgodnie ze z góry przyjętymi normami wartościującymi? Podejście to jest podporządkowane różnorodnym poglądom. Zmierza do budowy modeli projektujących rzeczywistość, czyli tzw. modeli normatywnych.

Temat: przekroje finansów publicznych.

Finanse publiczne posiadają określone elementy - przekroje finansów publicznych.
Przekrój podmiotowy:

Władze stanowiące, zarówno szczebla centralnego, jak i szczebla terytorialnego
Władze wykonawcze, zarówno na szczeblu centralnym jak i terytorialnym
Władze kontrolne, działające ze szczebla centralnego (NIK) i terytorialnego (RIO - Regionalne Inspekcje Obrachunkowe); kontrola - najwyższa forma zaufania .
Aparat skarbowy
Pozostałe podmioty funkcjonujące w oparciu o środki publiczne, min różnego rodzaju instytucje o charakterze usługowym, Np. szkoły, szpitale, więzienia.

Przekrój prawny - finansów publicznych nie ma poza prawem, w tym przekroju znajdują się regulacje prawne:

Konstytucja - bardzo szeroko traktowany jest temat finansów publicznych, konstytucja w dużym stopniu jest zdeterminowana czynnikiem historycznym (podobnie szeroko finanse publiczne są traktowane w konstytucjach Holandii, Belgii, Portugalii i Szwecji, mniej we Włoszech, Grecji, a najmniej Austrii i Francji). W Polsce w minionej epoce finanse publiczne były tematem tabu, tylko kilka osób w państwie wiedziało, co płynie skąd i dokąd. Po zmianie systemu uznano, że trzeba napisać dużo o finansach publicznych.
Ustawa o finansach publicznych - obowiązująca od 01.01.2010, z sierpnia 2009, ustawy znajdują się na stronie BIP-u (Biuletyn Informacji Publicznej). 09.10.2010 - wprowadzono projekt zmian.
Coroczne ustawy budżetowe
Uchwały budżetowe jednostek samorządu terytorialnego
Ustawy dotyczące finansów samorządowych, w szczególności „Ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego”
Ustawy i inne przepisy, które regulują funkcjonowanie ministra finansów i ministra skarbu, łącznie z przepisami regulującymi funkcjonowanie aparatu skarbowego
Przepisy dotyczące podatków i innych obciążeń fiskalnych - to p. Farmulska lubi najbardziej :

Regulacje o charakterze ogólnym

Ordynacja podatkowa
Kodeks karny i skarbowy

Przepisy materialnego prawa podatkowego

Inne regulacje prawne - jest ich dużo, poza wymienionymi
Przekrój instytucjonalny - określone grupy funduszy publicznych:

Budżet państwa
Budżety jednostek samorządu terytorialnego
Fundusze ubezpieczeń społecznych
Inne fundusze, Np. celowe
Funkcje finansów publicznych - można rozważać z różnych punktów widzenia:

Przez pryzmat funkcji finansów - skoro finanse publiczne są częścią składowa finansów, a finanse jako kategoria ogólna spełniają określone funkcje, to finanse publiczne będą te funkcje konkretyzować:
Przez pryzmat instrumentów finansów publicznych, Np. podatki, dotacje. Finanse publiczne są sumą działania tych elementów.
Przez pryzmat współczesnego państwa - jest to jedno z najprostszych podejść:

Funkcja alokacyjna - polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków publicznych przez państwo w celu oddziaływania na alokację zasobów (czynników wytwórczych oraz wytworzonych już dóbr) w gospodarce. Oznacza ona ingerencję państwa w rynkowy mechanizm alokacji zasobów. Uzasadnienie ingerowania państwa: Cena (rynek określa cenę, stać nas to kupujemy - piękne i brutalne). Zasadniczą przesłanką uzasadniającą ingerencję państwa jest zawodzenie rynku. Rynek jest zawodny w sytuacjach, w których określone grupy podmiotów są pozbawione możliwości posiadania pewnych dóbr. Mogą być dobra, których producentom nie opłacałoby się produkować. Występowanie efektu zewnętrznego - produkcja, lub konsumpcja określonego dobra powoduje określone koszty społeczne, Np. produkcja dobra związana z zanieczyszczaniem środowiska. Ingerencja działa in minus na sektor prywatny, bo zabiera się część zasobów. In plus - władza publiczna serwuje pewne dobra, takie jak infrastruktura, państwo jest zaangażowane w edukację.
Funkcja redystrybucyjna - polega na oddziaływaniu przez państwo na poziom dochodów, ukształtowany w rezultacie procesów rynkowych. To oddziaływanie należy rozumieć jako pewną korektę. W założeniu korekta ta polega na zmniejszeniu dochodów określonych grup (przy pomocy podatków), a z drugiej strony polega na wyposażeniu w dochody, bądź zwiększeniu dochodów innych grup. Podział dokonany według reguł rynkowych to podział pierwotny, a władza publiczna dokonuje jego korekty przez podział wtórny. Przesłanki, do uzyskania dochodów:

praca
kapitał
pochodzenie - Np. królowa brytyjska

W ramach podziału pierwotnego nie wszystkie podmioty z przyczyn zawinionych bądź niezawinionych mogą uczestniczyć i podział pierwotny wymaga skorygowania w oparciu o kryteria sprawiedliwości społecznej i polityczne. Funkcja ta realizuje się również w płaszczyźnie terytorialnej, regiony bardziej zamożne są obciążane na rzecz regionów mniej zamożnych. Redystrybucja może się także dokonywać w płaszczyźnie podmiotów gospodarczych, w warunkach gospodarki rynkowej powinna być ograniczona.