POLITYKA PRZEMYSŁOWA JAKO OBSZAR POLITYKI EKONOMICZNEJ
Polityka przemysłowa to działalność interwencyjna
państwa prowadzona w stosunku do przemysłu (jako
działu gospodarki), polegająca na modyfikacji alokacji
dokonywanej przez rynek.
Poziomy ingerencji:
- makroekonomiczny i mezoekonomiczny - wybór gałęzi
przemysłu, inaczej mówiąc poziom ingerencji dotyczy
całej branży
- mikroekonomiczny - wybór określonych przedsiębiorstw
Doświadczenia historyczne wskazują, że polityka przemysłowa była konsekwentnie prowadzona zarówno przez współczesne kraje wysoko rozwinięte, jak i przez kraje nowo uprzemysławiające się; np. sekwencja rozwoju przemysłowego Japonii (jedynego kraju spoza zachodniego kręgu cywilizacyjnego, który dogonił pod względem ekonomicznym najbardziej rozwinięte kraje Zachodu) wygląda następująco:
- przemysł tekstylny lata 80. XIX wieku do lat 30.
XX wieku
- przemysł ciężki i chemiczny od lat 30. do lat 60.
XX wieku
- najnowsze technologie od lat 60. XX wieku do dziś
Polityka przemysłowa a struktura tworzenia DNB -
mimo dominującego udziału usług w tworzeniu DNB
(PKB) w krajach wysoko rozwiniętych, przemysł
pozostaje bardzo ważnym działem ich gospodarki,
ponieważ dostarcza podstawowych materiałów,
komponentów i dóbr inwestycyjnych dla całej
gospodarki. Im bardziej rozwinięty i nowoczesny
jest przemysł przetwórczy, tym bardziej rozwinięta
i nowoczesna jest cała gospodarka (w tym również
usługi)
Nowoczesność usług zależy w decydującym stopniu od poziomu rozwoju przemysłu. Podstawowe sektory usług: transport, telekomunikacja, usługi medyczne, nauka oraz bankowość i finanse, a także turystyka, rekreacja itd., są wyposażone w nowoczesne urządzenia przez przemysł (występuje silne nasycenie usług produktami przemysłu - przede wszystkim produktami wysokich i najwyższych technologii - high technologies i highest technologies).
Istnieje nierozerwalny związek między poziomem
nowoczesności przemysłu a sferą R & D - obecnie
najwyższy poziom badań naukowo-technicznych,
o wpływie na całą gospodarkę światową i na rozwój
nauki reprezentują następujące kraje:
Stany Zjednoczone,
Japonia,
Wielka Brytania,
Niemcy,
Francja,
Szwecja,
Holandia,
Szwajcaria.
Jednym z podstawowych zadań polityki przemysłowej jest inspirowanie i koordynowanie podstawowych i aplikacyjnych badań naukowo-technicznych z ich zastosowaniem w przemyśle.
Typem polityki przemysłowej, obecnie akceptowanym w krajach rozwiniętych, jest tzw. polityka horyzontalna. Główną ideą tej polityki jest tworzenie ogólnie pomyślnego klimatu dla prowadzenia działalności gospodarczej. Nie opiera się na tworzeniu szczególnych preferencji dla wyselekcjonowanych podmiotów, czy dla wybranych gałęzi i sektorów gospodarki.
Inaczej mówiąc, jej celem jest m.in. podnoszenie jakości infrastruktury, wspieranie badań naukowych (w krajach wysoko rozwiniętych główny ciężar tej działalności spoczywa na podmiotach gospodarczych, a nie na budżecie państwa), pomoc w kształceniu i w zmianach kwalifikacji pracowników, finansowanie programów w dziedzinie ochrony środowiska oraz tworzenie systemu sprzyjającego rozwojowi i ekspansji małych i średnich przedsiębiorstw.
Alternatywnym podejściem do tego typu polityki
przemysłowej jest dążenie do wyboru gałęzi
przemysłu, które powinny podlegać szczególnej
ochronie ze strony rządu.
Kryteria tego typu ingerencji i ich ocena w sensie
zasadności ich stosowania są z reguły uznaniowe i
wynikają zarówno z całokształtu prowadzonej polityki
gospodarczej jak i z przejściowych zagrożeń.
Egzemplifikacja tego typu sytuacji:
- ochrona schyłkowych gałęzi przemysłu (utrzymanie
zatrudnienia
- ochrona gałęzi, które oceniane są jako priorytetowe
dla gospodarki i stanowią forpocztę przyszłego
rozwoju,
- zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju etc.
Instrumenty polityki przemysłowej to przede
wszystkim subsydia tj. ulgi podatkowe, kredyty, pożyczki, przyspieszona amortyzacja, cła, kontyngenty. Trzeba pamiętać o wymogu zgodności
stosowanych instrumentów z zasadami polityki
konkurencji, a więc transparentności stosowanej polityki pomocy publicznej.
10) Polityka konkurencji i tendencje do jej
ujednolicania.
Istota polityki konkurencji: porównanie polityki USA
i Unii Europejskiej: bada się dwa elementy -
posiadanie siły monopolowej (pozycji dominującej)
i jej świadome wykorzystanie (kontrola cen,
wykluczenie konkurentów etc.). Główne podstawy
prawne: ustawa Shermana i art. 86 Traktatu
Rzymskiego.
POLITYKA ROLNA
Polityka rolna stanowi część polityki gospodarczej, która obejmuje działania państwa mające na celu zapewnienie stabilnego rozwoju sektora rolnego, zabezpieczenie odpowiedniej podaży produktów rolnych dla ludności i gospodarki (żywność, surowce rolne), utrzymanie w danym okresie zatrudnienia w rolnictwie zapobiegającego powstawaniu bezrobocia na wsi oraz wyrównanie poziomu życia rolników do poziomu życia ludności miejskiej.
Polityka rolna Unii Europejskiej stanowi bardzo ważny kierunek jej działalności i pochłania około połowy wydatków budżetowych Unii.
W rezultacie polityki rolnej Unii Europejskiej rolnictwo 13-tu krajów „starej” Unii osiągnęło wysoki poziom rozwoju, jak również poprawił się poziom życia ludności rolniczej. Stosunkowo niski udział zatrudnienia w rolnictwie i znaczny odsetek dużych gospodarstw powoduje, że dopłaty unijne są skoncentrowane i wywierają silny wpływ na warunki produkcji rolnej. Trzeba jednak pamiętać, że wydajność pracy rolnictwa w krajach Unii jest niższa niż w USA, co stanowi jedną z przyczyn stosowania dopłat, mających w dominującym stopniu zapewnić opłacalność produkcji i chronić rolnictwo przed konkurencją zagraniczną.
Wśród krajów dziesiątki przyjętych do Unii w dn. 1 maja 2004 r. zaledwie trzy charakteryzują się wysokim poziomem rozwoju (nominalny PKB per capita powyżej 10000 $ - Malta, Cypr, Słowenia). Pozostałe są krajami o znacznie niższym poziomie rozwoju i relatywnie słabiej rozwiniętym rolnictwie (Polska, Litwa, Łotwa, Słowacja, a nawet Węgry) stwarza to konieczność prowadzenia odmiennej polityki rolnej w stosunku do tych krajów, co nie znajduje jednak wyrazu w preferencyjnym charakterze dopłat dla rolnictwa tych krajów.