Marcin Berbeć gr. 81 Rzeszów 02.03.2002

STAL NARZĘDZIOWA STOPOWA

Stal narzędziowa jest stosowana do produkcji narzędzi służących do kształtowania materiałów zarówno metodami obróbki skrawaniem , jak i przeróbki plastycznej , a także do produkcji różnego rodzaju przyrządów pomiarowych . Narzędzia podczas pracy podlegają różnym obciążeniom co wymaga stosowania na nie materiałów o określonych właściwościach

Podstawowe wymagania stawiane stali narzędziowej to:

• Duża trwałość (twardsza od obrabianego materiału)

• Odpowiednia hartowność do zapewnienia niezbędnej grubości warstwy zahartowanej i odpowiedniej wytrzymałości rdzenia

• Dobra odporność na ścieranie

• Odporność na działanie wysokiej temperatury

Ze względu na zastosowanie stal narzędziową dzieli się na:

• Przeznaczoną do pracy na zimno

• Przeznaczoną do pracy na gorąco

• Szybkotnącą

Znak stali składa się z

• Litery N (stal do pracy na zimno ) , W (do pracy na gorąco) , S (szybkotnąca) umieszczonej na początku

• Liczb stawianych w środku lub na końcu znaku stali , wyróżniający gatunek stali , a w przypadku stali szybkotnącej określający zawartość procentową głównych pierwiastków stopowych.

STAL DO PRACY NA ZIMNO

Jest stosowana na narzędzia pracujące w temperaturze nie przekraczającej 200⁰C. W porównaniu ze stalą węglową, ma większą hartowność, wytrzymałość na skręcanie i zginanie, ciągliwość oraz dużą odporność ścieranie Dodatkami w tej stali są chrom, mangan, wolfram i wanad. Ze względu na zawartość węgla dzieli się na:

• Średniowęglową (od 0,4 do 0,35% węgla)

• Wysokowęglową (od 0,55 do 2,1% węgla)

Stal średniowęglowa, wykazującą zwiększoną ciągliwość, jest stosowana na narzędzia narażone na udarowe działanie obciążeń. Stal wysokowęglową stosuje się na narzędzia skrawające oraz gdzie pożądana jest odporność na ścieranie i wysoka twardość

STAL DO PRACY NA GORĄCO

Jest stosowana na narzędzia pracujące w zakresie temperatur 250-700⁰C. Stal ta musi mieć: dużą wytrzymałość, twardość i odporność na ścieranie w podwyższonej temperaturze osiąga

Się przez dobór składu chemicznego oraz obróbką cieplną. Stal ta zawiera od 0,3 do 0,6% węgla oraz znaczną ilość dodatków stopowych takich jak chrom, wanad, molibden wanad i wolfram, powodujące efekt twardości wtórnej podczas odpuszczania, oraz krzem, nikiel i mangan.

STAL SZYBKOTNĄCA

Jest stosowana na wieloostrzowe narzędzia skrawające z dużą szybkością, złożone narzędzia kształtowe oraz elementy narzędzi pomiarowych. Stal ta wykazuje dużą twardość i odporność na ścieranie w temperaturze do ok. 650⁰C. Wymagane właściwości, zwłaszcza dużą hartowność oraz efekt twardości wtórnej, osiąga się przez odpowiednie dobranie składu chemicznego i prawidłową obróbkę cieplna. Najważniejsze pierwiastki stopowe to chrom, wolfram, molibden i wanad, a w wielu gatunkach dodatkowo występuje kobalt. O dobrych właściwościach decyduje kształt i rozłożenie węglików. Mikrostruktura stali po odlaniu jest ledeburyczna. Po wyżarzaniu ujednorodniającym przeprowadza się obróbkę plastyczną ( ok. 1100⁰C w celu rozbicia siatki ledeburytu i rozdrobnienia węglików) oraz wyżarzanie zmiękczające.