Czynniki warunkujące powstawanie motywacji

Człowiek poznaje świat i ustosunkowuje się do niego w toku własnej działalności.

Działanie jest tym rodzajem aktywności ludzkiej, który polega na przekształcaniu otoczenia, na utrzymywaniu równowagi homeostatycznej jednostki ze światem zewnętrznym.

Człowiek jest ściśle uzależniony od otoczenia przyrodniczego i społecznego. Każdy z rodzajów tej zależności może być rozpatrywany jako potrzeba. Dążność do jej zaspokojenia staje się motywem do działania.

Potrzeba to stan braku czegoś, określonego przedmiotu, osoby. Człowiek dązy do znalezienia tego czego mu brakuje. Dążąc do zaspokojenia potrzeby wywoluje napięcie motywacyjne. Do określenia potrzeby konieczne jest uwzględnienie: podmiotu, celu i warunku celu. Potrzeba jest jednym z motywów.

 Motyw jest przeobrażoną formą emocji, przeobrażoną w ten sposób, że ukierunkowuje ludzkie działanie. Motyw oznacza takie zjawiska jak: chęć, pragnienie, zamiar, zainteresowanie, obawa przed czymś. Ogół, zespół motywów nazywa się motywacją.

Motywacja powstaje dzięki zaspokajaniu różnorodnych potrzeb i celów. Najbardziej podstawowe i konieczne do utrzymania się jednostki przy życiu są potrzeby biologiczne (np. potrzeba pokarmu, tlenu, zachowania gatunku). Ukierunkowuje działalność człowieka (dynamizuje zachowanie).

Warunki by motywacja zaistniała: przekonanie ze cel jaki jest postawiony jest sensowny, pozyteczny, przekonanie ze osiągniecie go jest większe niż zero.

Potrzeby te są wspólne dla człowieka i zwierząt. Potrzeby biologiczne nazywamy często potrzebami pierwotnymi. Potrzebą nieco wyższego rzędu jest potrzeba bezpieczeństwa związana z unikaniem bólu i przykrości, z poczuciem bezpieczeństwa realizowanym w toku kontaktów społecznych.
   Potrzebami specyficznie ludzkimi są potrzeby psychologiczne, obejmujące potrzeby społeczne i kulturalne. Do ważnych potrzeb społecznych należą potrzeba akceptacji przez grupę społeczną, potrzeba przynależności i miłości, potrzeba uznania i osiągania sukcesu.
   Do potrzeb kulturalnych zaliczamy potrzebę posiadania dóbr materialnych (mieszkania, samochodu) i potrzebę korzystania z wytworów kultury (chęć obejrzenia filmu, książki).

Potrzeby psychologiczne są zmienne i uzależnione od rozwoju społeczeństwa. Zaspokojenie potrzeby jest równoznaczne z zaprzestaniem działania w określonym kierunku.

Cechy motywacji

Jedną z cech procesów motywacyjnych jest kierunek motywacji, polegający na dążeniu ku określonym celom dodatnim lub unikanie określonych procesów ujemnych. Inną cechą motywacji jest jej natężenie. Im nasze pragnienia, dążenia są bardziej intensywne, tym trwalej dążymy do ich spełnienia. W działanie nasze wkładamy wtedy znacznie więcej energii(siła, wielkość, intensywność)

Jeżeli nam bardzo na czymś zależy wzrasta nasza zdolność do wysiłku, zwiększa się szybkość działania i odporność na myślenie.
Jeszcze jedną cechą motywacji jest jej związek z uczuciami. Jeśli zaspokajaniu potrzeb nie towarzyszą przeszkody przeżywamy dodatnie stany emocjonalne. Jeśli natomiast stanie coś na przeszkodzie działaniu silnie motywowanemu doznajemy negatywnych uczuć. Emocje rosną wraz z motywacja. Emocje muszą być zrównoważone, za silne zakłucają procesy poznawcze, myślenie, brak koncentracji.

Związek motywacji z procesami poznaczymi i z działaniem

Motywacja selekcjonuje w pewien sposób ludzką działalność. Jeśli człowiek pragnie lub unika, skłonny jest do odzwierciedlania świata w sposób zgodny z tym, do czego dąży. Istnieje, zatem związek między procesami poznawczymi i motywacją. Spostrzegamy, zapamiętujemy lepiej to, co wiąże się z naszymi motywami. Jeżeli pewna osoba, sytuacja, zdarzenie nie budzą naszego zainteresowania. Spostrzeżenia będą ogólne, fragmentaryczne i prawdopodobnie szybko ulegną zapomnieniu.

 Procesy motywacyjne wpływają także na przebieg myślenia. Jeżeli rozwiązywaniu zadania towarzyszy przeświadczenie o pomyślnym jego zakończeniu i pragnienie sukcesu jesteśmy w stanie myśleć efektywniej. Zbyt silna motywacja może jednak hamować, osłabiać myślenie oraz inne procesy poznawcze.

Procesy motywacyjne wiążą się bardzo ściśle z ludzkim działaniem. Z reguły wzrost motywacji prowadzi do polepszenia sprawności działania, nie zawsze jednak zbyt silna motywacja zapewnia skuteczną działalność. Tylko do pewnej granicy wzrost motywacji wpływa pozytywnie na ludzką aktywność.

Powyższa zależność została ujęta w dwóch prawach Yerkesa - Dodsona:

Pierwsze mówi, że w miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność działania wzrasta do pewnego poziomu, a następnie zaczyna spadać. Przy bardzo dużej motywacji sprawność działania jest niska.

Drugie prawo stwierdza, że im łatwiejsze zadanie mamy do wykonania tym lepsze wyniki otrzymujemy przy dużym natężeniu motywacji. Im zadanie trudniejsze tym korzystniejsze jest niewielkie natężenie motywacji.

Rodzaje motywów: zew.-przymus, presja, wpływ otoczenia, ludzi, wew. - uczucei, potrezby, chęć, własne przemyślenia

Rozwijanie motywacji u dziecka: motywacja pozytywna i negatywna, watyość nagradająca, wyznaczać działania na ich poziomie, nie mogą być za trudne lub za łatwe, im dziecko młodsze tym cel bliższy, szybciej osiagalny pozniej coraz oległe, motywy takie, które mają największe znaczenie w danym wieku, samoocena dziecka jest ważna, oceniać za wkład pracy a nie za efekt.

Trudności związane z zaspokajaniem potrzeb

Człowiek nie jest w stanie zaspokoić wszystkich swoich potrzeb, z powodu napotykanych przeszkód.

Przeszkody te dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne. Te z kolei na pasywne i aktywne.

• Przeszkody zewnętrzne pasywne - to te które wynikają ze specyficznych warunków zewnętrznych, na które nie mamy wpływu.

• Przeszkody zewnętrzne aktywne - związane są z czynnościami innych osób, które utrudniają zaspokojenie naszych potrzeb.

• Przeszkody wewnętrzne pasyne tkwią w naszym organizmie

• Przeszkody wewnętrzne aktywne typu konfliktowego:dążenie - dążenie unikanie - unikanie dążenie - unikanie

Pojęcie sytuacji trudnych

Sytuacje, w których zachwiana zostaje równowaga między potrzebami, działaniem i warunkami działania nazywamy sytuacjami trudnymi.

Do sytuacji trudnych zalicza się:

Deprawacje - wiążące się z niezaspokojeniem potrzeb biologicznych, psychicznych i społecznych niezbędnych do życia, człowiek jest pozbawiony podstawowych elementów, niezbędnych do normalnego funkcjonowania.(zanik wartości, brak poczucia sensu życia) Zagrożenia powstające w sytuacji, gdy istnieje prawdopodobieństwo utraty kogoś bliskiego lub czegoś cennego

Przeciążenia występują wtedy, kiedy człowiek musi wykonać czynności wykraczające poza jego możliwości.(wzrasta napięcie nerwowe)

Utrudnienia wiążące się z napotykanymi przeszkodami w toku działania.

Przeszkody fiz i spol.

Frustracja

Sytuacje, w których człowiek nie może zaspokoić swoich potrzeb ze względu na napotykane przeszkody nazywamy sytuacjami frustracyjnymi. Sytuacjom tym towarzyszy stan napięcia emocjonalnego zwany frustracją (rozgoryczenie, rozczarowanie).

Ludzie bardzo różnie reagują na sytuacje frustracyjne. Prawidłową reakcją jest próba pokonania przeszkody, rezygnacja z niemożliwego do zrealizowania celu lub znalezienie innego, który może zaspokoić istniejącą potrzebę. Reakcje na frustrację nie prowadzą do rozwiązania sytuacji, ale zmniejszają stan napięcia nerwowego i dlatego nazywamy je mechanizmami ochronnymi.

Do mechanizmów ochronnych zalicza się:

• Agresję - polegającą na reagowaniu wybuchami złości na frustrację. Agresja może przejawiać się czynnie lub werbalnie (słownie).

• Regresję - będącą cofaniem się do bardziej pierwotnych cech (form) zachowania np. płacz

• Fiksację - polegającą na uporczywym wykonywaniu tych samych czynności, mimo, że nie przynoszą one żadnego rezultatu.

• Ucieczkę w marzenia, ucieczkę w sensie fizycznym (samobójstwo).

Stres psychologiczny.

Sytuacja stresowa: sytuacja trudna, w której zanjduje się jednostka, doprowadza wkutek przeciązenia systemu nerwowego do zaburzeń procesów regulacji.

---