Właściwości met i niemet: metale (dobre przewodniki elektryczności, ciągliwe, kowalne, z reguły stałe, dobre przewodniki ciepła, reagują z kwasami, tworzą zasadowe tlenki,tworzą kationy, jonowe halogenki) Niemetale (nieciągliwe niekowalne, stałe, ciekłe lub gazowe, niska temp topnienia, nie reagują z kwasami, kwasowe tlenki, tworzą aniony, kowalenc halogenki) Izotopy wodoru: wodór-1 (właściwości chemiczne wodoru i jego związków dotyczą jego) wodór-2 (deuter; nie jest radioaktywny ani toksyczny, Woda zawierająca atomy deuteru to woda ciężka) wodór-3 (tryt; może być produktem reakcji nuklearnych) Związki wodoru i tlenu: H2O2=2H2O+O2, BaO2+H2SO4=BaSO4+H2O2| Li2SO4 + 2 NaOH → Na2SO4 + 2 LiOH, 2H2 + O2 → 2H2O, H2O + H2O → H3O+ + OH− autodysocjacja otrzymywanie wodoru: Elektroliza wodnego roztworu soli lub wodorotlenku metalu alkalicznego bądź wody:2H2O → 2H2 +O2 Reakcja metalu z kwasem: Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2↑ Spalanie magnezu w parze wodnej: Mg + H2O → MgO + H2↑ Reakcja metalu amfoterycznego z roztworem zasady: 2Al + 2NaOH + 6H2O → 2Na[Al(OH)4] + 3H2↑ Wodorki: : binarne połączenia z innymi pierwiastk. Jonowe (bezbarw subst kryst, z Ca, Sr, Ba) właściw redukujące SiCl4+4NaH=SiH4+4NaCl. Kowalencyjne (gazy lub ciecze z bloku p, B2H6, CH4, NH3, H2O, HF) metaliczne (z bloku d stałe, TiH2, LaH2) Zastosowanie H: synteza amoniaku, utwardzanie tłuszczów i olejów, synteza chlorowodoru i metanolu, produkcja związ. organicznych, paliwo rakietowe, gazowe cięcie i spawanie. Otrzym litowców: przez elektrolizę stopionych soli lub wodorotlenków, redukcja soli w próżni. Różnice między litem a pozostałymi litowcami: powstawanie tlenku w wyniku spalania, powstawanie azotku bezpośrednio z pierwiastków, nietrwałość termiczna wodorotlenku,węglanu i azotanu V litu, mała rozpuszczalność fluorku, węglanu i ortofosforanu III litu. Azotki litowców: związki jonowe azotu z metalami i niektórymi niemetalami np. Li3N, Ba3N2. Litowce łącza się bezpośrednio z fluorowcami, np. Na++Cl-=NaCl, powstają halogenki MX. Tlenki i wodorotlenki litowców M2O powstają przez rozkład węglanów, mocne zasady, z wodą wodorotlenki, MOH powst przez redukcję H2O metalem lub działanie wodą na tlenki mocne zasady. Zastosowanie Litowców: katalizatory i reduktory, smary, lampy sodowe, przemysł ceramiczny i szklarski, produkcja celulozy i papieru, oczyszczanie olejów i ropy naftowej, środki odkażające (NaF), produkcja mydeł. Występ berylowców: krzemiany ( 3BeO, Al2O3) siarczany VI np. gips, fosforany V np. fosforyt Ca3(PO4)2, Otrzymywanie Beryl: elektroliza stopionych soli, redukcja glinem (Ca, Sr, Ba) tlenki i wodorotlenki berylowców: MO powst przez rozkład węglanów mocne zasady, z H2O wodorotlenki, odporne na wysoką temp, M(OH)2 powst przez działanie H2O na tlenki lub strącanie. Tlenki i wodorotlenki berylowców: MO powstaj przez rozkład węglanów, mocne zasady, odporne na wysoką temp, z H2O tworzą wodorotlenki. M(OH)2 powstaje przez działanie H2O na tlenki, mocne zasady. podobieństwa Be i Al: odporne na działanie kwasów- pasywacja, amfoteryczny charakt tlenku i wodorotlen, chlorki o chartka kwasów Lewisa, skłonność do tworzenia wiązań kowalenc. Otrzymywanie Glinu metodą Halla: mieszanina kriolitu NaAlF6 z tlenkiem glinu topi się w temp 9500C, stopioną mieszaninę poddaje się elektrolizie- anoda grafit 2O2-+C(s,gr)=CO2(g)+4e katoda wyłożona węglem stalowa wanna Al3+(stop)+3e=Al(c) Analiza płomieniowa technika stosowana w chemicznej analizie jakościowej polegająca na umieszczaniu próbki w płomieniu palnika i obserwowaniu zmian zabarwienia płomienia. Li karminowy, Na intens żółty Ca2+ ceglastoczerwony K różowofioletowy. Twardość wody: opisuje zawartość w H2O jonów Ca2+ i Mg2+| 2Ca(HCO3)2∆=CaCO3↓+H2O| 2Mg(HCO3)2∆=2MgCO3↓+2H2O zmiękczanie wody: Mg(HCO3)2+Ca(OH)2=Ca(HCO3)2+Mg(OH)2↓ |Ca(HCO3)2+Ca(OH)2=2CaCO3↓+2H2O Zapr Mur Produkt zwany wapnem palonym znajduję zastosowanie w budownictwie, przemyśle chemicznym, metalurgicznym.Gaszenie wapna CaO +H2O=Ca(OH)2+15,2 kcal, powstający wodorotlenek wapnia używany jest w mieszaninie z piaskiem jako zaprawa murarska. Występowanie borowców: sole kwasu borowego np. boraks; boksyt, kriolit, gliny, galalit, skalenie. Związki boru: kwas borowy B(OH)3 silnie trujący, kwas Lewisa, w rozcieńczeniu jako środek dezynfekujący, tlenek boru B2O3 topnik, wyrób włókna szklanego, szkła borokrzemowego. Otrzymywanie Glinu metodą Halla: mieszanina kriolitu NaAlF6 z tlenkiem glinu topi się w temp 9500C, stopioną mieszaninę poddaje się elektrolizie- anoda grafit 2O2-+C(s,gr)=CO2(g)+4e katoda wyłożona węglem stalowa wanna Al3+(stop)+3e=Al(c) Amfoteryczność glinu: 2Al+6H+-> 2Al3++3H2| 2Al+2OH-+6H2O=2[Al(OH)4]-+3H2 Związki glinu: tlenek glinu tworzy wiele odmian krystalicznych (α,γ), siarczan glinu stosow do koagulacji włókien celulozy, ałuny do uzdatniania wody. Podobieństwa B i Si: kruche ciała stałe, tworzą szkłotwórcze tlenki, polimeryczne aniony, liczne lotne wodorki. Związki boru: węglik boru B12C3, azotek boru BN, trichlorek boru BCl3, trifluorek boru BF3. Odmiany alotropowe węgla: grafit (otrzym w wyniku pirolizy związk org, łupliwe szare płytki, reaguje z utleniaczami) diament (mało reaktywny, bezbarwne twarde kryształy,otrzym z grafitu pod dużym ciśnie) fulereny (brązowe kryształy, rozpuszczalne w benzenie) nanorurki ( strukt nadcząsteczkowe mają post pustych w środku walców) Obieg węgla w przyrodzie - biologiczne, chemiczne i fizyczne procesy zachodzące na Ziemi, w wyniku których następuje ciągły cykl wymiany węgla znajdującego się w atmosferze, w wodzie, organizmach żywych ich szczątkach oraz w skorupie ziemskiej. Węgliki: związki węgla z innymi pierwiastkami, sole- z litowcami lub berylowcami, kowalencyjne- z niemetalami, międzywęzłowe- z metalami bloku d. Silany: krzemowodory, silne reduktory, hydrolizują w roztworach alkalicznych SiCl4+Li[AlH4]=SiH4+Li[AlCl4]. Silikony: syntetyczne polimery krzemoorganiczne, trwałe i odporne chemicznie i termicznie. Tlenki węglowców: CO, CO2, SiO, SiO2, obojętny; GeO, GeO2 kwasowy; SnO, SnO2, PbO, PbO2 amfoter. Ceramika krzemianowa: cegły, klinkier, piece kaflowe, naczynia- doniczki, wyroby ceramicz spiekane: kamionka porcelana. Tworzywa węglowe: włókna węglowe (struktury grafitowe w postaci taśm, wytrzymałe lekkie) węgiel piankowy, węgiel szklisty, folie grafitowe, pirografit. Fosfor- występ i odmiany alotropowe: fosforyt Ca3(PO4)2, białka, ATP, kości, Apatyt; biały fosfor czworościany w układzie regularnym, czerwony nieregularny, fioletowy podwójna warstwa atomów, czarny w układzie rombowym. Arsen występ i odmiany alotropowe: Arsenopiryt FeAsS, Kobaltyn, CoAsS, Arsenki, Gersdofirt; szary metaliczne romboedryczne kryształy, żółty miękkie regularne kryształy, czarny bezpostaciowy. Azotki: związki azotu z metalami, otrzym przez bezpośrednią syntezę lub przepuszczenie nad rozgrzanymi metalami tlenkami i chlorkami metali, z Litem tworzy azotki w temp pokojowej, z litowcami i berylowcami azotki w podwyższ temp, metale przejściowe tworzą azotki międzywęzłowe. Połączenia azotu z wodorem: amoniak NH3 drażniący gaz rozp w H2O, Hydrazyna N2H4 oleista ciecz bezbarwna wybuchowa, kwas azotowodorowy NH3bezbarwna ciecz słaby kwas reaktywny. Różnice między azotem a azotkami: jest gazem, pozostałe azotowce to ciała stałe, tworzy silne wiązania wielokrotne, tworzy związki na wszystkich pośrednich stopniach utlenienia od -III do V. Tlenki i kwasy tlenowe azotu: tlenek diazotu N2O, tlenek azotu NO, tritlenek diazotu N2O3, dwutlenek azotu NO2, tritlenek azotu NO3, pentatlenek diazotu N2O5, kwas diazotowy I H2N2O2, kwas zaotowy III HNO2, kwas azotowy V HNO3, Otrzymywanie kwasu azotowego metodą Ostwalda: 4NH3+ 5O2→ 4NO+6H2O | 2NO+O2→2NO2 | 2NO2+H2O→HNO3+HNO2 Kwasy fosforowe: H3PO3 kwas fosfonowy, H4P2O5 kwas difosfonowy, H3PO2 kwas podfosforawy, H3PO4 Kwas ortofosforowy, H4P2O7 pirofosforowy,