Prace na dachach - środki bezpieczeństwa pracy

Praca na dachu może być niebezpieczna i z tego też powodu bardzo ważne jest zachowanie wysokich standardów bezpieczeństwa, bez względu na to, czy chodzi o pracę długo- czy krótkoterminową. W celu zapobiegania utracie zdrowia, chorobom i wypadkom przed podjęciem wszelkich działań przy wykonywaniu prac na dachach bardzo ważne jest, aby zidentyfikować potencjalne zagrożenia wypadkowe i ocenić tzw. ryzyko zawodowe w odniesieniu do wszystkich robót budowlanych - pozwoli to oczywiście określić podstawowe priorytety dla podjęcia wszelkich działań zapobiegawczo- profilaktycznych.
Podczas dokonywania oceny ryzyka zawodowego przy prowadzonych pracach na dachach należy bardzo systematycznie zbadać każde miejsce i stanowisko pracy.
Dla zabezpieczenia stanowisk pracy na wysokości przed upadkiem należy bezwzględnie stosować środki ochrony zbiorowej, a w szczególności balustrady, siatki ochronne i siatki bezpieczeństwa. Stosowanie tylko środków ochro ny indywidualnej, zwłaszcza takich jak szelki bezpieczeństwa, jest dopuszczalne, gdy nie ma możliwości stosowania środków ochrony zbiorowej. Osoba wykonująca roboty w pobliżu krawędzi dachu płaskiego lub dachu o nachyleniu do 20% jest obowiązana posiadać odpowiednie zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości. Osoba wykonująca roboty na dachu o nachyleniu powyżej 20% bez wykorzystywania rusztowań ochronnych (pod tym pojęciem należy rozumieć konstrukcję budowlaną tymczasową służącą do zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości ludzi oraz przedmiotów) jest obowiązana stosować środki ochrony indywidualnej lub inne urządzenia ochronne.

Czy dana praca jest konieczna?
Najlepszym sposobem uniknięcia upadku z dachu lub przez dach jest taka organizacja pracy, która pozwoli uniknąć wchodzenia na dach. Dlatego w przypadku niektórych prac należy się bardzo dobrze zastanowić, czy można je wykonać bez wchodzenia na dach lub też czy można skrócić czas przebywania na dachu? Na przykład aby zminimalizować czas pracy na dużej wysokości, można częściowo zmontować segmenty dachu na ziemi.

Przed rozpoczęciem pracy - szkolenia pracowników
Dekarze muszą mieć odpowiednią wiedzę, umiejętności i doświadczenie zawodowe, aby móc bezpiecznie wykonywać swoją pracę. Natomiast wszyscy zatrudnieni pracownicy powinni przejść najlepsze z możliwych przeszkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w następującym porządku:
1. szkolenie wstępne ogólne,
2. szkolenie stanowiskowe,
3. szkolenie okresowe.
Treść szkolenia powinna skupiać się przede wszystkim na zagrożeniach związanych bezpośrednio z określonymi czynnościami oraz na objaśnieniach, w jaki sposób ich unikać, aby zapobiegać powstawaniu wypadkom przy pracy. Przeszkoleni pracownicy powinni dokładnie zrozumieć działanie odpowiednich systemów pracy i zdobyć kwalifikacje do ich obsługi, np. do obsługi podnośnika koszowego lub zakładania i noszenia szelek zabezpieczających przed upadkiem z wysokości.
Najlepsze rezultaty z punktu widzenia ograniczenia wypadkowości można osiągnąć, jeżeli uzależni się możliwość wykonywania wszelkich prac na dachach od ścisłego przestrzegania specjalnych procedur. Najlepiej jest to widoczne w tych firmach, gdzie już wdrożony został zintegrowany system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, jakością oraz ochroną środowiska. Praca na dachach powinna być zaplanowana w taki sposób, aby nie powstawało żadne potencjalne zagrożenie wypadkowe. Kierownictwo powinno ustalić rozsądną i ukierunkowaną na określone cele politykę bezpieczeństwa pracy. Narzędzia pracy i inny sprzęt służący do wykonywania wszelkich prac na dachach powinny być utrzymywane w taki sposób, aby ich zużycie nie podnosiło ryzyka wypadków, ani też zdarzeń potencjalnie wypadkowych.
Zdarzenia te, jak i same wypadki mogą być oznaką powstałych braków lub niedociągnięć, które można skorygować, aby zapobiec w ten sposób wypadkom i kolejnym zdarzeniom potencjalnie wypadkowym w przyszłości. Prace prowadzone na dachach powinny być bardzo dobrze zaplanowane i zarządzane w taki sposób, aby były całkowicie bezpieczne.
Wszelkie roboty dachowe, nawet i takie, których czas trwania liczony jest w minutach, a nie w godzinach, wymagają starannego planowania w celu zminimalizowania ryzyka, na jakie narażeni są wszyscy pracownicy wykonujący tego rodzaju czynności zawodowe. Sprzęt i elektronarzędzia powinno się regularnie sprawdzać i konserwować. Wszystkie urządzenia powinny być stosowane jedynie do zadań i czynności określonych bezpośrednio w instrukcji producenta i w dokumentacjach techniczno- ruchowych. Producent musi m.in. dostarczyć instrukcję mówiącą o tym, jak często powinno się dokonywać przeglądów i konserwacji, które powinny być rejestrowane w tzw. kartotekach kontrolnych badań okresowych. Zarówno teren, jak i budynki będące miejscem pracy powinny być uporządkowane i utrzymywane w bardzo dobrym stanie technicznym.

Rodzaje dachów

Dachy płaskie
Praca na płaskim dachu niesie ze sobą duże ryzyko. Można spaść:
- z krawędzi gotowego dachu,
- z krawędzi, na której prowadzone są prace,
- przez otwory lub okna dachowe o bardzo niskiej wytrzymałości.

Podczas pracy na dachu płaskim wymagane jest stosowanie środków bezpieczeństwa. Środki ochronne mogą być potrzebne na krawędziach dachu, przy otworach, punktach dostępu do dachów i mało wytrzymałych oknach dachowych.

Dachy spadziste
Pracujący na dachach spadzistych są narażeni na:
- upadki z okapów,
- ześlizgnięcie się z dachu i upadek z okapu,
- upadek przez dach do wnętrza budynku,
- z krawędzi szczytu dachu.
Zabezpieczenie krawędzi musi być na tyle mocne, aby wytrzymało ciężar spadającego na nie człowieka. Musi ono być tym wytrzymalsze, im dłuższy spadek i im bardziej stromy dach. Alternatywnym rozwiązaniem do pracy na samym dachu może być używanie podnośników koszowych. Urządzenia te okazują się szczególnie użyteczne przy pracach krótkotrwałych i rozbiórkowych, gdy w dachu powstają dziury i szpary.
Ponieważ dachówki i płytki łupkowe nie zawsze stanowią bezpieczne oparcie dla stóp, może być potrzebna drabina dachowa lub podobny sprzęt.

Dachy o małej wytrzymałości
Materiał o małej wytrzymałości cechuje się tym, że nie wytrzymuje ciężaru bezpośredni samego człowieka, jak i obciążenia, które przenosi. Wiele konstrukcji dachowych ma małą wytrzymałość, a w dodatku z czasem może się ona jeszcze pogarszać. Dotyczy to zwłaszcza materiałów takich jak płyty azbestowo- cementowe (eternit), włókno szklane i tworzywa sztuczne, a także blacha stalowa (która zaczyna rdzewieć).
Ponadto istnieje niebezpieczeństwo, że arkusze blachy na naprawianym dachu zostały niewłaściwie przymocowane. W dachu mogą też występować miejsca o małej wytrzymałości (np. okna dachowe), które nie od razu są zauważalne, ich wytrzymałość może być okresowo obniżona, np. podczas budowy.
Dach o małej wytrzymałości nie jest bezpiecznym miejscem pracy i nie powinno się tam wchodzić bez odpowiednich środków bezpieczeństwa.

Dachy nad obiektami przemysłowymi
Praca na dachach nad obiektami przemysłowymi, o rozległych połaciach, stwarza ryzyko upadku:
- z krawędzi dachu,
- przez szczeliny w niedokończonym dachu,
- z przedniej krawędzi, gdy obecność nieosłoniętych przerw jest konieczna i spowodowana wymogami konstrukcyjno- technologicznymi,
- z konstrukcji dachu,
- z rampy podczas rozładunku arkuszy blachy na pokrycie,
- przez okna dachowe, wyłazy, świetliki lub też pokrywy, zabezpieczone tymczasowo lub prowizorycznie.
Prace i sposób poruszania się na takich dachach należy odpowiednio zaplanować, uwzględniając przy tym:
- pełne wykorzystanie podestów wyładunkowych (umieszczonych np. w oknach mansardowych),
- zorganizowanie terminowej dostawy blachy do pokrycia w odpowiednie miejsce,
- zorganizowanie dogodnych punktów dostępu do wykonywanej pracy.
Na bezpieczną pracę na dachach nad obiektami przemysłowymi minimalizowanie potencjalnego ryzyka upadku poprzez zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu pracy wpłynie zapewne bardziej, niż w oparciu o systemy umożliwiające powstrzymanie spadania człowieka lub przedmiotu.

Praca na starych dachach
 Prace takie nie powinny być prowadzone bez przeprowadzonej wcześniej oceny ryzyka zawodowego, odpowiedniego planowania środków ostrożności i właściwego nadzoru inżynieryjno-technicznego. Prace prowadzone na starych dachach wymagają starannego planowania, ponieważ konieczne jest:
- zlokalizowanie części dachu o małej wytrzymałości,
- określenie wszystkich uciążliwych środków bezpieczeństwa,
- współpraca z klientem (w razie potrzeby),
- w niektórych przypadkach dokonanie przeglądu strukturalnego, a zawsze zwrócenie szczególnej uwagi na dokonanie kompleksowej oceny ryzyka zawodowego.

Jerzy Pogruszewski
Inspektor BHP

---