PROPOZYCJA METODYCZNA - W obronie „Małej księżniczki”

Książka F. H. Burnett pt. „Mała księżniczka” należy do kanonu lektur uzupełniających w programie języka polskiego dla klas IV- VI szkoły podstawowej „Słowa jak klucze II”. Zaproponowana przez Stowarzyszenie Nauczycieli Polonistów lektura została wydana w 1888 roku, a przez polskie dzieci jest czytana od 1931r. Na podstawie mojej kilkuletniej polonistycznej pracy w szkole, mogę stwierdzić, że to jeden z bardziej wartościowych utworów skierowanych do uczniów klas 4. Zauważyłam jednak, że lektura ma wśród uczniów i nauczycieli zwolenników jak i przeciwników. W dobie tak rozchwytywanych w ostatnich latach bestsellerów jak „Harry Potter” książka ta nie zyskuje polarności .Być może dlatego, że akcja utworu rozgrywa się przeszło sto lat temu w szkole dla dziewcząt, w której z pozoru toczy się zwyczajne życie i nic szczególnego nie przyciąga uwagi młodego czytelnika.: córka właściciela kopalni diamentów rozpoczyna naukę w pensji dla bogatych dziewcząt. Kiedy jej ojciec traci majątek i umiera, Sara staje się biedną służącą. Pomimo upokarzającego położenia zachowuje się z godnością i dzielnie znosi złe traktowanie rówieśniczek jak i dorosłych pseudoopiekunów. Nie boi się przeciwstawić niesprawiedliwej pannie M. Minchin. Swoją postawą 10-letnia dziewczynka przewyższa zachowanie dyrektorki szkoły. Mimo trudnej sytuacji, w której się znalazła, jest optymistycznie nastawiona do świata, pomaga innym koleżankom w rozwiązywaniu ich problemów, ratuje od głodu żebraczkę Annę. Już od kilku lat omawiam „Małą księżniczkę” z uczniami klasy 4. i twierdzę, że lektura dostarcza niezwykle ciekawego materiału do pracy na lekcjach języka polskiego. Na jej bazie można kształcić u uczniów wiele ważnych i podstawowych umiejętności, jak np.: czytanie, pisanie, redagowanie tekstów, ale również rozwijać wyobraźnię, uczyć wrażliwości na cudzą krzywdę. Książka ta zawiera ponadczasowe, uniwersalne wartości, takie jak: dobro, prawda, mądrość, piękno i sprawiedliwość. Porusza problemy bliskie uczniowi klasy 4. Zgodnie z programem nauczania „Słowa jak klucze II” należą one do kręgu tematycznego jakim są: „inni ludzie, przyjaciele, szkoła, codzienność, wyobraźnia, marzenia, wyobrażenia.” Należy zauważyć, że literatura dla uczniów klasy 4. jest zdominowana przez utwory baśniowe i to nie bez przyczyny, gdyż mają one ogromnie pozytywny wpływ na psychikę dziecka. Na co zwraca uwagę w swojej pracy wybitny teoretyk baśni: B. Bettelheim. Jego zdaniem baśnie pełnią ważną rolę w informowaniu dziecka o podstawowych problemach dotyczących egzystencji ludzkiej, jak np.: śmierć, zło, dobro, sprawiedliwość, szczęście i nieszczęście. Również twórcy programu języka polskiego nie bez powodu zamieścili „Małą księżniczkę” na liście lektur uzupełniających, gdyż utwór posiada cechy zbliżone do baśniowych, np.: ukazuje bohaterów pozytywnych i negatywnych, zło jest ukarane, a dobro nagrodzone. W książce nie zabrakło również elementów magii i czarów, np. kiedy obskurne poddasze zamienia się w przytulny salonik za sprawą Ram -Dassa, a także kiedy dziewczęta za pomocą zwyczajnych przedmiotów znajdujących się w starym kufrze wyczarowują wspaniałą ucztę niczym na królewskim dworze. W utworze ogromną rolę odgrywa postać głównej bohaterki - Sary Crewe. Bogata osobowość dziewczynki może dostarczać na lekcji ciekawego materiału do redagowania prac pisemnych np.: opisu postaci, opowiadania, ramowego planu wydarzeń. A co najważniejsze, postawa bohaterki stanowi dla uczniów właściwy wzór do naśladowania, może budzić wśród nich podziw i aprobatę dla jej zachowania. Historia Sary oraz jej walka z przeciwnościami losu są dobrym tematem również do dyskusji z uczniami. W książce spotykamy również inną, kontrowersyjną postać - pannę M. Minchin. Jej zachowanie może być źródłem wielu negatywnych emocji, a jednocześnie pobudzać uczniów do sądu nad bohaterką. Z całą stanowczością twierdzę, że „Mała księżniczka” to wartościowa lektura, gdyż kształtuje właściwą postawę moralną uczniów, rozwija wyobraźnię, jest materiałem do wielu interesujących ćwiczeń. W procesie zapoznawania uczniów z najznakomitszymi dziełami literatury ojczystej i obcej nie można jej pominąć.

LITERATURA

Program języka polskiego dla klas 4-6 szkoły podstawowej „Słowa jak klucze II”

B.Burnett, „Mała księżniczka”, Warszawa 2002,Wydawnictwo SARA

B.Bettelheim, Cudowne i pożyteczne, o znaczeniach i wartościach baśni.T.1;2; Warszawa 1996, wyd. II

A oto propozycja zajęć, których celem jest kształcenie wyobraźni uczniowskiej:

TEMAT : SARA - DZIEWCZYNKA O BOGATEJ WYOBRAŹNI

Cele ogólne

• Kształcenie wyobraźni

• Intelektualny i duchowy rozwój ucznia

• Budzenie wrażliwości na krzywdę ludzką

• Bogacenie słownictwa

• Motywowanie do czytania literatury

• Wyrabianie nawyku samokształcenia

• Kształcenie umiejętności pracy w grupie

• Kształcenie umiejętności pracy z tekstem

Metody

• Praca z tekstem, pogadanka, metody aktywizujące

Formy

• Praca indywidualna, zespołowa, w grupach

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1.Przypomnienie bohaterów lektury z ostatniej lekcji- rozwiązanie krzyżówki na tablicy, hasłem jest termin- narrator

2.. Zapoznanie się ze znaczeniem wyrazu wyobraźnia -wyszukanie objaśnień w „Słowniku języka polskiego”

3. Przypomnienie fragmentu rozdziału 15. „Czary” opisującego ucztę na poddaszu s.143 od słów: „ Ale w oczach Sary...do s.147 A teraz zaczynamy.”(ucz. mieli przypomnieć tekst w domu)

4.Praca z tekstem w grupach -należy odnaleźć we wskazanym fragmencie zaczarowane przedmioty np. (czerwony szal-obrus, gołe deski- dywan , chusteczki do nosa-złote talerze, mydelniczka -kryształowy flakon).

5.Krótka rozmowa z uczniami na temat znaczenia wyobraźni w życiu Sary w nawiązaniu do wymyślonej na poddaszu uczty. Nauczyciel używa w odniesieniu do bohaterki zwrotów , które wystąpią w pracy domowej, tłumaczy ich znaczenie. Wspólnie z ucz. stara się udzielić odpowiedzi na pytania: Czy wyobraźnia jest potrzebna człowiekowi? Jaką korzyść może odnieść człowiek posiadający wyobraźnię? Wspólnie formułujemy wniosek-zdanie na tablicy, które uczniowie przepiszą do zeszytów:

Wyobraźnia pozwala człowiekowi przetrwać trudne chwile.

6. Wykonanie rysunku. -Jestem uczestnikiem wspaniałej uczty. Wyobrażę sobie jeden niezwykły przedmiot i narysuję go na kartce. 7. W domu: Ułóż zdania na temat lektury ze zwrotami: działać na wyobraźnię, bujać na skrzydłach fantazji, widzieć oczami wyobraźni, mieć bujną wyobraźnię

Karteczka, na której uczniowie narysują wyobrażony przez siebie przedmiot.

HASŁO: ......................... ( NARRATOR )

POZIOMO:

1.Zakład naukowy panny Minchin (pensja)

2.Stopień wojskowy ojca Sary (kapitan)

3. Nazwisko autorki „Malej księżniczki” (Burnett)

4.Nie radziła sobie z nauką francuskiego (Ermengarda)

5. Zwierzę pana z Indii ( małpa)

6. Dziewczynka, która nie miała matki (Lotka)

7.Miejsce wydarzeń w „Małej księżniczce” (Londyn)

8. Nazwisko Sary (Crewe)

---