SOCJOLOGIA

1. Jakie cechy posiada społeczność?
Społeczność jest to specyficzny rodzaj grupy, gdzie jednostka może zaspokajać większość swoich potrzeb. Jej cechami są: wspólna kultura przekazywana kolejnym pokoleniom, wspólne terytorium, wspólna tożsamość.
2. Jakie czynniki demograficzne wpływają na życie społeczne?
Uwarunkowania demograficzne to : przyrost naturalny, wiek ludzi, gęstość zaludnienia, płodność, ilość i wiek zawieranych małżeństw, urbanizacja. Obecnie obserwujemy starzenie się Europy, w Polsce falowanie przyrostu naturalnego. W XIX w. pojawiła się teoria Malthusa, że potrzebne są wojny by ograniczyć przyrost naturalny, obecnie jest 6 miliardów ludzi.
3. Czym różni się ruchliwość wewnątrzpokolenowa od międzypokoleniowej?
Koncepcja ruchliwości społecznej związana jest z A. Sorokinem. Jest to zmiana naszej pozycji społecznej możemy ją badać w odniesieniu do jednego pokolenia- wewnątrzpokoleniowa. Z ruchliwością międzypokoleniową mamy do czynienia wtedy gdy badamy kilka pokoleń ( 2 lub 3) porównujemy naszą sytuację z pozycją naszych ojców. Istotne jest przy tym aby uwzględnić ten sam okres życia, czy kariery zawodowej. Ruchliwość społeczna dokonuje się poprzez szereg kanałów ( instytucje społeczne).
4. Czym różni się ruchliwość pionowa od poziomej?
Koncepcja ruchliwości społecznej związana jest z osobą A. Sorokinem. Jest to zmiana pozycji społecznej. Wyróżniamy dwa rodzaje naszej pozycji;
Pionowa (werytykalna)- występuje wtedy gdy awansujemy lub podlegamy degradacji. Możemy awansować indywidualnie i grupowo.
Pozioma ( horyzontalna)- zmiana naszego miejsca w społeczeństwie nie wiąże się ani z awansem ani z degradacją. Ruchliwość społeczna dokonuje się poprzez szereg kanałów ( instytucje społeczne).
5. Przedstaw strukturalno- funkcjonalne ujęcie społeczeństwa Parsona.
Amerykański socjolog Parson uważał, że w każdej społeczności można odnaleźć szereg grup społecznych, które pełnią określone funkcje dla systemu jako całości, przy czym naczelną wartością systemu jest stabilność, harmonia, spokój społeczny. W swoim pojęciu wyróżnił 4 struktury i 4 funkcje: STRUKTURY:
- instytucje polityczne: zapewniają bezpieczeństwo systemowi całemu, rozdzielają władzę
- gospodarka: produkcja i rozdział dóbr i usług, zgodnie z jakością i ilością pracy
- rodzina: zapewnia biologiczne przetrwanie społeczeństwa, stanowi podstawę procesu socjalizacji ( wchodzenie do społeczeństwa)
- edukacja: zapewnia ciągłość cywilizacyjną, dzięki edukacji kolejne pokolenia nie zaczynają od zera.
FUNKCJE LIGA
L- latency utrzymanie wzorców kulturowych, przekazywanie wzorców zachowania, postępowanie charakterystyczne dla danego społeczeństwa, realizowana przez instytucje tj. rodzinę, instytucje artystyczne, naukowe i religijne.
I-integration jest to funkcja realizowana przez instytucje rodziny, jej zadaniem jest tworzenie harmonii.
G- goal cel realizowana przez instytucje polityczne, wyznaczająca cele społeczne dla całego systemu
A-adaption realizowana przez system gospodarczy, przystosowanie środowiska dla potrzeb całego systemu społecznego
6. Jak koncepcja funkcjonalna wyjaśnia konieczność stratyfikacji?
Forma stratyfikacji w społeczeństwie jest nieunikniona, ale żeby społeczeństwo funkcjonowało dobrze pozycje społeczne powinny być zajmowane przez najlepiej wykwalifikowaną kadrę. Najważniejsze pozycje wymagają długiego i trudnego przygotowania dlatego trzeba stworzyć system nagród by zachęcić społeczeństwo do „nauki”. Jednak trudno powiedzieć o ile ważniejszy dla społeczeństwa jest śmieciarz od lekarza. Przedstawiciele tej koncepcji to Talcoff i Parsons.
7. Opisz wielowymiarowe ujęcie struktury społecznej Maxa Webera.
Max Weber wskazywał na 3 sfery rzeczywistości społecznej, które są od siebie w dużej mierze niezależne, posiadają znaczny stopień autonomii. Wyróżniamy 3 następujące strefy:
a) ekonomiczna- którą wiązał nie tylko z kwestią produkcji co raczej z możliwościami rynkowymi, a więc ze znalezieniem pracy i uzyskaniem dochodów. Weber wyróżnił pojęcie klasy. Wskazał na dwa rodzaje klas społecznych ( klasy produkcji i klasy dochodów)- oderwanie własności od produkcji.
b) społeczna- (Stande pojęcie stanu) które jest związane z prestiżem społecznym z szacunkiem jakim stan się cieszy w społeczeństwie. Wiąże się to z uzdolnieniami czy wybitnymi osiągnięciami (inteligencja, artyści, duchowieństwo, sportowcy).
c) polityki- powiązania z innymi sferami, posiada znaczny stopień autonomii, niezależności w ramach układu politycznego. Wyróżnił pojęcie partii politycznej, która jest przez niego zdefiniowana w sposób klasyczny. Partie polityczne to organizacje dążące do zdobycia i utrzymania władzy politycznej.
8. Czym charakteryzował się socjalistyczny sposób produkcji?
W socjalizmie bogactwa naturalne, środki produkcji i dystrybucji stanowią własność społeczną. Gospodarka jest centralnie sterowana przez państwo. Nacisk kładzie się na osiągnięcie celów bardziej kolektywnych niż jednostkowych. Wspólna własność wyklucza z gospodarki motyw zysku więc wprowadzono świadczenia socjalne. Socjaliści twierdzą, że musi istnieć „ręka” kierująca gospodarką, która ma na względzie dobro wspólne- społeczeństwo bezklasowe. Socjalizm miał przygotować grunt pod komunizm.
9. Wymień podstawowe formacje społeczno ekonomiczne:
Wspólnota pierwotna- brak własności prywatnej.
Formacja tzw. Azjatycki sposób produkcji- własność prywatna odgrywała niewielką rolę, liczyła się nie tyle ziemia co dostęp do wody.
Formacja niewolnicza- bogaci i posłuszni bogatym.
Formacja: system feudalny- rozdrobnienie feudalne.
Formacja: okres kapitalizmu- przymus ekonomiczny, konflikt klasowy.
Formacja socjalistyczna- przejściowy charakter upaństwowienia środków produkcji, świadczenia socjalne.
Formacja komunistyczna- powrót do wspólnoty pierwotnej brak klas społecznych, wspólne dobro.
10. Dlaczego komunizm miał przypominać wspólnotę pierwotną?
Ponieważ w komunizmie cała własność stanie się wspólna i ustanie wszelki wyzysk człowieka przez człowieka. W takich warunkach państwo po prostu zniknie. W społeczeństwie takim przestanie istnieć własność prywatna, zniknie podział klasowy, a takimi cechami charakteryzowała się wspólnota pierwotna.
11. Jak wyjaśnisz twierdzenie, iż „byt kształtuje świadomość”?
Byt kształtuje świadomość tzn. że byt określa w sposób wyraźny wszystkie formy świadomości, a więc religia, sztuka, kultura, ideologia są zdeterminowane przez materialną stronę życia. Liczą się nie tylko warunki materialne życia, ale sposób w jaki dokonuje się produkcja, kto w niej uczestniczy, kto czerpie zyski, jakie stosunki społeczne w tym procesie zachodzą.
12. Jak funkcjonował tzw. „azjatycki proces produkcji”?
”Azjatycki sposób produkcji”- nazwa wiąże się z terenem Azji, pierwsze wielkie cywilizacje powstające nad brzegami wielkich rzek (Tygrys, Eufrat, Nil). Podkreśla się cywilizacyjne znaczenie system wielkich rzek i systemu opartego na nawadnianiu. Szczególnie dobrze poznany jest system starożytnego Egipt. Cechy nawadniania:
- społeczny podział pracy- wyodrębnienie kopiących kanały
- pismo, początek nauki- dobrze wiedzieć czy rzeka wyleje
- stworzenie jednolitej monarchii terytorialnej- władza na pewnym obszarze
- władca utożsamia się z przyrodą.
Własność prywatna odgrywa niewielką rolę, dlatego że nie liczy się ziemia a korzystanie z kanałów nawadniających. Największym właścicielem było państwo które dysponowało własnymi kanałami irygacyjnymi- wszelkie wykroczenia w tym zakresie bardzo surowo karano (system kar, prawa, pierwsze kodeksy karne)
13. Na czym polega zjawisko feminizacji ubóstwa?
Klasa niższa ok. 20 % społeczeństwo afro amerykańskie bez wykształcenia, bez mieszkania, bez pracy, którzy korzystali z opieki społecznej coraz większą liczbę stanowią samotne matki, co skutkuje utrwaleniem się ubóstwa w kolejnych pokoleniach jest to tzw. Miejska podklasa.
14. Na czym polega rozróżnienie na białe i niebieskie kołnierzyki?
W systemie amerykańskim niższa klasa średnia LOWER MIDDLE. Dzieli się na białe i niebieskie kołnierzyki, odnoszą się do rodzaju wykonywanej pracy. Białe kołnierzyki to zawody które bardziej wymagają aktywności umysłowej niż pracy rąk i są w mniejszym stopniu poddawane nadzorowi np. architekt, nauczyciel. Niebieskie kołnierzyki to zawody w których wymagana jest intensywna praca rąk i które są często nadzorowane ( kelner, śmieciarz, rolnik, klasa robotnicza) z pewną sytuacją ekonomiczną (Fizyczni).
15. Z czym kojarzy ci się pojęcie kasty społecznej?
Kastą społeczną nazywamy każdą zbiorowość społeczną o charakterze klasowym zamkniętym, której członkiem zostaje się na mocy urodzenia, nie można jej zmienić. Związki małżeńskie zawierane są w obrębie kasty. Posiada ustalone obyczaje i styl życia odmienne od innych kast.
16. Jakie znasz negatywne cechy biurokracji?
Nieskuteczność- przepisy procedury są dostosowane do danych sytuacji, gdy są one nietypowe brak w niej rozwiązań
Zmiana celów- nie interesuje ich cel zbiurokratyzowanego przedsiębiorstwa tylko osobisty np. jak wyjść wcześniej do domu
Sztywność- koncentracja na przepisach i regulacjach tłumiących kreatywność
Oligarchia- mniejszość rządzi większością
Rozrost- samoistnie wzrastają kompetencje przy rzadkiej szansie na awans
17. Przedstaw zasady biurokracji wg Maxa Webera.
Zasady biurokracji wg Maxa Webera:
a) specjalizacja i podział pracy
b) hierarchia ( drabina lub piramida)
c) przepisy i regulacje ( respektowanie przepisów wyższego rzędu i tworzenie nowych)
d) bezosobowość ( konkretna sprawa a nie osoba)
e) dokumenty ( ich obieg zapewnia stałość i stabilność)
f) zasady awansu ( powinien opierać się na weryfikacji wg wykształcenia, kompetencji)
g) personel ( odpowiednio przygotowane osoby)
18. Kiedy mamy do czynienia z konfliktem roli?
Rola społeczna to 2 kwestie: wymagania wobec osób, które zajmują określone miejsce w społeczeństwie, posiadają określony status oraz postępowanie osób o danym statusie. Konflikt roli następuje, jeżeli zachodzi sprzeczność między statusami tej samej osoby.
19. Czym różni się status przypisany od osiągniętego?
Status przypisany obejmuje te elementy pozycji, które dziedziczymy, nadawany bez naszej wiedzy ( rasę, płeć, pochodzenie etniczne, majątek, układy)
Status osiągany jest to to co stanowi wyraz naszej działalności i aktywności (wykształcenie, zdolności, zawód)
W kształtowaniu się cywilizacji liczy się bardziej status osiągany.
20. Co to są wzajemne oddziaływania (interakcje)?
Interakcja- to jeden z etapów kształtowania więzi społecznej
Interakcja- jest to wzajemne oddziaływanie ludzi na siebie
Nasze postępowanie wywołuje reakcję drugiej osoby i my odpowiadamy. Oddziaływanie to odbywa się na poziomie symboli (gestów, słów, symboli).
21. Na czym polega proces sformalizowania charyzmy?
Proces sformalizowania charyzmy wg Webera polega na nadaniu panowaniu charyzmatycznemu formy tradycyjnej lub biurokratycznej albo też stanowiącej połączenie ich obu. Ruch którego inspiracją była charyzma Jezusa Chrystus mógł przetrwać tak długo , ponieważ jego panowanie stało się tradycyjne i biurokratyczne.

22. Wymień rodzaje władzy Maxa Webera.
Władza wg Webera to możliwość narzucenia swej woli wbrew oporowi innych osób. W tym przypadku mówimy o czynnym aspekcie władzy. .Ważniejszy jest jego zdaniem bierny aspekt władzy, określił go mianem panowania ( Herschaft) polegający na prawdopodobieństwie, wydane polecenie zostanie spełnione. Istotny jest aspekt legitymizacji- jest to uprawnienie do wymuszania posłuchu dla swoich decyzji. Wyróżniamy dwa rodzaje władzy:
Prawomocna ( uprawniona do rządzenia)
Nieprawomocna ( np. mafie) Władz prawomocna dzieli się na:
a) panowanie tradycyjne- opiera się na tradycji, zwyczajach wielowiekowych, na przekonaniu o słuszności takiej władzy ( np. monarcha król który posiada nie tylko władzę ale też szacunek, autorytet, sankcje religijne). Panowanie tradycyjne jest panowaniem stabilnym, trwałym, kłopotu mogą się pojawić w przypadku zmiany władcy.
b) Panowanie racjonalne- legalne- określone też jako biurokratyczne oparte na rozumnym przestrzeganiu prawa. Podstawą władzy jest miejsce w hierarchii biurokratycznej , władza stanowi wynik stanowiska, a stanowisko jest wynikiem procesu biurokratycznych uznanych społecznie.
c) Panowanie charyzmatyczne- związana jest z pewnymi cechami osobistymi przywódcy. Jest nietrwałe bo związane z jedną osobą. Jest jednak możliwość utrwalenia charyzmy przez jej sformalizowanie. Jego charyzmę utwierdzają dowody.
Władza nieprawomocna opiera się na przymusie, na stosowaniu lub groźbie użycia siły w celu wymuszenia uległości.
23. Przedstaw pojęcie charyzmy wg Maxa Webera.
Wg Maxa Webera charyzma związana jest z pewnymi cechami osobistymi przywódcy. Obojętne jest jego zdaniem czy są to cechy dobre czy złe. Panowanie charyzmy jest nietrwałe bo związane jest z jedną osobą. Jest jednak możliwość utrwalenia charyzmy panowania poprzez jej sformalizowanie ( np. rozwój chrześcijaństwa).
24. Państwo jako umowa społeczna.
Zdaniem T. Hobbsa państwo to lewiatan- potwór, ale konieczny gdyż przed powstaniem państwa panowała anarchia ( człowiek człowiekowi wilkiem). Nastąpiła umowa ludzi między sobą , że stworzą organizację państwową, która będzie kompromisem. Ludzie zrezygnowali z części wolności na rzecz organizacji państwowej. Państwo uzyskało prawo do organizacji państwowej. Państwo uzyskało prawo do wymuszania posłuchu, użycia siły, a ludzie zamieszkujący je do życia i własności prywatnej. Rousseau głosił powrót do natury ( związany wielkimi odkryciami geograficznymi). Jego zdaniem wartość prywatna popsuła pierwotne obyczaje, spowodowała konflikty- wojny. Ludzie umówili się by stworzyć państwo, które jest odpowiedzią na aspołeczną stronę naszej natury.
25. Teokratyczna koncepcja państwa.
Koncepcja ta była charakterystyczna dla średniowiecza Teos- Bóg, Kraten_ rządy, a więc rządy boga. Uzasadnił podział społeczeństwa na trzy stany. Teoria ta uzasadniła system feudalny stanowy uzasadniła pozycję kościoła. Społeczeństwo ma prawo do sprzeciwu, oporu może obalić tyrana ale to kościół określa kto jest tym tyranem.
26. Wyjaśnij określenie „państwo jako stróż n społeczeństwa”.
Pojęcie „państwo jako stróż społeczeństwa” związane jest z liberalną koncepcją państwa stworzoną przez A. Smitha w 1776 roku. w ujęciu liberałów źródłem bogactwa narodów jest praca, bez względu na jej charakter i dziedzinę działalności. Liberałowie przeciwstawiają się markantystom ( bogactwo to handel) i fizjokratom ( ziemia). Zdaniem Smitha gospodarką kapitalistyczną rządzą prawa rynku. Państwo nie powinno ingerować w sferę gospodarczą, gdyż społeczeństwo poradzi sobie. Zadaniem państwa jest ochrona gospodarki, np. zagrożenia zewnętrznego (agresji innego państwa)wewnętrznego oraz zajmować się edukacją społeczeństwa celem właściwego przystosowania go do samodzielnego funkcjonowania w gospodarce kapitalistycznej.
27. Marksistowska koncepcja państwa.
Państwo w koncepcji marksistowskiej to kategoria historyczna. Powstaje na określonym etapie rozwoju społeczeństwa i na określonym ginie. Państwo powstaje w związku z podziałem na klasy społeczne, ma charakter klasowy i służby pewnej klasie. W jej interesie wykorzystuje swój aparat przymusu. Ostatnimi dwoma etapami rozwoju społecznego będą socjalizm i komunizm. Cała własność stanie się wspólna, ustanie wyzysk człowieka przez człowieka wtedy państwo zniknie gdyż społeczeństwo osiągnie najwyższy stopień rozwoju.
28. Czym różni się ustrój totalitarny od autorytarnego?
Autorytarny system narodów oparty na doktrynie antydemokratycznej był charakterystyczny dla Europy powersalskiej, kładł nacisk na konieczność podporządkowania się jednostki władzy państwowej. Wynikał z kryzysu klasy średniej, która utraciła swe wpływy. Ustrój kwestionujący procedury parlamentarne i swobody obywatelskie. Nie ingeruje we wszystkie przejawy życia społecznego np. religię czy życie gospodarcze. Przeciwny ustrój totalitarny (całościowy, wszechogarniający) system rządów dążący do całkowitego podporządkowania społeczeństwa państwu za pomocą terroru, propagandy, monopolu informacyjnego. Charakterystyczny dla XX wiecznych reżimów dyktatorskich (nazistowskie Niemcy, ZSRR).
29. Jakie są mechanizmy zabezpieczające demokrację przed nadużyciami?
Głównym zabezpieczeniem demokracji jest trójpodział władzy ( kontrola i równowaga). W większości demokracji władza wykonawcza jest oddzielona od ustawodawczej. Rolą pierwszej jest wykonywanie ustaw uchwalonych przez drugą. Niezawisła władza sądownicza ma za zadanie kontrolowanie zarówno władzy wykonawczej jak i ustawodawczej. Oprócz ograniczeń strukturalnych ważną funkcję pełnią czynniki kulturowe, normy i wartości, które w istotny sposób ograniczają politykę rządu. Brak istotnych podziałów w społeczeństwie oraz tolerancja dla odmienności poglądów sprzyjają demokracji. Fundamentem rządów demokratycznych jest powszechny i swobodny dostęp do informacji. Odmowa dostępu do informacji czy podawanie fałszywych stanowi śmiertelne zagrożenie dla demokracji. Wzmacniają ją również rozproszenie władzy ( władza tak rozpowszechniona, że nie może jej kontrolować pojedyncza grupa). Centralne sterowanie jest charakterystyczne dla ustrojów totalitarnych i autokratycznych, a nie demokratycznych.
30. Czym różni się demokracja bezpośrednia od przedstawicielskiej?
Demokracja bezpośrednia to forma rządów polegająca na wykonywaniu władzy państwowej przez ogół obywateli. Ogranicza się włączenie do małych społeczności. Instytucjami demokracji bezpośredniej są referenda ( głosowanie ludności) we ludowe, inicjatywa publiczna, dyskusja nad projektem ustaw. Jest dość rzadka w nowoczesnym świecie przykład „zgromadzenie ratuszowe „ w Nowej Anglii. Demokracja przedstawicielska (pośrednia forma rządów polegająca na sprawowaniu władzy przez organy przedstawicielskie wybierane okresowo przez obywateli).
31. Jakie znasz rodzaje styczności?
W kształtowaniu się więzi społecznych wyróżniamy następujące etapy nazywane stycznościami, w procesie tym ludzie przechodzą przez wszystkie etapy bądź zatrzymują się na którymś z nich.
Styczność przestrzenna- polega ona na tym, że jednostki spostrzegają obecność innych ludzi. Może być bezpośrednia lub pośrednia ( wyobrażenie o danej osobie)
Styczność łączność psychiczna- wzajemne zainteresowani, interesująca nas psychika innej osoby i ma wymiar dwustronny.
Styczność społeczna- charakteryzuje się wymianą różnego rodzaju wartości np. materialne, niematerialne, idee, słowa , interesy.
Interakcje- czyli wzajemne oddziaływanie polegające na tym, że postępowanie jednej osoby wywołuje reakcję drugiej osoby i na tę reakcję odpowiadamy np. za pomocą gestów, słów, mimiki.
CEL- mogą mieć charakter pozytywny albo negatywny ( przymus). Wyróżniamy dwa wzory działania społecznego wg. F. Znanieckiego
Komodacji- przystosowania
Opozycji- szantaż, represja
Stosunki społeczne- oznaczają pewien stan wzajemnej zależności między partnerami. Jest to trwały system obejmujący trzy elementy:
dwóch partnerów- indywidualnych lub zbiorowych
łącznik- przedmiot, wartość, ideologia
układ praw i obowiązków

32. Opisz mechanizm, działanie systemu kontroli społecznej.
Kontrola społeczna polega na wymuszaniu przez grupę zachowań zgodnych z przyjętym przez niż systemem wartości. Kontroluje tylko pewien zakres naszego życia, ale są grupy, które interesują się nami w sposób całościowy ( wojsko, klasztor) podstawą działania jest uznanie kryteriów w danej grupie, wychowanie ( socjalizacja) i wprowadzenie nas do społeczeństwa poprzez instytucje społeczne ( religijne, wychowawcze) wpajają nam system wartości obowiązujący w grupie. Zachowanie zgodne z oczekiwaniem grupy daje nam poczucie bezpieczeństwa. Elementami kontroli są:
- zwyczaje- nasze zachowanie mało istotne dla grupy
- obyczaje- nasze zachowanie wiąże się z oceną grupy- oczekiwanie grupy
- sankcje- reakcje grupy na postępowanie w sytuacjach istotnych- reakcje na obyczaje

33. Wymień kilka przykładów instytucji społecznych.
Instytucje społeczne to wszystkie mechanizmy zaspokajania potrzeb ludzkich można podzielić je na:
-formalne- które zostały utworzone zgodnie z obowiązującymi przepisami
-nieformalne- nad którymi ma możliwość sprawowanie kontroli społecznej
Następnym podziałem instytucji biorąc pod uwagę spełniane funkcje to:
- ekonomiczne- zajmują się produkcją, podziałem dóbr i usług regulowaniem obiegu pieniądza, organizowaniem i podziałem pracy np. przedsiębiorstwa przemysłowe, banki, domy towarowe
- polityczne- zdobywaniem i utrzymaniem władzy np. sejm, policja
- wychowawcze i kulturalne np. szkoły, rodzina, domy kultury, teatry...
- socjalne- społeczne np. instytucje opieki nad sierotami, walki z alkoholizmem, organizowanie wypoczynku i rozrywki
- religijne- organizujące stosunek człowieka do religii np. Kościół

34. Co to są sankcje?
Sankcje są reakcjami grupy na zachowanie podlegające kontroli- reakcje na obyczaje. Dzielą się na dwa rodzaje: negatywne- kary, pozytywne- nagrody. Sankcje pozytywne są potężnym elementem kontroli społecznej, znacznie ważniejsze są od systemu kar. Jedne i drugie dzielą się na formalne i nieformalne. Ze względu na treść nacisku dzielą się na sankcje prawne, etyczne, religijne.
35. Czym się różni zwyczaj od obyczaju?
Zwyczaj- rutynowe konwencjonalne zachowania życia codziennego, mało istotne dla danej grupy. O OBYCZAJU mówimy wtedy, gdy nasze zachowanie wiąże się z oceną grupy- pochwała lub nagana. Grupa wiąże z naszym postępowaniem na pewne oczekiwania istotne z punktu widzenia tej grupy. Naruszenie ich powoduje sankcje.
36. Dlaczego grupa społeczna obejmuje co najmniej 3 osoby>
Wielkość grupy wpływa na jej strukturę i interakcje między jej członkami . Grupa społeczna powinna liczyć co najmniej 3 osoby, gdyż istnieje między nimi kilka możliwości związków; koalicji dwóch przeciwko trzeciemu, który jest poddany większemu naciskowi. Przy konflikcie dwóch trzeci może odgrywać rolę mediatora utrzymując harmonię w grupie. Im większa grupa tym zakres możliwych związków między jej członkami jest szerszy. Optymalna wielkość grupy społecznej zależy od jej natury i podejmowanych przez nią działań, generalnie trójka jest bardziej stabilna od dwójki ale mniej stabilna od dużej grupy. Wraz ze wzrostem liczebności grupy społecznej pojawia się bardziej sformalizowana struktura, która osłabia interakcje między członkami grupy ale czyni grupę bardziej stabilną.
37. Czym różni się krąg społeczny od grupy społecznej?
Krąg społeczny zawiera prawie wszystkie cechy grupy społecznej a mianowicie posiada własne wartości, symbole, hasła, ma poczucie wspólnoty określone słowem MY cechuje się odrębnością. Osoby nie należące do niego odbierane są często jako OBCY. Jednak w przeciwieństwie do grupy społecznej nie posiada żadnej organizacji, nie tworzy systemu hierarchii oraz nie posiada mechanizmu kontroli ( np. zespół osób grających w brydża).
38. Jakie cechy posiada społeczność?
Grupa społeczna to zespół ludzi połączonych wewnętrzną więzią. Grupa społeczna wg G. Simmela musi liczyć przynajmniej 3 osoby. W wyborze grupy społecznej kierujemy się : zasadą styczności ( tworzymy grupy społeczne z osobami znanymi), zasadą podobieństwa ( z osobami podobnymi pod względem rasy, wykształcenia).
Podstawowe cechy grupy społecznej to:
- organizacja ( grupa jest zorganizowana, ma system hierarchi, posiada mechanizm kontroli społecznej)
- ma własne wartości (symbole, język, hasło)
- poczucie wspólnoty wyrażane słowem MY
- zasada odrębności czyli odbieranie osób nie należących do grupy jako obcych. Wyróżniamy małe grupy społeczne np. rodzina, która jest grupą pierwotną opartą na więzi emocjonalnej czego przeciwieństwem jest grupa wtórna czyli celowa, stworzona dla realizowania jakiegoś celu ( grupy biznesowe, mafie). Grupy oparte na zasadzie terytorialnej ( miejskie, wiejskie).
39. Jakie warunki geograficzne wpływają na życie społeczne?
Wpływ na życie społeczne mają uwarunkowania biologiczne, demograficzne, geograficzne. Uwarunkowania geograficzne to : bogactwa naturalne, klimat, rodzaj gleby, roślinność, nawadnianie, rzeki, świat zwierząt. Znaczenie uwarunkowań geograficznych zmniejsza się wraz z postępem cywilizacyjnym. Pierwsze cywilizacje społeczeństwa rolnicze, były bardzo zależne od warunków geograficznych. Obecnie państwa o słabych warunkach geograficznych radzą sobie znakomicie ( Japonia, Szwajcaria). Teoria determinizmu geograficznego stwierdza , że zależność między cechami środowiska naturalnego, a cechami psychicznymi ludzi w nich żyjących.
40. Przedstaw najważniejsze argumenty teorii rasowej.
Rasa i etniczność to słowa mające ogromne znaczenie w społeczeństwie. Ich sens zmienia się jednak w zależności od tego przez kogo są używane. Teoria rasowa pojawiła się w połowie XIX w. ( A. Gobineau, HS Chamberlain), która mówi, że różnimy się pod względem moralnym, psychologicznym oraz zewnętrznym.
Rasa- to grupa ludzi o wspólnym dziedzictwie biologicznym. Z tego punktu widzenia rasę można zdefiniować w kategoriach zespołu cech fizycznych ( np. kolor skóry, kształt nosa oraz wyglądu włosów). Mimo, że w świetle danych biologicznych liczb grup i podgrup rasowych jest bardzo dużo, lecz antropolodzy spróbowali uporządkować dzieląc na trzy główne kategorie:
- Kaukaska- o jasnej skórze, z falistymi, kręconymi lub prostymi włosami
- Mongoloidalną- o żółtym zabarwieniu skóry i charakterystyczną fałdą wokół oczu
- Neogroidalną- o ciemnej skórze i wełniastych włosach.
Jednocześnie wraz z teorią rasową pojawiło się przekonanie, że jedna kategoria rasowa jest ważniejsza od innej - rasizm.
Główne elementy rasizmu:
- element genetyczny- inteligencja zdeterminowana genetycznie
- psychologiczny- niższe wskaźniki inteligencji
- historyczny- wszystkie cywilizacje są dziełem białego człowieka.
41. Przedstaw pojęcie klanu.
Klany są związkami rodowymi, powiązanymi, rodzinnymi. Występują w Irlandii, Szkocji, Japonii.
Wyróżniamy dwa rodzaje klanów:
- rodowe- mają wymiar polityczny, odgrywały one rolę polityczną aż do połowy XVIII w
- totemiczne- opierają się na wierze we wspólnego przodka często mitycznego 9 ptak, zwierzę) zwanego totemem. Religijny zakaz spożywania totemu zmuszał członków klanu do wymiany upolowanego zwierzęcia na inne środki utrzymania. Obrzędy religijne stanowiły w tych klanach podstawowy element więzi.
42. Przedstaw pojęcie plemienia.
Plemię jest większą i bardziej zwartą formą zbiorowości społecznej. Plemiona posiadają zazwyczaj też pewną organizację formalną ( wodza, rada plemienia) tworzą się pewne wyspecjalizowane funkcje ( np. czarownik). Plemiona obejmują klany totemiczne jak i poszczególne rody. Liczą od kilku do kilkunastu tysięcy osób. Podstawą odrębności plemienia jest język ( dialekt), własny obyczaj, religia. W plemionach tworzą się pewne formy życia społecznego, ukształtowanie zawodów, występuje związek z terytorium, jest poczucie pewnej przynależności grupowej, występuje wrogość wobec innych plemion.
43. Jakie cechy posiada naród?
- Język ( który ma gramatykę)
- Wspólne terytorium
- Gospodarka ( kształtuje pewien układ gospodarczy)
- Charakter narodowy ( uwidacznia się w stereotypach narodowych)
- Własna kultura ( jednoczy naród, symbole wyrastają ponad regionalne kultury)
- Własne instytucje ( polityczne, religijne, przyczyniają się do zacieśniania więzi narodowych)
W zbiorowości mogą występować prawie wszystkie cechy, ale nie możemy powiedzieć że jest to naród. Tam gdzie nie ma tradycji niezależnego bytu państwowego, politycznego mamy do czynienia z narodowością np. Cyganie.
44. Czym różni się nacjonalizm od kosmopolityzmu?
Nacjonalizm to pewne przesadne podkreślenie wartości własnego narodu. Uznaje się jego wyższość nad innymi narodami, przypisuje się mu cechy wyjątkowe uzasadniające jego misję dziejową. Wiąże się to z nietolerancją wobec innych narodów np. rasizm, który był dominującą ideologią ruchów faszystowskich okresu międzywojennego.
Silne tendencje rasistowskie i nacjonalistyczne spotykamy w USA. Spotykamy tu postawy pewnego mistycyzmu, narodu wybranego. Kosmopolityzm jest to pewne przekonanie, że więzi narodowe są nie ważne, nie godne współczesnego człowieka, ważne jest to że jesteśmy obywatelami świata, Europy- jest to umiłowanie całego świata. Skrajny kosmopolityzm doprowadza do wyparcia się własnej ojczyzny w imię ogólnych ideałów ludzkości, choćby te doprowadziły do zguby własnego państwa.
45. Przedstaw różne modele interakcji grup etnicznych i rasowych.
ASYMILACJA- występuje wtedy gdy grupa mniejszości musi dostosować się do grupy dominującej. Najczęściej jest to zmiana dobrowolna, pociąga za sobą przyjęcie języka grupy dominującej, kultury, zmianę sposobu ubierania się, a nawet zmianę nazwiska ( np. w przypadku emigracji). Występują również przykłady przymusowej asymilacji ( np. w Bułgarii próbowano wyeliminować obywateli pochodzenia tureckiego0.
PLURALIZM- różne grupy etniczne współpracują bezkonfliktowo, zachowują swoją odrębną tożsamość i mają względnie równą pozycję społeczną. Przykładem jest Szwajcaria ( grupy niemieckie, francuskie, włoskie).
SEGREGACJA- oznacza fizyczną i społeczną izolację grupy etnicznej lub rasy może być dobrowolna lub wymuszona. Dobrowolna np. w dużych miastach USA gett murzyńskie. Przymus to apertheid np. w Afryce Południowej.
DOMINACJA- występuje wtedy gdy jedna grupa narodowa dominuje nad innymi. Model ten był widoczny w wieloletniej dominacji ZSRR nad republikami bałtyckimi: Estonia, Łotwa i Litwa.
PRZSIEDLENIE LUDNOŚCI- przymusowe usunięcie jednej z antagonistycznych stron jako rozwiązanie konfliktu między grupami- po II wojnie przesiedlenie Niemców, wrogość między hindusami a muzułmanami w Indiach doprowadziły do powstania dwóch oddzielonych państw Indie i Pakistan.
UNICESTWIENIE- zniszczenie, wyeliminowanie mniejszości przez grupę dominującą- „ostateczne rozwiązanie” problemu żydowskiego w Niemczech.
46. Czym różni się kultura materialna od niematerialnej.
Kultura jest cechą społeczeństwa, a nie jednostki. Kulturą jest wszystką, czego uczymy się w trakcie życia społecznego i co jest przekazywane poprzez pokolenia. Kultura składa się z dwóch głównych komponentów: kultury materialnej i niematerialnej.
Kultura materialna- nazywamy wszystkie dotykalne, konkretne wytwory społeczeństwa. Kulturę materialną stanowią:
- odkrycia archeologiczne ( gliniane dzbany, biżuteria, broń)
- różne obiekty ( telewizory, samoloty, ubrania, drapacze chmur)
Kultura materialna jest przekazywana kolejnym pokoleniom, niekiedy wytwory kultury materialnej są modernizowane ( samoloty, wanny) lecz nie zmieniają podstawowej struktury.
Kultura niematerialna- to wytwory duchowe społeczeństwa przekazywane przez pokolenia.
Kulturę niematerialną stanowią:
- wiedza ( odnosi się do zbioru takich pojęć, które oparte są na wnioskach pochodzących z doświadczenia empirycznego)
- przekonania (są poglądami nie popartymi odpowiedzialną wiedzą empiryczną, która umożliwiła by uznanie ich za prawdziwe)
- wartości ( są abstrakcyjnymi pojęciami mówiącymi o tym co społeczeństwo uważa za dobre, słuszne, pożądane)
- normy ( to struktura przepisów i regulacji społecznych nakazujących odpowiednie zachowanie)
- zwyczaje ( to rutynowe czynności życia codziennego)
- obyczaje ( to normy uważane za najistotniejsze dla funkcjonowania życia społecznego jako wartości)
- tabu (to obyczaje, które określają czego nie powinno się robić)
- prawa ( to normy ustanowione i wymuszone przez władzę polityczną społeczeństwa)
- symbole ( są stworzonymi przedstawieniami- słowa, gesty, przedmioty, obrazy, które zyskuje znacznie dzięki umowie społecznej0
- język ( jest społecznie wytworzonym zbiorem znaczących symboli i najważniejszym aspektem kultury)
- gesty ( mające społecznie uzgodnione znaczenie- ciałem, jego częścią taką jak twarz i ręce)
47. Wpływ kultury na życie społeczne.
Kultura potrafi wpływać na życie społeczne, odbywa się przez proces socjalizacji ( wchodzenia do społeczeństwa) do konkretnego społeczeństwa poprzez:
- wartości i ustalenia wartości
- twory i wzory działania- postępowanie dzięki któremu wiemy jak musimy postępować
- kultura stwarza modele instytucji społecznych: rodzina, partie polityczne.
Jednocześnie jak różnią się kultury różnych społeczeństw tak mogą się różnić grupy w tym samym społeczeństwie. Grupy te nazywamy subkulturami lub kontrkulturami.
Subkultury- to systemy kulturowe odrębne od uznanych w danym społeczeństwie nie szkodzące innym ( żargon naukowy)
Kontrkultury- to systemy kulturowe odrębne i sprzeczne w ogólnie przyjętymi wartościami ( hipisi w USA a latach 60)
48. Skąd pochodzi termin socjologia?
Socjologia jest nauką o strukturze i prawach rozwoju społeczeństwa pierwsze badania socjologiczne rozpoczęto w Grecji V-IV w. p. n. e.- wyodrębniono refleksję nad społeczeństwem z całokształtu badań i myśli. Kolejnym etapem były badania w XVI_XVII wieku- gdzie rozpoczęło się kształtowanie się państw narodowych ( Anglia- Henryk VII)- rozdzielono wtedy problemy społeczne ( socjologia), od problematyki politycznej ( politologia). W XIX w. powstaje socjologia jako odrębna nauka socjus- logos / obywatel- prawo nauka /. W 1838 A. Comte- twórca pozytywizmu, wprowadził określenie socjologii jako nauki pozytywnej ( mające odkryć prawa rządzące społeczeństwem).
49. Czym zajmuje się socjologia?
Socjologia jest jedną z gałęzi nauk społecznych, zajmuje się społeczeństwem, kolejne dyscypliny specjalizacji związane są z rzeczywistością społeczną ( przedmiotem badań są procesy zachodzące w społeczeństwie). Choć pojęcia nauki kojarzy się zazwyczaj z laboratoriami, instrumentami mierzącymi w rzeczywistości dotyczy ogólnego podejścia do zdobywania wiedzy w wypadku tej nauki natrafić można na przeszkody takie jak:
- nieprzewidywalność procesów socjologicznych i społecznych, badamy coś co się zmienia, co ulega ewolucjom i przemianom, wiec wiedza nie jest pełna, dokładna. Jednocześnie wyobraźnia socjologiczna- ukazuje każde zjawiska w szerszym społecznym kontekście. Socjologia bada:
- - typy zbiorowości społecznej ( rodzina, mafie, warstwy społeczne)
- procesy społeczne ( dezorganizacja społeczna, alkoholizm, prostytucja)
- procesy migracji i ruchliwości społecznej
- procesy masowej komunikacji ( media, radio, telewizja) oraz jej wpływ na kulturę masową
Jednocześnie socjologia uogólnia wyniki badań subdyscyplin, socjologii szczegółowej zajmuje się tworzeniem teorii, z których skorzysta socjologia szczegółowa jako całość. Ma charakter styczny, pokazuje obraz społeczeństwa w danej chwili.
Teoria rozwoju społecznego- dynamiczność, rzeczywistość, wskazanie na zmiany społeczeństwa.
50. jakie cechy dziedziczne ludzkiego organizmu wpływają na życie społeczne.
Człowiek jest istotą społeczną, niektóre zachowania społeczne są domeną człowieka. Człowiek podlega różnym uwarunkowaniom: biologicznym, demograficznym, geograficznym. Do głównych cech biologicznych dziedzicznych należą: genetyczne cechy naszego organizmu, wyprostowana sylwetka, wzrok skierowany do przodu, duży mózg i złożony system nerwowy, złożony system głosowy, długa zależność od rodziców , przekazywanie doświadczeń, szybszy postęp cywilizacyjny, trwałość postępu seksualnego( instytucja rodziny). Jednocześnie w XIX w. Pojawiła się teoria rasowa ( A. Gobineau, H. Chamberlain) mówiąca o różnicach zewnętrznych i intelektualnych oraz moralnych

---