Humanizacja pracy - całokształt przemian w traktowaniu pracy ludzkiej, uwarunkowanych współczesną kulturą pracy i postępem naukowo-technicznym, prowadzącym do nadania warunkom pracy człowieka charakteru w pełni humanistycznego.
Polega na celowym przekształcaniu pracy w pierwszy obowiązek i wartość samą w sobie.
Właściwości humanizacji pracy:
widzenie człowieka jako podmiotu pracy
przezwyciężenie istniejącego podziału pracy na fizyczną i umysłową przez nieustanne podwyższanie wykształcenia ogólnego i zawodowego robotników (pracowników)
zapewnienie bezpieczeństwa podczas wykonywania pracy, odpowiadającego podstawowym wymaganiom zdrowotnym
skracanie dnia roboczego przez udoskonalenia techniczne oraz przez podnoszenie kultury pracy
stosowanie ciągłej wymiany stanowisk pracy, gwarantującej prawidłowy układ relacji człowiek - maszyna
czyny udział pracowników w kontrolowaniu procesów technologicznych oraz społecznych
zwiększenie czasu wolnego ludzi pracy, z przeznaczeniem na wypoczynek, rekreację i doskonalenie własnej osobowości
czynienie z pracy podstawowego miernika wartości człowieka
2 nurty w rozwoju idei humanizacji
- humanistyczny - wynikał z chęci wyzwolenia człowieka od negatywnych skutków pracy
- pragmatystyczny - wynikał z dążenia do osiągnięcia optymalnych efektów produkcyjnych poprzez poprawę technicznych i społecznych warunków pracy.
Jakość pracy - wartość społeczna wynikająca z jednostkowej, scalonej satysfakcji materialnej i niematerialnej, uwarunkowanej kwalifikacjami i predyspozycjami do dobrej pracy, jak również warunkami materialnymi i społecznymi środowiska pracy, dostosowanymi do współczesnych społecznych standardów jakości pracy.
Społeczne znaczenie „jakości pracy”:
- jest ona warunkiem rozwoju osobowości w procesie pracy, „praca tworzy człowieka ustawicznie”
- jest ona wyrazem prawidłowo kształtującego się życia społecznego pracujących, w którym obowiązuje zasada racjonalnego zatrudnienia, realizacji różnorodnych potrzeb, troski o zycie i bezpieczeństwo człowieka, poprawnych stosunków międzyludzkich i nieustannego podwyższania jakości życia.
- jest ona wyrazem i gwarantem dalszego pomyślnego rozwoju społ.- gospodarczego kraju, staje się znaczącym czynnikiem dynamizującym rozwój społ. - gospod.
Model scalonej jakości pracy i życia
naczelną wartością ogólnospołeczną dla każdego człowieka jest długie sensowne życie
godziwy poziom warunkó bytu
wykształcenie
kształcenie, które prowadzi do realizacji możliwości swobodnego wyboru zawodu i miejsca pracy oraz miejsca zamieszkania a zatem gwarantuje w skali powszechnej dobrą jakość pracy i wysoką jakość życia
ruchomy i naukowo zorganizowany czas pracy = efektywna aktywność zawodowa
struktura treści czasu wolnego zindywidualizowana odpowiednia do potrzeb psychofizycznych
upowszechnienie stosunków społ. opartych na wzajemnym zaufaniu, na samodzielnym myśleniu, inicjatywie, poczuciu odpowiedzialności ..
Kultura pracy - kompleks wartości powstałych we współdziałaniu i współżyciu ludzi w procesie pracy. Do wartości tych należą wytwarzane przedmioty materialne, formy organizacji, sposoby myślenia, wzory zachowania się oraz cechy osobowości kształtowane i rozwijane podczas pracy.
Wysoka kultura pracy stanowi warunek pożądanej jakości pracy.
Kultura pracy uzależniona jest od:
- warunków pracy
- organizacji pracy
- przestrzegania przepisów bhp,
- ładu i porządku
- dobrej jakości narzędzi, urządzeń i materiałów
- poprawnych stosunków międzyludzkich
„Milieu zawodowe” - synonim sytuacji pracy, system elementów fizycznych, społecznych i umysłowych, formuła życia zbiorowego w określonej czasoprzestrzeni, formuła traktowania problemów człowieka w sposób bardziej wielowymiarowy. Zaczyna się w pracy, ale obejmuje również dom, rodzinę, społeczność terytorialną, ponieważ problemy pracy nie znikają każdego dnia wraz z jej zakończeniem a istnieją dalej w innej przestrzeni, w innym miejscu i w innej sytuacji. Milieu zawodowe to cały system zachowań realizujący się w różnych miejscach, w różnym czasie oraz z udziałem różnych ludzi.
Zakład pracy - jednostka organizacyjna, która zatrudnia pracowników i funkcjonuje na zasadach określających jej powstanie i działanie.
Pedagoga pracy interesuje przede wszystkim zakład pracy jako określony układ społeczny i określone środowisko wychowawcze
Najogólniejszym i podstawowym zadaniem każdego zakładu pracy jest produkowanie dóbr i pełnienie usług z myślą o zaspokajaniu stale rosnących potrzeb społeczeństw.
Zadaniem zakładu pracy jest zaspokajanie potrzeb pracowników członków ich rodzin, które powinien zaspokajać w trzech płaszczyznach:
- ogólnospołecznej- ponieważ stanowi ona cząstkę całej gospodarki narodowej i zajmuje określone miejsce w systemie społ. państwa
- grupowej- ucieleśniającej relację: zakład pracy-zespół pracowniczy
- jednostkowej- związanej z relacją: zakład pracy-pracownik
Funkcje zakładu pracy:
- produkcyjno - ekonomiczne (podstawowe) cele ekonomiczne
- pozaprodukcyjne (dopełniające) cele społeczne
Zadania zakładu pracy:
- w zakładach przemysłowych rolniczych - wytwarzanie dóbr materialnych(środki produkcji i środki spożycia)
- w zakładach usługowych - pełnienie różnego rodzaju usług, np. w dziedzinie handlu, oświaty, kultury, zdrowia, komunikacji
- w działalności naukowo-badawczej i twórczej - tworzenie dóbr, tzw. duchowych, sprzyjających rozwojowi człowieka i tworzeniu przez niego dóbr materialnych
Struktura społeczna zakładu pracy:
*formalna organizacja to układ stosunków oficjalnych określonych przepisami, regulaminami statutami. Elementy formalnej organizacji zakładu pracy:
- specjalizacja ( będąca następstwem społ. Podziału pracy i porządkująca podział funkcji i czynności)
- hierarchia władzy - określająca układ stanowisk i zależności służbowych
- procedura w zakresie łączności i przepływu informacji, warunkująca sprawne działania zarówno kierownictwa jak ogółu pracowników
- koordynacja - gwarantująca prawidłowe współdziałanie poszczególnych ogniw organizacyjno-produkcyjnych i usługowych zakładu pracy
Organizacja formalna powoduje, że z luźnej zbiorowości ludzkiej powstaje zwarty kolektyw pracowników, jakim jest załoga fabryczna, która poczuwa się do pewnej wspólnoty. Od stopnia integracji tej zbiorowości zależą wyniki techn..-produkcyjne i usługowe.
*Organizacja nieformalna - układ stosunków nieoficjalnych, składających się z sieci stosunków osobistych i grupowych, które w przeciwieństwie do układu formalnego nie są regulowane oficjalnymi przepisami, lecz jedynie przez zespół norm i reguł tzw. niepisanych lub zwyczajowych
Grupę społ. stanowi zbiór ludzi ( co najmn. 3) zespolonych więzią społ. i psych.
- grupy pierwotne - cechuje je bezpośrednia więź i bezpośrednia współpraca ( rodzina, grupy robocze, kręgi sąsiedzkie)
- grupy wtórne - tworzą się w zakładzie pracy na skutek pojawienia się jakiegoś problemu stwarzającego różne możliwości rozwiązań
Kryteria podziału załogi na grupy formalne i nieformalne : wiek, okres pracy, wykształcenie, miejsce zamieszkania, przynależność do organizacji związkowych, rodzaj wykonywanych zadań zawodowych
W średnim i dużym zakładzie pracy wyróżniamy:
- pracowników okresowo związanych z zakładem pracy
- pracowników nowo przyjętych
- pracowników ze średnim i dłuższym stażem pracy
- pracowników okresie przedemerytalnym
- emerytów i inne osoby zwolnione z pracy