470 , WYKŁADY Z PSYCHOLOGII


WYKŁADY Z PSYCHOLOGII

Poradnictwo I 2000/2001

PROCESY EMOCJONALNE

  1. Co to jest EMOCJA? - jest to reakcja człowieka na otoczenie, która odzwierciedla jego stosunek do tego otoczenia. Emocje są wyrazem stosunku człowieka do rzeczywistości i świata. Poprzez emocje człowiek wyraża swoją ciekawość do świata, niechęć, obawę przed światem. Poprzez emocje człowiek przeżywa rzeczywistość. Dzięki procesom poznawczym odpowiadamy na pytanie "co to jest? Z czego się składa, kształtuje mój indywidualny stosunek.

  1. cechy emocji (opisujące)

ZNAK

Dzielimy wg biegunów PRZYJEMNOŚĆ - PRZYKROŚĆ.

Takiego podziału dokonał Wundt. Do tej pory odwołujemy się do klasyfikacji Wundta. W rzeczywistości człowiek ma mieszane uczucia.

Jakich emocji doznaje człowiek gdy ogląda dreszczowiec:

Miłość jest emocją najsilniejszą na biegunie pozytywnym, zazdrość jest na przeciwnym biegunie najsilniejsza.

Jest to trudna klasyfikacja, pojawiły się więc nowe.

INTELIGENCJA EMOCJONALNA - zdolność do sprecyzowania i określenia własnych stanów emocjonalnych. Człowiek jest w stanie zrozumiec innych i ich stan emocjonalny; jest w stanie określić jakie emocje przeżywa w danej sytuacji i zrozumieć innych w różnych sytuacjach emocjonalnych. Inteligencja emocjonalna - to czynnik skuteczności, który warunkuje i determinuje jakość, skuteczność, efektywność stosunków interpersonalnych i warunkuje relacje w społeczeństwie. Obecnie mówi się w psychologii, że ten poziom inteligencji określa fakt współpracy ludzi w zespołach. Inteligencja emocjonalna jest przydatna u ludzi związanych z praca emocjonalną (lekarz, psycholog, pedagog).

Człowiek, który jest w stanie zrozumieć własny6 stan emocjonalny ma również możliwość kontroli własnych sytuacji, musi określić jakie emocje przeżywa; jeżeli to rozumie, to potrafi je opanować. Człowiek zastanawia się dlaczego ma empatię w stosunku do człowieka - czy jest to może rywalizacja? Człowiek rozumie emocje innych osób i jest w stanie dostosować się do nastrojów emocjonalnych innych osób. Mówimy o zdolnościach zrozumienia stanów emocjonalnych innych osób czyli tzw. EMPATII. Inteligencja kształtuje się stopniowo, od zdolności (inteligencji ogólnej) np. empatia - dziecko w 2-4 lat nie jest w stanie zrozumieć, że rodzic jest smutny i nie może mu czytać - czyli jego poziom jest niski lub nie ma go. Musi rozwijać się najpierw ogólny rozwój inteligencji.

TREŚĆ

Lista emocji człowieka jest listą otwartą (jest ich nieskończenie wiele, tyle ile jest przymiotników):

Dwa bieguny:

Przykre: lek, agresja, złość, gniew, żal, poczucie winy, wstyd

Radosne: miłość, radość, satysfakcja

NATĘŻENIA

0x08 graphic
0x08 graphic

o wysokim stopniu natężenia o słabszym stopniu natężenia

gniew, miłość np. niezadowolenie, sympatia

zainteresowanie

W czym przejawiają się stany emocjonalne? Jakie są zewnętrzne przejawy emocji, uczuć?

Np. skrajne niezadowolenie - wyraz twarzy, mimika - jest jednym z podstawowych czynników odzwierciedlenia stanu emocjonalnego, ale nie odzwierciedla w sposób jednoznaczny (człowiek się maskuje, można być uśmiechniętym, ale niezadowolonym)

- ruchy ciała, pantomimika.

Stany emocjonalne odzwierciedlają nam stany fizjologiczne np. egzamin - zmiany tętna, temp. ciała

Stany psychiczne znajdują swoje odzwierciedlenie w parametrach fizjologicznych. W psychologii istniał i będzie istnieć problem: co jest pierwotne, a co wtórne? Czy stany emocjonalne pociągają stany fizjologiczne, czy stany fizjologiczne pociągają stany emocjonalne?

Stany emocjonalne są wtórne w stosunku do zmian fizjologicznych (Jones, Lange). Teoria, że stany fizjologiczne były najpierw, np. dziecko widzi dzikiego psa, zaczyna uciekać, podnosi się ciśnienie krwi i ono powodu lęk, była mocno skrytykowana np. łzy są wyrazem smutku, ale dać cebulę człowiekowi - też będzie płakał.

Cammon - druga teoria, która twierdzi, że są pierwotne najpierw stany psychiczne, a wtórne są stany fizjologiczne. Teoria psychologiczna ma większe uznanie niż fizjologiczna, ale fizjologiczna też ma swoje uzasadnienie, np. leki psychotropowe - wywołują uczucie zadowolenia.

Stany emocjonalne najczęściej doznawane przez człowieka:

LĘK - istnieją różne klasyfikacje lęku; jest to uczucie negatywne, które pojawia się w takiej sytuacji, gdzie człowiek nie ma pełnej informacji (lęk przed nieznanym).

Lęk przed nieznanym, jest genetycznie uwarunkowany, wszystko jest nieznane przed rzeczywistością. W dorosłym życiu lęk wywoływany z powodu braku pełnej informacji. Dziecko ma lęk przed ciemnością, boi się nie tyle ciemności, ile uważa, że matka może zniknąć. Jest to zrozumiałe, bo dziecko nie myśli logicznie. Ciemność dla dziecka i dorosłego jest taka sama, ale dziecko dodatkowo uważa, wraz ze zgaszeniem światła znika matka.

Lęk przed wodą - nie przed samą substancją, ale przed przestrzenią bez granic; jest to związane z niskim poziomem inteligencji i rozwoju.

Lęk bezprzedmiotowy (niepokój wewnętrzny).

AGRESJA - uczucie, które często występuje u ludzi, nasilenie jej w obecnych czasach wzrasta.

Wg szkoły Freuda - jest to zjawisko wrodzone, z którym się rodzimy. Agresja jest przejawem popędu śmierci, czyli dążenie do samounicestwienia. Jest to wrodzony instynkt, na który człowiek nie ma wpływu. Agresja może być skierowana na samego siebie - autoagresja - może mieć bodźce pozytywne, dobra złość - skupienie się na treści, mobilizacji. Agresja w obronie własnej, to zjawisko pozytywne, które pełni funkcję obronną.

C. Lorenz, w książce "Tak zwane zło" - człowiekiem kierują podstawowe, wrodzone instynkty np. instynkt pożywienia, instynkt agresji.

Inny nurt przyjmuje szkoła psychologiczna Bandury; mówi, że agresja jest zjawiskiem nabytym, czyli uczenia się form zachowania innych ludzi. Człowiek próbuje naśladować te formy zachowania. Czyli następuje modelowanie agresji osoby dorosłej (osoby znaczącej czyli bliskiej mu osoby). Proces modelowania można zmienić poprzez kary i nagrody. Modelowanie postępowania osoby znaczącej (agresja) plus wzmacnianie tego przez chwalenie równa się występowanie agresji u dziecka. Ale ta teoria naśladowania nie zawsze występuje - wręcz przeciwnie dziecko stawia wyraźny opór przeciwko postępowaniu rodziców. Wg behawioryzmu ta koncepcja ma zalety jak i wady.

Dollard - Müller - agresja jako reakcja na niepowodzenie, frustracja.

Każda z tych teorii ma prawo istnienia i wyjaśnia przyczynę zachowania.

FRUSTRACJA - jako kategoria psychologiczna, w której opisujemy stany emocjonalne. Jest to stan emocjonalny, który człowiek przeżywa w sytuacjach, gdzie nie jest w stanie osiągnąć zamierzonego celu. Gdy na drodze do tego celu występuje pewna przeszkoda. Jest to stan rozczarowania, jest to sytuacja, gdy na drodze do celu nie możemy osiągnąć sukcesu. To co człowiek przeżywa nazywamy frustracją.

Teorię frustracji opracował Rosenzweig (amerykański psycholog) - człowiek reaguje na porażki, wyróżnia 3 sposoby reakcji na frustrację:

- reakcja na zewnątrz - człowiek obwinia inne osoby

- agresja

reakcja do wnętrza - człowiek obwinia samego siebie (autoagresja) - często towarzyszy temu poczucie winy

bagatelizowanie - człowiek myśli w kategoriach „nic takiego się nie stało”, realizuje wartość tego znaczenia, przypisuje porażce mniejsze znaczenie.

Która sytuacja jest korzystniejsza?

Rozwojowo jest korzystniejsza sytuacja obwiniania samego siebie, jeśli widzimy swój błąd to myślmy jak go rozwiązać. Jest to paradoks rozwoju - on kosztuje. Jeśli winę przerzucamy na kogoś, stoimy w miejscu, bo następnym razem popełniamy ten sam błąd. Kosztem rozwoju jest wstawanie o 600, 700, ale przyjmujemy to i to jest cena naszego rozwoju. Każde działanie jest związane z kosztami emocjonalnymi i fizycznymi. Sytuacja obwiniania świata jest pozornie korzystniejsza samopoczuciowo, ale nie rozwijamy się.

STRES - kiedy pojawia się niepewność, określenie niepewnych sytuacji. Prekursorem pojęcia był Hansselye, (będąc lekarzem), obserwując zachowania człowieka z punktu widzenia lekarza. Obserwując zachowania pacjentów, ich różne dolegliwości, dopatrzył się identycznych objawów: trema, zmiana temp. ciała, wzrost poziomu adrenaliny. Objawy te nie zależą od treści zagrożeń, ściślej - stwierdzono, że istnieje zespół, syndrom, pewnych objawów, które można zaobserwować w sytuacjach trudnych jako tzw. ogólny syndrom adaptacyjny = czyli stres.

Syndrom adaptacyjny - przystosowanie = adaptacja, jest procesem, celem, którego jest utrzymanie i zachowanie równowagi między jednostką a otoczeniem. Jednostka przystosowana do otoczenia sprosta wymaganiom otoczenia (z punktu widzenia biologicznego). Organizm przystosowany do otoczenia jest zdrowy. Jak zbadać, że człowiek jest zdrowy? Człowiek zdrowy ma równowagę (zbadać temperaturę); kiedy zachoruje zmienia się równowaga. W momencie, kiedy równowaga zostaje zachwiana, organizm zaczyna walczyć z chorobą, odzwierciedleniem tej walki - sytuacja stresowa - podnosi się ciśnienie. Organizm ponosi koszty zwalczania sytuacji stresowych. Zespół adaptacyjny to próby przywrócenia poprzedniej równowagi

Analizując stres jako proces, wyodrębniono 3 fazy rozwoju sytuacji stresowej:

W psychologii został opisany typ człowieka narażonego na stres (odporność fizyczna, psychiczna) - Rosenman:

Typ A - jest mocno narażony stresem

Typ B - mniej narażony na sytuacje stresowe

Jak zachowuje się człowiek typu A?

W latach 50-tych - zjawisko pracoholizmu - uzależnienie od pracy, brak czasu na wszystko inne

Jak zachowuje się typ B?

To były początki nad badaniem stresu - koncepcja fizjologiczna, to, co przebiega na poziomie fizjologicznym

Lazarus - zaproponował psychologiczną koncepcję stresu - koncepcja poznawcza. Zwraca on uwagę, że natężenie stresu, zależy od indywidualnej oceny sytuacji trudnej. Zależy jak, dany, konkretny człowiek ocenia, wartościuje sytuację trudną. Jedna i ta sama sytuacja może być dla jednostki X mniej znacząca, niż dla jednostki Y. Egzamin - jest stresem, czyli subiektywnie determinuje pojawienie się stresu.

Jeżeli edukację widzi się jako jedyną drogę do samorealizacji - stres wzrasta.

Kiedy całe życie jest przyporządkowane tu i teraz, jeżeli od danej sytuacji zależy całe moje życie - stres się podwyższa.

Lazarus twierdził:

„natężenie stresu zależy od oceny sytuacji stresowej, są to tzw. mechanizmy copingu - mechanizmy radzenia sobie ze stresem.

COPING może być czynny, aktywny, jest to przykład otwartych sposobów radzenia sobie ze stresem i poszukiwanie metod zwalczania go w sobie. Próba poszukiwania różnych informacji na rozwiązanie sytuacji trudnej, działa na zasadzie prób i błędów.

COPING może być bierny; jest to ciągłe mówienie o stresie, o trudnościach, problemach - narzekanie, nie podejmując konkretnych wysiłków.

Lazarus zwracał uwagę, że sposób radzenia sobie ze stresem, koszty radzenia sobie z nim, zależą od oceny; można zmienić koszty radzenia sobie w sytuacjach stresowych

-poprzez zmiany nastawienia do sytuacji trudnej,

-poprzez przewartościowanie sytuacji stresowej - czyli tzw. refleksja czy ta sytuacja jest rzeczywiście tak trudna;

-poprzez zmianę nastawienia do sytuacji stresowej. Reguluje to koszty zwalczania sytuacji stresowej.

Człowiek jest w stanie zmienić swoje nastawienie do rzeczywistości. Nie jesteśmy w stanie zmienić świata obiektywnego, ale subiektywnie możemy to zrobić. Jeżeli każdej sytuacji problemowej przypisuje znaczenie dogmatu - to przez takie przeżywanie - wzrastają koszty. Człowiek musi regulować natężenie sytuacji stresowych, ustalić co jest dla niego ważne, a co nie.

Stres staje się nieodzownym składnikiem życia ludzkiego. W latach 70-tych pojawiło się nowe pojęcie (Freudenberg, Burnaut) WYPALIĆ SIĘ - przy analizowaniu zachowań różnych grup zawodowych i ich stresy związane z wykonywaniem zawodu. Występuje tu pracownik - człowiek wypalony, tzw. pracownik socjalny - syndrom bezsilnego pomocnika. Jest on powołany, aby pomagać innym ludziom. Człowiek, która ma pomagać, sam potrzebuje pomocy. Wypalenie = wyczerpania - obejmuje przede wszystkim zawody socjalne (pedagogiczne); ale także widzimy policjantów, funkcjonariuszy straży pożarnej. Każdy zawód jest narażony na syndrom - nic nie obciąża człowieka tak, jak inny człowiek. Co to za syndrom? Chodzi tu o wypalenie emocjonalne (Freudenberg).

Maslach - opiniuje składniki wypalenia zawodowego, wyodrębnia 3 składniki:

Natężenie tego syndromu zależy od:

- odporności organizmu, od tego jakie zasoby indywidualnej odporności ma człowiek

- indywidualnego nastawienia do wykonywanej pracy

Na pierwszych etapach ten syndrom rozwija się stopniowo.

Entuzjazm pracy, dawanie z siebie wszystkiego, zainteresowanie pracą, praca „na pełnych obrotach”, częste zostawanie po godzinach - na tym etapie człowiekowi jest dobrze. Korzystając ze wszystkich swoich zasobów, człowiek prowadzi do wypalenia zawodowego. Człowiek początkowo dobrze nastawiony do pracy, zmienia swoje zachowanie.

Na dalszych etapach wypalenia, człowiek spóźnia się do pracy, wydłuża przerwy, pojawia się tzw. kryzys gratyfikacji - człowiek oczekuje pewnej satysfakcji, gdy daje z siebie wszystko i nie zostaje mu nic, na tym etapie występuje kryzys, nie tylko w postaci materialnej, ważne jest tzw. wsparcie społeczne (pracując w zespole ze strony kolegów, szefa); kryzys gratyfikacji prowadzi do całkowitej obojętności i widzimy wręcz awersję, niechęć do pracy. Początkowo mocno uzależniony od pracy - w miejsce uzależnienia od pracy przychodzi inne uzależnienie np. alkoholowe. Można wyleczyć człowieka od jednego uzależnienia, ale w to miejsce pojawia się inne uzależnienie.

U pracowników na ostatnim etapie występuje alkoholizm..

Sposoby zapobiegania:


Wyszukiwarka