26.10.2009 r.

Klasyfikacja zaburzeń mowy:

1. Przyczynowe (Styczek)

2. Objawowe (Kaczmarek)

3. Ilościowe (Pruszewicz)

4. Jakościowe (Kania)

Klasyfikacja przyczynowa wg Ireny Styczek:

1. Egzogenne:

• Nieprawidłowe wzorce wymawianiowe

• Niewłaściwe postawy wychowawcze, np. postawa mocno nadopiekuńcza

• Niewłaściwa atmosfera i styl wychowawczy - nadmiernie liberalny lub perfekcjonistyczny)

Endogenne:

• Dysglosja - zaburzenia mowy spowodowane wadliwą budową narządów anatomicznych mowy (np. rozszczep wargi, podniebienia, skrócone wędzidełko podjęzykowe, zbyt duży język - makroglosia, wady zgryzu - zgryz otwarty, diastema, przodozgryz, tyłozgryz, protruzja - żeby górne na zewnątrz, retruzja)

• Afazja/dysfazja - brak lub zaburzenie mowy spowodowane uszkodzeniem CUN (np. wylew, wypadek komunikacyjny, przemysłowy)

• Anartria/dysartria - brak mowy lub zaburzenie mowy spowodowane uszkodzeniem OUN, np. porażenie mózgowe

• Alalia/dyslalia - wynikają z dysfunkcji narządów obwodowych (języka, ward), np. reranie, seplenienie

• Oligofazja - mowa osób z upośledzeniem umysłowym

• Schizofazja - mowa chorych psychicznie

• Jąkanie - zaburzenie płynności mowy

• Logoneurozy - nerwice mowy:

• Mutyzm - ktoś milczy, choć mógłby mówić

• Tachylalia (trzepotanie) - przyspieszenie mowy

• Bradylalia (gęganie) - spowolnienie

• Giełkot (paplanie) - biegunka słowna, ktoś szybciej mówi niż myśli

• Dysfemia - zaburzenia mowy spowodowane zaburzeniami emocjonalnymi

• Dysfrazja - zaburzenia mowy spowodowane zaburzeniami osobowości

Klasyfikacja objawowa wg Kaczmarka:

W tekście zawsze mamy treść, formę, substancję i do każdego z tych elementów dobrał zaburzenie.

1. Zaburzenia treści - zaburzenia chorych psychicznie i upośledzonych umysłowo:

• Zaburzenia procesu uogólniania i abstrakcji

• Brak logiki w budowanych tekstach

• Nieprawidłowości w ukierunkowaniu myślenia

• Zaburzenia formy (języka - nie nabył symboli)

• Niemota - np. osoby przetrzymywane w skrajnej izolacji, nie nabył symboli, nie ma języka

• Alalia

• Afazja

• Agramatyzm

• Przejęzyczenie

• Zaburzenia substancji

• Płaszczyzna segmentalna - dyslalia

• Płaszczyzna suprasegmentalna:

• Jąkanie

• Rynolalia (rynizm)

• Wymowa bezkrtaniowców, którzy nie są uczeni mowy

• Afonia

• Giełkot

• Bradylalia

• Tachylalia

• Segmentalna + suprasegmentalna:

• Mutyzm

• Palatolalia - wymawianie wszystkich głosek na podniebieniu, zmiękczone głoski

Klasyfikacja ilościowa wg Pruszewicza:

Ile jakiś jednostek pacjent źle wypowiada. Założenie: wszystkie nieprawidłowości mowy nazywa się „bełkotaniem”:

1. Bełkotanie izolowane - nieprawidłowa artykulacja jednej głoski

2. Bełkotanie częściowe - wadliwa realizacja kilku głosek

3. Bełkotanie wielorakie - kilka lub kilkanaście głosek

4. Bełkotanie uogólnione - wszystkie lub niemal wszystkie głoski źle realizowane

Klasyfikacja jakościowa wg Józefa Tadeusza Kanii (językoznawca):

1. Paradygmatyczne (wybór z wielu):

• Elizja (mogilalia) - pacjent w ogóle nie realizuje głoski, np. `ak' - rak; `ower' - rower

• Substytucja (paralalia) - zamiast właściwej głoski daje inną głoskę, np. r - j

• Deformacja (dyslalia właściwa) - wymawia głoskę spoza systemu polskiego

• syntagmatyczne (przyleganie, ułożenie liniowe)

• elizja - wypadają fragmenty wypowiedzi

• metateza - przestawianie kolejności głosek

• asymilacja - upodobnienie, np. tkaczka - kaczka

• dysymilacja - rozpodobnienie, np. wanena - wanna

• zmiany kombinowane

Klasyfikacja logopedyczna (Grabias):

Grupa I.

Zaburzenie mowy związane z niewykształconymi sprawnościami percepcyjnymi (nie może odbierać mowy)

• głuchota i niedosłuch

• alalia i dyslalia

• oligofazja

Grupa II.

Zaburzenia mowy związane z brakiem lub niedowładem sprawności realizacyjnych

• dysglosja

• mowa bezkrtaniowców

• giełkot

• jąkanie

• anartria/dysartria

Grupa III.

Zaburzenia mowy związane z rozpadem systemu komunikacyjnego

• afazja

• schizofazja

Nazewnictwo:

1. cztery prefiksy:

• a - brak, niewystepowanie

• dys - zaburzenie

• hipo/hypo - obniżenie

• hiper/hyper - podwyższenie funkcji

• sześć rdzeni:

• fazja/fazis - mowa tworzona w CUN

• artria - mowa tworzona/realizowana przez OUN

• lalia - narządy wykonawcze (język, policzki)

• fonia - tworzenie głosu (krtań)

• accusis - słuch

• leksja - procesy związane z czytaniem i pisaniem

---