Warszawa, dn. 14.01.2001 r.
Neuropsychologia
Do naszych badań możemy zaangażować znane nam osoby np. z zaburzeniami krążenia, serca, cukrzyków, w podeszłym wieku, alkoholików itp. Jeżeli trafnie przeprowadzimy diagnozę neuropsychologiczną i stwierdzimy, że brak nam podstaw do stwierdzenia zaburzeń organicznych to będzie to prawidłowa diagnoza. Chodzi o to, żeby się wykazać myśleniem klinicznym, prawidłowym sposobem formułowania diagnozy. Neurolog opiera się na badaniu klinicznym pacjenta. Bardzo ważny jest kontakt z chorym, jaka jest jego orientacja, badanie czucia, postawy, jak odnajduje siebie, badanie napięcia mięśniowego, odruchów, jak wyglądają źrenice, tarcze nerwu wzrokowego, czy nie ma niedowładów, porażeń. Wszystkie te informacje są bardzo istotne w ogólnym badaniu klinicznym. Rentgen nie jest dokładny w wychwytywaniu urazów, dokładniejsze są tomografy komputerowe. Są różnice w budowie morfologicznej. W tomografii nie są jednak widoczne mikrodefekty, które dają zaburzenia funkcji. O wiele dokładniejszym badaniem jest tomografia emisyjna, gdzie bada się wiązką protonu. W badaniu widoczne są zaburzenia metaboliczne glukozy, obszary z zaburzeniem nazywamy obszarami niemymi.
Rodzaje badań.
Rezonans magnetyczny (emeraj) NMR jest to badanie na podstawie rozmieszczenia aktywności
jądra komórkowego w polu magnetycznym, emaraj ma możliwość przekroju w każdej płaszczyźnie, nie tylko mózgu, stąd wiadomo na którym etapie są uszkodzone drogi ruchowe, słuchowe.
Arteriografia - an2io2rafia
W obrazowaniu przepływu mózgu posługujemy się arteriografia zwaną również angiografia. Do układu krwionośnego dodaje się wskaźnik. W badaniach radiologicznych widać przepływ mózgowy w układzie tętniczym i ukazuje zarys naczyń krwionośnych. W zależności od objawów z którymi zgłasza się pacjent, podaje się środek kontrastowy do naczyń zaopatrujących przednie okolice mózgu (tętnica szyjna wew., tętnica przednia i środkowa mózgu oraz ich gałęzie) lub tylne (tętnice: kręgowa, podstawna, tylna mózgu. Czasami to badanie jest ograniczone ponieważ nie wszystkie osoby mogą przyjmować ten wskaźnik. Dawniej w wyniku podania wskaźnika mogły wystąpić powikłania. Obecnie cewnik wprowadza się przez tętnicę udową. Jest to więc badanie mniej inwazyjne.
Cyfrowa angiografia substrakcyjna
Najnowszy rodzaj badania to cyfrowa angiografia substrakcyjna. Wszystkie badania są opracowywane przez komputer. Mamy indywidualnie zróżnicowaną budowę naczyń wieńcowych, grubych naczyń tętniczych. Wiele osób ma skłonności do rozmiękania naczyń żylnych, słabszej budowy ściany naczyń, są to często osoby starsze, z wysoką holestorolemią. Bardzo zły wpływ mają również bakterie i wirusy, które zapychają ściany. W takim przekroju jest to doskonale widoczne. Badanie jest bardzo ważne i jest wykorzystywane w diagnozie neurologicznej oraz jest przydatne w diagnozie neuropsychologicznej np. jeżeli mamy wynik:
- są widoczne zaburzenia w ukrwieniu tętnicy podstawnej mózgu, to one powodują zaburzenie w dokrwieniu płatów potylicznych, skroniowych,
- przy uszkodzeniu gałązki, która dochodzi do hipokampa mogą się pojawić zaburzenia kojarzenia, pamięci. Hipokamp uczestniczy w produkcji serotoniny.
Badanie EEG
Bardzo istotne są badania EEG. Jest to zapis czynności bioelektrycznych mózgu, a potem wnioskujemy jak się to ma do ewentualnych uszkodzeń organicznych. Przeważnie badanie EEG odbiera się używając 8 kanałów. Można rejestrować różnice potencjałów między elektrodami. Jest to badanie nie inwazyjne.
Utajone nieprawidłowości ujawnia się za pomocą różnych metod aktywacji, skutecznie wywołujących wyładowania padaczkowe. Powszechnie stosuje się kilka technik aktywacji:
- zapis EEG podczas snu,
- hiperwentylacja (głębokie wdechy przez 2-3 minuty),
- stymulacja świetlna w postaci regularnie powtarzających się błysków (do podobnego efektu dochodzi u dzieci grających w niektóre gry komputerowe),
- podanie środków farmakologicznych.
Jeżeli jest patologiczny zapis w okolicy czołowej po urazach, guzach mózgu, wylewach, co
może powodować podrażnienie i napady padaczkowe.
Zaburzenia neurologiczne
Przede wszystkim są to urazy mózgu, urazy zew. i wew. czaszkowe. Zespół wstrząśnienia mózgu jest łagodną postacią urazową. Objawem klinicznym po wstrząśnieniu jest utrata przytomności, ale nie koniecznie. Jeżeli trwa dłużej jak 24 h to jest to poważny zespół stłuczenia mózgu, bądź zespół uszkodzenia mózgu. Wstrząśnienie jest to chwilowa utrata świadomości charakteryzująca się nudnościami, zawroty głowy, trudności z koncentracją uwagi, zaburzenia widzenia. Jeżeli nie doszło do uszkodzenia tkani mózgowej objawy te powinny szybko ustąpić.
Po wybudzeniu pacjent ma często objaw zaburzeń pamięci. Pacjent nie pamięta wypadku, jak i zdarzeń bezpośrednio przed nim jest to amnezja wsteczna. Pacjent może nie pamiętać tego co działo się również po wypadku, ten stan nazywamy amnezja pourazową bądź amnezja następczą. Jeżeli nie ma zapalenia mózgu objawy somatyczne się cofają. Jeżeli doszło do uszkodzenia tkanki mózgowej to jest uszkodzenie mózgu, wtedy pojawia się obrzęk i dochodzi do ucisku zdrowych okolic mózgu. Jeżeli jest to powikłane stanem zapalnym to pojawia się wysoka temperatura, zaburzenia świadomości. Jeżeli uda się opanować wszystkie te objawy kliniczne to zdarza się czasami tak, że utrzymują się dłużej zaburzenia poznawcze, emocjonalne (zaburzenia pamięci przedurazowej). Mogą pojawić się zaburzenia świadomości (objawy kojarzeniowe). Nawet po opanowaniu stanu somatycznego utrzymują się objawy ogniskowe tzn. objawy z tej strony okolicy, która była uszkodzona, jeżeli u zwanej amnezja pourazową bądź amnezja następczą raz był w okolicy płatów czołowych to pojawiają się zaburzenia ogniskowe typowe dla płatów czołowych, a więc zaburzenia myślenia, planowania, działania. Przy poważnych urazach dochodzi objaw contre coup (przeciwuderzenia, odbicia). Często się to zdarza przy uszkodzeniach komunikacyjnych, że uraz w okolicę czołową, skroniową, powoduje również uszkodzenie okolicy potylicznej. Dochodzi do stłuczenia mózgu o oponę twardą przeciwstawną do urazu. Nie zawsze jest to objaw jasny, jest to bardzo często powikłane np przez ucisk. Mogą być objawy ogniskowe np. afazja, ataksja, zaburzenia myślenia, koncentracji uwagi. Nawet po kilku miesiącach mogą się utrzymywać zaburzenia takie jak labilność emocjonalna, później pojawiają się zaburzenia nerwicowe.
Przy bardzo poważnych urazach dochodzi do przerwania ściany opony twardej, miękkiej, uszkodzenia okolic korowych i podkorowych.
Krwiaki powstają wskutek urazu, mogą się ujawnić nawet po kilku latach od urazu. Czasem niewielki uraz mózgu może spowodować po kilku latach dużego krwiaka. Jeżeli są to krwiaki nadtwardówkowe, czyli nad oponą twardą nie dają one specyficznych objawów neuropsychologicznych. Bardziej niebezpieczne są krwiaki pod opną twarda a między oponą miękką i pajęczą tzw. podtwardówkowe, dlatego że uciskają tkankę mózgową i grożą wylewem. Czasami jednak można chodzić z takim krwiakiem wiele lat i umrzeć na co innego. Natomiast krwiaki podtwardówkowe, jeżeli rzeczywiście są duże to powodują wylew. Czasami taki krwiak przesiąka do tkanki mózgowej powodując jej uszkodzenia, niedokrwienie, niedotlenienia, itp. Mogą przy tym występować bóle głowy, zawroty, które są przez lekarzy traktowane jako bóle nerwowe, a mogą być wynikiem przesiąkającego krwiaka. duże krwotoki pojawiają się przy poważnych uszkodzeniach, u osób które mają skłonności do takich uszkodzeń. Są to osoby z arteriosklerozą, cukrzycy, przewlekle chore, wycieńczone. Jeżeli krwotok nie jest szybko opanowany grozi śmiercią.
Jeżeli dochodzi do krwotoku to pojawiają się objawy uogólnione są to m.in. zaburzenia orientacji, świadomości. Trzeba ćwiczyć te funkcje, które są zaburzone, a jest szansa na ich ' cofnięcie.
Czasami pojawiają się wodniaki podtwardówkowe, czyli torbiele które są wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym, a które uciskają korę i struktury podkorowe. Rzadko się trafiają krwiaki śródmózgowia tworzą się w tętnicy podstawnej, szyjnej mózgu. Układ tętniczy jest ze sobą powiązany, jak również z układem żylnym. Jeżeli był niewielki wylew, krwotok to okolice uszkodzone mogą być dotlenione i ukrwione poprzez sąsiednie naczynia poprzez wytworzenie krążenia obocznego. Nie ma tutaj jasnych relacji. Bardzo ważna jest lokalizacja tętniaka. Leczenie takich krwiaków jest trudne.
Bardzo często zostaje pourazowy obrzęk mózgu, który powoduje zaburzenia uogólnione, dlatego że wzrasta ciśnienie śródczaszkowe. Czasami na skutek takiego urazu dochodzi do odgłowienia, czyli ciśnięcia np. haków hipokampa.
Rzadko zdarzają się urazy czaszki takie gdzie przerwana jest ciągłość kości czaszki, opon mózgowo-rdzeniowych i uszkodzenia tkanki mózgowej. Usunięcie ciała obcego, które spowodowało uszkodzenie, nie zawsze jest od razu możliwe np. przywieziony pacjent miał wbitą w głowę szpilkę metalową i nie można jej usunąć dopóki dokładnie się pacjenta nie zbada, po to aby nie spowodować większego krwawienia, czy urazu.
Masywne urazy mózgu są to przede wszystkim nowotwory, ropnie, wodniaki, otorbione pasożyty, drobnoustroje, nowotwory przerzutowe.
Wśród nowotworów mózgu dominują glejaki, czyli nowotwory wytworzone z tkanki glejowej. Tkanka mózgowa zostaje przyrośnięta przez nowotwór, który odżywia się dotlenia. Mogą to być gwieździaki, które rozrastają się pożerając tkankę nerwową, wpuszczając swoje wypustki bardzo głęboko w strukturę mózgu. Jest to nowotwór złośliwy. Bardzo szybko się rozrastają i są nieoperacyjne. Również pojawiają się skąpodrzewiaki, które również są złośliwe. Gąbczaki są bardzo złośliwe. Komórki nowotworowe są przenoszone przez krew w dalsze okolice mózgu przez co zajmowane są dalsze obszary. Ważne jest bardzo szybkie rozpoznanie.
Nowotwory łagodne najczęściej wyrastają z opon mózgowo-rdzeniowych. Wyrastające z nich
guzy nazywane są oponiakami. Nie wrastają w miąższ mózgu. Rdzeniaki i naczyniaki
(wyrastają z naczyń limfatycznych) uciskają tkankę i są operacyjne wcześnie wykryte i
zdiagnozowane.
Grupolaki przysawki mogą być złośliwe lub łagodne. Są czynnie hormonalnie. Nie tylko
uciskają ale zaburzaj ą biochemię mózgu.
Nowotwory jest to skupisko komórek, rosnące niezależnie od organizmu i jego kosztem, nie
pełniąc żadnej użytecznej funkcji. Swoją działalnością zatruwają krew. Komórki z których się
rozwijaj ą wtórne nowotwory mózgu, po oderwaniu się od macierzystego guzu przenoszone są przez krew do mózgu, gdzie się osiedlają i zaczynają niezależny wzrost. Nowotwory płuc czy sutka często dają takie przerzuty, zwane guzami metastatycznymi lub wtórnymi. W stadium O nie ma przerzutów, jest operacyjne, natomiast w stadium 2, kiedy są zmiany metastatyczne to komórki są roznoszone do innych organów. Dawki leków są bardzo mocne i wraz z naświetleniem mogą powodować zaburzenie funkcji poznawczych. Przy białaczce występują nacieki nowotworowe.
Diagnoza neuropsychologiczna przy nowotworach jest bardzo istotna. Metody leczenia i badania są dostosowane do możliwości i stanu chorego stosujemy np. metody projekcyjne, wyobrażeniowe, które sprawdzają funkcje myślenia i mają funkcje terapeutyczne. Limfocyty „t" niszczą komórki nowotworowe. Trzeba wzniecić w chorym chęć do walki z chorobą. Przy guzach, urazach mózgu pojawiają się napady padaczkowe, pochodzenia wewnętrznego. Objawy cofają się samoistnie.
Do uszkodzenia tkani mózgowej dochodzi również w wyniku biochemicznych powikłań, zatruć egzogennych np. tlenek węgla, który blokuje przenoszenie hemoglobiny we krwi powodując niedotlenienie, zatrucie, talem, ołowiem, alkoholem, narkotykami np. ekstazy, amfa powodujące blokadę na poziomie synaps. Nie ma urazu fizycznego dochodzi do blokady biochemicznej. Duże dawki alkoholu powodują niskodepresję. Narkotyki oraz zaburzenia wirusowe powodują zaburzenia organiczne. Uszkodzenie komórek nerwowych to nie tylko uraz, wylew, udar, ale również zaburzenia biochemiczne na poziomie komórkowym. Przy dużych dawkach lękowych może dojść do uszkodzenia mózgu.
Choroby naczyniowe pochodne ośrodkowego układu nerwowego.
Przemijający udar niedokrwienny na skutek zaburzeń tętnic mózgowych. Dochodzi do chwilowej utraty przyjemności. Trwa dość krótko (może być 2-3 razy dziennie lub raz na miesiąc). W czasie udaru pacjent może mieć trudności w orientacji, czasie, zaburzenia widzenia, zawroty głowy. Niekoniecznie musi dojść do utraty przytomności, może dojść do zaburzenia świadomości, trudności w orientacji. Jeśli udar się cofa funkcje zaburzone wracają do normy. Jeśli te objawy cofną się i powrócą to wtedy mówimy o odwracalnym ubytku neurologicznym. Objawy mogą się cofać do trzech tygodni. Jeżeli objaw się utrzymuje to mówimy o dokonanym udarze, zawale. Bardzo często zdarza się tak przy niedrożności tętnic kręgowych i podstawnych. Przy przewlekłej niewydolności tętnic (arterioskleroza, holesteronemii, chorobach nowotworowych) i takie epizody mogą się pojawiać i wtedy podajemy leki obniżające ciśnienie krwi, powodujące lepsze dokrwienie. zdarzają się również krwotoczne udary mózgowe.
Choroby naczyniowe zdarzają się w chorobach zapalnych opon mózgowych np. ropne zapalenie mózgu, czy opon mózgowych, na skutek zakażenia gronkowcami, powikłania gruźliczego zapalenia opon mózgowych, grzybice zapalenia mózgu, pierwotniakowe (ameba), zakażenie wirusowe (opryszczka, HIV), wirusy uszkadzają naczynia. Przy zapaleniach mózgu jest obrzęk i wysoka temperatura.
Dodatkowo uszkodzenia mogą pojawić się w chorobach deminizacyjnych, tam gdzie dochodzi uszkodzenie mieliny, powłoki okalającej. Wypustki nerwowe są otulone mieliną białą, dzięki której mogą być przewodzone skokowo impulsy nerwowe. W jądrach podkorowych odkładane jest białko w formie płytek powodującą groźną chorobę ESM, która przebiega wieloetapowe, jest chorobą przewlekłą. Pierwsze objawy mogą się pojawić ok. 20-30 r.ż. Powoduje drobne porażenie, zaburzenie czucia, uszkodzenie szlaków piramidowych i pozapiramidowych, korowych, podkorowych, czucia i niedowładu. Jest to choroba autoimmunologiczna, nasz własny organizm powoduje wydzielanie substancji, które niszczą naszą mielmę.
Do uszkodzeń tkanki mózgowej dochodzi również na skutek chorób metabolicznych np. zaburzenia przemiany aminokwasów, białek, zaburzenia wydzielania fenyloalaminy (zaburzenia zachowania, napady padaczkowe). Na skutek zlej przemiany dochodzi do rozpadu grup aminowych i wytwarzają się takie białka, które niszczą tkankę mózgową, zaburzenia przemiany węglowodanów - dochodzi do glikenozy, powodującą uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Histydynymia powoduje zaburzenie metabolizmu histaminy, a zaburzenia przemiany lipidów powoduj ą kolesterolozę. Przy zaburzeniach metabolicznych bardziej skomplikowanych np. fortiiia powoduje zaburzenia cykliczne, psychotyczne. Na początku objawia się światłowstrętem, nadmierny apetyt, dziwaczność zachowania, objawy wytwórcze, urojeniowe. Zaburzenia metaboliczne powodujące gromadzenie się miedzi w organizmie z chorobą Wilsona, która jest zwyrodnieniem wątrobowo-proteczkowatym. Jest to rzadka choroba. Mogą się pojawić zaburzenia świadomości, nastroju, pamięci, spostrzegania, koncentracji uwagi, spowolnienie psychoruchowe. W diagnozie medycznej niezbędna jest ocena dynamiki choroby Wilsona.
Choroby układu pozapiramidowego
Choroba Parkinsona, parksonizm wtórny objawowy pojawiający się po zapaleniach mózgu, zatruciach, choroba Parkinsona polega na zmianach w istocie czarnej. Następuje zmniejszenie wydzielania dopaminy na skutek zaniku istoty czarnej w mózgu. Uszkodzone są również szlaki pozapiramidowe, stąd trudności w chodzeniu chorego, powstają zmiany struktuaralne. Widoczna jest ataksja ruchowa, mimika twarzy jest maskowata, mało uśmiechu na twarzy, zaburzenia poznawcze, trudności w myśleniu, pamięci. Dysonia zaburzenia napięcia mięśniowego.
Pląsawica Huntingtona powodująca otępienie, myślenie, drżenie samoistne całego ciała, kończyn. Choroba Zik de la Poreta - napad niezależny od chorego uwidacznia się przez pokazywanie intymnych części ciała, wulgaryzm. Dodatkowo powodujący zaburzenia nerwicowe. Podłoże jest organiczne, uszkodzone są szlaki pozapiramidowe. Bardzo trudne leczenie. Nie ma zaburzeń funkcji poznawczych, ogólnych intelektualnych.
Choroby spowodowane przez kolagenozy, czyli zaburzenia autoimmunologiczne tzn. układ odpornościowy produkuje przeciwciała, które uszkadzają nasz układ odpornościowy - taką chorobą jest soczeń układowy, rumieniowaty. Przy przebiegu socznia mogą się pojawić zaburzenia z kręgu psychotycznego; zdarzają się urojenia, które mają specyficzną postać (prześladowcze, paranoidalne). Jak chory się odpręża wychodzi, że jest to objaw wytwórczy. Po tym zdarzeniu zdarzają się objawy padaczkowe, poznawcze, postrzegania, pamięci. Mogą w przebiegu tej choroby nastąpić zmiany w naczyniach mózgowych. Podajemy leki immunodepresyjne, które pogarszają stan chorego w sensie zaburzeń poznawczych.
Przy chorobach zwyrodnieniowych - zespoły otępienne, kiedy dochodzi do zmiany samej tkanki np. choroba Kreutzwelaa-Jacobsa. Okres inkubacji tej choroby może dojść do 30 lat.. Pierwsze objawy to zaburzenia zachowania, chory się zachowuje w sposób nieracjonalny dla otoczenia, zaburzenia pamięci, orientacji, rozhamowanie, bezkrytycyzm, odejście od zasad moralnych. Dopiero później pojawiają się zaburzenia neurologiczne tj. zmiany niszczeniowe tkanki mózgowej. Priony powodują, że nasz własny układ odpornościowy niszczy tkanki. Zmiany tego typu pojawiają się również w chorobie Alzheimera, choroba Pieką - ogniska zwapnienia tkanki mózgowej.
Przy otępieniach typu wtórnego, czyli takich, gdzie podłożem zaburzeń jest ukrwienie mózgu np. otępienie wielozawałowe, gdzie dochodzi do zawału na skutek niedokrwienia tkanki mózgowej, dochodzi do zaburzeń pamięci, szczególnie pamięci świeżej, utrata orientacji.
Otępienie diagnozujemy przez:
kontakt kliniczny i rozmowa, - MSE (Minimental Słein Egzamination),
Przy zaburzeniach otępiennych dochodzi do zmniejszenia kojarzenia pojęć słownych np. podanie 10 zwierząt na literę „t", itp. Są specjalne skale np. skala Bentona. Badanie EEG nie jest diagnostyczne, a badanie przepływu mózgowego jest diagnostyczne, gdyż jest mniejszy przepływ mózgowy.
Płat czołowy jest to obszar kory od bruzdy Rolanda do przodu. Wyróżniamy cztery części:
okolica ruchowa (od bruzdy do przodu), okolica przedruchowa (pole 6 i 8 wg Brodmana), okolica przedczołowa (pole 9, 10, 45, 46), okolica podstawno-przysrodkowa (pole 9, 10, 11, 12, 13, 24, 32). Płaty czołowe są zhierarchizowane. Udało się wyodrębnić w płatach czołowych korę nieziamistą, gdzie nie ma komórek ziarnistych i korę ziarnistą. Okolice czołowe mają dobrze rozwinięte systemy odprowadzające (eferentne) komórek nerwowych, prowadzące od kory do niżej położonych ośrodków mózgowych oraz do obwodowych części układu nerwowego. Włókna doprowadzające (aferentne) dochodzą do kory czołowej przez promienistość wzgórzowo-czołową. Nawet przy uszkodzonych szlakach kojarzeniowych okolicy czołowej istnieją szlaki poprzez obręcz, przez którą informacje są przekazywane. Wg niektórych badaczy płaty czołowe są częścią układu limbicznego. W płatach czołowych wg Łurii istnieje pewna hierarchia. Struktury pierwszorzędowe są to okolice ruchowe, zaraz za bruzdy Rolanda. Tam są przekazywane informacje z narządów ruchu, ruchach ciała. W okolicy przedruchowej dochodzi do analizy aspektu ruchowego danej czynności (okolica drugorzędowa). Natomiast okolica przedczołowa byłaby okolicą trzeciorzędową integrującą w działaniu aktu ruchowego z informacjami z innych okolic (ciemieniowej, potylicznej). Cześć podstawna przyśrodkowa jest odpowiedzialna za funkcję kontroli emocji, zachowania. Powierzchnia boczna płatów czołowych odpowiada za funkcje poznawcze. Część podstawno przyśrodkowa odpowiada za funkcje emocjonalne. Jeżeli będzie uszkodzona okolica tylna płatów to dochodzi do zaburzeń organizacji ruchu w szerokim sensie np. funkcji mowy, pacjent ma trudności w ruchowej organizacji funkcji mowy. Przy uszkodzeniu okolicy przedruchowej będą uszkodzone programy ruchowe np. funkcje przestrzenne. Rozkład programów tzw. engramów ruchowych przy uszkodzeniu tej okolicy płatów czołowych ma bardzo podobną postać do atrakcji, ale w atrakcji są zaburzenia rozpoznawania położenia przestrzennego natomiast tutaj jest zaburzony schemat ruchu. Pacjent doskonale widzi różnicę położenia w przestrzeni, ale ma trudności z przeprowadzeniem całego programu czynności polegającej na ruchu. Przy uszkodzonej okolicy podstawno-przyśrodkowej zaburzona jest kontrola hamowania emocji, a szczególnie negatywnej i utrzymania aktywności zadaniowej, czasami wulgaryzmu. Wg niektórych badaczy okolica przedczołowa odpowiada za kontrolę i utrzymanie kontaktu ze światem zewnętrznym poprzez utrzymanie struktury czasowej, do integracji naszego działania w czasie, nowy schemat działania.
Wg współczesnych teorii Kamińskiego w płatach czołowych można wyróżnić 5 kręgów funkcjonalnych. Wśród dużych kręgów wyodrębnia mniejsze, które tworzą zwartą całość. Wyodrębnił krąg motoryczny (w okolicy ruchowej), wzrokowo-ruchowy (oparty na zakręcie obręczy), kory grzbietowo-boczny, boczno-podstawny. Wszystkie te kręgi mają połączenie z gałką bladą, która uczestniczy w przekazywaniu informacji. Uszkodzenie któregoś z tych kręgów wywołuje specyficzne zaburzenia. Uszkodzenie kręgu czwartego powoduje rozhamowanie, kręgu 3 depresję, manię.
Halstead próbował badać myślenie abstrakcyjne poprzez Test Kategorii uważając, że pacjenci z uszkodzeniem płatów czołowych mają trudności z myśleniem abstrakcyjnym. Zdaniem Kojbera test bada podstawna frakcyjność, a więc u pacjentów z uszkodzeniem płatów czołowych, a szczególnie okolicy podstawno-bocznej trudności polegają na
zaburzeniach emocjonalnych, ale również pacjenci z uszkodzeniem okolicy przedczołowej maja trudności w planowaniu swojego działania w czasie i dlatego mając zachowaną zdolność myślenia abstrakcyjnego nie potrafią wykonać zadań, które były opracowane jako test mierzący myślenie abstrakcyjne. W związku z tym możemy mówić o trzech zespołach płatów czołowych.
Przy uszkodzeniach można wyodrębnić trzy specyficzne zespoły płata czołowego. Pierwszy zespół występuje przy obustronnym uszkodzeniu płatów czołowych, w tym części podstawnej dominują zmiany osobowości, impulsywności, rozhamowania, braku kontroli emocji. Nie reagują na nasze prośby co do zmiany nastawienia.
Przy uszkodzeniach powierzchni grzbietowo-bocznych dominują zmiany poznawcze w tym zaburzenia integracji działania w czasie. Pojawiają się zaburzenia pamięci świeżej, dlatego, że istnieją trudności w odszukiwaniu magazynu pamięci. Nie dochodzi do właściwego zapisania śladów pamięciowych, trudności w myśleniu abstrakcyjnym.
Trzeci rodzaj zespołu pojawiający się przy uszkodzeniach linii środkowej płatów czołowych np. w przypadku krwotoku tętnic przednich w takiej lokalizacji uszkodzenia dominuje agnomia ruchowa, werbalna, czyli brak kontaktu rzeczywistego z rzeczywistością. Kontakt jest pozorny.
W zespołach płata czołowego może również się pojawić konfabulacja, która jest inna niż w zespołach amnestycznych. Może być konfabulacja amnestyczna, kiedy pacjent mówi o treściach, które ma w pamięci, a nie o te co pytamy. Konfabulacja wielkościowa, gdzie pacjent powtarza swoje dane autobiograficzne, takie które chciałby żeby były. Pacjent nie kontroluje swojej świadomości, zachowania. Czasami ma świadomość tego, że mówi źle, ale zniesiona jest zdolność zmiany tego zachowania. Przy zachowanej zdolności rozpoznawania błędu nie ma zdolności uczenia się na błędach. Mogą się pojawić konfabulacje chwilowe, autobiograficzna. Objaw „zachowania użytkownika", czyli takie impulsywne działanie związane z wykorzystaniem pewnych przedmiotów np. jeżeli pokażemy pacjentowi nożyczki, albo będą leżały w zasięgu wzroku to zaraz będzie pokazywać jak się tnie nożyczkami. To jest od niego niezależne, zniesiona jest kontrola zachowania. Po recepcjach płatów czołowych bardzo trudno pacjentowi odzyskać poczucie ego.
W teście Wechsiera (klocki) pacjent z uszkodzeniem powierzchni gómo-bocznej może mieć trudności dlatego, że zniesiony jest schemat działania w czasie. Jeżeli pacjentowi podamy po kolei rysunej, jak ułożyć pierwszą, drugą figurę to pacjent to zrobi. W atrakcji przestrzennej nie zrobi tego. Podobnie ma się rzecz z figurą Reya, pacjent figurę źle odwzoruje, ale zachowa relacje przestrzenne, tego nie zrobi pacjent z uszkodzeniem okolicy ciemieniowej, potylicznej. Pacjent potrafi liczyć, ale czasami podaje bezsensowną odpowiedź dlatego, że koncentruje się na ostatniej informacji, dlatego, że nie ma przejścia do następnej czynności. Pacjenci mają również trudności w sterowaniu pracą werbalną np. nie może wykonać prostej czynności np. jak otwarcie okna, ponieważ wykonując czynności pomocnicze (tj. musi wstać z łóżka, podejść) zapomni co ma wykonać, zgubi sens. Również mówi się o sztywności zachowania, myślenia, niemożności wymyślenia nowej strategii działania, planowania, doskonale to widać na narzędziu pn. Test Sortowania Kart z Winconsin (WCST).
Niektórzy badacze uważają, że uszkodzenie płatów czołowych wyostrza nasze zaburzenia,
wady. Gdy ktoś był chytry to będzie z niego skąpiec.
Amnezja czołowa wg Łurii są to trudności w przeszukiwaniu magazynów pamięci
(bezpośredniej, świeżej). Te informacje są, ale nie można do nich dotrzeć.
Zaburzenia nieafatyczne to zaburzenia powtarzania, perseweracji, fluencji słownej (nie ma
efektu uczenia się), aleksja słowna, syntaktyczna (gdzie są relacje składniowe).
Trudności percepcyjne - pacjenci fiksują wzrok na pierwszym lepszym punkcie obrazu,
przedmiotu. Nie ma różnicowania tło, bodziec. Przy lateralizacji tzn. prawe czoło-lewe czoło
większe zaburzenia, jeżeli chodzi o zaburzenie mowy spontanicznej, werbalizacja jest przy
uszkodzeniu lewej części płata czołowego. Lewa część odpowiada za stronę werbalną (analiza gramatyczna, itp.), a prawa półkula odpowiada za planowanie i programowanie.
Lobotomia
Operacje chirurgiczne mózgu stosuje się coraz rzadziej. Dawna lobotomia polegała na bardzo
radykalnym oddzieleniu istoty białej, płatów czołowych w płaszczyźnie pionowej, tuż pod
wierzchołkiem rogu przedniej komory bocznej. Można przyjąć, że lobotomia i leukotomia to
synonimy, amerykanie mówią lobotomia, czyli dosłownie oznacza nacięcie płata, Anglicy
mówią o leukotomii, termin dosłownie oznaczający przecięcie istoty białej.
Obecnie blokadę okolic płatów czołowych dokonuje się na zasadzie farmakologicznej, jest to
psychochirurgia.
Lobotomia i leukotomia dają bardzo poważne komplikacje, jeżeli chodzi o powikłania. Mniej
daje szans pacjentowi leukotomie. Pierwsze były bardzo masywne i powodowały duże
uszkodzenia. Wprowadzenie sondy powoduje uszkodzenie częściowe, od tego się odchodzi.
Zmodyfikowaną wersją jest leukotomia wentromedialna i przeprowadzana jest za pomocą
specjalnego narzędzie leukotomu.
Późniejszą metodą jest technika koagulacji. W latach 60 wprowadzono operacje
stereotaktyczne, która wymaga implantacji elektrod, sond oraz implantują materiały
radioaktywne.
W tej chwili najczęściej stosuje się blokadę biochemiczną poszczególnych okolic czołowych
po to, aby znieść np. napady padaczkowe, poprzez sterowanie neurotransmiterami.
Adymia czołowa - zespół ten występuje głównie przy obustronnym uszkodzeniu
przyśrodkowych powierzchni płatów czołowych, jest więc najlepiej widoczny przy
uszkodzeniu tętnic mózgowych przednich. Adymia może mieć różne nasilenie, od
zmniejszenia aktywności aż do pełnego mutyzmu akinetycznego. Jest to poważna przeszkoda
w rehabilitacji, ponieważ pacjent reaguje na bodźce zewnętrzne, lecz popada w bezruch gdy
przestają działać.