WITAMINY

ROLA WITAMIN

- Substancje egzogenne niezbędne do normalnego przebiegu procesów przemiany materii

- Działają jako koenzymy lub przeciwutleniacze

- Organizm sam nie wytwarza witamin - dostarczane są z pożywieniem

- Czasami dostarczane są w formie nieczynnej - prowitamin (karoten→ wit A

ergosterol → wit D)

- Stosuje się w hipowitaminozach

- Czasami wywierają wpływ leczniczy w innych schorzeniach

- Stosowane są jako przeciwutleniacze (wyłapywacze wolnych rodników)

- Dawki witamin:

fizjologiczne,

lecznicze,

toksyczne

=Podział:

• rozpuszczalne w tłuszczach: A,D,E,K

• rozpuszczalne w wodzie: B, C, PP, H, kwas foliowy)

WITAMINA A - retinol

Występuje w tranie, wątrobie, maśle, mleku

Może być wytwarzana w organizmie z betakarotenu znajdującego się w marchwi, pomidorach, roślinach strączkowych

Niezbędna do podziału komórek - witamina wzrostowa. Jej metabolit - retinal jest składnikiem czerwieni wzrokowej (rodopsyny) - barwnika siatkówki umożliwiającego widzenie w słabym oświetleniu. Bierze udział w procesach immunologicznych. Może działać hamująco na karcynogenezę

Objawy hipowitaminozy A:

• ślepota zmierzchowa

• upośledzone gojenie się ran

• Zmniejszenie odporności

• Zahamowanie wzrostu u dzieci

• Zaburzenia kostnienia

• Zaburzenia rozwoju uzębienia

• W czasie ciąży - upośledzenie rozwoju płodu

Działanie:

• podana w stanach niedoboru - usuwa wszystkie objawy

• Zwiększa odporność na choroby zakaźne

• Ułatwia gojenie się ran

• Pobudza szpik do wytwarzania krwinek czerwonych

Zastosowanie:

-Awitaminoza

-Choroby zakaźne (gruźlica)

• przewlekłe nieżyty dróg oddechowych

• Źle gojące się rany

• Odmrożenia

• Oparzenia

• Zahamowanie wzrostu

WITAMINA B₁ - tiamina

• Występuje w drożdżach, otrębach, tkankach zwierzęcych (wątrobie, nerkach) - zapotrzebowanie dzienne 1.5 mg

• Aktywna postać - kokarboksylaza - umożliwia utlenianie węglowodanów

• Niedobór - upośledzenie przemiany węglowodanów - choroba beri-beri

• Niecałkowite spalanie cukrów - trujące produkty - uszkodzenie tkanki nerwowej

• Upośledzenie czynności serca

Przyczyny hipowitaminozy:

• choroby gorączkowe

• Ciąża

• Zatrucia

• Upośledzenia wchłaniania z jelit

• Choroby wątroby

Zapotrzebowanie na witaminę B1 wzrasta gdy głównym źródłem energii są węglowodany - dieta jarska oraz odżywianie pozajelitowe

UWAGA !!!

Podanie pozajelitowe tiaminy może spowodować wstrząs - konieczne jest sprawdzenie wrażliwości osobniczej przed podaniem

Zastosowanie:

• zapalenie nerwów obwodowych

• w niewydolności serca (alkoholizm, ciąża, długotrwałe biegunki) opornej na leczenie glikozydami nasercowymi

• w cukrzycy wieku starczego

• rzucawka ciążowa

WITAMINA B₂ - ryboflawina

-występuje w mleku, serwatce, maśle, białku jaj, drożdżach

-jest koenzymem niezbędnym do prawidłowego przebiegu procesów utleniania w tkankach

Brak powoduje:

• zapalenie skóry (zajady)

• zapalenie języka

• zwyrodnienie rogówki

Przyczyny hipowitaminozy :

• Niedożywienie

• Niewłaściwe odżywianie

• Zaburzenia trawienia

Zastosowanie:

-wyłącznie w objawach hipowitaminozy szczególnie w niedokrwistości lub zaćmie

WITAMINA B₅ - kwas pantotenowy

• Pochodna alaniny - aminokwasu

• Warunkuje czynność resorpcyjną błony śluzowej jelit

• Uczestniczy w procesach metabolicznych

Brak powoduje:

• pobudzenie psychiczne - potem senność i zmęczenie, bóle głowy

• Obniżenie ciśnienia krwi

• Nudności, wymioty

• Stany zapalne oskrzeli

Zastosowanie:

• choroby skóry, włosów i paznokci

• Choroby wątroby

• Choroby zakaźne (półpasiec)

• Uszkodzenie i owrzodzenie rogówki

• Zanikowy nieżyt nosa

• Niedrożność porażenna jelit

WITAMINA B₆ - pirydoksyna

• Występuje w zielonych częściach roślin i produktach zwierzęcych (wątroba)

• Bierze udział w przemianie białkowej

Brak wywołuje:

• stany zapalne skóry kończyn i twarzy

• zapalenie błon śluzowych

• zaburzenia trawienia

• niedokrwistość

• osłabienie

Zastosowanie:

• zwalczanie działań niepożądanych występujących u chorych leczonych izoniazydem

• wymioty u ciężarnych

• niedokrwistość

• zapalenie łojotokowe skóry

• stany zapalne błon śluzowych

WITAMINA B₁₂ - cyjanokobalamina

• występuje w tkankach zwierząt (wątroba), grzybach, drożdżach

- jest wytwarzana przez liczne drobnoustroje

Niezbędny koenzym do biosyntezy kwasów nukleinowych - a w konsekwencji do prawidłowego wytwarzania i dojrzewania krwinek czerwonych

Niedobór:

- niedokrwistość złośliwa

Przyczyny awitaminozy:

• brak wytwarzanego przez żołądek czynnika wewnętrznego Castle'a, który umożliwia wchłanianie witaminy B12 z przewodu pokarmowego

Objawy awitaminozy:

• zaburzenia erytropoezy

• Bezsoczność żołądka

• Zaburzenia nerwowe

Zastosowanie:

• niedokrwistość megaloblastyczna

• stwardnienie rozsiane

• nerwobóle

• brak łaknienia

• bezsoczne zapalenie błony śluzowej żołądka

• nadczynność gruczołu tarczycowego

• przewlekłe zapalenie oskrzeli

WITAMINA B₁₅ - kwas pangamowy

• występuje w roślinach zielonych, drożdżach, wątrobie

• Bierze udział w transmetylacji (przenoszeniu grup metylowych) - wzmożenie syntezy kreatyny w mięśniach i pobudzenie oddychania tkankowego

Działa pobudzająco na OUN - pobudzenie układu przysadka/nadnercza - wzmożenie wydzielania glikokortykosteroidów

Zastosowanie:

• choroba wieńcowa

• zapalenie, marskość wątroby

• miażdżyca

• gościec stawowy

WITAMINA C - kwas askorbinowy

-występuje w zielonych częściach roślin, kapuście, cytrynie, głogu, jagodach, cebuli, wątrobie

• Jest czynnikiem oksydoredukcyjnym

• Bierze udział w procesach utleniania tkankowego

• Odgrywa rolę w procesach odpornściowych

• Zmniejsza wrażliwość organizmu na trucizny

Brak powoduje:

• gnilec objawiający się stanem zapalnym błony śluzowej jamy ustnej

• Kruchość naczyń

• Zaburzenia kostnienia

• Niedokrwistość

Dzienne zapotrzebowanie - 50 mg

Przyczyny hipowitaminozy:

• choroby gorączkowe

• Zatrucia

• Ciąża

• Nadczynność tarczycy

Zastosowanie:

• w przebarwieniu skóry

• w niedokrwistości

• próchnicy zębów u dzieci

• chorobach alergicznych

• przy przeziębieniu - duże dawki 2-5 g ???

WITAMINA D - kalcyferol

-występuje w drożdżach, mleku, maśle, tranie

• powstaje w organizmie w skórze z prowitaminy pod wpływem naświetlania promieniami nadfioletowymi

Rola w organizmie:

• wzmaga wchłanianie wapnia i fosforanów z przewodu pokarmowego

• Zwiększa resorpcję zwrotną wapnia w kanalikach nerkowych

Witamina D magazynowana jest w wątrobie

Dzienne zapotrzebowanie - 0.02 mg

Niedobór powoduje:

• u dzieci krzywicę

• u dorosłych rozmiękczenie kości (osteomalacja)

Hipowitaminoza - tylko w strefie umiarkowanej, w tropikalnej duże nasłonecznienie a w strefie podbiegunowej duże spożycie tranu

Działanie:

• usuwa objawy awitaminozy

• przeciwalergiczne

• przeciwzapalne

Objawy hiperwitaminozy:

• zwiększenie stężenia wapnia we krwi

• Nudności, wymioty

• Biegunka

• Bóle głowy, mięsni i stawów

• Odkładanie się złogów wapniowych w narządach wewnętrznych (np. wapnienie naczyń)

WITAMINA E - tokoferol

• Występuje w kiełkach pszenicy, sałacie, rzeżusze, oleju lnianym, wołowinie, maśle

• Bierze udział w oddychaniu tkankowym

• Odgrywa rolę przeciwutleniacza

• Bierze udział w przemianie białkowej

• Spełnia funkcją witaminy rozrodczej (jest niezbędna do wytwarzania plemników i prawidłowej czynności jajników)

Hipowitaminoza:

• niedokrwistość hemolityczna

• U zwierząt bezpłodność u samców oraz poronienia u samic ciężarnych

• Osłabienie

• Dystrofia mięśni szkieletowych

• Zmiany zwyrodnieniowe

• Zaniki naczyń krwionośnych

Zastosowanie:

• brak korelacji między objawami niedoboru a wynikami ich stosowania leczniczego

• Niedokrwistość hemolityczna

• Zanikowy niedowład mięśni

• Toczeń rumieniowy

• Stany skurczowe naczyń

• Zakrzepowe zapalenie naczyń

• Poronienia nawykowe

WITAMINA F

-połączenie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (linolowy, linolenowy, arachidowy) powstające w organizmie człowieka

Bierze udział w:

-przemianie lipidów

• odpowiada za prawidłowy stan skóry

Braki:

• wypryski skórne

Zastosowanie:

• wypryskowe zapalenie skóry

• choroby wątroby

• miażdżyca

WITAMINA K

• Występuje w szpinaku, kapuście, ziemniakach, zielonych warzywach

• Witamina K2 wytwarzana jest przez drobnoustroje w przewodzie pokarmowym

• Jest niezbędna do wytwarzania protrombiny i innych czynników biorących udział w procesie krzepnięcia krwi

Objawy niedoboru:

• zmniejszenie stężenia protrombiny - upośledzenie krzepnięcia krwi - skaza krwotoczna

Przyczyny:

• zaburzenie wchłaniania z jelit

• Upośledzenie wytwarzania przez bakterie

• Uszkodzenie wątroby

Jako witamina rozpuszczalna w tłuszczach wchłania się tylko w obecności żółci

• Przy żółtaczce mechanicznej witamina K nie ulega wchłanianiu

Działanie toksyczne:

• przy przedawkowaniu - zakrzepica, hemoliza krwi, uszkodzenie wątroby

Zastosowanie:

• w skazach krwotocznych u noworodków

• w chorobach wątroby

• w zespole złego wchłaniania

WITAMINA H - biotyna

• Występuje w drożdżach i wątrobie, jest wytwarzana przez bakterie przewodu pokarmowego

• Witamina przeciwłojotokowa, reguluje przemianę tłuszczową

• Brak wywołuje łojotok a na jego tle trądzik i zapalenie skóry z czyracznością

Zastosowanie:

-łuszczyca, łojotok, trądzik młodzieńczy

WITAMINA M - kwas foliowy

• Występuje w zielonych częściach roślin, pokarmach pochodzenia zwierzęcego, drożdżach, wytwarzany jest przez florę bakteryjną

• Bierze udział w biosyntezie zasad purynowych i pirymidynowych

Niedobór powoduje:

• zaburzenia erytropoezy

• upośledzenie czynności błony śluzowej przewodu pokarmowego

Zastosowanie:

• niedokrwistość makrocytarna

• Pelagra

• Zaburzenia jelitowe

• Agranulocytoza

• Zapalenia wielonerwowe

• Profilaktycznie u kobiet ciężarnych

WITAMINA P - rutyna

• Występuje najczęściej łącznie z witaminą C w zielonych częściach roślin

• Ma właściwości chelatowania jonu miedziowego - chroni wit. C przed utlenieniem

• Unieczynnia wiele enzymów

• Zmniejsza przepuszczalność i łamliwość śródbłonków naczyń włosowatych

• Działa spazmolitycznie na mięsnie gładkie naczyń

• Wzmaga diurezę

Zastosowanie:

• skaza krwotoczna pochodzenia naczyniowego

• choroby alergiczne

• nadciśnienie tętnicze

WITAMINA PP - niacyna

• występuje w drożdżach, wątrobie i wielu roślinach

• prowitaminą jest kwas nikotynowy

• zapotrzebowanie dzienne - 15 mg

• wpływa leczniczo na wiele schorzeń skóry - liszaje, trądzik, świąd, pleśniawki

• rozszerza naczynia krwionośne

Zastosowanie:

• schorzenia skóry

• Schorzenia błon śluzowych

• Choroby układu krążenia (skurcze naczyń obwodowych)

• Leczenie odmrożeń

• Stwardnienie rozsiane

• Zapobiega zatruciu sulfonamidami

WITAMINA Q - ubichinon

• Jako koenzym wchodzi w skład łańcucha oddechowego

• Najwięcej tej witaminy znajduje się w sercu, wątrobie, nerkach, mózgu

• Działa hipotensyjnie

• Poprawia ukrwienie mięśnia sercowego - zmniejsza jego zapotrzebowanie na tlen

• Pobudza układ immunologiczny - wzmaga odporność

• Wzmaga podstawową przemianę materii

• Powoduje obniżenie masy ciała

• Hamuje postęp paradontozy

• Wzmaga zdolności odtruwające organizmu

Zastosowanie:

• profilaktycznie w nadciśnieniu

• zwyrodnienie mięśnia sercowego

• Dusznica bolesna

• Jako leczenie uzupełniające w cukrzycy, miażdżycy

Wchłania się tylko w obecności tłuszczów

PREPARATY WIELOWITAMINOWE

• obecnie objawy związane z niedoborem jednej witaminy zdarzają się rzadko - w związku z tym często konieczne jest jednoczesne podawanie kilku witamin

Witaminy wykazują działanie synergiczne:

• P przedłuża i wzmaga działanie wit. C

• Zn (cynk) współdziała z wit. C i Q

Dlatego często podajemy preparaty wielowitaminowe łącznie nawet z biopierwiastkami

• jedna dawka powinna zawierać ilości zbliżone do RDA (Recommended Dietary Allowance) czyli ustalonej , rekomendowanej dawki dziennej zbliżonej do dziennego zapotrzebowania

• preparaty rekomendowane dla dorosłych, ludzi starszych, dzieci, kobiet i kobiet ciężarnych

PREPARATY WIELOWITAMINOWE

Multivitaminum

Vibovit

Visolvit

Vitaral

Z biopierwiastkami:

Biovital

Centrum

Pikovit

...

---