Egzamin pisemny, testowy, zamknięty.

Administracja (łac. administro - rządzić, zarządzać, kierować, zawiadywać).

ROZUMIENIE OGÓLNE: wszystko co jest zarządzaniem, kierowaniem jest administracją. A to przez kogo to dalsza sprawa.

KRYTERIUM INTERESU: wyróżnił je Ulpianus (to podstawa do rozróżnienia tych administracji)

1. administracja publiczna- to wszelkie formy zarządzania prowadzone w interesie publicznym, dla dobra ogółu, przez podmioty publiczne

2. administracja prywatna- działania podejmowane w interesie prywatnym

definicja WIELKIEJ RESZTY (definicja negatywna)- administracja to ta część działalności państwa, która nie jest ani ustawodawstwem, ani sądownictwem; wyrasta ona z zasady trójpodziału władzy

Wytyczenie granicy pomiędzy funkcjonalną działalnością sądownictwa i administracji jest trudne. Ustawy stanowi ustawodawca, a prawo powszechne obowiązujące w znacznej mierze stanowi administracja wykonująca te ustawy. Więc granica pomiędzy administracją, a sądownictwem też jest trudna do określenia.

POZYTYWNE UJĘCIE ADMINISTRACJI:

1. administracja w znaczeniu strukturalnym (podmiotowym)- w ramach, której administracja jest rozumiana jako wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych.

2. administracja w znaczeniu funkcjonalnym (przedmiotowym)- jako charakteryzującą się specjalnymi cechami działalność podejmowaną dla realizacji celów o charakterze publicznym.

3. administracja w znaczeniu personalnym (podmiotowym)- która rozumiana jest tu jako zespół ludzi zatrudnionych w strukturach organizacyjnych państwa i samorządu terytorialnego.

Pozytywne ujęcie administracji polegało na początku na wskazaniu pojedynczych cech administracji takich jak:

• swoistość form działania administracji wspartych możliwością użycia przymusu władztwa publicznego; czyli działa przy użyciu form władczych; może więc skutecznie rządzić, wymagać, zakazywać; może ona sięgać po przymus i nakłaniać opornych do zachowań zgodnych z oczekiwaniami

Istnieją takie rodzaje administracji, gdzie nie używa się form władczych.

• Administracje charakteryzuje wykonawczy charakter, czyli, że wykonuje prawo inne spojrzenie, które do końca nie jest prawdziwe, bo ona również stanowi prawo, które później wykonuje

• Administracje charakteryzuje inicjatywność rozumiana jako kreowanie własnej działalności; inicjuje swoje działania

Pozytywne ujęcie administracji jest lepiej oceniane niż negatywne ujęcie. Ale pokazywanie pojedynczych cech jest wadliwe, gdyż administracja to zespół cech.

KATALOG CECH ADMINISTRACJI

1. Działanie w imieniu i na rachunek państwa lub innego odrębnego od państwa podmiotu władzy publicznej, któremu państwo przekazało część swojej władzy.

Cecha ta wskazuje na dualizm współczesnej administracji, bo istnieją dwie kategorie podmiotów władzy publicznej: państwo oraz jednostki samorządu terytorialnego. Z takim stanem rzeczy mamy do czynienia od 1990r. Działanie na rachunek oznacza zarówno działanie na koszt podmiotu jak i na jego ryzyko. Na koszt- czyli za ich pieniądze. Na ryzyko, czyli z działaniem administracji wiążą się niekiedy szkody.

2. Możliwość działania w formach władczych.

Formy władcze to takie formy działania , które są zabezpieczone możliwością użycia przymusu państwowego. Adm. nie musie po nie sięgać.

3. Działanie w interesie publicznym.

Działanie dla dobra wspólnego, interesu społecznego, od tej cechy nie ma odstępstwa. Adm publiczna nie może kierować się czym innym w swoim działaniu, jak interesem publicznym.

4. Polityczny charakter administracji.

Wyraża się na kilku poziomach: Zarówno cele jak i rezultaty działania administracji są oceniane w kategoriach politycznych. Te oceny w rezultacie wpływają na kształtowanie się stosunku obywateli do władzy publicznej, administracji. Obywatele poprzez uczestnictwo w wyborach parlamentarnych, samorządowych wpływają na obsadę najważniejszych stanowisk w adm publicznej.

5. Działanie na podstawie ustaw i w granicach przez ustawę określonych.

Związanie ustawami oznacza, że normy ustawowe stanowią granice, w których administracja może się poruszać. Administracja może czynić to, do czego jest upoważniona w uregulowaniach ustawodawczych. Jest to cecha bezwzględna. Ma zasadnicze znaczenie, gdyż daje poczucie pewności. Adm nie może działać w myśl zasady „co nie jest zabronione jest dozwolone”

6. Aktywność.

Rozumiana jest jako możliwość podejmowania działań z własnej inicjatywy, jako możliwość projektowania swoich działań.

7. Działanie w sposób ciągły i stabilny.

Ta cecha przejawia się w tym, że istnieje kadencyjność najwyższych organów władzy i adm publicznej: przewidziane są specjalne rozwiązania, które ciągłość tą mają gwarantować. W pewnym momencie kadencja się kończy, ale osoby pełniące tę kadencję nadal piastują swą władzę do momentu objęcia władzy przez nowo wybrane organy.

8. Oparcie administracji na personelu zawodowym.

Współcześnie cecha ta jest regułą, ale istnieją pewne wyjątki: np. w samorządzie teryt. Władza jest sprawowana przez organy z wyborów (np. radni gmin, powiatów)

9. Monopolistyczny charakter administracji.

Oznacza to, że w ramach powierzonych jej kompetencji administracja jest wyłącznym gospodarzem danej kategorii spraw. Nie należy tego rozumieć, że jeśli coś przyznano adm to musi ona to realizować- nie musi robić tego sama, może pewne zadania przekazać innemu podmiotowi władzy publicznej. Ma wtedy kontrolę nad realizacją tych zadań, rolę gospodarza.

10. Bezosobowy charakter.

Zadania i kompetencje przypisane są przez państwo organowi, a nie osobie piastującej dany urząd. Taki stan ma chronić przed ewentualnymi błędami, nieporozumieniami. Istnieje instytucja upoważnień, która polega na tym, że np. wójt udziela pisemnego, imiennego upoważnienia danemu urzędnikowi do wydawania decyzji w konkretnej sprawie. Należy pamiętać, że taka decyzja jest decyzją organu, nie urzędnika. Musi być wskazane, że ta decyzja została wydana z upoważnienia organu właściwego do wydania decyzji.

11. Niezarobkowy charakter

Działania adm nie mogą prowadzić do poszukiwania zysku, do dążenia do zysku. Adm często zmierza do tego, aby pewne świadczenia, których udziela, były udzielane odpłatnie bez dążenia do zysku. Mają być odpłatne na zasadzie ekwiwalentności.

12. Zorganizowana na zasadzie kierownictwa i podporządkowania (w odniesieniu do adm państwowej)

Podział administracji ze względu na kryteria kształtowania przez administrację sytuacji prawnej jednostki (adresata działań administracji):

1. Administracja wkraczająca - jej wykonywanie prowadzi do ograniczenia w imię interesu publicznego sfery wolności, własności obywatela. Wykonuje ona swoje zadania kosztem obywatela. Jednostka musi tolerować działania administracji. Mamy z nią do czynienia m.in. w adm skarbowej- obowiązek podatkowy.

2. Administracja świadcząca - polega na tym, że jej istotą jest udzielanie jednostce różnorodnych świadczeń; np. pomocy socjalnej, a także organizowanie i utrzymywanie urządzeń użyteczności publicznej. Jednostka może żądać od administracji pewnych działań (np.: jeśli jest w trudniej sytuacji bytowej, ma prawo oczekiwać pomocy).

PRAWO ADMINISTRACYJNE

Jest to gałąź prawa, która reguluje tworzenie struktury organizacyjnej, zadania i zasady działania administracji publicznej, relacje zachodzące pomiędzy podmiotami tej administracji, a także prawa i obowiązki innych podmiotów, nawiązujących stosunki prawne z administracją.

Wewnętrzna struktura prawa administracyjnego obejmuje:

• Prawo ustrojowe- reguluje organizację i zadania administracji.

• Prawo materialne- normuje wzajemne prawa i obowiązki administracji i podmiotów znajdujących się poza strukturą administracji.

• Prawo procesowe (proceduralne) - określa tryb i zasady postępowania administracyjnego, które zmierzaja do urzeczywistniania norm prawa ustrojowego i materialnego.

STOSUNEK ADMINISTRACYJNO-PRAWNY

Jest to relacja zachodząca na gruncie prawa administracyjnego między podmiotami administrującymi, a podmiotami administrowanymi.

CECHY STOSUNKU ADMINISTRACYJNO-PRAWNEGO

1. Przedmiot stosunku admin-prawnego musi mieścić się w sferze regulowanej przepisami prawa adm.

Jest to istotna cecha; od niej zaczynamy, gdy oceniamy taki stosunek; analizujemy czy jest on regulowany normami prawa adm.

2. Przynajmniej jednym z uczestników jest podmiot administrujący.

Muszą być co najmniej dwa podmioty, aby taki stosunek zachodził. Podmiotem administrującym tego stosunku jest organ administracji lub inny podmiot wykonujący zadania z zakresu administracji publicznej.

1. Podmioty administrujące - realizują zadania z zakresu administracji publicznej (zadania te realizowane są przez organy administracji publicznej, zakłady administracyjne, fundacje itd.)

2. Podmioty administrowane - są to adresaci działań administracji - jednostka w znaczeniu osoby fizycznej, pewne zbiorowości, społeczności.

Stosunek administracyjno-prawny może łączyć:

• Podmiot administrujący i administrowany

• Dwa podmioty administrujące

3. Co do zasady charakteryzuje się nierównorzędną pozycją jego uczestników

Nierównorzędna pozycja jego uczestników - przejawia się to w uprzywilejowanej pozycji podmiotu administrującego. Polega ono na tym, że podmiot ten ma prawo do ustalania sytuacji prawnej drugiego podmiotu. Są wyjątki, gdzie żadnemu z podmiotów nie przypada pozycja uprzywilejowana (dwa organy administracji publicznej kształtują stosunek)

KLASYFIKACJE STOSUNKÓW ADMINISTRACYJNO-PRAWNYCH:

I Kryterium wpływu uczestników stosunku administracyjnego na powstanie tego stosunku:

1. Stosunki administracyjno-prawne niezależne od woli ich uczestników.

1. Wśród nich będą stosunki powstające z mocy samego prawa - istnieją, gdy przepisy wprowadzają pewien generalny obowiązek, który później nie musi być indywidualizowany. (obowiązek szkolny)

2. Stosunki powstające w wyniku zaistnienia wcześniejszej sytuacji prawnej - np.: jedna osoba kupuje od drugiej samochód. Zawarcie umowy kupna - sprzedaży rodzi obowiązek podatkowy.

2. Stosunki administracyjno-prawne zależne od woli ich uczestników.

1. Stosunki administracyjno-prawne powstające z woli podmiotu administrującego (powstają z urzędu). Np. zabranie wcześniej przyznanego uprawnienia

2. Stosunki administracyjno-prawne powstające z woli podmiotu administrowanego (powstają na wniosek strony - wymagana jest inicjatywa podmiotu administracyjnego). Np. chcemy uzyskać jakieś uprawnienie

II Kryterium dotyczące przepisów na których gruncie ten stosunek powstaje. Pozwala on na wyodrębnienie:

1. Stosunków procesowych - powstają na gruncie przepisów proceduralnych, czyli np. KPA. Cechą tego stosunku jest czasowy charakter (jest ograniczony w czasie). Powstaje z chwilą uruchomienia postępowania, a kończy z jego zakończeniem.

2. Stosunków sporno-administracyjnych - toczy się na gruncie innych przepisów (postępowania przed sądem administracyjnym). Powstaje i trwa w wyniku zaskarżenia ostatecznej decyzji do sądu. Wyodrębnia się go ze względu na szczególną sytuację podmiotów. Stosunek ten charakteryzuje się równorzędną pozycją nierównych wcześniej podmiotów. Sąd nie jest uczestnikiem stosunku administracyjnego. Stosunek ten ma charakter czasowy.

3. Stosunków materialnych - oparte są na przepisach prawa materialnego, mają co do zasady charakter trwały np. zmiana imienia. Istnieją wyjątki: organ przyznaje uprawnienie na określony czas np. zezwolenie na sprzedaż alkoholu.

4. Stosunków ustrojowych- powstają na gruncie przepisów ustrojowych np.: między gminami, które realizują określone zadania we współdziałaniu.

ZASADY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO (13)

Katalog wciąż się rozszerza, praktycznie wszystkie mają charakter normatywny; niektóre wywodzą się z konstytucji.

ZASADY- to reguły, normy, wzorce, standardy działania obowiązujące w prawie

ZASADY ADM.- to co wyżej + w oparciu o które administracja działa, realizuje swoje zadania

2 podejścia do zasad:

a) są filarami tworzenia prawa

b) z nich wynikają normy prawne

• Zasada demokratycznego państwa prawnego

Została wymieniona w art. 2 Konstytucji; określa relacje między administracją publiczną i jednostką; to szeroka „zasada baza”, z której wyprowadza się również inne zasady; wyprowadza się z niej również szereg gwarancji, wolności, a także praw obywatelskich.

Elementy zasady:

1. państwo ma charakter demokratyczny (podmiotem, suwerenem jest naród)

2. jest państwem prawa (wynika z tego zasada legalności, praworządności, przyzwoitej adm.)

3. zasada przedstawicielstwa- naród rządzi za pomocą wybieranych przez siebie przedstawicieli

4. zasada trójpodziału- władze się równoważą i wzajemnie kontrolują

5. zasada prawa do sądu- prawo do niezawisłego sądownictwa administracyjnego

6. istnieje prymat Konstytucji, obowiązuje ona wprost

7. z tej zasady wywodzą się też zasady takie jak: nie działania prawa wstecz, sprawiedliwości społecznej, ochrony praw słusznie nabytych

• Zasada legalności

Wymieniona w art. 7 Konstytucji; Administracja działa TYLKO na podstawie i w granicach prawa; chodzi tu głównie o działanie zgodne z ustawami; wiąże się z prawem do kontroli sądowej adm.

Legalność oznacza:

1. prawo organu administracji do podjęcia działania

2. prawo organu administracji do podjęcia działania w określonej prawem formie

3. prawo organu administracji do podjęcia działania w określonej prawem formie i ściśle określonych warunkach

Administracja ma obowiązek przestrzegania prawa w 2 płaszczyznach:

1. na etapie stanowienia prawa- działalność prawotwórcza adm. będzie wymagała przestrzegania ustaw, konstytucji; wątpliwości w tym zakresie są rozstrzygane przez TK

2. na etapie stosowania prawa- adm. ma obowiązek przestrzegania całego porządku prawnego

W zewnętrznej sferze działania adm. (czyli wobec obywatela) ma ona obowiązek pełnego przestrzegania ustaw.

W wewnętrznej sferze działania adm. (czyli między podmiotami adm., w zależnościach służbowych) dopuszczalny jest większy stopień swobody, dużo regulują tutaj normy prawa wewnętrznego

• Zasada równości

Wynika z art. 32 i 33 Konstytucji; obowiązuje na etapie stanowienia i stosowania prawa; oznacza, że wszyscy są równi wobec prawa i organów adm.; nie oznacza to, że każdy ma prawo do tego samego świadczenia- chodzi o to, aby stosować te same reguły wobec osób znajdujących się w tej samej sytuacji.

• Zasada ochrony godności człowieka

W naszym państwie jednostka jest istotną wartością; godność jest przypisana człowiekowi, jest przyrodzona i niezbywalna; przez godność możemy rozumieć np. szacunek, wolność, nietykalność osobista; adm. winna chronić tę godność oraz mieć ją na uwadze przy rozpatrywaniu sprawy obywatela.

• Zasada proporcjonalności (inaczej adekwatności, umiarkowania)

Dotyczy form działania adm.; występuje na etapie stanowienia i stosowania prawa; Oznacza dążenie do zachowania odpowiednich proporcji między celem, a zastosowanymi środkami zmierzającymi do jego osiągnięcia; środki te muszą być skuteczne i wystarczające, a jednocześnie nienadmierne dla osiągnięcia celu.

• Zasada jawności

Swoje podstawy bierz z Konstytucji, a także ustaw: o dostępie do informacji publicznej i o ochronie informacji niejawnych; zasada ta nakłada na PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE (szerzej niż organy administracji) obowiązek informowania szeroko rozumianej działalności, a z drugiej daje obywatelowi prawo do dostępu do takiej informacji; nie ma legalnej definicji jawności; adm. winna działać w sposób przejrzysty, klarowny, jasny dla obywateli; wiedząc jak działa adm. możemy się przygotować na działania adm.

Jawność rozumie się jako stan względnie swobodnego dostępu obywateli do informacji będących w dyspozycji organów władzy publicznej, a także tych podmiotów, które nie należą do kategorii organów władzy publicznej, ale wykonują zadania i funkcje władzy publicznej. Jest to zatem nie tylko jawność indywidualna, ale przedmiotem tej jawności są także sprawy publiczne, społeczne, generalne i regionalne.

Względnie swobodny dostęp- nie oznacza, że jest on niczym nieograniczony; ograniczeń można się dopatrywać w różnego rodzaju kategoriach tajemnic (służbowe, giełdowe, bankowe); także ochrona prywatności jednostki, danych osobowych będzie Stanowic granicę swobodnego dostępu do informacji publicznej.

Wskazuje się na 3 formy udostępniania informacji publicznej:

1. udostępnianie informacji publicznej z urzędu

polega na informowaniu przez ogłoszenia, obwieszczenia, za pomocą informacji (BIP)

2. udostępnianie informacji publicznej na wniosek zainteresowanego

nie ma reguł co do tego jak ma wyglądać wniosek, może być pisemny lub ustny. Odpowiedź na wniosek pisemny będzie udzielona na piśmie oraz nieco odsunięta w czasie. Udzielenie odpowiedzi przez organ jest czynnością materialno-techniczną. Wniosek może zostać również rozpatrzony odmownie np. gdy dana informacja jest ograniczona tajemnicą. Odmowa nie jest już czynnością materialno-techniczną, musi mieć postać decyzji administracyjnej, czyli jest to akt administracyjny. Chodzi tu o ochronę praw wnioskodawcy- jednostka ma prawo złożenia odwołania i w ten sposób uruchamia kontrolę działań administracji- kontrolę instancyjną. Gdyby odmowa miałaby postać czynności materialno-technicznej, to jednostka musiałaby ją przyjąć i nie było by możliwości odwołania.

3. udostępnianie informacji publicznej poprzez dostęp do posiedzeń kolegialnych organów władzy pochodzących z wyborów powszechnych

Odnosi się do Rady Gminy, Rady Powiatu, Sejmiku Województwie. Konstytucja daje możliwość wzięcia udziału w posiedzeniach tych organów. To prawo powtarza się także w Ustawie o dostępie do informacji publicznej.

• Zasada prawa do sądu

Podstawa to art. 45 Konstytucji; każdy ma prawo wniesienia sprawy do sądu oraz do jej rozpoznania w rozsądnym terminie; na gruncie administracyjnego prawo do sądu można sprowadzać do uruchomiania sądowej kontroli działań administracji. Z tak rozumianym prawem do sądu mamy do czynienia od 1980r.- powołano wtedy NSA, a 20 lat później Wojewódzkie Sądy Adm.; przed wojną istniał Najwyższy Trybunał Adm. (NTA); w czasie sprawy prowadzonej w SA pozycje obywatela i adm. są zrównoważone.

relacja między podmiotem kontrolującym, a kontrolowanym pozwala na rozróżnienie kontroli zewnętrznej i wewnętrznej:

1. Wewnętrzna- organ kontrolujący jest organem zwierzchnim wobec organu kontrolowanego, ma zazwyczaj uprawnienia kierownicze w stosunku do niego. Zaletą jest to, że organ zna specyfikę działań drugiego organu

2. Zewnętrzna- między organem kontrolującym, a kontrolowanym nie ma tego typu zależności. Wadą jest to, że organ kontrolujący nie zna specyfiki działań drugiego organu, nie jest z nim powiązany.

Kontrola wewnętrzna jest lepsza pod tym względem, z kolei zewnętrzna gwarantuje niezależność, która jest warunkiem obiektywizmu kontroli.

• Zasada subsydiarności

Jest zasadą wielowymiarową, ma swój wymiar prawny, a także filozoficzny, psychologiczny, socjologiczny. Ustanawia ona relację między jednostką, a szerszym kręgiem społecznym. Społeczność większa nie powinna przeszkadzać społeczności mniejszej, a włączać się dopiero, gdy społeczność mniejsza nie może sobie poradzić, nie może samodzielnie realizować swoich zadań.

[jednostkarodzina; rodzinaspołeczeństwo; społeczeństwonaród; naródUE]

Zasad ta ma zastosowanie przede wszystkim w prawie adm. ustrojowym:

Państwo sam. Terytorialny jednostka

Podstawą dla jednostki są zadania gminy. Przede wszystkim sam. terytorialny wypełnia zadania wobec jednostki. Gdy on nie może tego zrobić to zadanie przejmuje państwo.

• Zasada kompetencyjności

Przez kompetencje rozumie się często określony zakres uprawnień i obowiązków przypisanych danemu podmiotowi administrującemu. Zakres ten wyznaczają przepisy określające zadania, właściwość i prawne formy działania administracji.

Zasada ta oznacza, że do rozstrzygania określonej sprawy w określonej prawnie formie działania może być zobowiązany (kompetentny, właściwy) tylko jeden organ, który musi się charakteryzować właściwością miejscową, rzeczową i instancyjną. Tak rozumiana zasada kompetencyjności ma zapobiegać powstawaniu sporów kompetencyjnych.

• Zasada dualizmu/monizmu

Dualizm i monizm odnosi się do adm. w aspekcie podmiotowym. Wszędzie tam, gdzie jest samorząd teryt. mamy do czynienia z DUALIZMEM. W terenie obok adm. rządowej funkcjonują również organy samorządowe. Z MONIZMEM mamy do czynienia wówczas, gdy adm. działa tylko w oparciu o organy rządowe.

• W powiecie- dualizm; mamy organy rządowe i samorządowe z przewagą samorządowych

• W województwie- dualizm; wojewoda to adm. rządowa, a sejmik województwa samorządowa

• W gminie- monizm; tylko adm. samorządowa

• Zasada centralizacji/decentralizacji

Centralizacja i decentralizacja dotyczą układów, zależności pomiędzy różnymi organami różnych szczebli.

CENTRALIZACJA :

1. To taki sposób organizacji aparatu adm., w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom stopnia wyższego

2. Centralizacja zakłada brak samodzielności organów niższego stopnia i ich uzależnienie od organów stopnia wyższego

3. Organy wyższego stopnia mogą ingerować w sferę działania organów niższych sięgając po instrumenty ogólne lub jednostkowe, czyli np. zarządzenia i polecenia służbowe

4. Uprawnienia decyzyjne są ulokowane na wyższych szczeblach hierarchii. Chodzi o decyzje kreatywne, strategiczne dla działania adm.

5. Istniejąca pomiędzy nimi więź to więź kierownicza:

• Oznacza prawo do wydawania przez organ wyższy organom niższym obowiązujących je poleceń

• Na płaszczyźnie personalnej więź kierownicza wyraża się w prawie organu wyższego stopnia do obsadzania stanowisk niższych szczebli, prawo do decydowania o awansach, o wynagrodzeniu, dostosowania środków odpowiedzialności dyscyplinarnej, służbowej

DECENTRALIZACJA:

1. Oznacza taki układ organizacyjny, w którym organy niższych stopni nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższym

2. Są one wyposażone w określony prawem stopień samodzielności w działaniu

3. Wobec tego organy stopnia wyższego dysponują jedynie uprawnieniami nadzorczymi nad organami niższymi stopniem, sprawując nadzór przy użyciu kryterium jedynie legalności

4. Organ nadzorczy może sięgać tylko po takie środki, na których stosowanie prawo mu pozwala

5. Przepisy wręcz określają sytuację, w której organ nadzoru może sięgnąć po dany środek

Związana z tą zasadą jest KONCENTRACJA I DEKONCENTRACJA. Dotyczą rozmieszczenia kompetencji w ramach adm. publicznej:

KONCENTRACJA: to zjawisko skupienia zadań i kompetencji służących ich realizacji w gestii nielicznej grupy organów

DEKONCENTRACJA: polega na rozproszeniu skupionych wcześniej zadań na liczniejszą grupę organów

• Zasada zespolenia administracji

Zaczęła funkcjonować w Polsce w ramach reformy z 1998r. Działa też w adm. lokalnej. W Tereni działają organy dwojakiego rodzaju: o kompetencji ogólnej i specjalnej (np. policja, górnictwa, skarbowa). Przed 1998r. dominowała w adm. zasada resortowości.

Zasada zespolenia adm. to poddanie organów o kompetencji specjalnej działających w terenie zwierzchnictwu organu o kompetencji ogólnej działającemu na tym terenie. Innymi słowy to koncentracja w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnictwem.

Zasadą zespolenia nie objęto wszystkich organów o kompetencji szczególnej, część z nich nadal pozostaje w strukturze resortowej, jest to determinowane specyfika przedmiotu ich działania, a także potrzebą oderwania się od wpływów lokalnych.

Na poziomie województwa te organy stanowią wojewódzką zespoloną adm. rządową. Natomiast na poziomie powiatu to jest powiatowa adm. zespolona.

Na poziomie województwa zespolenie dotyczy organów adm. rządowej, natomiast na szczeblu powiatu organy adm. rządowej są podporządkowane staroście (czyli organowi sam. teryt.).

Zasada zespolenia ma główne zastosowanie w adm. rządowej, ale również w ramach adm. samorządowej. Przybiera to następującą postać:

• W województwie zespolenie sprowadza się do skupienia całokształtu kompetencji adm. rządowej w organach samorządu teryt. i w urzędzie marszałka województwa pod zwierzchnictwem którego skoncentrowany jest cały aparat pomocniczy ujęty w urzędzie marszałkowskim

• W powiecie starosta jest zwierzchnikiem zarówno starostwa powiatowego jak i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu

• W gminie to wójt, burmistrz, prezydent miasta sprawuje zwierzchnictwo nad urzędem gminy, nad kierownikami gminnych jednostek organizacyjnych

• Zasada sprawności (efektywności)

Zasada ta odnosi się do działań organizatorskich, orzecznictwa (jurysdykcji).

Potocznie sprawność kojarzona jest z szybkością, jednak to nie to samo w adm.- ponadto szybkość nie zawsze jest pożądana w działaniu adm.

Sprawność adm. jest mierzona 3 kryteriami:

• Skuteczności

• Korzystności

• Ekonomiczności

SKUTECZNE działanie to takie, które prowadzi do osiągnięcia zamierzonego celu.

KORZYSTNE to takie, którego realizacja prowadzi do tego, ze cenność wyniku użytecznego jest większa od kosztów.

EKONOMICZNE jest wówczas, gdy wartość relacji między tą cennością wyniku użytecznego, a cennością kosztów jest większe od 1.

ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Określony jest katalog tych źródeł w Konstytucji w rozdziale III. Za źródła prawa rozumie się akty prawotwórcze (normatywne). Źródła prawa funkcjonują w systemie prawa, który charakteryzuje jedność, spójność, zupełność, niesprzeczność, hierarchiczność.

Akty prawotwórcze są stanowione przez organy państwowe i mają charakter generalny (odnosi się do klasy podmiotów) czy też abstrakcyjny (odnosi się do przedmiotu; dotyczy powtarzalnych zachowań).

Jeżeli chodzi o akty prawa powszechnie obowiązujące mamy do czynienia z zamkniętym katalogiem źródeł. Jeżeli chodzi zaś o źródła prawa wewnętrznego w Konstytucji określona jest tylko ich część i trzeba uznać, że mają one charakter otwarty.

PODZIAŁY ŹRÓDEŁ PRAWA

1. a) źródła prawa powszechnie obowiązujące:

• Konstytucja

• Ustawy

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe

• Rozporządzenia - Rozporządzenia z mocą ustawy - są regulowane w art.234 Konstytucji. Mogą być wydawane przez Prezydenta RP na wniosek Rady Ministrów jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzeniu. Podlegają one zatwierdzeniu na najbliższym posiedzeniu Sejmu.

• Rozporządzenia - wydawane są na podstawie ustaw przez organy określone w ustawie i stanowią doprecyzowanie treści ustawy w granicach określonych w upoważnieniu ustawowym (delegacji ustawowej). Do wydawania rozporządzeń uprawnione są takie podmioty jak:

- Prezydent

- Rada Ministrów

- Prezes Rady Ministrów

- Ministrowie kierujący określonym działem administracji

- Przewodniczący określonych w ustawie komitetów

- KRRiT

Są klasyczną formą udziału administracji w stanowieniu prawa.

• Obowiązujące na określonym terenie akty prawa miejscowego

b) źródła prawa wewnętrznego:

wg Konstytucji:

• uchwały Rady Ministrów

• zarządzenia Prezesa Rady Ministrów

• zarządzenia ministrów

poza Konstytucją:

• statuty

• regulaminy

• uchwały

• okólniki

• pisma okólne

• instrukcje

2. a) źródła prawa stanowione przez centralne organy państwa

b) źródła prawa stanowione przez organy terenowe.

3. Kryterium związane z podziałem władzy:

a) źródła prawa pochodzące od władzy ustawodawczej

b) źródła prawa pochodzące od władzy wykonawczej

ŹRÓDŁA PRAWA EUROPEJSKIEGO (UE)

INSTYTUCJA NOTYFIKACJI- postępowanie w sprawie pomocy; przekazanie Komisji Europejskiej projektu pomocy indywidualnej wraz z informacjami, które są niezbędne dla oceny zgodności

ACQUIS COMMUNANTAINE- dorobek wspólnotowy, wszystko co jest wypracowane w ramach Unii (prawo pisane i zwyczajowe).

Normy unijne nie powinny być sprzeczne z normami krajowymi, a jeśli już to pierwszeństwo mają postanowienia ratyfikowanych umów międzynarodowych.

Źródła prawa UE dzielą się na:

1. Prawo Pierwotne - obejmujące traktaty założycielskie, traktaty akcesyjne; jest najwyższe w hierarchii; opiera się na prawie pisanym, ale nie tylko- np. jeszcze na zasadach ogólnych prawa

2. Wtórne - będące wyrazem woli organów Unii Europejskiej.

Wiążącymi aktami w ramach źródeł prawa europejskiego są:

1. Rozporządzenia - mają charakter bliższy naszym ustawom o charakterze generalnym i abstrakcyjnym; o ponadnarodowym charakterze; powszechnie obowiązujące i podlegające bezpośredniemu stosowaniu bez konieczności ich inkorporowania do systemu źródeł prawa krajowego. Rozporządzenia służą głównie unifikacji prawa na terenie wspólnot w kontekście tworzenia ogólnoeuropejskich norm prawa. Ich adresatem są nie tylko państwa członkowskie, ale także obywatele tych państw.

2. Dyrektywy - podstawową ich funkcją jest harmonizowanie prawa na terenie wspólnot. I państwo członkowskie ma dłuższy staż w Unii tym częstotliwość wydawania dyrektyw wobec tego państwa zmniejsza się. Co do zasady nie obowiązują bezpośrednio- państwo jest zobowiązane do zagwarantowania celu zawartego w dyrektywie.

Dyrektywa obowiązuje bezpośrednio, jeśli: (rzadko ma miejsce taki przypadek)

• Bezskutecznie upłynął termin do implementacji dyrektywy do obowiązującego porządku prawnego

• Dyrektywa jest precyzyjna, bezwarunkowa, nadająca się do zastosowania w konkretnym przypadku

• Decyzje - są rodzajem aktu administracyjnego o charakterze indywidualnym. Są adresowane do państwa członkowskiego jak i indywidualne, konkretne podmioty.

Pozostałe źródła prawa unijnego, niewiążące (łagodniejsze):

• Zalecenia

• Opinie

• Komunikaty

• Rezolucje

• Wytyczne

Niewiążące źródła są podstawą do zrozumienia, interpretowania prawa wiążącego.

W ramach systemu prawa unijnego istotną rolę odgrywa także orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości. Jego rozstrzygnięcia mają charakter precedensowy.

AKTY PRAWA WEWNĘTRZNEGO

• Uchwały Rady Ministrów

• Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów

• Zarządzenia Ministrów

Ich cechą charakterystyczną jest obowiązek wewnątrz administracji, a dokładniej obowiązywanie podmiotów podległych organizacyjnie organowi, który wydał taki akt.

Uchwała zawsze pochodzi od organu kolegialnego, a zarządzenie od organu monokratycznego.

Inne akty o charakterze wewnętrznym wydawane przez organy upoważnione obowiązują podmioty wewnętrznej administracji i w zależności od rodzaju regulują zasady postępowania (np.: jak instrukcja), strukturę organizacyjną i kompetencje organów (statut), zasady działania w określonych sprawach (wytyczne) itd.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Celowość wyodrębnienia takiej kategorii źródeł prawa wynika z konieczności zróżnicowania niektórych rozwiązań na danym terenie.

Mimo, że stanowi źródło prawa powszechnie obowiązującego, to ma ograniczony zasięg terytorialny i zobowiązuje na terenie właściwości organu, który go ustanowił. Mogą odrębnie regulować pewne kwestie na terenie Państwa. Akty prawa miejscowego mogą być stanowione przez organy samorządu terytorialnego, a także przez terenowe organy administracji rządowej (zespolone i niezespolone).

Powody, dla których wprowadzona jest kategoria aktów prawa miejscowego:

1. Specyfika lokalnych warunków.

2. Określone zagadnienia ze względu na lokalny charakter nie wymagają jednolitego urozmaicenia w skali całego kraju.

3. Nie ma konieczności działania organów centralnych w sprawach o znaczeniu lokalnym.

4. W przypadku zdarzeń charakterze nagłym w wymiarze lokalnym istnieje możliwość szybkiej regulacji określonych zagadnień przez organy lokalne.

Podziały aktów prawa miejscowego:

1. Pochodzące od organów samorządu terytorialnego i pochodzące od organów administracji rządowej.

2. Ze względu na rodzaj organu:

1. Organy samorządu gminnego (rada gminy)

2. Organy samorządu powiatowego (rada powiatu)

3. Organy samorządu województwa (sejmik województwa)

4. Wojewoda

5. Terenowe organy administracji niezespolonej (np. dyrektor urzędu morskiego)

3. Ze względu na rodzaj upoważnienia:

1. Upoważnienie Szczegółowe (szczególne)- podstawa do wydawania aktów o charakterze wykonawczym; wyraźnie wskazują jaki organ, w jakiej formie powinien (UPOWAŻNIENIE OBLIGATORYJNE, czyli musi to zrobić) czy też może (UPOWAŻNIENIE FAKULTATYWNE, jeśli zaistnieje konkretna sytuacja to dany podmiot może) wydać akt normatywny

2. Upoważnienie Generalne- wskazują właściwy organ i ogólne przesłanki, które musza być spełnione, aby akt był wydany; te upoważnienia dają najwięcej samodzielności organowi upoważnionemu

4. Ze względu na treść aktu:

1. Zawierające STATUTY - wydawane przez organy samorządu terytorialnego, określaja wewnętrzny ustrój danej jednostki samorządu teryt., są tworzone na wszystkich jego poziomach (organy stanowiące na podstawie generalnego upoważnienia umożliwiającego regulowanie ustroju jednostek samorządu terytorialnego w zakresie nieuregulowanym w ustawie).

2. Zawierające przepisy wykonawcze - są stanowione na podstawie przepisów szczegółowych upoważniających określony organ administracji terenowej do określonego działania np.: określenie stawki podatku lokalnego na danym terenie. Oprócz tego ustawy ustrojowe przewidują możliwość wydawania aktów o charakterze wykonawczym w ramach aktów prawa miejscowego lecz konieczne jest istnienie przepisu, który określa zakres i determinuje treść aktów prawa miejscowego.

3. Zawierające przepisy porządkowe

PRZEPISY PORZĄDKOWE

Są stanowione w oparciu o upoważnienie generalne zawarte w przepisach ustawowych. Do ich stanowienia są uprawnione nie wszystkie organy. Jeśli chodzi o samorządy to są to organy samorządu województwa (nie są uprawnione), uprawniony jest tylko wojewoda.

• Mogą je stanowić organy gminy, powiatu i na poziomie województwa przez wojewodę oraz niektóre organy wojewódzkiej adm. niezespolonej

• Są wydawane na podstawie generalnego upoważnienia, zawartego w ustawach ustrojowych (ustawa z 05.06.1998 o samorządach powiatowych, ustawa z 05.06.1998 o administracji rządowej w województwie). W ustawach tych zawarta jest delegacja.

• Przepisy te mogą być wydawane jedynie w zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach obowiązujących, a także jeśli jest to niezbędne dla ochrony życia, zdrowia, mienia, bezpieczeństwa publicznego. Na szczeblu powiatowym dobrem chronionym jest również ochrona środowiska.

• Ich treścią są zakazy lub nakazy określonego zachowania się, których przestrzeganie ma na celu niedopuszczenie do powstania zagrożenia, jego rozszerzania się lub służy redukcji negatywnych skutków owego zagrożenia.

• Najpierw trzeba sięgać do przepisów, które już istnieją, zanim wyda się nowe.

• Są zabezpieczone pewnym rozwiązaniem - w przypadku nieprzestrzegania przepisów porządkowych mamy do czynienia z wykroczeniem. Unormowanie to ma wzmacniać poszanowanie tych przepisów.

Organy wydające przepisy porządkowe

W gminie i w powiecie przepisy wydawane są odpowiednio przez radę gminy i radę powiatu w formie uchwały. W przypadkach niecierpiących zwłoki gminne i powiatowe przepisy porządkowe może wydać organ wykonawczy (wójt, burmistrz, prezydent miasta) w formie zarządzenia (w powiecie zarząd powiatu w formie uchwały). Zarządzenia te i uchwały mają charakter substytucyjny. Muszą być przedstawione właściwemu organowi stanowiącemu na najbliższej sesji w celu ich zatwierdzenia. Jeżeli nie zostaną przedstawione, tracą moc obowiązująca. Ten sam skutek następuje w przypadku odmowy zatwierdzenia przepisów porządkowych przez organ stanowiący. Jeśli przepisy substytucyjne szybciej przyniosły rezultat (zanim odbyła się sesja organu stanowiącego), to rada określa tylko termin utraty mocy wiążącej, ale dlatego, że zrealizowały zamierzony cel.

Na szczeblu wojewódzkim przepisy porządkowe wydawane są przez Wojewodę w formie rozporządzenia.

Stanowienie przepisów porządkowych rodzi pewne problemy, wynikające z generalnego charakteru upoważnienia. Podstawy do wydania przepisów porządkowych posługują się pojęciami nieostrymi (porządek, bezpieczeństwo, spokój publiczny).

Przepisy, po ich uchwaleniu, powinny być niezwłocznie podpisane przez przewodniczącego rady i przekazane do publikacji.

Publikacja przepisów porządkowych

Ich ogłoszenie w prawnie przewidziany sposób daje podstawę do ich znania i przestrzegania.

Ogłaszanie aktów prawa miejscowego

Są ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urzędowym. W przypadku przepisów porządkowych ogłaszane są w sposób uproszczony w formie obwieszczeń, w sposób zwyczajowo przyjęty lub środkach masowego przekazu. Na wójcie, burmistrzu, prezydencie miasta ciąży obowiązek przesłania gminnych przepisów porządkowych do wiadomości wójtom, burmistrzom lub prezydentom sąsiednich gmin, a także staroście powiatu, na terenie którego gmina się znajduje. Powinno to nastąpić w dniu następnym po uchwaleniu przepisów.

Starosta obowiązany jest do przekazania ich organom wykonawczym gmin i sąsiednim starostom powiatów. Wojewoda obowiązany jest do przekazania Prezesowi Rady Ministrów, marszałkowi województwa, starostom, burmistrzom, prezydentom, wójtom gmin na których rozporządzenie porządkowe ma być stosowane.

W przypadku przepisów porządkowych vacatio legis trwa 3 dni. Za dzień ogłoszenia przyjmuje się datę wskazaną w obwieszczeniu.

W uzasadnionych przypadkach przepisy mogą wchodzić w życie szybciej, gdy zwłoka mogłaby spowodować nieodwracalne szkody lub też powodować poważne zagrożenie dla któregoś z dóbr, którego zagrożenie jest podstawą wydania przepisów porządkowych. W takim przypadku wejście w życie można zarządzić z dniem ich ogłoszenia, ale jest to najkrótszy możliwy termin.

OGŁASZANIE ŹRÓDEŁ PRAWA

Ogłaszanie źródeł prawa jest warunkiem ich obowiązywania, jeśli nie wynika z treści ustawy inaczej, to regułą jest 14 dniowy termin. Termin może ulec WYDŁUŻENIU, jeśli dotyczy skomplikowanej, istotnej zmiany; dopuszcza się też MOC WSTECZNĄ, jeśli przepisy są korzystne dla obywatela lub nie naruszają zasady demokratycznego państwa prawnego.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO- są ogłoszone w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym, niezależnie od tego jaki organ dany akt prawa stanowił.

PRZEPISY PORZĄDKOWE- również ogłaszane w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym, a poza tym w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie, w środkach masowego przekazu. Wchodzą w życie po 3 dniach, a w nadzwyczajnych przypadkach w dniu ogłoszenia.

ŹRÓDŁA PRAWA UE- są ogłaszane w Dzienniku Urzędowym UE

Wydrukowany jest on w kilku wersjach:

1. wersja „L”

2. wersja „C”

3. wersja „S”

W serii (wersji) „L” publikuje się:

• rozporządzenia Rady Europejskiej

• rozporządzenia Parlamentu Europejskiego

• dyrektywy Rady Unii Europejskiej

• decyzje Rady Unii Europejskiej, a także opinie i zalecenia

W serii (wersji) „C” publikuje się:

• streszczenia wyroków ETS

• protokoły z posiedzeń Parlamentu Europejskiego

• umowy publiczne dotyczące np. ogłoszenia o naborze do pracy w instytucjach UE

W serii (wersji) „S” publikuje się:

• umowy publiczne dotyczące pracy, dostaw, usług wszystkich państwa członkowskich

• umowy publiczne dotyczące instytucji unijnych

PROBLEM LOBBINGU W STANOWIENU PRAWA

Lobbing- naciski, nieformalne wpływy

W literaturze lobbing to wpływanie w granicach prawa na decyzje organów władzy publicznej z wyjątkiem organów wymiaru sprawiedliwości. Wpływanie w kierunku pożądanym przez daną grupę albo jednostkę. Działalność tego rodzaju nie może być prowadzona w indywidualnych sprawach.

Rada Ministrów raz na 6 miesięcy musi ujawniać projekty aktów legislacyjnych.

1. Program ma zawierać zwięzłą informację o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań, które mają być zawarte w projekcie ustawy.

2. Powinno w nim być wskazanie istoty rozwiązań, które planuje się zawrzeć w ogólnym projekcie ustawy.

3. Powinno nastąpić wskazanie organów odpowiedzialnych za opracowanie projektów ustaw.

4. Wskazanie imienia i nazwiska, stanowiska osoby odpowiedzialne za opracowanie projektów ustawy

5. Dokładny adres strony biuletynu informacji publicznej, na której będą udostępniane projekty ustaw i wszelkie dokumenty, które dotyczą prac nad projektami ustaw.

07.07.2005r - ustawa o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.

Wysłuchanie publiczne- w ramach jego podmioty zainteresowane projektem danej ustawy mogą zgłosić swoje uwagi dotyczące go; może być to przeprowadzone dopiero po wniesieniu projektu ustawy do sejmu

2 grupy podmiotów zainteresowanych lobbingiem:

• Osoby fizyczne

• Podmioty, które zawodowo wykonują działalność lobbingową

Działalność lobbingowa podlega ścisłej kontroli, co jest prawnie określone.

(z wykładu tylko tyle)

Korzyści działalności lobbingowej:

1. Prakseologiczne zalety lobbingu - wyrażają się w tym, że lobbyści dostarczają decydentom informacje o istniejących lub potencjalnych problemach, ich możliwych rozwiązaniach, zaletach, wadach wchodzących w grę kierunków działania.

2. Społeczno - polityczne - lobbing jest instytucją, która służy ideałowi demokratycznego społeczeństwa obywatelskiego, które w ten sposób może pełniej uczestniczyć w procesach demokratycznych i wypowiadać się częściej niż raz na kilka lat.

3. Gospodarcze (ekonomiczne) - lobbing oznacza eliminację korupcji, służy likwidowaniu niemerytorycznego charakteru decyzji organów władzy publicznej i służy budowie gospodarki rynkowej.

Normatywna definicja działalności lobbingowej - każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi, zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa.

Zawodowa działalność lobbingowa - to zarobkowa działalność lobbingowa, prowadzona na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesów tych osób. Aby mogła być dobrze prowadzona istnieje obowiązek ujawniania zamiarów gdy chodzi o projekty aktów prawnych.

PUBLICZNE PRAWA PODMIOTOWE

Ochrona obywatela w kontakcie z administracją. Jest instrumentem oceny elementu demokracji w porządku prawnym.

Publiczne prawa podmiotowe to taka instytucja prawna jednostki (obywatel, jednostka zbiorowa), w ramach której jednostka ta opierając się na chroniących jej interesy prawne normach prawnych może w sposób skuteczny żądać od państwa określonego zachowania się (działania bądź zaniechania). Samo istnienie prawa podmiotowego jest kategorią obiektywną.

Publiczne prawa podmiotowe dzieli się na:

1. Pozytywne publiczne prawa podmiotowe - takie prawa, które pozwalają jednostce występować z roszczeniami wobec państwa, aby zapewniło ono jednostce korzystanie z przysługujących jej uprawnień. Są zróżnicowane co do bliższego charakteru:

1. Prawa publiczne polegające na żądaniu od organu administracji publicznej określonego prawem zachowania się np. żądanie wydania decyzji adm.

2. Prawa publiczne polegające na roszczeniu o wydanie aktu administracyjnego o oznaczonej treści.

3. Prawa publiczne polegające na żądaniu nie tylko rozstrzygnięcia pozytywnego, ale określonego rozstrzygnięcia pozytywnego.

4. Prawa publiczne polegające na prawie do współdziałania z administracją w rozstrzyganiu spraw z zakresu administracji publicznej (np. udział organizacji społecznej na prawach strony w postępowaniu adm.- popularne przy organizacjach ekologicznych)

2. Negatywne publiczne prawa podmiotowe - roszczenie jednostki wobec państwa o nieingerencję (aby państwo nie wkraczało w sferę konstytucyjnie określonych wolności).

ZLECANIE FUNKCJI Z ZAKRESU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

O zlecaniu funkcji administracji publicznej można mówić wówczas, gdy przepisy ustaw przyznają kompetencje do stosowania jednostronnych rozstrzygnięć takich jak decyzje, postanowienia podmiotowi nie będącemu częścią aparatu państwa np. fundacja, agencja, spółki prawa handlowego, osoby fizyczne.

Owo zlecanie może mieć dwie postacie:

1. wynika wprost z ustawy

2. polega na akcie indywidualnego powierzenia na mocy upoważnienia ustawowego

Powierzenie to często przyjmuje postać porozumienia administracyjnego. Podmiot, któremu powierzono zadanie wykonuje je w imieniu nie swoim, ale podmiotu, który powierzył mu to zadanie.

PRYWTYZACJA ZADAŃ PUBLICZNYCH

Standardem jest, że podmioty administracji wykonują zadania tej administracji w formach właściwych dla prawa publicznego. Z prywatyzacją zadań publicznych mamy do czynienia, gdy w grę wchodzą odstępstwa od tej reguły. Mamy z nią do czynienia również wtedy, gdy te zadania będą wykonywane nie przez podmioty adm. lub w sytuacjach, gdy te zadania są wykonywane przez pomioty administracji, ale w ramach prawa prywatnego.

Prywatyzacja może polegać na tym, że:

1. Następuje zmiana cech podmiotu wykonującego zadania publiczne (miejsce podmiotów publicznych jest zajmowane przez podmioty prawa prywatnego).

1. Podmiot publiczny przekształca się w podmiot prywatny

2. Podmiot publiczny rezygnuje z realizacji określonego zadania, a jego miejsce zajmuje pomiot prywatny

2. Zmianie form, w których są realizowane są zadania publiczne - zadania realizowane dotychczas w formach prawa publicznego zaczynają być wykonywane w formach prawa prywatnego (np.: Uniwersytet Łódzki - zakład prawa publicznego - studia stacjonarne , formy prawa prywatnego- studia niestacjonarne) . Konsekwencją zmiany form realizacji zadań publicznych będzie zmiana stosunku prawnego łączącego podmioty stosunku.

Zakres prywatyzacji:

1. Częściowa (sensu largo) - organy adm. publicznej przekazują bezpośrednie wykonywanie zadań publicznych podmiotom niepublicznym zachowując dla siebie rolę organizatorów lub inicjatorów tych zadań. Występuje zdecydowanie częściej.

2. Całkowita (definitywna, sensu stricto) - wówczas, gdy państwo całkowicie rezygnuje z zajmowania się niektórymi sprawami i z odpowiedzialnością za nie. Wówczas dotychczas zadania publiczne przestają nimi być. Np.: w 1991r dokonana prywatyzacja notariatu. Określana jest mianem sensu stricte. Rzadko mamy z nią do czynienia.

PODZIAŁ TERYTORIALNY

Jest to względnie trwałe rozczłonkowanie terytorium państwa, dokonywane za pomocą norm prawnych, w celu określenia terytorialnych podstaw działania jednostek organizacyjnych państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, a także innych jednostek, którym zlecono wykonywanie funkcji publicznych.

Cechy podziału:

1. Dokonywany jest za pomocą norm prawnych. Podstawy te gwarantują względną całość podziału terytorialnego. Z jednej strony powinien on być trwały, ponieważ kontakt z nim mają przeciętni ludzie, którzy nie mają nic wspólnego z administracją, z drugiej wyznacza obszar działania organów adm.

2. Dotyczy terytorium państwa. Oznacza ono nie tylko ląd, ale również wody wewnętrzne, obszar pod powierzchnią ziemi, obszar ponad lądem, pas wód morskich, pokłady statków wodnych i powietrznych pod banderą państwa, teren którymi są placówki dyplomatyczne.

3. Dokonywany na potrzeby podmiotów realizujących zadania publiczne.

Rodzaje podziałów terytorialnych:

1. Zasadniczy

2. Pomocniczy

3. Specjalny

ZASADNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY

Tworzony dla potrzeb administracji ogólnej (rządowej i samorządowej).

Najmniejszą jednostką tego podziału jest GMINA. Ostatnia reforma miała miejsce w 1998r, a weszła w życie 1 stycznia 1999r - zadecydowała o aktualnym kształcie zasadniczego podziału terytorialnego. Jeżeli jednak chodzi o gminy, to wiele się nie zmieniło od reformy z 1972r. Od tego czasu liczba gmin zmieniła się o ok. 100, dzisiaj jest ich około 2500.

GMINA

Procedura tworzenia, łączenia, dzielenia gmin.

Zmiany dokonywane są w drodze rozporządzenia Rady Ministrów z jej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanej rady gminy (w tym wypadku wniosek ten powinien być poprzedzony przeprowadzeniem konsultacji z mieszkańcami tej gminy, jak i sąsiednich rad gmin, których zmiany będą dotyczyły; wniosek powinien zawierać uzasadnienie merytoryczne). Pod uwagę powinno się brać układ osadniczy, ukształtowanie terenu, więzi gospodarcze, więzi pomiędzy mieszkańcami. W przypadku zmian granic gmin, powiatów czy województw potrzebne są dodatkowe opinie Rady Gminy, Powiatu czy Sejmiku Województwa.

Jeśli zmiany mają być wprowadzone z urzędu, to też mamy do czynienia z konsultacjami z mieszkańcami - minister właściwy od spraw wewnętrznych zwraca się do rad gmin o wyrażenie opinii, które oparte są na tych właśnie konsultacjach. Nie mają one charakteru wiążącego wobec organu, ale powinny być brane pod uwagę. Rada gminy jest uprawniona do nadawania nazw ulic, placów będących organami publicznymi, a także nazw dróg wewnętrznych.

POWIAT

Inną jednostką samorządu terytorialnego jest POWIAT. Jest ich około 400. Jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje obszary graniczących ze sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu. Wyróżniamy dwa rodzaje powiatów:

1. Ziemski- obejmują całe obszary graniczących ze sobą gmin

2. Miejski - miastem na prawach powiatu jest miasto liczące powyżej 100 tysięcy mieszkańców, a także miasta, które po 31 grudnia 1998 przestały być siedzibą wojewody. Kategoria miasta na prawach powiatu została utworzona w reformie z 1998r.

Ustrój Warszawy

Podzielona jest na 11 gmin. Dzielnice uzyskały ten status. Przed 1998 ustalono, że będą one tworzyły obligatoryjny związek gmin. Po reformie z 1998r W-wa uzyskała status powiatu. Z mocy ustawy z 2002r W-wa jest jedną gminą mającą status miasta na prawach powiatu.

Procedura łączenia, dzielenia, znoszenia, ustalania nazw i siedzib władz powiatów.

Następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanej rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub rady gminy. Również mamy do czynienia z konsultacjami z mieszkańcami. Wniosek taki powinien zawierać uzasadnienie merytoryczne (dokumenty, mapy), opinie rad powiatów, gmin, których wniosek dotyczy. Jeśli zmiany miałyby naruszać granice województw, to do wniosku potrzebne są opinie sejmików województw, których wniosek ten będzie dotyczył. Gdy Rada Ministrów sama chce wprowadzić zmiany, to właściwy minister zasięga opinii zainteresowanych rad miasta, powiatów lub gmin. Na wyrażenie opinii poprzedzonej konsultacjami mieszkańcami organy mają 30 dni od dnia wystąpienia o opinię- termin ten może niweczyć angażowanie mieszkańców w procedurę- termin jest dość krótki, a nie wyrażenie opinii przez Radę we wskazanym terminie skutkuje uznaniem wymogu zaciągnięcia opinii za spełniony.

WOJEWÓDZTWO

Województwo jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego może być znoszona lub tworzona wyłącznie w trybie ustawowym. Zmiana granic może natomiast odbywać się w drodze rozporządzenia Rady Ministrów po zasięgnięciu opinii Rad Sejmików, których zmiany dotyczą.

PODZIAŁ POMOCNICZY

Tworzony jest dla organów o charakterze pomocniczym w stosunku do podstawowych organów administracji publicznej. Ma funkcję uzupełniającą w stosunku do podziału zasadniczego, gdyż w jego ramach są, mogą lub powinny być realizowane zadania publiczne organów podstawowych, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest mniej skuteczne, mniej racjonalne, mniej ekonomiczne. Może być tworzony wyłącznie w gminach i miastach na prawach powiatu.

Możliwe są zatem trzy sytuacje:

• niektóre gminy w ogóle nie tworzą jednostek pomocniczych

• niektóre gminy tworzą jednostki pomocnicze na części swojego terytorium

• jednostki pomocnicze tworzone są na terenie całej gminy

Wyróżniamy jednostki pomocnicze:

• sołectwa - tworzone na terenach wiejskich

• osiedla i dzielnice - tworzone na terenach zurbanizowanych

Utworzenie jednostki pomocniczej należy do kompetencji Rady Gminy, która podejmuje uchwałę w tym przedmiocie po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. Do unormowania tych kwestii jest statut gminy, który określa kwestie podziału, łączenia istniejących jednostek.

Utworzenie jednostki pomocniczej pociąga za sobą potrzebę uchwalenia przez Radę Gminy statutu jednostki pomocniczej, w którym określa się organizację, zakres działania jednostki.

Istnienie takiej jednostki musi być uzasadnione merytorycznymi względami. W ramach tego podziału mają funkcjonować organy, które przejmują część zadań organu podstawowego. Dobrowolność tworzenia jednostek pomocniczych ma pewien wyjątek - tworzenie dzielnic jako jednostek pomocniczych miasta stołecznego Warszawy. Istnieje tam obowiązek ich utworzenia. Wszelkie zmiany mogą następować z dniem 1 stycznia, chyba, że jest to rok, kiedy odbywają się wybory samorządowe, czyli zmiany mogą następować w dniu wyborów.

SPECJALNE PODZIAŁY TERYTORIALNE

Tworzone są dla administracji niezespolonej i innych podmiotów np. organów wymiaru sprawiedliwości.. Wśród nich panuje ogromne zróżnicowanie - dwustopniowe, trójstopniowe. Są takie, które obejmują obszar całego kraju lub tylko jego część. Ich istnienie jest wyrazem niemożności zsynchronizowania działania określonych podmiotów z zasadniczym podziałem terytorialnym.

Przykłady podziałów:

Ze względu na liczbę jednostek podziału:

1. trójstopniowy - tworzony dla potrzeb sądów powszechnych, które działają od najmniejszych jednostek w rejonach, okręgach i w apelacjach.

W podobnym podziale funkcjonują prokuratury. Nazwy są identyczne, ale zakres działania różni się. Jest znaczenie więcej rejonów jako jednostek dla prokuratury, niż rejonów jako jednostek dla sądów powszechnych.

Trójszczeblowy podział przewidywany jest również dla administracji wojskowej, przy czym okręg jest największy. Hierarchia: pierwszy szczebel nie ma nazwy, działają tam wojskowe komendy uzupełnień (obejmują kilka powiatów, duże miasta) drugi szczebel to województwa, działają tam wojewódzkie sztaby wojskowe 2 okręgi wojskowe (śląski i pomorski)

2. dwuszczeblowy - mamy z nim do czynienia dla potrzeb sądów wojskowych (mniejsze garnizony oraz okręgi-2). Terytorium kraju podzielone jest na 10 garnizonów. Organy do spraw miar funkcjonują w tym podziale. Mniejszą jednostką są obwody, większą zaś okręgi. Obwodów jest 62, a okręgów 9.

3. Jednoszczeblowy - przykładem jest podział dla potrzeb straży granicznej. Są takie, które obejmują kilka województw. Nadwiślański Oddział Straży Granicznej z siedzibą w Warszawie. Podziały obejmujące ląd i wody morskie. Organami administracji morskiej są dyrektorzy Urzędów Morskich (Gdynia, Słupsk, Szczecin). Okręgi Inspektorzy Rybołówstwa Morskiego działają na tych samych obszarach co urzędy morskie. Innym podziałem jednostopniowym w odniesieniu do potrzeb administracji żeglugi śródlądowej. Jest osiem organów administracji żeglugi śródlądowej i osiem okręgów terytorialnych. W ramach tego podziału funkcjonuje też administracja górnictwa - funkcjonuje 11 Urzędów Górniczych. Te okręgi nie obejmują terytorium całego kraju.

PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE

Są to wszystkie podmioty, które realizują zadania z zakresu administracji publicznej. Aby nazwać podmiot podmiotem administrujący musi on wykonywać zadania z zakresu adm. publicznej, a jego działalność musi wynikać z przepisu lub chociaż umowy.

Są to:

• Organy administracji publicznej

• Przedsiębiorstwa

• Zakłady administracyjne

• Organizacje społeczne (pozarządowe)

• Fundacje

• Agencje

Niektóre są tworzone dla realizacji zadań publicznych, inne realizują te zadania przy okazji.

ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

• Jest to wyodrębniona część administracji publicznej, tworzona na podstawie prawa

• która działa w imieniu i na rachunek państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.

• Jest uprawniony do posługiwania się środkami władczymi, jeśli prawo to dopuszcza.

• Jest przez prawo wyposażony w zadania publiczne z zakresu administracji

• działa w ramach przyznanych mu przez prawo kompetencji. Kompetencje te rozumiane są jako uprawnienie do działania. Od ich posiadania zależy wykorzystywanie przyznanych mu przez ustawodawcę zadań.

Rodzaje organów administracji publicznej

I Kryterium podziału - charakter podmiotu władzy publicznej w imieniu i na rachunek którego działają organy:

1. Organy administracji państwowej (rządowej)

2. Organy administracji samorządowej.

II Kryterium podziału - z punktu widzenia terytorialnego zasięgu działania organów:

1. Organy centralne - ich obszar działania obejmuje cały kraj np. prezes RM. Wśród centralnych wyróżnia się kategorię organów NACZELNYCH- mają one konstytucyjne podstawy.

2. Organy terenowe - ich obszar działania ogranicza się do poszczególnych jednostek podziału terytorialnego np. wojewoda

III Kryterium podziału - z punktu widzenia składu osobowego organu/ liczba osób reprezentujących organ.

Wcześniejsze podziały są obiektywnymi, natomiast ten podział bywa niekiedy wyrazem pewnej ideologii obowiązującej.

1. Organy monokratyczne - przepisy prawa przyznają zadania i kompetencje do ich realizacji jeden osobie fizycznej. Zaletami tego rodzaju organów są:

• Szybkość działania

• Sprawność

• Względna trwałość

• Łatwość ustalenia odpowiedzialności za działanie.

Wadami tego rodzaju organów są:

• Jednostronność rozstrzygnięć

• Skłonność do wadliwych rozstrzygnięć

2. Organy kolegialne - przepisy przyznają zadania i kompetencje zespołowi osób (kolegium). Zaletami tego rodzaju organów są:

• Możliwość wszechstronnej oceny przedmiotu rozstrzygnięcia

• Obiektywizm rozstrzygnięcia

Wadami natomiast są:

• Powolność działania

• Większe koszty funkcjonowania

• Trudności z ustaleniem odpowiedzialności za podjęte rozstrzygnięcia

IV Kryterium - klasyfikacja dokonywana ze względu na przedmiotowy zakres działania:

1. Organy o kompetencji ogólnej - ich zadania obejmują całość lub większość spraw dziedzin administracji np.: Rada Ministrów, Wojewoda.

2. Organy o kompetencji specjalnej - ich zadania ograniczają się do określonego działu administracji albo jego części np.: ministrowie, organy administracji morskiej, organy administracji skarbowej z naczelnikami urzędów i dyrektorami Izb Skarbowych.

V kryterium - z punktu widzenia typu uprawnień / charakteru kompetencji jakimi organ dysponuje:

1. Organy stanowiące - są wyposażone w przyznaną prawem możliwość decydującego rozstrzygnięcia spraw należących do zakresu ich działania w formach aktów indywidualnych i generalnych.

2. Organy opiniodawczo-doradcze - uczestniczą w wykonywaniu administracji poprzez przedstawienie opinii, formułowanie ocen, wniosków dotyczących określonego przedmiotu. Te organy zazwyczaj są organami kolegialnymi i zazwyczaj są usytuowane przy jakiś organach stanowiących np.: Rada do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii usytuowana przy Prezesie Rady Ministrów, Rada Służby Publicznej.

3. Organy kontrolne- ich kompetencje sprowadzają się do przeprowadzania kontroli. Kontrola to badanie stanu faktycznego i porównywanie go z przyjętym wzorem oraz formułowanie wniosków wynikających z tych porównań.

Ad organy kontrolne

Uprawnienia kontrolne przysługują różnym organom, są pewnym narzędziem do wykonywania działań. Kontrola w tych organach jest głównym środkiem działania. Są to np. inspekcje (handlowe, ochrony środowiska), NIK- organ kontrolny o kompetencji ogólnej.

TYPY WIĘZI ŁĄCZĄCYCH ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

1. Kierownictwo - siła tej więzi wyraża się w tym, że organ, któremu przysługują uprawnienia kierownicze wobec drugiego może sięgać po wszelkie środki owemu kierownictwu służące z wyjątkiem tych, których stosowania prawo wyraźnie zakazuje. Łączy organy pozostające w hierarchicznej zależności służbowej. Jest to więź charakterystyczna dla administracji scentralizowanej. Taki rodzaj powiązania, który łączy organy niższego i wyższego rzędu. Organ kierujący może w zasadzie wszystko: obsadzać stanowiska, wyznaczać zadania itd

2. Nadzór - więź ta opiera się na kontroli rozumianej jako badanie zgodności działania organu kontrolowanego z pewnym wzorcem. Między nadzorowanym i nadzorującym nie musi istnieć zależność hierarchiczna, służbowa. Uznaje się go za typową więź dla administracji zdecentralizowanej. Organ nadzorczy może sięgać tylko po takie środki, które są wyraźnie przewidziane prawem w danych okolicznościach. Jeśli rezultat kontroli jest pozytywny to nadzór kończy się na kontroli. Jeśli jest negatywny to organ nadzorujący może podjąć działania zmierzające do korekty stanu faktycznego. Może również stwierdzić istotne naruszenie prawa (stwierdza się nieważność uchwały czy zarządzenia) oraz nieistotne naruszenie prawa (stwierdza się, że uchwała była wydana z naruszeniem prawa)

3. Kontrola - jest elementem kierownictwa i nadzoru. Może być również główną więzią. Organ kontrolny ma prawo badania działania organu kontrolowanego. Może mieć charakter statyczny (np.: składanie sprawozdań) lub dynamiczny (np.: kontrola działania organu bezpośrednio na miejscu, nie „zza biurka”). Nie wymaga zależności hierarchicznej. W razie stwierdzonych uchybień wskazuje się ich przyczyny, na tym kończą się uprawnienia kontroli.

4. Koordynacja - rozumiana jest jako harmonizowanie, ujednolicanie działań różnych organów adm. przez ten, który jest w te uprawnienia koordynacyjne wyposażony bez względu na to, czy istnieje między tymi organami powiązanie hierarchiczne, czy też nie. Często jest potrzebna, gdy organy działają w jednym przedmiocie, ale na różnych etapach realizacji. Może polegać na różnorakich oddziaływaniach, ale nie mamy tu do czynienia z formami władczymi.

5. Współdziałanie - to najluźniejsza więź. Rozumiane jest jako podejmowanie przez różne organy działań zmierzających do realizacji wspólnego celu. Cechą charakterystyczną jest brak podporządkowania organizacyjnego, co daje możliwości samodzielności i niezależności organów współdziałających. Współdziałanie ma charakter dobrowolny, fakultatywny, chyba, że przepisy ustaw nakładają taki obowiązek.

Inne organy administrujące

Nie są organami adm. publicznej, ale uczestniczą w wykonywaniu zadań z zakresu adm. publicznej. To np. przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, zakłady, organizacje społeczne (pozarządowe), fundacje, agencje. Udział przedsiębiorstw w realizacji zdań z zakresu adm. publicznej maleje, w PRL-u ich udział był znaczący, np. żłobki, szkoły przyzakładowe, organizowanie urlopów dla pracowników. Szeroki udział przedsiębiorstw w zakresie zadań adm. publicznej powodował odciążenie adm. ogólnej. Przekształcenie ustroju gosp. ograniczyło bardzo zadania dla przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa- 2 kategorie- komercyjne i użyteczności publicznej.

CENTRALIZACJA I DECENTRALIZACJA

Centralizacja - taki sposób organizacji aparatu administracji, w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom wyższym. Organy niższe są wykonawcami działań organów wyższego stopnia, nie mają uprawnień decyzyjnych. Organ wyższego stopnia ma uprawnienia do powoływania i odwoływania organów.

Decentralizacja - taki sposób organizacji administracji, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższym.

Decentralizacja cd

1. Terytorialna - jej postacią jest samorząd terytorialny, czyli wyposażenie wspólnot terytorialnych w prawo do decydowania w sprawach z zakresu administracji publicznej.

2. Rzeczowa - w samodzielność wyposaża się pewne grupy społeczne, które zarządzają swoimi sprawami.

KONCENTRACJA I DEKONCENTRACJA

Koncentracja - zjawisko skupienia kompetencji do wykonywania zadań w gestii nielicznej grupy organów.

Dekoncentracja - rozproszenie kompetencji z mniejszej na większą liczbę organów.

PRZEDSIĘBIORSTWA

Ze względu na cel ich działania można podzielić na:

1. Komercyjne - głównym celem działania jest osiąganie zysku

2. Użyteczności publicznej - głównym celem działania jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej lub mieszkańców. Najczęściej tworzone są przez jednostki samorządu terytorialnego, w niewielkim zakresie tworzone są również przez państwo.

Działalność użyteczna publicznie - polega na udzielaniu pewnych świadczeń, usług tego typu jak dostarczanie wody, energii elekt., gazu itd. Jest realizowana poprzez świadczenie usług komunalnych.

• Działalność ta ma charakter infrastrukturalny, udzielanie usług odbywa się przy pomocy urządzeń infrastruktury technicznej np. linia tramwajowa, wodociągi

• Przedsiębiorstwa te często mają monopolistyczną pozycję.

• Ich działalność nie jest obliczona na maksymalizację zysku.

Pierwszorzędnym działaniem jest zaspokajanie potrzeb, dopiero później ewentualny zysk. Dopuszczalny jest zerowy wynik finansowy. W ich miejsce wchodzą spółki z udziałem Skarbu Państwa i jednostek samorządu teryt. np. MPK spółka z.o.o.

ZAKŁADY ADMINISTRACYJNE

Zajmują się udzielaniem pewnych świadczeń o charakterze społecznym, oświatowym, zdrowotnym, kulturalnym, socjalnym.

Jest to względnie samodzielna jednostka organizacyjna, wyposażona w trwale wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, których podstawowym celem jest udzielanie świadczeń socjalnych, zdrowotnych, oświatowych, kulturalnych. Są to szpitale, szkoły wyższe, biblioteki, domy pomocy różnych typów, ZOZ-y. Zakład może posiadać wyodrębnione środki osobowe (personel) i rzeczowe (to, co jest niezbędne dla udzielania świadczeń).

Cechy ZA:

• Są tworzone przez państwo lub jednostki sam. teryt.

• Tworzone w drodze ustawowej albo w drodze aktów adm. publicznej

• Podmiot tworzący zakład będzie wyposażał go w odpowiedzenie środki służące do realizacji zadań przez ten zakład

• Sam ustrój jest określany w statucie zakładu; nadawany jest przez podmiot tworzący lub ustanawiany przez odpowiedni organ zakładu

• Są to zakłady non-profit, nie działające dla zysku

Są jednostkami budżetowymi. Oznacza to pewna niesamodzielność finansową. Jeśli taki podmiot ma dochody, to odprowadza je do budżetu jednostki, która ten zakład stworzyła. Jeśli ma wydatki, to są one pokrywane z budżetu jednostki, która go utworzyła. Stosunek prawny łączący organ zakładu z użytkownikiem ma charakter administracyjno-prawny. Korzystanie z zakładu odbywa się przede wszystkim na zasadach dobrowolności, ale mogą być również oparte na obowiązku wynikającego z z mocy samego prawa (np. obowiązek szkolny) albo z mocy aktu stosowania prawa czyli z mocy decyzji administracyjnej czy też mocy orzeczenia sądu (np. poddanie się leczeniu odwykowemu). Użytkownicy zakładu są poddawania WŁADZTWU ZAKŁADOWEMU

WŁADZTWO ZAKŁADOWE

Jest konieczne dla możliwości ustalenia np.: regulaminu. Może być również podstawą do wydawania aktów jednostronnych, do pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Podporządkowani mu są przede wszystkim użytkownicy, ale także inne osoby przebywające na terenie zakładu.

Zakład może być tworzony poprzez podmioty publiczne, ale również przez podmiot prywatny (np.: szkoły wyższe).

ORGANIZACJE SPOŁECZNE

Są to trwałe zrzeszenia osób fizycznych lub prawnych nie wchodzące w skład szeroko rozumianego aparatu państwowego nie będące również spółkami prawa cywilnego.

Podział ze względu na podstawę prawną:

1. Stowarzyszenia i Organizacje podobne do stowarzyszeń

2. Partie polityczne

3. Związki zawodowe

4. Społeczno-zawodowe organizacje rolników

5. Samorządy

6. Związki wyznaniowe

Są to podmioty realizujące zadania z zakresu adm. publicznej, cele statutowe w znacznym stopniu pokrywają się z zadaniami adm. publicznej. Organizacje społeczne działają na zlecenie adm. publicznej, która zleca jej zadania w formie aktu jednostkowego albo w trybie ustawowym (rzadko).

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE (nie wymienione na wykładzie)

Kategoria ta pojawiła się po przemianach 1989r.

Nie będące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych i nie działające w celu osiągnięcia zysku osoby prawne lub jednostki nie posiadające osobowości prawnej, utworzone na podstawie ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia z wyjątkiem partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych z wyjątkiem spółek działających na podstawie przepisów o kulturze fizycznej, z wyjątkiem fundacji utworzonych prze partie polityczne oraz fundacji, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego.

ORGANIZACJE POŻYTKU PUBLICZNEGO (nie wymienione na wykładzie)

Może nią być organizacja pozarządowa, a także stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego oraz związki wyznaniowe jeżeli:

1. Prowadzą działalność statutową na rzecz ogółu społeczności albo określonej grupy podmiotów (pod warunkiem, że ta grupa jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową, materialną w stosunku do reszty społeczeństwa).

2. Działalność stanowi wyłączną działalność statutową organizacji pozarządowej i dotyczy realizacji zadań na rzecz wyżej wymienionego kręgu podmiotów. Krąg ten może ulegać pewnej modyfikacji w odniesieniu do stowarzyszeń i stowarzyszeń kultury fizycznej.

3. Nie prowadzą działalności gospodarczej, chyba że ma ona służyć realizacji celów statutowych organizacji. Dochody tej organizacji muszą być przeznaczone na cele statutów.

FUNDACJE

Działające na podstawie ustawy z 1984r

1. Fundacje prawa prywatnego- są ustanawiane przez osoby fizyczne lub prawne (poprzez akt fundacyjny) dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich jak ochrona zdrowia, pomoc społeczna, rozwój nauki, oświata, wychowanie, kultura, sztuka, rozwój gospodarczy, ochrona środowiska.

Ten, kto tworzy fundację wskazuje cel, składniki majątkowe (pieniądze, nieruchomości). Każda fundacja działa na podstawie statutu, odrębnego dla każdej z nich. Określa on nazwę, cele majątek, organy i jej właściwości. Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania jej do KRS.

2. Fundacje prawa publicznego - charakteryzuje się tym, iż są tworzone przez państwo w drodze ustawy lub w drodze aktów wykonawczych do ustawy. Ich cel jest ustawowo określony. Istniały przed wojną na bazie majątków należących do sławnych rodzin, po wojnie zlikwidowane. Przykładem takiej fundacji jest centrum badania opinii społecznej, Fundacja Zakłady Kórnickie, Fundacja Polsko-Niemieckie pojednanie, Fundacja Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

AGENCJE

Pojawiły się wraz z przekształceniami w ustroju politycznym państwa, od początku lat 90. To podmioty tworzone przez organy państwowe dla realizacji zadań publicznych należących do państwa. Charakteryzują się powiązaniami z naczelnymi lub centralnymi organami administracji państwowej.

Wyróżnia się następujące rodzaje agencji:

1. Agencje będące w istocie centralnymi organami administracji państwowej (np. państwowa agencja rozwiązywania problemów alkoholowych)

2. Będące państwowymi osobami prawnymi (tworzone w trybie ustawowym, np. ARiMR)

3. Agencje występujące w formie spółek prawa handlowego (tworzone najczęściej przez Naczelne Organy Adm. Państwowej, np. Krajowa Agencja Poszanowania Energii)

USTRÓJ ADMINISTRACJI W POLSCE

ADMINISTRACJA SZCZEBLA CENTRALNEGO

Organy centralne - obejmują obszar całego kraju. Wśród nich można wyróżnić organy naczelne: RM i organy wchodzące w jej skład.

Prezydent RP - (na wykładzie nie opisane tak obszernie) kompetencje:

1. Związane ze sprawami zagranicznymi:

• Reprezentowanie państwa w sprawach zagranicznych

• Mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli dyplomatycznych RP w innych państwach

• Przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przedstawicieli

2. Związane z ochroną zewnętrzną państwa

• Mianowanie na wniosek Prezesa Rady Ministrów naczelnego dowódcy sił zbrojnych (funkcja na czas wojny).

• Zarządzenie mobilizacji

• Użycie sił zbrojnych do obrony kraju

• Najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych

• Wprowadzenie stanów nadzwyczajnych

3. W sferze prawodawstwa

• Sensu largo: prawo inicjatywy ustaw, prawo veta, prawo zwracania się do TK o zbadanie zgodności przepisów z konstytucją.

• Sensu stricte: prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, prawo do ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych.

4. Dotyczące Rady Ministrów

• Desygnowanie Prezesa RM

• Powoływanie RM

• Dokonywanie zmian w RM na wniosek Prezesa RM

• Zwoływanie posiedzeń Rady Gabinetowej.

5. Dotyczące obsadzania najważniejszych stanowisk w państwie

• Powoływanie sędziów

• Powoływanie prezesów SN

• Powoływanie prezesa NSA i v-ce prezesów

• Powoływanie członków Rady Polityki Pieniężnej

• Powoływanie członków KRRiT

• Powoływanie Prezesa NBP

6. Dotyczące spraw indywidualnych - kompetencje decyzyjne (wydawanie decyzji administracyjnych):

• Nadanie obywatelstwa

• Wydawanie zgody na zrzeczenie obywatelstwa polskiego

• Nadawanie orderów i odznaczeń

• Stosowanie prawa łaski

Wszystkie te decyzje są decyzjami uznaniowymi. Aparatem pomocniczym prezydenta jest Kancelaria Prezydenta.

RADA MINISTRÓW

• Organ kolegialny

• Organ o kompetencji ogólnej

• Członkowie mają pozycję odrębnych, monokratycznych organów

• Skład: członkowie obligatoryjni (Prezes RM i Ministrowie) i członkowie fakultatywni (v-ce prezesi RM, przewodniczący określonych w ustawach komitetów).

Tryb funkcjonowania RM

• Posiedzenia zwoływane są przez Prezesa RM, on im przewodniczy

• Posiedzenia mają charakter poufny - media nie towarzyszą posiedzeniom

• Decyzja jest uzgadniana, a nie przegłosowywana

• Obowiązek uczestnictwa w posiedzeniach wszystkich członków oznacza, że Minister, który nie może uczestniczyć w posiedzeniu wyznacza swojego reprezentanta spośród kierownictwa ministerstwa; głosować może jednak w jego imieniu i na mocy upoważnienia inny minister, nie reprezentant

Kompetencje RM

• Decyzje we wszystkich sprawach polityki państwa, które nie są zastrzeżone na rzecz innych organów państwowych.

• Istnieje domniemanie kompetencji RM

PREZES RADY MINISTRÓW

• Z jednej strony jest przewodniczącym kolegialnego organu jakim jest RM

- zwoływanie posiedzeń Rządu

- przewodniczenie posiedzeniom

- reprezentowanie RM na zewnątrz

- kierowanie i koordynowanie pracami poszczególnych ministrów

- wyznaczanie ministrom określonych zadań

• Z drugiej strony jest odrębnym organem z własnymi zadaniami

• Uprawnienia nadzorcze wobec samorządu terytorialnego

• Aparatem pomocniczym RM jest Kancelaria Prezesa RM - kieruje nią Szef Kancelarii, który jest powoływany przez Prezesa RM.

Uprawnienia:

- wydawanie Dziennika Ustaw RP i Monitora Polskiego

- koordynacja polityki kadrowej w administracji rządowej

- obsługa spraw kadrowych osób zajmujących kierownicze stanowiska w administracji rządowej

- obsługa informacyjna i procesowa

- kontrola wykonywania zadań wskazanych przez RM i jej Prezesa; przedstawianie wniosków z przeprowadzonej kontroli.

MINISTROWIE

• Ministrowie obligatoryjni i fakultatywni: 2 kategorie

• Pierwsza: Kierujący określonymi działami administracji rządowej; m. konstytucyjni

• Druga: Wypełniający zadania zlecone przez Prezesa RM; m. bez teki

• Są organami, których wyodrębnienie dyktowane jest przedmiotem działania

• Powołanie ministra najczęściej ma miejsce razem z powołaniem RM

• Przedmiotowy zakres działania jest każdorazowo ustalany przez Prezesa RM w rozporządzeniu tuż po powołaniu.

• Ich liczba nie jest nigdzie określona

• Uczestniczą w ustalaniu polityki państwa

• Będzie odpowiadał za treść i realizację działań rządu - jest zobowiązany do przedkładania określonych inicjatyw, określonych projektów aktów prawnych

• Ciąży na nim obowiązek lojalności politycznej, która rozumiana jest jako obowiązek reprezentowania w swoich wystąpieniach stanowiska zgodnego z aktualną linią polityki Rządu

• Minister wykonuje politykę Rządu

• Minister sprawuje funkcje kierownicze, nadzorcze nad działalnością podporządkowanych mu urzędów organów i jednostek organizacyjnych dysponując uprawnieniami:

- tworzenie i likwidacja jednostek organizacyjnych

- powoływanie i odwoływanie kierowników jednostek organizacyjnych

Kontrolowanie działalności tych jednostek

• Aparatami pomocniczymi są ministerstwa

ORGANY CENTRALNE

• Działają na obszarze całego kraju, ale nie wchodzą w skład Rady Ministrów.

• Nie mają konstytucyjnych podstaw.

• W większości są podporządkowane naczelnym organom adm., niektóre są podporządkowane Sejmowi

• Podporządkowane są różnym podmiotom:

• Podporządkowane RM lub Prezesowi RM

• Organy podległe ministrom kierujący określonymi działami adm.

• Organy podległe Sejmowi

Np.: - centralny organ podległy Premierowi - szef ABW, Centralna Komisja ds. tytułu naukowego i stopni naukowych.

- centralny organ podległy ministrowi - ds. administracji - Komendant Główny Policji, Komendant Państwowej Straży Pożarnej, Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego.

- centralny organ podległy Sejmowi - Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Główny Inspektor Pracy.

• Wśród nich dominuje formuła organu monokratycznego

• Niektóre z nich działają wyłącznie na szczeblu centralnym, a tylko część ,a swoje terenowe struktury - np.: Komendant Główny Policji ma swoje organy terenowe.

ORGANY TERENOWE ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

• Zorganizowana jest na zasadzie dualizmu - poza terenowymi organami istnieją również organy samorządu terytorialnego. Taka sytuacja istnieje od 1990r.

• Są zróżnicowane - składają się na nie Wojewoda i działający pod jego zwierzchnictwem kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży. Z drugiej strony w ich skład wchodzą również terenowe organy administracji niezespolonej.

WOJEWODA

Jedyny organ, który ma konstytucyjne podstawy. Powoływany jest i odwoływany przez Prezesa RM na wniosek ministra właściwego ds. administracji publicznej. Premier sprawuje kierownictwo nad Wojewodą. Dysponuje również wobec niego uprawnieniami nadzorczymi i kontrolnymi. Wojewoda jest organem o wyraźnie politycznym charakterze - jest reprezentantem Rządu na terenie województwa. Gdy Rząd podaje się do dymisji, to robi to wraz z Wojewodami, nowy Premier może przyjąć dymisję Wojewody lub nie, wtedy pozostaje on na stanowisku.

Jest organem o kompetencji ogólnej.

Funkcje Wojewody:

1. Przedstawicielstwo RM na terenie województwa

1. Sprawowanie kontroli wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej przez organy administracji lokalnej wszelkich rodzajów..

2. Dostosowywanie do lokalnych warunków celów polityki Rządu, a także polityki regionalnej.

3. Reprezentowanie Rządu w czasie uroczystości państwowych, które odbywają się na terenie województwa, w czasie wizyt przedstawicieli zagranicznych państw.

4. Współdziałanie Wojewody z organami innych państw i organizacji międzynarodowych

5. Wykonywanie zadań z zakresie obronności i bezpieczeństwa

6. Może przedstawić RM projekty rządowych aktów prawnych w sprawach dotyczących województwa

7. Może wydawać polecenia wiążące wszystkie organy adm. rządowej działające w województwie

8. W sytuacjach nadzwyczajnych może sięgać po polecenia wobec Samorządu Terytorialnego, wówczas Wojewoda jest zobowiązany do informowania ministra właściwego przedmiotowego.

9. Może sprawować pewną rolę w powoływaniu i odwoływaniu organów terenowej administracji rządowej niezespolonej.

10. Obowiązek przedstawicielstwa przez organy administracji niezespolonej Wojewodzie projektów aktów prawa miejscowego w celu ich uzgodnienia.

11. Jest włączony w procedurę powoływania i odwoływania organów adm. niezespolonej

12. Obowiązek składania rocznych informacji o swojej działalności lub w przypadku żądania Wojewody wyjaśnień co do swoich działań.

2. Sprawowanie zwierzchnictwa nad terenowymi organami rządowej administracji zespolonej.

U podstaw leży zasada zespolenia - oznacza skoncentrowanie całego aparatu administracyjnego w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnictwem, skoncentrowanie odpowiedzialności za prawidłowe, skuteczne wykonywanie zadań państwa przez organ monokratyczny. Zespolenie ujmuje się w kilku warstwach: personalne, organizacyjne, kompetencyjne, finansowe.

3. Organ rządowej administracji zespolonej w województwie

4. Organ nadzoru nad Samorządem Terytorialnym i ich związkami pod względem legalności

5. Organ adm. rządowej w województwie, do którego właściwości należą wszystkie sprawy z zakresu adm. rządowej w województwie nie zastrzeżone w odrębnych ustawach do właściwości innych organów tej adm.

6. Organ rozstrzygający indywidualne sprawy w drodze decyzji administracyjnej

7. Występowanie w roli reprezentanta Skarbu Państwa

ZASADA ZESPOLENIA

1. Organizacyjne - Postać PEŁNA: aparaty pomocnicze organów administracji zespolonej są włączone w strukturę urzędu wojewódzkiego, (np. Komenda Wojewódzka Policji to organ pomocniczy Komendanta Wojewódzkiej Policji, ta komenda jest włączona w strukturę urzędu wojewódzkiego). NIEPEŁNA postać - aparaty pomocnicze organów administracji zespolonej są ulokowane poza strukturą Urzędu Wojewódzkiego, ale struktura organizacyjna, funkcjonowanie tych urzędów organów administracji zespolonej określone są w statucie, w regulaminie Urzędu Wojewódzkiego, a ten nadawany jest przez Wojewodę.

2. Personalne - oznacza przyznanie Wojewodzie istotnego wpływu na obsadę najważniejszych stanowisk w wojewódzkiej administracji zespolonej.

1. Pełne - polega na przyznaniu Wojewodzie prawa obsadzania stanowisk

2. Niepełne - uczestnictwo w powoływaniu i odwoływaniu w różnych formach (np.: wyrażanie zgody, formułowanie opinii, działanie w porozumieniu z innym organem).

• Komendant Wojewódzki Policji - powoływany przez ministra właściwego ds. wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji, po zasięgnięciu wojewody.

• Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej powoływany przez ministra właściwego ds. wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej złożony po uzyskaniu zgody Wojewody.

• Kurator Oświaty - powołuje i odwołuje go Wojewoda w porozumieniu z ministrem właściwym ds. oświaty i wychowania. Kandydata wyłania się w drodze konkursu.

• Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego powoływany jest przez Wojewodę spośród co najmniej 3 kandydatów przedstawionych przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Jeśli Wojewoda nie powoła go w ciągu 30 dni od daty przedstawienia kandydatów, wówczas GINB wskazuje 1 kandydata, którego Wojewoda powołuje na stanowisko WINB.

3. Kompetencyjne - uznaje się, iż organem administracji zespolonej w województwie jest Wojewoda, a kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży wykonują określone prawem zadania:

1. w imieniu wojewody (na podstawie upoważnienia ustawowego)

2. będą wykonywać zadania wynikające z przepisów w imieniu własnym

4. Finansowe - oznacza jedność pod względem finansowym; budżety organów administracji zespolonej stanowią części składowe budżetu Województwa.

FUNKCJE (dalsze objaśnianie)

1. Sprawowanie nadzoru nad Samorządem Terytorialnym

Wojewoda sprawuje ten nadzór przy użyciu kryterium legalności. Nadzór jest bieżący. Podstawowym środkiem nadzoru jest stwierdzenie nieważności uchwały lub zarządzenia z powodu ich niezgodności z prawem. Ponadto sprawuje kontrolę pod względem legalności, rzetelności i gospodarności nad wykonywaniem przez organy samorządu terytorialnego zadań z zakresu adm. rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustaw lub porozumień zawieranych z organami adm. rządowej

2. Rozstrzyganie spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnej.

Funkcja ta jest obecnie redukowana, Wojewoda jest organem o kompetencji ogólnej z wystarczająco dużą ilością zadań. Wojewoda wydaje decyzje w I instancji lub działa w II instancji - jest organem odwoławczym. I instancja - decyzja w sprawie uznania za obywatela polskiego. II instancja - zwykle jest nim Samorządowe Kolegium Odwoławcze, ale niekiedy ustawa wskazuje Wojewodę.

3. Wojewoda jest reprezentantem Skarbu Państwa. Posiada uprawnienia w związku z gospodarowaniem nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa (w zakresie w jakim prawo materialne to stanowi). Ponadto jest reprezentantem Skarbu Państwa w sprawach cywilnych.

Wojewoda wykonuje swoje zadania przy pomocy wicewojewodów, może ich być kilku, toteż muszą być ponumerowani. Nie mają oni żadnych zadań własnych. Wojewodę zastępuje pierwszy wicewojewoda. Aparat pomocniczy wojewody to URZĄD WOJEWÓDZKI. Na czele stoi Dyrektor Generalny, odpowiadający za prawidłowe funkcjonowanie tego urzędu. Wewnętrzna struktura urzędu pozwala na wyodrębnienie biur, wydziałów, oddziałów.

- Wydziały są tworzone dla realizowania zadań z zakresu obsługi.

- Oddziały mogą być tworzone zarówno w wydziałach jak i biurach, gdy struktura tego wymaga.

Szczegółowa organizacja urzędu, tryb pracy jest określony w regulaminie. Wojewoda może tworzyć delegatury w terenie; tworzone są w miastach, które na skutek reformy z 1998r. straciły status miast wojewódzkich.

TERENOWE ORGANY ADMINISTRACJI NIEZESPOLONEJ

Dlaczego część organów adm. rządowej działających w terenie nie podlega zasadzie zespolenia?:

• Realizują zadania o charakterze ogólnopaństwowym, np.: organy administracji skarbowej

• Terytorium ich działania nie pokrywa się z zasadniczym podziałem terytorialnym

• Charakter realizowanych zadań nakazuje oderwanie tych organów od lokalnych wpływów

Ich katalog jest zamknięty oraz zawarty w załączniku do ustawy o terenowych organach administracji rządowej.

Organy te to:

1. administracja wojskowa: dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych

2. administracja celna: dyrektorzy izb celnych, naczelnicy urzędów celnych

3. administracja skarbowa na którą składają się dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej

4. administracja górnicza: dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych, dyrektorzy specjalistycznych urzędów górniczych

5. administracja miar: dyrektorzy okręgowych urzędów miar, naczelnicy obwodowych urzędów miar

6. administracja probiercza: dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych, naczelnicy obwodowych urzędów probierczych

7. administracja wodna: dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej, okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego

8. powiatowi i graniczni lekarze weterynarii

9. komendanci oddziałów straży granicznej, komendanci placówek i dywizjonów straży granicznej

10. państwowi inspektorzy sanitarni

11. regionalni dyrektorzy ochrony środowiska

Organy te podporządkowane są organom wyższych szczebli. Brak podporządkowania ich Wojewodzie nie oznacza całkowitej osobności tych organów funkcjonujących na terenie województwa względem Wojewody. Ma on udział w powoływaniu i odwoływaniu tych organów. Organy adm. niezespolonej mają obowiązek przedstawiania wojewodzie corocznych sprawozdań ze swojej działalności, są też zobowiązane do przedkładania wojewodzie projektów swoich aktów prawa miejscowego w celu uzgodnienia ich z nim (co ma gwarantować, że będzie on zgodny z polityką rządu).

Administracja na szczeblu powiatowym - zespolenie. (nie wymienione na wykładzie)

Ustawa z dnia 08.03.1990 - reaktywacja Samorządu Terytorialnego. Usytuowano go na szczeblu gminy. Dwa kolejne szczeble powiat i województwo wprowadzono w ramach reformy z 1998r. Istota samorządu wyrażona jest w podmiocie, przedmiocie i sposobie działania.

Podmiotem są mieszkańcy danego terenu, zorganizowani z mocy ustawy we wspólnotę określaną też mianem związku publiczno-prawnego. Przez mieszkańców rozumie się osoby zamieszkujące na danym terenie.

Zadania publiczne, zadania z zakresu administracji publicznej.

Przedmiot działania nie różni się zasadniczo od przedmiotu administracji rządowej. Samorząd terytorialny jest samodzielny pod względem finansowym.

PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Przez prawne formy działania adm. rozumie się najczęściej pewien typ czynności (działalności) podmiotu administrującego, określony prawem i służący do realizacji zadań. Możliwość sięgania po środki przymusu jest ściśle określona prawem.

Klasyfikacja prawnych form działania adm. publicznej:

1. Czynność rodzi skutek prawny lub nie.

1. Działania prawne - to takie działania, które mają na celu utworzenie, zmianę lub zniesienie stosunku prawnego.

2. Działania faktyczne - to taki rodzaj działań, który nie jest skierowany bezpośrednio na wywołanie skutków prawnych (mogą je jednak wywoływać pośrednio).

2. Kryterium władztwa publiFcznego.

1. Działania władcze - organ może się posłużyć władztwem administracyjnym (państwowym).

2. Działania niepubliczne - organ nie może stosować władztwa administracyjnego.

Władztwo administracyjne:

Oznacza możliwość zastosowania przymusu w celu zagwarantowania realizacji woli podmiotu administrującego wyrażonej w określonej formie prawnej. Władztwo publiczne nie oznacza stosowania przymusu, a jedynie możliwość zastosowania przymusu.

Formy władcze są historycznie starsze, administracja preferuje je również dzisiaj. Formy niewładcze mogą być bardzo skuteczne, ale muszą być umiejętnie zastosowane.

3. Kryterium woli.

1. Jednostronne - dla ich zastosowania wystarczająca jest wola jednego podmiotu administrującego. Są to zazwyczaj formy władcze.

2. Dwustronne - wymagana zgodnej woli co najmniej dwóch podmiotów stosunku administracyjno - prawnego. Są to zazwyczaj formy niewładcze.

Formy jednostronne są historyczne wcześniejsze, dwustronne późniejsze, jesteśmy świadkami ich rozwoju.

4. Kryterium usytuowania adresatów działań administracji wobec administracji.

1. Formy zewnętrzne - adresaci pozostają poza strukturą administracji. Są to podmioty administrowane, przede wszystkim osoby fizyczne, obywatele.

2. Formy wewnętrzne - adresaci są podporządkowani działającemu organowi. Muszą tu istnieć zależności służbowe, organizacyjne

POSZCZEGÓLNE PRAWNE FORMY DZIAŁANIA

1. Podział na władcze i niewładcze formy działania

Władcze - do nich zaliczamy:

• akt normatywny

• akt generalny stosowania prawa

• akt administracyjny

• polecenie służbowe

• czynności materialno - techniczne

Niewładcze - do nich zaliczamy:

• umowy i porozumienia

• działalność społeczno - organizatorską

• czynności materialno - techniczne

Mieszana forma działania:

• ugoda administracyjna

WŁADCZE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Akt normatywny - adm. posługuje się tą formą zarówno w sferze zewnętrznej jak i wewnętrznej. Za akty normatywne uznać należy wszystkie akty prawne zawierające treści normatywne, wydane przez administrację publiczną w oparciu o różnorodnie skonstruowane podstawy prawne. Ma on charakter abstrakcyjno-generalny. Akty te są stanowione na podstawie upoważnienia szczegółowego, a także generalnego. Najczęściej stosowane formy to: uchwały, zarządzenia, rozporządzenia. Uchwały i zarządzenia wymagają analizy ich treści, nie zawsze są aktami normatywnymi. Ustawowe upoważnienie jest podstawą dla aktów normatywnych adm. o charakterze zewnętrznym, natomiast dla tych o charakterze wewnętrznym dopuszczalne jest sięganie do norm kompetencyjnych, jako do podstaw ich wydawania. Administracja centralna, jak i lokalna posługuje się więc aktem normatywnym jako prawną formą działania w przypadkach i granicach przez prawo określonych.

Akt generalny stosowania prawa - z jednej strony zbliżony do aktu normatywnego. Z drugiej strony o ile akty normatywne są aktami tworzenia prawa to akty generalne stosowania prawa nie tworzą żadnej nowej normy prawnej. Zawierają jedynie wskazówki jak należy rozumieć określone normy prawne, jak je interpretować i stosować. Stanowią one akty kierownictwa wewnętrznego, dlatego że obowiązują one wyłącznie w wewnętrznej sferze administracji. Obywatela to oczywiście nie dotyczy. Nie mogą służyć do wydania decyzji wobec obywatela. Akty te noszą nazwy okólników, wytycznych, wyjaśnień, pisma okólnego, instrukcji.

Akt administracyjny - to szczególna prawna forma działania, ma fundamentalne znaczenie dla współczesnej adm. Za pośrednictwem tego aktu adm. ingeruje w sferę praw i wolności jednostki, we władczy sposób kształtując jej sytuację w sprawach indywidualnych objętych zakresem działania adm.

Akt administracyjny - oparta na obowiązujących przepisach prawa czynność organu wykonującego administrację publiczną. Jest czynnością kształtującą w sposób prawnie wiążący sytuację adresata aktu, wskazanego w nim w sposób konkretny w indywidualnej sprawie.

Akt administracyjny jest czynnością prawną. Ma charakter indywidualno-konkretny. Jest aktem o podwójnej konkretności: indywidualnie określony jest zarówno adresat jak i sytuacja która jest regulowana owym aktem.

Nazwy aktu: w znaczeniu procesowym (w postępowaniu), o akcie mówimy decyzja administracyjna. Każda decyzja jest aktem, ale nie każdy akt jest decyzją np. decyzją nie jest uchwałą nadająca tytuł honorowego obywatela miasta- nie jest to akt wydany w oparciu o przepisy procesowe.

Decyzje są różnie nazywane: pozwolenie, zezwolenie, koncesja, zakaz, nazwy te są podane w nagłówkach aktów.

• Akty administracyjne, które nie są decyzjami to uchwały (to formy działania pojawiające się w sferze wewnętrznej) np. uchwała rady miasta o przyznaniu komuś tytułu honorowego - jest to akt administracyjny - adresat i przedmiot sprawy są określone konkretnie.

• Akt administracyjny jest czynnością prawną również w tym znaczeniu, że tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny.

• Akt administracyjny jest władczą formą działania co oznacza, że kształtuje sytuację prawną tego imiennie określonego adresata w sposób prawnie wiążący - wykonanie tego aktu jest dodatkowo zagwarantowane możliwością użycia przymusu publicznego.

• Akt administracyjny jest czynnością jednostronną, bo ostateczne sformułowanie treści tego aktu należy wyłącznie do uprawnionego organu.

• Akt administracyjny wywiera przede wszystkim skutki w sferze prawa administracyjnego, bo jest formą działania administracji, ale wywiera także skutki prawne w dziedzinach uregulowanych innymi gałęziami prawa np.: w sferze prawa cywilnego, pracy, finansowego.

Aby akt administracyjny był uznany za prawidłowy musi:

• Być wydany przez organ uprawniony do działania w takiej formie

• Być wydany zgodnie z przepisami prawa materialnego (chodzi tu o przepisy powszechnie obowiązujące: ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego)

• Być wydany w sposób prawem określony

Różne klasyfikacje aktów:

1. Przy zastosowaniu kryterium wpływu adresata na wydanie aktu administracyjnego wyodrębnić można akty:

1. zależne od woli adresata - wydanie wymaga wcześniejszej inicjatywy adresata, np. pozwolenie na budowę, decyzja o zmianie nazwiska - jest stosowany jeśli treścią aktu ma być przyznanie jakiegoś uprawnienia

2. niezależne od woli adresata (wbrew woli adresata) np. akty powołujące do odbycia zasadniczej służby wojskowej, decyzja o wymiarze podatku, o wywłaszczeniu nieruchomości - jest stosowany jeśli ma być odjęcie wcześniej przyznanego uprawnienia albo nałożenie na adresata obowiązku

2. Ze względu na treść: (nazwy najczęściej wskazują treść)

1. Nakazy

2. Zakazy

3. Postanowienia

4. Orzeczenia

3. Wyodrębnienie aktów ze względu na kryterium oczekiwań adresata

1. akty pozytywne - to najczęściej takie, które przyznają uprawnienia

2. akty negatywne - to taki, które odmawiają przyznania uprawnień, nakładają obowiązki, cofają przyznane wcześniej prawa

4. Klasyfikacja aktów z punktu widzenia możliwości utworzenia czegoś nowego w porządku prawnym

1. akty konstytutywne - tworzą zmieniają lub znoszą stosunki administracyjno - prawne. Większość aktów administracyjnych to akty konstytutywne.

2. akty deklaratoryjne - same niczego nowego do porządku prawnego nie wnoszą, niczego w nim nie tworzą, potwierdzają w sposób prawnie wiążący, że w danej sytuacji dla adresata wynikają z ustawy określone prawa lub obowiązki np. decyzja o uprawnieniach emerytalnych.

Zaświadczenie urzędowe potwierdzenie istnienia stanu faktycznego lub prawnego; służą jedynie do potwierdzenia istnienia określonego stanu faktycznego lub prawnego; nie są aktami; przykłady: zaświadczenie o dochodach rodziny

Kryterium oczekiwań adresata (nie wymienione na wykładzie)

3. akty pozytywne - wówczas, gdy ich treść pozostaje w zgodzie z oczekiwaniami adresata. Powstają niekoniecznie z woli zainteresowanego. Treścią tych aktów jest przyznanie zainteresowanemu uprawnienia. O uprawnienie dla kogoś może wystąpić inna osoba, później potrzebna jest zgoda zainteresowanego.

4. akty negatywne - wtedy gdy są one niezgodne z wolą, intencją, oczekiwaniem adresata. Odmawiają przyznania uprawnienia, nakładają obowiązki, odbierają wcześniej przyznane uprawnienia.

5. Kryterium stopnia związania organu wydającego akt przepisami prawa

1. akty związane - są to akty o treści określonej przez prawo. Jeżeli Azachodzą pewne okoliczności, to Bzachodzi skutek. Jeżeli taki przepis jest podstawą dla aktu administracyjnego, to akt wydany na podstawie tego przepisu jest A związanym, treścią tego przepisu. Do organu należy ustalenie istniejącego stanu faktycznego i porównanie z przesłankami zawartymi w przepisach. Jeśli będzie zgodność to co do skutku nie będzie wątpliwości np.: przyznanie uprawnień emerytalnych.

2. akty uznaniowe - ich treść pozostawiona jest uznaniu organu administracji. Mamy z nim do czynienia, gdy ustalenie prawem ustalonych okoliczności nie przesądza o sytuacji prawnej adresata. Przepisy nie wiążą bezwzględnie określonego skutku prawnego. Związane są z pojęciami nieostrymi: ważne względy, dobro publiczne. Okoliczności A nie muszą wywołać skutku B.

Konstrukcja przepisów prawnych będących podstawą dla decyzji określa czy będzie to akt związany czy uznaniowy. Ten dwupodział nie ma znaczenia dla sądowej kontroli adm.; przed wojną takiej kontroli podlegały tylko akty związane.

Uznanie administracyjne (nie wymienione na wykładzie)- wybór jednego z możliwych skutków prawnych za pomocą aktu administracyjnego. Dwa sposoby rozumienia pojęcia:

1. wąskie - zaistnienie określonych okoliczności faktycznych, przesłanek nie przesądza o zastosowaniu określonego skutku prawnego. Częściej występuje właśnie to rozumienie.

2. szerokie - zastosowanie ma w przepisach będących podstawą do wydania aktu pojęć nieostrych, których treść ustala się na potrzeby konkretnego przypadku jest klasyfikowane jako uznanie w szerokim tego słowa znaczeniu.

Polecenie służbowe.

Forma działania, która jest charakterystyczna dla wewnętrznej sfery działania. Jest nakazem określonego zachowania się formułowanym przez zwierzchnika służbowego, kierowanym do podwładnych. Co do zasady jest formułowana ustnie, mogą być jednak wyjątki. Adresat jest związany treścią polecenia. Naruszenie obowiązku jego realizacji jest podstawą do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Związanie to opiera się na domniemaniu prawidłowości polecenia, na jego zgodności z prawem. Treść polecenie powinna się mieścić w obowiązkach pracowniczych. Jeżeli adresat polecenia uzna, że jest ono niezgodne z prawem powinien przedstawić swoje wątpliwości przełożonemu. Jeżeli ten jednak wyda polecenie na piśmie, adresat jest zobowiązany do jego wykonania. Nie wolno wykonać polecenia, które prowadzi do popełnienia przestępstwa, lub grozi niepowetowanymi szkodami.

FORMY NIEWŁADCZE DWUSTRONNE

To przede wszystkim formy o charakterze dwustronnym. Ich stosowanie nie pozwala na sięganie po władztwo publiczne dla zagwarantowania wykonania działań w tych formach. Będą najczęściej występowały w zewnętrznej sferze administracji.

1. Porozumienie administracyjne (nazywane także umową administracyjno-prawną patrz niżej)

Jest formą publiczno-prawną działania administracji, przesądza o tym:

• Charakter przepisów będących podstawą zawierania porozumień- są to przepisy należące do prawa adm.

• Przedmiot porozumień- jest nim realizacja zadań adm. publicznej

• Charakter stron będących stronami porozumienia- są nimi podmioty administracyjne z organami administracji na czele

• Gwarancje realizacji porozumień- są one zawarte w regulacjach publiczno-prawnych. Jest nimi możliwość złożenia skargi do SA.

Cechy porozumień administracyjnych:

• Równorzędna pozycja stron porozumienia- są nimi podmioty administrujące

• Przedmiot, cel zawieranego porozumienia oznacza współdziałanie w wykonywaniu zadań publicznych

• Podstawa prawna- podstawą zawierania porozumień są przede wszystkim przepisy ustrojowe prawa adm., ale również prawa materialnego.

• Procedura zawierania porozumienia- nie ma nigdzie szczegółowo określonej takiej procedury, podstawą jego zawarcia jest zgodne oświadczenie woli stron.

• Jest tak samo zmieniane jak zawierane- zgodne oświadczenie woli stron

• Obowiązek publikowania w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym

2. Umowy

Jako dwustronne formy działania pojawiły się w administracji od reformy z 1990r, czyli od reaktywowania Samorządu Terytorialnego.

Cechy:

• Jej przedmiotem są sprawy z zakresu administracji publicznej.

• Jedną ze stron umowy musi być organ administracji, w którego kompetencjach mieścić się będzie upoważnienie do zawierania umów.

• Musi się legitymować odpowiednią podstawą prawną. Zróżnicowanie podstawy prawnej prowadzi do zróżnicowania umów:

- cywilno-prawne - są stosowane w administracji publicznej przede wszystkim dla wykonywania kompetencji związanych z dysponowaniem majątkiem danego organu administracji. Np. umowa najmu, kupna-sprzedaży

- publiczno-prawne - oparte na przepisach prawa administracyjnego. Są stosowane przez administrację dla wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej we współpracy z innymi podmiotami (będą nimi organy administracji publicznej, inne podmioty administrujące (np.: organizacje pozarządowe, osoby fizyczne)).

Umowy mają formę pisemną i wymagają ogłoszenia w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym. Ma to zagwarantować siedzę na temat właściwości rzeczowej poszczególnych organów.

Umowa jest również formą, którą ustawodawca przewidział dla zobowiązania się obywatela do określonych zachowań, których nie podejmowanie rodzić będzie obowiązki administracji.

3. Działalność społeczno-organizatorska

To działalność niewładcza administracji, w której pozbawiona jest ona możliwości użycia władztwa administracyjnego. Administracja podejmując taką działalność działa podobnie jak organizacje społeczne w sferze zewnętrznej. Prowadzenie tej działalności zaczyna być stosowane coraz szerzej.

Cechy:

• Cel tych czynności mieścić się musi w zakresie zadań, które w świetle prawa należą do tego organu.

• Działanie w ramach tej formy nie oznacza tworzenia nowych norm prawnych.

• Ich stosowanie nie może być wsparte zastosowaniem przymusu, toteż mogą być stosowane nagrody, wyróżnienia.

Działalność ta może być podstawową formą działań adm. albo może być prowadzona jako pomocnicza w stosunku do działań we władczych formach. Jako forma samodzielna działalność ta jest podejmowana, kiedy postawione są jedynie cele, bez środków potrzebnych do osiągnięcia. Niektórych zadań nie da się osiągnąć przy pomocy norm władczych.

4. Czynności materialno-techniczne.

Jest to pewien zbiór czynności faktycznych, których cechą wspólną jest to, że nie stanowią one nowej normy prawnej. Są one bardzo zróżnicowane:

1. Nie wywołują bezpośrednio skutków prawnych - mieszczą się w ramach organizacji pracy w administracji np.: prowadzenie rejestru pism wpływających - sfera wewnętrzna. Część jest stosowana w sferze zewnętrznej - doręczenia.

2. Wywołują skutki prawne, np. wywieszenie obwieszczeń z przepisami prawnymi

3. O charakterze niewładczym - w sferze wewnętrznej, np. opracowanie sprawozdań

4. O charakterze władczym - w sferze zewnętrznej, np. zawiadomienie o rozprawie sądowej

Podstawy prawne dla czynności materialno - technicznych:

W sferze wewnętrznej są oparte o przepisy regulujące pracę administracyjną (przepisy zadaniowe). Mogą ale nie muszą być bardzo precyzyjne. W sferze zewnętrznej muszą być bardzo precyzyjne, ponieważ chodzi o sytuację jednostki, jej wolności, prawa. Tutaj podstawami prawnymi są ustawy, prawomocne akty administracyjne oraz powszechnie obowiązujące akty normatywne tworzone przez administrację.

5. Ugoda administracyjna.

Przewidziana w Kodeksie Postępowania Administracyjnego. Jest to akt, w którym strony określają wzajemnie swoje prawa i obowiązki w sprawie z zakresu administracji publicznej, w sposób prawnie wiążący. Możliwość zawarcia ugody dotyczy spraw o charakterze spornym. Dla swojej ważności wymaga zatwierdzenia przez organ, przed którym została zawarta. Ma ono formę procesową postanowienia. Zatwierdzenie ma stanowić gwarancję, że zawarcie ugody nie nastąpi z oczywistą krzywdą którejś ze stron lub z naruszeniem prawa. Ugoda zastępuje wydanie decyzji administracyjnej.

6. Przyrzeczenie publiczne.

Jednostronna forma działania, nadal tworząca się. To oświadczenie woli organów administracji, w którym organ administracji zobowiązuje się do konkretnego zachowania się w przyszłości. Zachowanie to może przybierać różne treści (wydanie określonego zezwolenia np.: na pracę dla cudzoziemca).

Ma przede wszystkim zastosowanie w procesie stanowienia prawa. Często ma również zastosowanie przy kampanii wyborczej.

7. Plany, programy, strategie

Nie są jednorodne. Mogą dotyczyć podmiotów generalnych lub jednostkowych. Mogą być aktami woli albo wiedzy.

1. strategie- furorę robią strategie rozwojowe podmiotów samorządowych. Plany i programy są uszczegółowieniem strategii.

2. Plan- uważa się, że sam w sobie nie jest odrębną formą działania, a w zależności od tego co jest jego przedmiotem może przybierać formę aktu administracyjnego ogólnie obowiązującego (co do zasady nie maja charakteru normatywnego). Nienormatywność wynika stąd, że nie dotyczą bezpośrednio jednostek.

WYJĄTEK: miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego- klasyczny plan w formie aktu prawa miejscowego: dotyczy właścicieli nieruchomości jak i potencjalnych inwestorów. Inny przykład- uchwały budżetowe, mogą dotyczyć osób trzecich, ale za przeważający uważa się pogląd, że mają one nienormatywny charakter, traktowane są jako akty o charakterze wewnętrznym i to zarówno jako akty generalne, jak i indywidualne.

WŁADZTWO ADMINISTRACYJNE

Wiązane jest z organem administracji publicznej i wówczas traktowane jest jako element pojęcia organu administracji, a z drugiej strony związane jest z prawnymi formami działania administracji.

• Rozumiane jako kompetencja organu do działania w formach władczych. Nie jest to uprawnienie wynikające wprost z samej działalności/istnienia organu, dla jego istnienia potrzebna jest wyraźna podstawa prawna

• Możliwość sięgania po przymus, aby zagwarantować wykonanie pewnych czynności. Prawne formy działania oceniane z punktu widzenia przymusu są zróżnicowane (są w nie wyposażone i nie są)

Wyróżnia się władztwo:

• Pełne- organ podejmujący działanie przewiduje i stosuje formy przymusu, gdy to konieczne

• Niepełne- zastosowanie przymusu nie jest koniecznym, ale jest w zagrożeniu, tj . grozi zastosowaniem

SANKCJA ADMINISTRACYJNA

Są one w pewnym związku z władztwem. Posiadanie władztwa upoważnia do stosowania sankcji administracyjnej. Brak jest definicji legalnej sankcji. Jest to pojęcie wywodzące się z orzecznictwa TK i doktryny.

Sankcja- ponoszona jest za zachowanie niezgodne z prawem, zarówno działanie, jak i zaniechanie. Sankcje bezpośrednio związane są z sytuacją prawną jednostki. Zawarte są w rekomendacji Komitetu Ministrów- są utożsamiane z karami nakładanymi aktem administracyjnym na jednostkę z powodu jej postępowania sprzecznego z obowiązującymi normami prawnymi. W ramach tej rekomendacji za sankcje uznaje się karę grzywny, wręcz zastosowanie środka karnego w formie pieniężnej bądź niepieniężnej.

Na gruncie polskiej doktryny uwypukla się cel jaki sankcjom się przypisuje (poszanowanie prawa, ale z drugiej strony wywołanie negatywnych konsekwencji w związku z naruszeniem prawa, albo zapowiedź zastosowania takich konsekwencji)

W rekomendacji sformułowano zbiór zasad, które miałyby chronić interes jednostki w związku z możliwością zastosowanie wobec niej sankcji:

1. Ustawowe uregulowanie sankcji i możliwości ich nakładania- organy adm. mogą stosować tylko takie sankcje i tylko w takich okolicznościach jak określone w ustawie.

2. Zakaz nakładania sankcji za czyn, który w czasie jego popełnienia nie był sprzeczny z prawem.

3. Jednostka nie może być karana administracyjnie dwukrotnie za ten sam czyn na podstawie tej samej normy bądź norm chroniących ten sam interes prawny.

4. Obowiązek podejmowania działań zmierzających do stosowania sankcji w rozsądnym czasie, aby dla jednostki istniał wyraźny związek pomiędzy czynem, a sankcją.

5. Wszelkie postępowanie, które może prowadzić do nałożenia sankcji administracyjnej w konkretnej sprawie na konkretną jednostkę powinno prowadzić do podjęcia decyzji kończącej postępowanie.

6. Zasada informowania jednostki o wszystkim, co z zastosowaniem sankcji się wiąże.

7. Ciężar dowodu spoczywa na organie administracji.

8. Akt administracyjny nakładający sankcję powinien podlegać sądowej kontroli.

Przesłanki skuteczności sankcji:

• Występowanie dolegliwości dla podmiotu naruszającego prawo

• Współmierność sankcji w stosunku do charakteru naruszenia prawa

• Nieuchronność jej wymierzenia

Te przesłanki łącznie dopiero przesądzają o skuteczność sankcji adm.

Rodzaje sankcji adm.:

1. Kary pieniężne- są głównie przewidziane w przepisach prawa o ochronie środowiska

2. Cofanie wcześniej przyznanych uprawnień

3. Stwierdzenie wygaśnięcia uprawnień

4. Kary dyscyplinarne

5. Sankcje egzekucyjne

Dwie ostatnie do sankcji adm. zaliczają tylko niektórzy teoretycy. Sankcje adm. muszą być nakładane w formie aktu administracyjnego, decyzji. Muszą być aktem indywidualno-konkretnym, wskazywać osobę i sytuację, z którą zastosowanie sankcji się wiąże.

UZNANIE ADMINISTRACYJNE

To pojęcie w polskiej doktrynie rozumiane jest dwojako:

• Ujęcie wąskie- utożsamia się ze swobodą wyboru konsekwencji prawnej w danej sytuacji

• Ujęcie szerokie- mamy z nim do czynienia, gdy przepisy będące podstawą do wydania aktu adm. posługują się pojęciami nieostrymi.

KONTROLA

Badanie pewnego stanu faktycznego, porównywanie z przyjętym wzorcem i formułowanie na tej podstawie oceny stanu faktycznego. Określenie to pozostaje w pewnym związku z nadzorem.

Nadzór - opiera się na kontroli, wymaga sięgnięcia po badania kontrolne. Może się do niej sprowadzać w przypadku pozytywnego wyniku kontroli. W przypadku negatywnego wyniku kontroli nadzór obejmuje możliwość weryfikowania owej wadliwej działalności.

Kontrola to działanie, które wyraża się w kilku etapach:

1. obejmuje badanie istniejącego stanu rzeczy

2. to zestawienie tego co istnieje (rezultat 1 etapu) z tym co być powinno i sformułowanie na tej podstawie odpowiedniej oceny

3. w przypadku oceny negatywnej, czyli istnienia rozbieżności między stanem istniejącym, a stanem oczekiwanym, etap ten polega na ustaleniu przyczyn tych rozbieżności

4. polega na sformułowaniu zaleceń wskazujących sposób usunięcia niepożądanych zjawisk, które zostały ujawnione w ramach kontroli

Rozumienie wąskie kontroli- tutaj kontrola obejmuje tylko 2 pierwsze etapy

Rozumienie szerokie kontroli- zaliczone są tutaj wszystkie 4 etapy

Końcowy etap kontroli to swoisty instruktaż, ma na celu zapobieganie negatywnym działaniom w przyszłości. Możliwości bezpośredniego korygowania działań podmiotu kontrolowanego przez podmiot kontrolujący są ograniczone- wnioski są adresowane do organu wyższego stopnia nad tym, który był kontrolowany.

RÓZNE POSTACI KONTROLI:

możemy wyróżnić:

• inspekcja- utożsamiana z kontrolą wykonywaną w formie bezpośredniej obserwacji zachowania się kontrolowanej jednostki; bezpośrednia obserwacja działań lub zaniechań podmiotu; nie kontroluje się tu wyników, a jedynie samo zachowanie

• lustracja- kontrola o charakterze inspekcji, mamy tu element bezpośredniej obserwacji. Jednakże obserwacja ta skierowana jest nie tyle na ocenę zachowania kontrolowanego podmiotu, ale właściwie na wyniki działania

• rewizja- określenie to jest rezerwowane dla kontroli finansowej; zazwyczaj polega ona na ustaleniu stanu faktycznego odnośnie zasobów pieniężnych, środków finansowych, środków majątkowych podmiotu kontrolowanego i następnie porównanie ich z istniejącą dokumentacją na ten temat; w konsekwencji tych działań formułowane są oceny prawidłowości dysponowania środkami pieniężnymi, składnikami majątkowymi

• wizytacja- rodzaj kontroli, który prowadzony jest przez bezpośredni wgląd w działanie podmiotu kontrolowanego; obejmuje działania charakterystyczne zarazem dla inspekcji i lustracji, przedmiotem badań będzie zachowanie danego organu oraz rezultaty i skutki jego działań. Celem wizytacji jest badanie całokształtu działań kontrolowanego podmiotu, co służy sformułowaniu całościowej oceny wywiązywania się z nałożonych na niego zadań

Kontrola z punktu widzenia czasu jej przeprowadzania:

1. Wstępna (uprzednia) - podmiot kontrolujący ocenia prawidłowość samego zamiaru, projektu działania podmiotu kontrolowanego. Prowadzenie jej ma ogromne znaczenie. Kontrola ta pozwala wskazać wadliwość już na tym etapie, co pozwala uniknąć błędów w działaniu, może także prowadzić do pewnej korekty owego zamiaru lub nawet rezygnacji z tego zamiaru. Na tym etapie kontrola może dać najlepsze rezultaty.

2. Faktyczna- wykonywana w toku trwającego procesu działania. Ma ona wpływ na dalsze etapy działania. Zapobiega pewnym wadom zanim działanie zakończy się. Działa mobilizująco na podmioty kontrolowane.

3. Następcza (następna)- ogranicza się do tego odcinka działania, które już zostało zakończone; kontrola wyników działania. Ma szczególne znaczenie dla adresatów działania administracji, jest podstawą do zmiany działania kontrolowanego podmiotu, gdy jest ono oceniane negatywnie.

Kontrola z punktu widzenia relacji pomiędzy kontrolującym i kontrolowanym:

1. Wewnętrzna - wówczas gdy, między podmiotem kontrolującym i kontrolowanym istnieje zależność organizacyjna, są powiązani zależnością służbową np.: kontrola przełożonego wobec podwładnego. Zaletą jest dobra orientacja kontrolującego w specyfice działania podmiotu kontrolowanego. Wadą to, że ze względu na te powiązania podmiot kontrolujący czuje się odpowiedzialny za działania kontrolowanego, co wpływa na ocenę kontroli.

2. Zewnętrzna - wtedy, gdy podmiot kontrolujący nie jest powiązany strukturalnie, organizacyjnie z podmiotem kontrolowanym np.: sprawowana przez sądy administracyjne. Zaleta: większy obiektywizm kontroli, ze względu na brak identyfikacji podmiotu kontrolującego z kontrolowanym.

Kontrola z punktu widzenia zakresu kontroli:

1. Pełna (zupełna) - obejmująca całość działania kontrolowanej jednostki, ze wszystkich punktów widzenia, a także oznacza prowadzenie tej kontroli przy użyciu pełnego katalogu kryteriów (legalność, gospodarność, celowość, rzetelność). Jest dość rzadko stosowana.

2. Częściowa (ograniczona) - mamy z nią do czynienia, gdy odnosi się ona do jakiegoś fragmentu czy etapu działania, gdy jest przeprowadzana tylko z jednego punktu widzenia (np.: legalności czy gospodarności).

Kontrola z punktu widzenia rodzaju podmiotu, którego inicjatywa będzie uruchamiać kontrolę:

1. Prowadzona z urzędu - podejmowana z inicjatywy podmiotu, który następnie przeprowadza kontrolę np.: wiele kontroli prowadzonych przez NIK. Kontrola ta ma taki atut, że to podmiot kontrolujący decyduje czy, kiedy i w jakim zakresie będzie ją prowadził.

2. Prowadzona na wniosek - inicjowana przez jednostkę posiadającą interes prawny w jej przeprowadzeniu. Mamy z nią do czynienia gdy np..: w ramach kontroli instancyjnej; jednostka składa skargę do sądu administracyjnego na ostateczną decyzję organu administracji.

Kontrola ze względu na kryterium częstotliwości prowadzenia działań kontrolnych: (nie omówione już na wykładzie)

1. Bieżąca - prowadzona stale w toku działania jednostki kontrolowanej.

2. Periodyczna - prowadzona w określonych, z góry przewidzianych przedziałach czasu (np.: roczna, kwartalna, miesięczna).

3. Okazjonalna - prowadzona raz na jakiś czas, z inicjatywy zainteresowanego podmiotu (na wniosek). Zazwyczaj jest elementem zaskoczenia.

Kontrola ze względu na charakter podmiotu kontrolującego: (nie omówione już na wykładzie)

1. Państwowa - prowadzona przez podmioty o państwowym charakterze np.: NIK, RPO

2. Społeczna - prowadzona przez podmioty takie jak obywatele - w ramach instytucji skarg i wniosków.

3. Zawodowa - opiera się na posiadaniu kwalifikacji zawodowych do prowadzenia kontroli - różnego rodzaju inspekcje.

4. Niezawodowa - opiera się na nieposiadaniu kwalifikacji zawodowych do prowadzenia kontroli.

Kontrola sprawowana jest podmioty takie jak: NIK, SKO, RPO, RPD, Sądy Administracyjne, Trybunał Konstytucyjny.

CECHY KONTROLI:

Żeby kontrolę można było uznać za prawidłową, musi ona spełniać pewne cechy:

1. Oficjalność - oznacza, że mówimy o kontroli podejmowanej z urzędu. Skierowana jest na ochronę interesu publicznego. Prowadzona jest np.: przez NIK, różnego rodzaju inspekcje.

2. Aktywność - rozumiana jako dążenie do objęcia działaniami kontrolnymi w danym czasie dużej ilości podmiotów, do wnikliwego zbadania działalności tych podmiotów, do wykrycia wszystkich nieprawidłowości. Teoretycznie trzeba się jej spodziewać zawsze. Spodziewanie się kontroli wpływa mobilizująco na podmiot kontrolowany.

3. Bezstronność (obiektywizm)- brak czynników, które rzutują na wynik kontroli.; wymaga tego, aby podmiot kontrolujący nie był związany w jakikolwiek sposób z podmiotem kontrolowanym (chodzi tu o więzi służbowe). Podmioty ponoszące odpowiedzialność za działanie podmiotów kontrolowanych nie mogą sprawować takiej kontroli, mogą je wykonywać podmioty z poza adm. np. kontrola sądowa

4. Proporcjonalność - bywa rozumiana tak, że powinna być zorganizowana w sposób umożliwiający objęcie kontrolą wszystkich działań administracji istotnych dla sformułowania oceny. Z drugiej strony nie powinno przesadzać się z kontrolą.

5. Fachowość- podmiot kontrolujący powinien mieć wiedzę teoretyczna, jak i praktyczną potrzebną w zakresie prowadzonej kontroli. Kontrolujący powinien wiedzieć więcej niż podmiot kontrolowany, inaczej wartość takiej kontroli jest ujemna.

6. Efektywność- powinna być zainteresowana faktycznym skorygowaniem ujawnionych nieprawidłowości, dopiero wówczas jest skuteczna. Efektywność kontroli na gruncie prawnym jest skuteczna, gdy podmiot kontrolujący posiada funkcje nadzorcze.

KONTROLA SPOŁECZNA (OBYWATELSKA)

Obejmuje całokształt określonych prawem oraz faktycznych możliwości przysługujących jednostce, grupie osób lub zrzeszeniom tych osób oraz ich wspólnotom w zakresie dokonywania ocen prawidłowości działania adm. publicznej, formułowania opinii w tym zakresie, zgłaszania postulatów i wniosków pod adresem administracji.

Kto sprawuje kontrolę nad administracja?

Specyfika tego aspektu ujawnia się w tym, że podmiot, który sprawuje tę kontrolę jest adresatem kontroli. Ocena działania adm. przez adresata jest szczególnie cenna. Kontrola społeczna może być prowadzona formami prawnymi, jak i faktycznymi.

Wyróżnia się 2 formy kontroli społecznej:

1. kontrola instytucjonalna

2. kontrola poza instytucjonalna

KONTROLA INSTYTUCJONALNA

Obejmuje wszystkie instytucje prawne za pomocą których jednostka, czy jej zrzeszenia mogą dokonywać oceny adm. publicznej.

• Podstawową instytucją jest instytucja skarg i wniosków.

Art. 63 konstytucji stanowi, że każdy może składać skargi i wnioski, Tryb i postępowanie ustala ustawa, którą jest KPA. Dział 8 reguluje kwestie składania skarg i wniosków.

Przedmiotem skargi jest zazwyczaj pewne zaniedbanie, niewykonywanie pewnych działań przez adm. Może to dotyczyć formy.

Przedmiotem wniosku jest zazwyczaj pewna propozycja zmian istniejącego stanu rzeczy. Wnioski są punktem wyjścia do pewnych proponowanych zmian.

Tryb składania:

Tryb składania skarg i wniosków jest uproszczony. Nie ma żadnych terminów w jakich można je składać. Forma ich składania również nie jest narzucona. Można złożyć zarówno ustnie jak i pisemnie, choć najczęściej występuje w formie pisemnej (może być fax, email, list).

Kodeks Postępowania Adm. reguluje kwestie działania organów rozpatrujących skargi i wnioski. Ponadto określa organy właściwe do rozpatrywania skarg na działalność określonych organów. Organ, którego dotyczy przedmiot wniosku jest organem właściwym do rozpatrywania wniosków.

• W przypadku skarg np. do organów działalności Rady Gminy, Rady Powiatu, Sejmików Wojewódzkich to Wojewoda jest takim organem.

• W przypadku skarg dotyczących finansów właściwa do rozpatrywania skargi jest Regionalna Izba Obrachunkowa.

• W przypadku skarg dotyczących organów samorządu terytorialnego właściwy jest wojewoda, gdy przedmiotem skargi są działania z zakresu adm. rządowej. W innych sprawach dotyczących samorządu terytorialnego właściwe są organy stanowiąco-kontrolne odpowiedniej jednostki ST.

• Jeśli skarga dotyczy działalności wojewody to rozpatruje ją Prezes RM, chyba, że chodzi o sprawy z zakresu kodeksu postępowania adm. Wówczas skargę rozpatruje właściwy rzeczowo minister.

• W przypadku skargi na organ centralny organem rozpatrującym skargę jest organ, któremu ten organ centralny podlega np. komendant głównyminister do spraw adm.

Tryb postępowania z wnioskami i skargami:

Organ, który otrzymał skargę lub wniosek, a nie jest właściwy do ich rozpatrywania, powinien w ciągu 7 dni przesłać wniosek lub skargę właściwemu organowi oraz powiadomić osobę, która złożyła skargę bądź wniosek. Organ powinien załatwić to bez zbędnej zwłoki- pojęcie nieostre (w domyśle ustalone jest, że niedużej niż w ciągu miesiąca).

Inne formy kontroli instytucjonalnej: Skarga konstytucyjna i sądowa

Skarga konstytucyjna- przewidziana w przepisie art. 79 konstytucji; badanie zgodności z konstytucją, ustawą

Skarga sądowa- to skarga na decyzje i inne czynności, na bezczynność adm., na akty normatywne organów adm. lokalnej- kierowane są do SA. Omówione szerzej przy sądowej kontroli adm.-->niżej

INNE RODZAJE KONTOLI OBYWATELSKIEJ

• Instytucja uczestnictwa w wyborach samorządowych.

• Kontrola mieszkańców wspólnot przy użyciu referendum ogólnolokalnego

• Uczestnictwo organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym na prawach strony

KPA przewiduje, że org. Społeczna w sprawach dotyczących innej osoby może występować z żądaniem wszczęcia postępowania lub dopuszczenia jej do już toczącego się postępowania. Jest legitymowana do tych działań, jeśli jest to uzasadnione celami statutowymi tej org. i jeżeli przemawia za tym interes społeczny.

Opiniowanie przez org. społeczne projektów aktów normatywnych stanowionych przez adm. publiczną.

• Petycje

• Media- poprzez media obywatele mogą kontrolować administracje, co czynione jest na 2 poziomach:

Ze względu na jednostkowy problem oraz w kategorii generalnej.

KONTROLA POZAINSTYTUCJONALNA

Czyli taka, która nie jest uregulowana. Kontrola ta nie posługuje się instytucjami prawnymi. Zazwyczaj przyjmuje się, że taką formą kontroli społecznej jest tzw. Opinia społeczna. Stanowisko opinii społecznej może oddziaływać na administrację.

SĄDOWA KONTROLA ADMINISTRACJI

Sprawowana jest przez sądy administracyjne lub powszechne. Czasami zarówno przez jedno, jak i drugie. Różnica pomiędzy tymi 2 sądami wynika z zakresu uprawnień. Pierwsze sprawują kontrolę zakresie aktów działań adm. z punktu widzenia zgodności z prawem.

Sądowa kontrola prowadzi do 3 działań sądu:

1. uchylenia (kasacji) aktu sprzecznego z prawem.

2. oddalenie skargi, jeśli nie stwierdza się niezgodności aktu z prawem, bądź zgodności z nim.

3. może odrzucić skargę np. z powodu upływu terminu złożenia skargi

O ile sąd adm. mają uprawnienia kasacyjne, o tyle sądy powszechne w sprawach administracyjnych mają prawo do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy i wydają orzeczenie co do istoty rzeczy. Jest to ta różnica w uprawnieniach.

Cechy sądowej kontroli administracji:

1. Niezależność od adm. gwarantowana niezawisłością sędziowską

2. w ramach toczącego się przed sądem postępowania następuje zrównanie nierównorzędnej w toku postępowania adm. pozycji stron

3. obiektywizm związany z niezależnością sędziowską

4. fachowość- sędziowie powinni dysponować znaczną wiedzą z zakresu prawa administracji

5. Funkcja prewencyjna

6. prowadzenie do ujednolicenia wykładni prawa adm.

7. zasada skargowości- jedna z ważniejszych cech uruchomienia sądowej kontroli administracji- wymaga inicjatywy skarżącego. Skarżący musi posiadać legitymację, być uprawnionym, aby podjąć taką inicjatywę.

(tutaj kończą się nasze wykłady)

KONTROLA SPRAWOWANA PRZEZ NIK

• Jest określona mianem kontroli państwowej - nazwa o historycznych korzeniach.

• NIK podporządkowany jest parlamentowi.

• Powoływany, odwoływany przez Sejm, podlega Sejmowi.

• Działa na zasadzie kolegialnej.

• Zadania zlecane są przez Sejm, Prezydenta, Premiera. Może również podejmować działania z własnej inicjatywy.

• Działania nakierowane są na działalność gospodarczą, finansową, administracyjno-organizacyjną organów administracji państwowej, przedsiębiorstw państwowych podległych tym organom, jednostek organizacyjnych.

Spółdzielnie i ich związki w zakresie w jakim gospodarują mieniem społecznym, w zakresie zadań zleconych przez państwo. Na tych zasadach kontrolą NIKu mogą być również objęte organizacje społeczne, a także podmioty gospodarki nieuspołecznionej, przedsiębiorcy (w zakresie realizacji na rzecz państwa dostaw, robót i usług, a także w zakresie wywiązywania się z obowiązków finansowych na rzecz państwa).

• Kontrola nad jednostkami Samorządu Terytorialnego: bada się czy dostały pieniądze i na co je wykorzystały.

• Kontroli NIKu podlegają:

- organizowanie lub wykonywanie prac interwencyjnych albo robót publicznych;

- jednostki Samorządu Terytorialnego i inne jednostki zarządzające jeżeli działają z udziałem państwa lub z udziałem Samorządu Terytorialnego, korzystają z mienia państwa lub innego mienia komunalnego, a także korzystają ze środków pomocowych.

• NIK bada:

- wykonywanie budżetu państwa

- realizację ustaw i innych aktów prawnych pod kątem działalności finansowej, gospodarczej, a także administracyjno-organizacyjnej tych jednostek

- kontroluje Kancelarię Prezydenta RP, Kancelarię Sejmu, Kancelarię Senatu, Kancelarię Trybunału Konstytucyjnego, RPO, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, KRRiT.

Zleceniodawcą kontroli przede wszystkim jest Sejm (w całości lub jego organy), dalej może to być Prezydent RP, Prezes Rady Ministrów. Regułą jest, że NIK prowadzi kontrole planowe (wg wcześniej ustalonego harmonogramu), jednak w grę wchodzą też kontrole doraźne.

Kryteria kontroli: legalność, gospodarność, celowość, rzetelność.

Protokół kontroli - zwieńczenie kontroli. Zawierać powinien opis stanu faktycznego ze wskazaniem stwierdzonych nieprawidłowości, ze wskazaniem ich przyczyn, ze wskazaniem osób, które odpowiadają za owe nieprawidłowości.

Środek oddziaływania, którym dysponuje NIK, to wystąpienie pokontrolne - adresowane jest do kierownika kontrolowanej jednostki. Jeśli jego działanie podlega kontroli, to kierowane jest do jego kierownika, a jeśli takiego nie ma, to do organu nadzoru.

Wystąpienie pokontrolne zawiera oceny działalności oparte na bazie ustaleń w protokole kontrolnym. W przypadku stwierdzenia uchybień wystąpienie pokontrolne formułuje wnioski i uwagi w sprawie ich usunięcia. Może również zawierać oceny, które będą zawierały niezasadność zajmowania stanowiska przez konkretne osoby, odpowiedzialne za stwierdzone nieprawidłowości.

• NIK może pełnić funkcję sygnalizacyjną. Sygnały zawarte są w informacjach o wynikach kontroli. Przedkładane są Sejmowi, Prezydentowi RP, Premierowi, odpowiednim naczelnym i centralnym organom państwowym. Adresaci przedmiotowi mogą przedstawić swoje opinie.

• Prezes NIK może występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności aktów prawnych, ustaw, umów międzynarodowych z konstytucją, ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, przepisów prawa wydanych przez centralne organy z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, zgodności celów partii politycznych, wnioski o rozstrzygnięcie sporów pomiędzy organami centralnymi państwa.

• Podległość Sejmowi polega również na zlecaniu przez niego przeprowadzenia kontroli.

• NIK ma obowiązek dostarczania informacji i ocen dotyczących wykonania budżetu państwa, polityki pieniężnej państwa. Mają one postać opinii istotnych dla przedmiotu absolutorium.

• NIK ma obowiązek składania sprawozdań Sejmowi.

• Prezes NIK uczestniczy w posiedzeniach Sejmu, by odpowiadać na interpelacje i zapytania poselskie.

• Prezes NIK nie może należeć do żadnej partii politycznej.

• Prezes NIK nie może zajmować żadnego innego stanowiska poza profesorem wyższej uczelni.

• Prezes NIK dysponuje immunitetem, podobnym do poselskiego. Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani aresztowany bez uprzedniej zgody Sejmu, chyba że zostanie zatrzymany na gorącym uczynku.

KONTROLA ADMINISTRACJI SPRAWOWANA PRZEZ RPO

• RPO nie jest powołany do kontrolowania administracji, jednak pojawia się ona w jego uprawnieniach.

• Instytucja RPO pojawiła się w Polsce w 1987r.

• Cechy RPO:

- samodzielny organ państwowy, posiadający podstawy prawne zawarte w Konstytucji, pozostający poza strukturą administracji i sądownictwa

- organ powiązany z parlamentem (zależność strukturalna - powołany przez parlament; zależność funkcjonalna - uprawnienia kontrolne RPO mieszczą się w funkcji kontrolnej parlamentu)

- organ rozpatrujący wnioski obywateli na nieprawidłowe działanie administracji i podejmujący kroki w celu ich rozwiązania

- zobowiązany jest do informowania parlamentu i opinii publicznej

- łatwa dostępność dla skarżącego się obywatela.

• RPO nie może prowadzić działalności publicznej, która byłaby niegodna tego urzędu.

• RPO przysługuje immunitet, nietykalność traktowana jako pewien instrument gwarancji niezależności.

• Wniosek kierowany do RPO musi jednoznacznie wskazywać wnioskodawcę, przedmiot sprawy i osobę, której praw sprawa dotyczy.

• RPO po ocenie wnioski może:

- podjąć sprawę

- poprzestać na wskazaniu adresowanym do wnioskodawcy

- przekazać sprawę wg właściwości

- nie podjąć sprawy, gdy nie dopatrzy się naruszenia praw i wolności

• RPO informuje wnioskodawcę o zajętym stanowisku.

• RPO podejmując sprawę może:

- prowadzić sprawę samodzielnie

- zwrócić się do odpowiednich organów, w tym do prokuratury, o zbadanie sprawy w całości lub w części

- zwrócić się do Sejmu, aby ten zlecił NIK przeprowadzenie działań kontrolnych

- zwrócić się do organów kontrolnych

• RPO samodzielnie prowadząc postępowanie wyjaśniające, ma daleko idące uprawnienia kontrolne wobec administracji:

- może skontrolować na miejscu, bez uprzedzenia

- może prowadzić kontrolę statyczną

- może kontrolować naczelne organy administracji, terenowe organy administracji rządowej, organy samorządu terytorialnego, organy samorządowych jednostek organizacyjnych, organizacje pozarządowe, inne podmioty realizujące zadania z zakresu administracji rządowej.

• RPO może wyjaśnić wnioskodawcy, że nie dopatrzył się naruszenia praw i wolności; może podjąć interwencję, która zmierza do załatwienia sprawy (może wtedy sformułować wystąpienia do organów, w których dopatrzył się naruszenia).

• RPO sam nie może załatwić sprawy, ale może żądać jej rozwiązania od organu.

• RPO może wystąpić do organu nadrzędnego nad tym, w działaniu którego dopatrzył się nieprawidłowości.

• Może zwrócić się o zaskarżenie decyzji do sądu administracyjnego.

• Przysługuje mu prawo uczestnictwa w postępowaniu administracyjnym jak i sądowo-administracyjnym na prawach przysługujących prokuratorowi.

• Adresaci tych wniosków nie są nimi związani, ale mają obowiązek się do nich ustosunkować.

Administracja Publiczna

A. samorządowa

A. państwowa- rządowa

A. wojewódzka

A. centralna

A. powiatowa

A. terenowa

A. niezespolona

Wojewoda i A. zespolona

A. gminna

Administracja prywatna

Administracja

---